پاورپوینت شروع و اصول غذای کمکی در دوره شیرخوارگی

صفحه 1:


صفحه 2:


صفحه 3:


صفحه 4:
* أقراين دروك طف وس مود عایی عااوه بر شیرمادر به برنامه طنایی شیروار که بتواند حول یک سالگی از غذای خانواده استفاده نماید * این دسته از مواد غذایی. راغذّای گمکی به اين نوع تغذیه, تغذیه تکمیلی می‌گویند. * توصیه می‌شود برای همه شیرخواران در پایان شش ماهگی (پایان ۱۸۰ روزگی) شروع شود. 

صفحه 5:
* FOUTS ZF ‏كقتر ذر الدرجة كاهكن‎ lay Ge es eae, ‏دلیل عدم آمادگی و تگامل دستگاه گوارش و سیستم ایمنی بدن شیرخوار سلامتی او بیشتر به‎ ay * ‏خطر می‌افتد‎ * احتمال بروز آلرژی بیشتر است. 

صفحه 6:
* تاخیرآشنا شدن شیرخوار با مزه و قوام انواع غذاها * تمایل کمترنسبت به استفاده از غذاهای جامد * ایجاد مشکلات از نظر پذیرش غذا و کاهش دریافت مواد معدنی مانند «روی» و «آهن» * تاثیر نامطلوب در دراز مدت بر رشد و تکامل 

صفحه 7:
* غذای کمکی ‎LL‏ در حجم کم» دارای کالری مطلوب و پروتتین و ریزمنذی‌های لازم باشد. * با قوام مناسب برای تن تتیرخوار. کاملاً بخنه و نرم باشدبرای راحتی بلع و هضم متناسب با عادات غذایی خانواده و مورد علاقه و میل کودک باشد. * از مواد غذایی تازه و قابل دسترس و به روش پاکیزه و بهداشتی تهیه شود. نوكنو فك امريد قد سآن اضافه نشود. 

صفحه 8:
* قبل از تهیه غذا باید مادر دست هایش را با آب و صابون بشوید. ۴ ظرف‌های مورة انتتفاده. وسایل تیه مواد اولیه غذا شسته و تمیز باشند. * ظرف غذای کودک مشخص و جدا باشد از بشقاب دیگران غذا نخورد و بعد از هر بار اسستفاده. ظرف عناى أو كاملا با آب :وما ظرفتونی ده شود * قبل از غذا دادن به شیرخوار, مادر . دست و صورت کودک را نیز بشوید. * غذای کمکی حتی‌الامکان به مقدار موردنیاز روزانه تهیه شود ( غذای تازه ). * اگر غذای تهیه شده بیشتر از مصرف هر وعده باشد برای نگهداری باید بلافاصله در ظرف‌های تمیز و کوچک کاملاً دربسته می‌شود (هر ظرف برای یک وعده) ریخت و بعد از خنک شسدن (یکی دو ساعت طول م ىكشد) در یخچال (۴-۵ درجه سانتیگراد) گذاشت و نگهداری نمود. 

صفحه 9:
* نگهداری یخچال ۲۴ ساعت حداکثر تا ۴۸ ساعت اشکالی ندارد. ۴ رل تکار ی ۵ ید به فقلار مورد نياز يك وعده مجدداً داغ شود. * غدای تهیه شده تا دو ساعت در دمای اتاق قابل نگهداری است. (غذاهای کمکی که با شیر می‌شود تا یک ساعت قابل نگهداری است). * در مشغله زیاد مادر می‌تواند غذا را برای یک هفته تهیه کند. به اندازه‌های یک وعده‌ای تقسیم نمايدء در ظرف‌های کوچک و تمیز (که در آن کاملا بسته می‌شود) بریزد و در فریزر نگهداری کند. * غذای کمکی فریز شده را نباید در دمای اتاق ذوب کرد بلکه شب قبل بايد در یخچال گذاشت. در قابلمه کوچکی ريخته و دوباره داغ کرد. 

صفحه 10:
1 بارعايت نكات زير «تغديه تكميلى مطلوب» فراهم مى سودد ۱) شیرخوار هنگام غذا خوردن باید در محل امن و راحتی قرار گیرد و مشتاق غذا خوردن باشد و مادر یا مراقب. با خوش خلقی و تشویق او به خوردن غذاء اين زمان را برایش لذت بخش کند. ۲ هنگام غذا خوردن بهتر است کودک راست بنشیند و مقابل مادر یا پدر باشد به این ترتیب کود ک می‌تواند آن 23 که در مور؟ عفا ‎yb‏ کف کد نیام دهد و اختمال خَفگی گمتر خواهد بود. در صورت امکان یک صندلی محصوص دا خوردن کودک برای این کار ماسب‌تر است. ۴ غذا دادن باید با صبر و حوصله و همراه با نگاه کردن به چشمان کودک, لبخند زدن و گفتار خوب باشد. نباید به شیرخواری که خواب آلوده یا در وضعیت دراز کشیده است غذا داد. اید به اجبار متوسل شد. مخیط او باید آرام باشد و حواس و توخهش به چیز دیگری جلب نشود ۶ گاهی مادران اجازه پمی‌دهند کودک مطابق میل و نیاز خود غذا طلب کند در حالی که بهتر است اشتیاق و اشتهای کودک حتما در نظر گرفته شود.به گرسنگی و سیری وی باید حساس بود ۷ _غذا بايد با توجه به توانایی‌ها و مهارت‌های تغذیه‌ای کودک, تهیه و ارائه شود. ۸ _می‌توان اجازه داد که از انگشتانش استفاده کند ‎Bye Glad andy Gg eau‏ ‎(A‏ در شیرخواران بزرگ‌تر از ‎٩‏ ماه اصرار به خوردن باید در غذا خوردن کمکشان کرد ولی گناشت. ‏۰) چنانچه کودک از خوردن بعضی غذاها روگردان باشد با تغییر در ظاهر و قوام غذاء رعایت تنوع و ‏خی ادویه‌ها (زردچوبه) و چاشنی‌ها (آب لیموترش تازه آب نارنج تازهه آب هویج) و سبزی‌های خ ‏شده او را به خوردن غذا تشویق نمود. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 11:
> 7 ۲ 9 ۹ 7 ۱ در صورتی که شیرخوار غذای کمکی را نخورد. نباید آن را به کلی از برنامه غذایی او حذف کرد بهتر است هرا چند روز یک بار مجدداً آن را تهیه و به کودک ارائه کند. ۲) اگر شیرخوار بعضی روزهاء کمتر غذا بخورد مهم نيستء مقدار غذایی که در طی یکی دو هفته می‌خورد اهمیت. دارد. ۴ تباید انتظار داشت که شيرخوار هنكام غذا خوردن خيلى تميز و مرتب بماند. با تمرين بيشترء مرحله ريخت و ياش به تذريخ گمتر می‌شود. ۴ می‌توان از پیش بند و سفره استفاده کرد. ۵) وقتی شیرخوار بزرگ‌تر می‌شود و می‌تواند به تنهایی + بهتر است او را با سایر اعضاء خانواده سرمیز غذا یا را بخورد. ۶ پدر و سیر افراد خانواده با ميل و علاقه و رغیت در تغذیه کودک مشارکت نمایند ولی هرگز با زور به او غتا ندهند. ۷ اگر شیرخوار غذایش را خوب می‌خورد باید او را تحسین کرد و اكر نمىخورد نبايد ناراحت و مايوس شد ۸ «آفرین گفتن» به او «دست زدن» برای او و «به به» گفتن است. ‎٩‏ هر ماده غذایی که به شیرخوار داده می‌شود. اگر جدید باشد باید نام برده شود تا کودک علاوه بر طعم آن با أسمكن هم أشنا قوم ‏۲۰) اگر کودکان از غذا خوردن لذت ببرد زودتر ياد مىكيرند كه شخصاً غذا بخورند. ‎ 

صفحه 12:
أن است كه در سن ۶ تا ۱۳ ماهگی, غذلی کمکی بهتر است بعد از تغذیه با شیر مادر و نه با فاصله زياد داده * مهم‌ترین نکته شود ‎STF‏ ذاذر ‎MD le SL Aaa hale‏ ممكن است موجب كاهش ترشح برمادر و یا حتی جایگزین آن گردد. * هتگام شروع و در آول. بايد كمى غليظتر از شيرمادر باشد. پس از چندروزن غلظت آن بيشتر و مانند ماست معمولی یعنی بسیار نرم و به تدریج ظرف چند روز دیگر با توجه به توان بلع شیرخوار بر غلظت آن افزوده می‌شود به طورى كه هنكام كج کردن قاشق به راحتی از آن نریزد. *_روزهای اول, ميتوان مقدار كمى از غذا را روی نوک قاشق گذاشت و به شیرخور رنه نمود همچنین مادر م‌تواند دست میرخوار یگذارد. به هیچ وجه نباید غذا را با بطری و یا سرپستانک یه شیرخوار خود را پشوید و با انکست خود غذا را در دهان داد. * دفعات تغذيه تكميلى معمولاً دو تا جهار بار در روز است و نيازى نيست كه شيرخوار بعد از هر بار تغذيه با شیرمادره غذای کمکی دریافت کند. *_مقدار غذای کمکی در زمان شروع. حدود یک تا دو قاشق مرباخوری" است. در ده یک نخود است که با کمی شیر مادر یا فرنی مخلوط و نرم می‌شود. 

صفحه 13:
* افزایش مقدار غذا بر حسب میل شیرخوار است نباید با تحمیل و اجبار خورانده شود نباید آن قدر زیاد مات بأشذ که متبر به مشکلات کوارشی ‎EAS Ug‏ دریافت شیرمادر و طوانی‌تر سل * مواد غذایی از نظر نوع و مقذار و تعداد وعده‌ها باید به تدریج به برنامه غذایی شیرخوار اضافه شوند. * بین اضافه کردن مواد غذایی جدید بهتر است ۳ روز فاصله گذاشت تا اگر شسیرخوار به ماده غذایی خاصی عدم تحمل و يا حساسیت نشان دادء نوع آن مشخص شود. ودستگاه گوارش کودک فرصت عادت کردن به مواد غذایی جدید را نیز پیدا می‌کند. در مورد سبزی‌هایی مانند سیب‌زمینی» هویج گشنیز, جعفرى و كدو كه احتمال عدم تحمل و حساسیت آن‌ها کمتر است می‌توان هر روز اضافه نمود. ® برای هید غذای کمکی به تدریج از همه گروه‌های غنایی مانند غلان جانشین آن (تخم‌مرغ حبوبات» مغزها) لبنیات» سبزی‌ها و میوه‌ها بسه نارنجی و میوه‌های زرد و نارنجی استفاده شود و بخشی نیز به روغن‌ها 

صفحه 14:
١ ‏همه روزه یکی از مواد عذایی با متتاه حیوانی مانند کوشت فرمره کوشت مرع با سایر بر كان ماهی جک‎ # ‏همچنین تخم‌مرغ و لبنیات مورد استفاده قرار گیرند.‎ ۴ کوشت را یه است به نکه‌های بر زير با قیمه ربره تقنیم کرد باار کوشت در مترل ترح قده ات اس فاد نمود تأ بختن أن اسريعتر و نرم كردن و خوردنش آسان‌تر باشد. * برای افزایش انرژی غذاهای کمکی کودک مانند يورهء حريرهء سوب يا آش مىتوان؛ يك قاشق غذاخورى روغن مايع (زيتون) كره حيوانى يا خامه اضافه كرد. * استفاده از کره های نباتی (مارگارین) با ترا ن اشکالی ندارد. بهتر ات غا را با پشت قاشی: جتكال ويا گوشت کوب رم نمود: استفاده از مخفوط کردن:با نسبياب بتبرقی توصیه نمی شود زیرء غذا را بیش از حد نرم و یکنواخت می‌کند و کودک مهارت جویدن را فا نگرفته و در آینده از پذیرش غذاهای معمولی خودداری می‌نماید 

صفحه 15:
۱ تاد از لمک امسفاده شود ولیآکر کودک نسبت به کوردن عذایش ‏ بی علافه بود و پهتر است اول ‎east‏ | مایم و الم با آب یموترش ‎Lee BU USE‏ كيان كم ازا أخرين ‎alle ay Eel‏ كرد و اگر موثر نبود أضافة كردن مقدار بسيار كمى از تمك اشكالى تناز * از چشاندن غذای خانواده بايد خوددارى نمود »جون كوك غذاى خود را نخواهد خورد. * لازم است به شیرخوار آب جوشیده خنک شده نیز داد تا ادرار کودک پر رنگ و مدفوع او سفت و سخت نشود. * در شش ماه اول عمر به منظور کاهش خطر بروز آلرژی» تجویز قطره ویتامین +۸ بر مولتی ویتامین ارجح ۱ * از شش ماهگی به بعد هر روز علاوه بر دادن یک سی‌سی قطره ویتامین ۸-۳10 پا مولتی ویتامین باید از قطره آهن به مزان ۱۵ قطره (که معادل ۱۵ میلی گرم عنصر آهن اسست) یا یسک و نیم ملی لیستر از شربت آهن (سولفات فرو) استفاده نمود. 

صفحه 16:
تجویز آهن از پایان دو ماهگی آنها استد علاوه بر خوراندن کمی آب جوشیده خنگ شسده با وهای آو را با مسواک نرم مخصوص شیرخوار و بدون استفاده از حمیر دندان» مسوأک زد و یا دندان‌ها را با پارچه تمیز یا گوش پاک کن که کمی مرطوب شده باشد پاک نمود. * مقدار مضرف روزانه قطره‌هایی که هم مولتی ویتامین و هم آهن دارند یک میلی‌لیتر است. ولی چون مقدار آهن این فرآورده‌ها کمتر از حد مورد نیاز استه توصیه نمی‌شوند. ۳ از دادن قطره یا شربت های مولتی ویتامین و آهن غیراستاندارد جداً خودد * توصیه می‌شود در همه کودکان تجویز قطره آهن و قطرهوتامین ۸۵-10 با 

صفحه 17:
نکاتی در مورد مصرف مایعات آشامیدنی ها در 0[ شیرخوار و به دفعات زیاد ادامه داشته باشد. * از پایان شش ماهگی ممکن است به آب نیاز داشته باشد بنابراين بايد هر روز به خصوص در فصل كرما و روزهاى گرم. چند نوبت آب جوشیده خنک شده به او ارائه شود. توجه: * آب لوله کشی از ز حتی المقدور از دادن آب معدنی به شیرخواران خودداری شود چون املاح موجود در آن برای شیرخوار مناسب نیست. به جوش آمدنء یک دقیقه جوشانده شود آب رودخانه‌ها و امثال آن را باید ۱۰ تا ۱۵ دقيقه جوشاند 

صفحه 18:
۲ شیر پاستوریزه: ۳ وان ‎pues ears‏ بیان ال توم زندکی (۲۴ ماهكى) نيازى به استفاده از شير باستوريزه ندارند (آن مقدار شیر پاستوریزه که در تههیه غذای کمکی به کار می‌رود اشکالی ندارد). حدود ۲۳ ماهگی؛ برای ‎T‏ o ‏سىسى با فنجان يا ليوان به كودك ارائه ويه‎ ٠٠ ‏كود به طعم شير باستوريزه مىتوان أن را بار اول به مقدار كم در حد‎ تدريج بر مقدار آن اضافه نمود. به اين ترتيب وقتى ‎S298‏ كمكم از ر مادر كرفته مى شود مىتواند از شير باستوريزه استفاده كند. در كودكانى كه از شيرمادر محرومند و با شير مصنوعى تغذيه مى شوند مصرف شيركاو (باستوريزه يا استريليزه برجرب سه و نيم درصد) از بايان 17 ماهكى به بعد بلامانع است و بهتر است جايكزين شير مصنوعى شود كه آن را بعد از يك دقيقه جوشاندن و به مقدار حداکثر ۵۰۰ میلی‌لیتر در شبانه روز با فتجان یا لیوان نشکن به کودک می‌دهند و سعی می‌کنند او را بة تدریج از شيشه * معمولاً استفاده از شیرگاو قبل از پایان ۱۲ ماهگی توصیه نمی‌شود. 

صفحه 19:
|ع) چای, قهوه و کاکائو: + سیب کاهش جذب آهن غذای کمکی (به جز آهن گوشت) می‌شوندلذاهثر است حتی المقدور استفاده نشوند. | 5)نوشیدنی‌های حاوی شکر زیاد: * کودک را تشنه‌تر نموده و موجب چاقی او می‌شود. 7)نوشیدنی‌های گازدار: + (سودا و نوشابه های معمولی) برای کودکان ممنوع است دریافت مقنار کمر عذا با شیر مادر می‌شوند. ۷)آب میوه‌های طبیعی و خالص: * که از میوه های مجاز و به روش بهداشتی در منزل روز که با ليوان نشكن (و نه بطرى) به کودک داده ۵ * مقادير زياد آب ميوه ممكن است سبب اسهال و يا كاهش اشتهاى او به غذا و حتى شير مادر شود. ‎te‏ مسوف مككر آب ميوه حتن: رقیق:.شله» تفصوصاً توس بطری ,وربا هنگام ‎dy lll ph gece lg‏ سيتالى قتفان كؤلاف .سلاف زده و يوسيدكى دندان ايجاد نمايد. ‎١‏ علاوه بر مضراتى كه دارند (ب قرارى و جاقى كودك) سبب ‎ ‎ ‏شده باشند از اواسط ماه هشتم به بعد در حد ۳۰ تا ۶۰ سی سی در ‎ ‎ ‏بلامانع است. خود میوه نسبت به آب میوه ارجحیت دارد. ‎ ‏* مصرف بیش از حد آب میوه به دلیل عدم دریافت مواد مغذی و پروتلین, سیب سوء تغذیه و کم خونی و حتی کوتاهی قد و در برخی موارد سیب چاقی می‌شود. ‏* آب ميودهاى تجارتى اكثرأ حاوى سوربيتول و یا فروکتوز فروان و مود فزودنی هستند که می‌تانند سبب بی قراری و ‎BE‏ ‏معده و مشکلات گوارشی شیرخواران شوند. 

صفحه 20:
* دفعات غذای کمکی در پایان ۶ ماهگی از يك بار در روز شروع و کم کم به دو بر و سپس در أواخر ماه هفتم و oul ‎pate lb‏ به نه لأ ادر زور می‌رسد. در صورت نیز می‌توان یک یا دو میان وعده هم اضافه نمود. با سن كود كا 0037 ی و مقدار غذای کمکی بیشترمی‌فنود نهد طوری که در:تننین ‎٩‏ ۱۲ ماهکی وعضیه‌های ‏اصلی غذاهای کمکی ۳ تا ۴ وعده در روز و اگر کودک میل داشت با ۱ تا ۲ میان وعده هم همراه است. *مقدار غذای کمکی که کودک در ۲۶ ساعت دریافت می‌کند به سه عامل مهم بستگی دارد: * ميل و اشتهاى کودک (ثه میل و اجبار اطرا ‏* تراکم انرژی (انرژی دانسیتی) غذاى كمكى ‎ ‏* میزان دریافت شیر مادر که غذای اصلی او * هر گرم غذاباید ۰/۸ تا یک کیلوکلری انرژی داشته باشد. در شرایطی که غذای کمکی غلظت گافی را ندا ‏حاوی مواد مغذى كمترى باشد يا بايد مقدار غذاى كمكى را بيشتر كرد و یا دعات را افزایش داد. \ ‎ ‎at 

صفحه 21:
5 بتابراین با در نظر گرفتن مقدار دریافت غذاء تراکم انرژی مطلوب غذا و براساس منحنی رشد شیرخوان سه حالت ممکن است اتفا ۱ این صورت اقدامات زیر انجام شود: * علت یابی رشد زياد *- ادانه تغذیه با شیر مادر تا دو سال تمام و بيشتر * ارانه غذاهای کمکی منذی با همان اصول و دفعات تغذیه * اجتاب از دادن غذاهای چرب و شیریق و عدم آفزودن چربی و شکر به غنای کمکی شیر * عدم اصرار به خوردن غذای کمکی در این کودکان به هیچ وجه نبايد دريافت ۲ منحنی رشد. مناسب است. در این صورت: * تغذیه تکمیلی با همان مقادیر و دفعات توصیه شده شروع و ادامه می‌یابد. ۳ منحنی رشد کند است. در اين مورد اقدامات زیر ضروری است. * علت یابی کندی رشد (مقدار غذا؟ دفعات تفذیه؟ توسط چه کسی و در چه شرایطی به کودک غذا داده می‌شود؟) إمادر كم يا قطع شود دزن هزاب را ما زر هی لآ * تهيه غذاهاى مغذى و با كالرى بيشتر برای کودک (متا به سوب اوه شیر ی کره و به فرنی؛ پودرگردو يا بادام اضافه شود). ا یق و ترغیب کودک به خوردن غذاهای کمکی (حتماً سالم و يهداشتى و در منزل تههيه شود تا احتمال بيمار شدن شيرخوار كمتر باشد). * نبايد فراموش كرد همان قدر كه كمبود وزن كودك باعث ذكرانى است كه جاقى. دفعات تغذيه يا مقدار غذا مراقبت؛ محبت و توجه بیشتر به کودک 7 

صفحه 22:
منع مصوف برخى مواد غذایی در شیرخواران زیر یک سال: ‎ae‏ الفذة ف قرع کات انا رم حریره وی لب کار توا كرك ركرك قرفي توت سفید» شاه توت تمشک)» نوشابه صنعتی, آب میوه‌های صنعتی, قهسوه. ‎Sy epee LSS‏ سوسیس, کالباس و همبرگر کدام مواد غذایی ممکن است سبب خفگی شیرخوار شود؟ * آجیل‌ها (بادام زمینی, گردو فندق» بادام, تخمه, پسته)؛ ذرت بو داده, سوسیس, استیک, تکه بزرگ كوشت سفت يا جكرء كرفس خام, دانه انكورء دانه غوره. دانه کشسمش, نخودچی, ذرت؛ حبوبات ترم نشده, نقل, آب نبات؛ تكدهاى بزرك شيرينى يا ميوههاى خام؛ ميوههاى خشك شده مثل بركه و خمير وسناج 

صفحه 23:
ی + در طول پیماری ها دریافت ماعات قیرخوار زا آفزایشی داوه دقعات کنذیه با شیرمادر را آفزایش دهد * به دشعات مکرر مقادیر کمی غذا به کودک بدهید. * با شوخی و ملایمت گودگ رابه خوردن تشویق کنید. * غذاهای نرم متنوع و اشتهاآور به کودک بدهید مخصوصاً اگر دهان و گلوی او زخم باشد. * در صورت تب و اسهال مایعات اضافی به او بدهید. * به هنكام هوشیاری کودک را تغذیه کنید نه در خواب آلودگی. * راحتی کودک را قل از غذیه فراهم کنید مفل پاک کردن بینی او * پین از بيمارى:ها معمولا ستهای گوذک آفزایش من يايد به دادن غناهای اضافی تا زمانی که کودک کاهش وزن خود را جبران نماید و به وزن مطلوب روی نمودار رشد برسد. ادامه دهید. * تشویق کودک به خوردن؛ به صبر و شکیبایی و خوش خلقی نیاز دارد. 

صفحه 24:
* برنامه غذایی شیرخوار در ماه هفتم زندگی: * هفته * هفته سوم: برنامه قبلی + پوره انواع سبزی‌ها * هفته چهارم: برنامه قبلی همراه با تنوع در تهیه سوب * ماه هشتم زندگی (پایان ۷ ماهگی تا پایان ۸ ماهگی) * در ‎cyl‏ ماه برنامه غذایی شیرخوار متنوع‌تر و قوام غذاها بیشتر می‌شود. مثلاًمی‌توان انواع سوپ‌های تر از قبل را (به غلظت حلیم) با استفاده از گوشت و انواع سبزی‌های نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی» كدو حلوايى» نخود فرنگی (نخود سبز) و نیز پوره انواع سبزی‌های گفته شده را ههیه کرد. هگن سای ‎gh Wagga cal gl ly lal‏ موس ی دام نف باق غذایی شیرخوار اضافه می‌شود و او در اواخر ۸ ماهگی می‌تواند از غذاهای انگشتی استفاده نماید. 

صفحه 25:
ماه‌های نهم و دهم زندگی کشت شیرخواران ار ‎٩‏ ماهکی این مجارت را بدا مي کید که با سب وان دا حور * از غذاهایی با غلظت بیشتر مثلأً حلیم و پلو استفاده نمایند و غذاهای انگشتی را با دست خود بردارند. * علاوه بر برنامه غذایی ماه هشتم, نان ماکارونی» رشته فرنگی وسایرحبوبات (به جر نخود و لبق يه برنامه غذایی کودک اضافه می‌شود. * ارائه غذاهای آنگشتی به علاوه ماکارونی پخته شده و نرم شده یا تکه‌های از نان يا بیسکوئیت‌های ساده نیز سبب افزایش مهارت‌های تغذیه‌ای و تکاملی شیرخوار می‌گردد. دفعات تغذیه و مقدار غذا * دفعات تغذیه ۳ تا ۴ وعده در روز است و اگر شیرخوار میل دا اضافه شود. 

صفحه 26:
+ شیرماار 84 دفعات مکرر و بر حسب میل و تقاضای شیرخوار و غذای کمکی به شرح زیر: يوره سيزى يا ميوه ‎١‏ سوب يا أش يا حليم يا بلو يوره سبزی یا ميوه رنده رنه شهب یک از ۱ كديا حيكت وبيه كده | كدديا يك ‎Wy‏ ‎breakers, | isd cts‏ ۳ همان غذای وعده ناهار 

صفحه 27:
۱ ‎(E‏ ماه‌های یازدهم و دوازدهم زندگی * با آشکار شدن دندان‌ها و تکامل مهارت‌های حرکتی ظریف شیرخوار می‌تواند تکه‌هایی از غذا را بکند. بحود به عقب دهان ‏| لله شیرحواژی كذ هنوز دندان در یاورده است اين کار را با لها و آرواره‌های خود انجام می‌دهد لذا باید این ‎ ‏مهارت‌ها را با ارائه غذاهایی که بتواند با دست خود بردارد و آن را بجود. تقویت کرد. ‎ ‏* (هنگام غذاخوردن کودک, حضور و نظارت دقیق مادر یا جانشین وی الزامی است 

صفحه 28:


بسم اهلل الرحمن الرحیم شروع و اصول غذای کمکی در دوره شیرخوارگی تغذيه تكميلي يعني چه؟ افزايش تدريجي طيف وسيع مواد غذايي عالوه بر شيرمادر به برنامه غذايي شيرخوار كه ،بتوان د ح دود يك سالگي از غذاي خانواده استفاده نمايد اين دسته از مواد غذايي ،را غذاي كمكي به اين نوع تغذيه ،تغذيه تكميلي مي‌گويند. توصيه مي‌شود براي همه شيرخواران در پايان شش ماهگي (پايان 180روزگي) شروع شود. مخاطرات زود شروع كردن غذاي كمكي؟ رغبت شيرخوار به مكيدن پستان كمتر در نتيجه كاهش ترشح و تولیدشير مادر به دليل عدم آمادگي و تكامل دستگاه گوارش و سيستم ايمني بدن شيرخوار ،سالمتي او بيشتر به خطر مي‌افتد احتمال بروز آلرژي بيشتر است. مخاطرات دير شروع كردن غذاي كمكي ؟ تاخیرآشنا شدن شيرخوار با مزه و قوام انواع غذاها تمايل كمترنسبت به استفاده از غذاهاي جامد ايجاد مشكالت از نظر پذيرش غذا و كاهش دريافت مواد معدني مانند «روي» و «آهن» تاثير نامطلوب در دراز مدت بر رشد و تكامل غذاي كمكي مناسب چه خصوصياتي دارد؟ غذاي كمكي بايد در حجم كم ،داراي كالري مطلوب و پروتئين و ريزمغذي‌‌هاي الزم باشد. با قوام مناسب براي سن شيرخوار ،كامًال پخته و نرم باشدبرای راحتي بلع و هضم متناسب با عادات غذايي خانواده و مورد عالقه و ميل كودك باشد. از مواد غذايي تازه و قابل دسترس و به روش پاكيزه و بهداشتي تهيه شود. نمك ،شكر و ادويه تند به آن اضافه نشود. اصول بهداشتي در تهيه و نگهداري غذاي كمكي قبل از تهيه غذا بايد مادر دست هايش را با آب و صابون بشويد. ظرف‌هاي مورد استفاده ،وسايل تهيه مواد اوليه غذا شسته و تميز باشند. ظرف غذاي كودك مشخص و جدا باشد ،از بشقاب ديگران غذا نخورد و بعد از هر بار اس تفاده ،ظرف غذاي او كامًال با آب و مايع ظرفشويي شسته شود. قبل از غذا دادن به شيرخوار ،مادر ،دست و صورت كودك را نيز بشويد. غذاي كمكي حتي‌االمكان به مقدار موردنياز روزانه تهيه شود ( غذاي تازه ). اگر غذاي تهيه شده بيشتر از مصرف هر وعده باشد براي نگهداري بايد بالفاصله در ظرف‌‌هاي تميز و كوچك كامًال دربسته مي‌شود (هر ظرف براي يك وعده) ريخت و بعد از خنك ش دن (يكي دو ساعت طول مي‌كشد) در يخچال ( 4-5درجه سانتي‌گراد) گذاشت و نگهداري نمود. اصول بهداشتي در تهيه و نگهداري غذاي كمكي... نگهداري يخچال 24ساعت حداكثر تا 48ساعت اشكالي ندارد. غذايي در يخچال نگهداري شده بايد به مقدار مورد نياز يك وعده مجددًا داغ شود. غذاي تهيه شده تا دو ساعت در دماي اتاق قابل نگهداري اس ت( .غ ذاهاي كمكي ك ه با ش ير تهي ه مي‌شود تا يك ساعت قابل نگهداري است). در مشغله زياد مادر مي‌تواند غذا را براي يك هفته تهيه كند ،به اندازه‌‌هاي ي ك وع ده‌اي تقس يم نمايد ،در ظرف‌‌هاي كوچك و تميز (كه در آن كامًال بسته مي‌شود) بريزد و در فريزر نگهداري كند. غذاي كمكي فريز شده را نبايد در دماي اتاق ذوب كرد بلكه شب قبل باید در يخچال گذاشت ،در قابلمه كوچكي ريخته و دوباره داغ كرد.  بارعایت نكات زير «تغذيه تكميلي مطلوب» فراهم می شود: )1شيرخوار هنگام غذا خوردن بايد در محل امن و راحتي قرار گيرد و مشتاق غذا خوردن باشد و مادر يا مراقب ،با )2 )3 )4 )5 )6 )7 )8 )9 خوش خلقي و تشويق او به خوردن غذا ،اين زمان را برايش لذت بخش كند. هنگام غذا خوردن ،بهتر است كودك راست بنشيند و مقابل مادر يا پدر باشد به اين ترتيب كود ک مي‌تواند آن چه را كه در مورد غذا بايد كشف كند انجام دهد و احتمال خفگي كمتر خواهد بود .در صورت امكان يك صندلي مخصوص غذا خوردن كودك براي اين كار مناسب‌تر است. غذا دادن باید با صبر و حوصله و همراه با نگاه كردن به چشمان كودك ،لبخند زدن و گفتار خوب باشد. نبايد به شيرخواري كه خواب آلوده يا در وضعيت دراز كشيده است غذا داد. نبايد به اجبار متوسل شد .محيط او بايد آرام باشد و حواس و توجهش به چيز ديگري جلب نشود. گاهي مادران اجازه نمي‌‌دهند كودك مطابق ميل و نياز خود غذا طلب كند در حالي كه بهتر است اشتياق و اشتهاي كودك حتمًًا در نظر گرفته شود.به گرسنگی و سیری وی باید حساس بود ت‌هاي تغذيه‌اي كودك ،تهيه و ارائه شود. غذا بايد با توجه به توانايي‌ها و مهار ‌ مي‌توان اجازه داد كه از انگشتانش استفاده كند و به غذا دست بزندو آن را به دهان ببرد. در شيرخواران بزرگ‌تر از 9ماه اصرار به خوردن بايد در غذا خوردن كمكشان كرد ولي نبايد آن‌ها را تنها گذاشت. )10چنانچه كودك از خوردن بعضي غذاها روگردان باشد با تغيير در ظاهر و قوام غذا ،رعايت تنوع و استفاده از ي‌هاي خوشبوي سائيده برخي ادويه‌ها (زردچوبه) و چاشني‌ها (آب ليموترش تازه ،آب نارنج تازه ،آب هويج) و سبز ‌ شده او را به خوردن غذا تشويق نمود.  با رعایت نكات زير «تغذيه تكميلي مطلوب» فراهم می شود: )11در صورتي كه شيرخوار غذاي كمكي را نخورد ،نبايد آن را به كلي از برنامه غذايي او حذف کرد بهتر است هر چند روز يك بار مجددًا آن را تهيه و به كودك ارائه كند. )12اگر شيرخوار بعضي روزها ،كمتر غذا بخورد مهم نيست ،مقدار غذايي كه در طي يكي دو هفته مي‌خورد اهميت دارد. )13نبايد انتظار داشت كه شيرخوار هنگام غذا خوردن خيلي تميز و مرتب بماند .با تمرين بيشتر ،مرحله ريخت و پاش به تدريج كمتر مي‌شود. )14مي‌توان از پيش بند و سفره استفاده كرد. )15وقتي شيرخوار بزرگ‌تر مي‌شود و مي‌تواند به تنهايي بنشيند بهتر است او را با ساير اعضاء خانواده سرميز غذا يا سفره نشاند تا با كمك يكي از افراد خانواده غذايش را بخورد. )16پدر و ساير افراد خانواده ،با ميل و عالقه و رغبت در تغذيه كودك مشاركت نمايند ولي هرگز با زور به او غذا ندهند. )17اگر شيرخوار غذايش را خوب مي‌خورد بايد او را تحسين كرد و اگر نمي‌‌خورد نبايد ناراحت و مايوس شد. « )18آفرين گفتن» به او« ،دست زدن» براي او و «به به» گفتن است. )19هر ماده غذايي كه به شيرخوار داده مي‌شود ،اگر جديد باشد بايد نام برده شود تا كودك عالوه بر طعم آن با اسمش هم آشنا شود. )20اگر كودكان از غذا خوردن لذت ببرد زودتر ياد مي‌گيرند كه شخصًا غذا بخورند. نكات اساسي در مورد تغذيه تكميلي مهم‌ترين نكته آن است كه در سن 6تا 12ماهگي ،غذاي كمكي بهتر است بعد از تغذيه با شير مادر و نه با فاصله زياد ،داده شود. اگر غذا در فواصل تغذيه با شير مادر داده شود ممكن است موجب كاهش ترشح شيرمادر و يا حتي جايگزين آن گردد. غذاي كمكي هنگام شروع و در دفعات اول ،بايد كمي غليظ‌تر از شيرمادر باشد .پس از چند روز ،غلظت آن بيشتر و مانند ماست معمولي يعني بسيار نرم و به تدريج ظرف چند روز ديگر با توجه به توان بلع شيرخوار بر غلظت آن افزوده مي‌شود به طوري كه هنگام كج كردن قاشق به راحتي از آن نريزد. روزهاي اول ،ميتوان مقدار كمي از غذا را روي نوك قاشق گذاشت و به شيرخوار ارائه نمود همچنين مادر مي‌تواند دست خود را بشويد و با انگشت خود غذا را در دهان شيرخوار بگذارد .به هيچ وجه نبايد غذا را با بطري و يا سرپستانك به شيرخوار داد. دفعات تغذيه تكميلي معموًال دو تا چهار بار در روز است و نيازي نيست كه شيرخوار بعد از هر بار تغذيه با شيرمادر ،غذاي كمكي دريافت كند. مقدار غذاي كمكي در زمان شروع ،حدود يك تا دو قاشق مرباخوري* است .در مورد زرده تخم‌مرغ استثنائًا در ابتدا به اندازه يك نخود است كه با كمي شير مادر يا فرني مخلوط و نرم مي‌شود.  افزايش مقدار غذا بر حسب ميل شيرخوار است نبايد با تحميل و اجبار خورانده شود نبايد آن ق در زياد باشد كه منجر به مشكالت گوارشي و يا كاهش دريافت شيرمادر و طوالني‌تر شدن فواصل شيرخوردن شود. مواد غذايي از نظر نوع و مقدار و تعداد وعده‌ها بايد به تدريج به برنامه غذايي شيرخوار اضافه شوند. بين اضافه كردن مواد غذايي جديد بهتر است 3روز فاصله گذاشت ت ا اگر ش يرخوار ب ه ماده غ ذايي خاصي عدم تحمل و يا حساسيت نشان داد ،نوع آن مشخص ش ود .ودس تگاه گ وارش ك ودك فرص ت عادت كردن به مواد غذايي جديد را نيز پيدا مي‌كند .در م ورد سبزي‌هايي مانن د س يب‌زميني ،ه ويج، گشنيز ،جعفري و كدو كه احتمال عدم تحمل و حساسيت آن‌ها كمتر است مي‌توان هر روز اضافه نمود. براي تهيه غذاي كمكي به تدريج از همه گروه‌‌هاي غذايي مانند غالت و م واد نشاس ته اي ،گوش ت و جانشين آن (تخم‌مرغ ،حبوبات ،مغزها) لبنيات ،سبزي‌ها و ميوه‌ها ب ه وي ژه سبزي‌‌هاي سبز ت يره و نارنجي و ميو ‌ه‌هاي زرد و نارنجي استفاده شود و بخشي نيز به روغن‌ها يا چربي اختصاص داده شود.  همه روزه يكي از مواد غذايي با منشاء حيواني مانند گوشت قرمز ،گوشت مرغ يا ساير پرن دگان ،ماهي ،جگر همچنين تخم‌مرغ و لبنيات مورد استفاده قرار گيرند. گوشت را بهتر است به تكه‌‌هاي بسيار ريز يا قيمه ريزه تقسيم كرد يا از گوشت در منزل چرخ شده است اس تفاده نمود تا پختن آن سريع‌تر و نرم كردن و خوردنش آسان‌تر باشد. براي افزایش انرژي غذاهاي كمكي كودك مانند پوره ،حريره ،سوپ يا آش مي‌توان ،يك قاشق غذاخوري روغن مايع (زيتون) كره حيواني يا خامه اضافه كرد. استفاده از كره های نباتي (مارگارين) با ترانس پايين اشكالي ندارد. بهتر است غذا را با پشت قاشق ،چنگال و يا گوشت كوب نرم نمود .استفاده از مخلوط كردن يا آس ياب ب رقي توصيه نمی شود زيرا ،غذا را بيش از حد نرم و يكنواخت مي‌كند و كودك مهارت جويدن را فرا نگرفته و در آينده از پذيرش غذاهاي معمولي خودداري مي‌نمايد.  نبايد از نمك استفاده شود ولي اگر كودك نسبت به خوردن غذايش ،بي عالقه بود و بهتر است اول از ادويه‌‌هاي ماليم و سالم يا آب ليموترش تازه يا آب نارنج تازه به مقدار خيلي كم در آخرين لحظه پخت سوپ استفاده كرد و اگر موثر نبود اضافه كردن مقدار بسيار كمي از نمك اشكالي ندارد. از چشاندن غذاي خانواده ،بايد خودداري نمود ،چون كوك غذاي خود را نخواهد خورد. الزم است به شيرخوار آب جوشيده خنك شده نيز داد تا ادرار كودك پر رنگ و مدفوع او سفت و سخت نشود. در شش ماه اول عمر ،به منظور كاهش خطر بروز آلرژی ،تجويز قطره ويتامين A+Dبر مولتي ويت امين ارجح است. از شش ماهگی به بعد هر روز عالوه بر دادن يك سي‌سي قطره ويتامين A+Dيا مولتي ويتامين بايد از قطره آهن به ميزان 15قطره (كه معادل 15ميلي گرم عنصر آهن اس ت) يا یک و نیم ميلي لي تر از شربت آهن (سولفات فرو) استفاده نمود.  در مورد شيرخواراني كه با وزن كم متولد شده‌اند (كمتر از 2500گرم) شروع تجويز آهن از پايان دو ماهگي آنها است. بعد از ريختن قطره آهن در عقب زبان يا دادن شربت آهن به شيرخوار ،عالوه بر خوراندن كمي آب جوشيده خنك ش ده يا كمي آب ميوه (از زماني كه دادن آب ميوه مجاز باشد) ،بايد دندان‌‌هاي او را با مس واك نرم مخص وص ش يرخوار و ب دون استفاده از خمير دندان ،مسواك زد و يا دندان‌ها را با پارچه تميز يا گوش پاك كن كه كمي مرطوب شده باشد پاك نمود. مقدار مصرف روزانه قطره‌هايي كه هم مولتي ويت امين و هم آهن دارن د ي ك ميلي‌لي تر اس ت .ولي چ ون مق دار آهن اين فرآورده‌ها كمتر از حد مورد نياز است ،توصيه نمي‌‌شوند. از دادن قطره يا شربت های مولتي ويتامين و آهن غيراستاندارد جدًا خودداري شود. توصيه مي‌شود در همه كودكان تجويز قطره آهن و قطره ويتامين A+Dيا مولتي ويتامين تا دو سالگي ادامه داشته باشد. نكاتي در مورد مصرف مايعات آشامیدنی ها در شيرخواران 6تا 12ماهه )1شيرمادر: بعد از شش ماهگي ،شيرمادر بايد بر حسب ميل و تقاضاي شيرخوار و به دفعات زياد ادامه داشته باشد. )2آب: از پايان شش ماهگي ممكن است به آب نياز داشته باشد بنابراين بايد هر روز به خصوص در فصل گرما و روزهاي گرم ،چند نوبت آب جوشيده خنك شده به او ارائه شود. توجه: آب لوله‌كشي از زمان به جوش آمدن ،يك دقيقه جوشانده شود آب رودخانه‌ها و امثال آن را باي د 10ت ا 15دقيق ه جوش اند حتي المقدور از دادن آب معدني به شيرخواران خودداري شود چون امالح موجود در آن براي شيرخوار مناسب نيست. نكاتي در مورد مصرف مايعات آشامیدنی ها در شيرخواران 6تا 12ماهه )3شير پاستوريزه: ‏ كودكاني كه با شير مادر تغذيه مي‌شوند معموًال تا پايان سال دوم زندگي ( 24ماهگي) نيازي به استفاده از شير پاستوريزه ندارند (آن مقدار شير پاستوريزه كه در تهيه غذاي كمكي به كار مي‌رود اشكالي ندارد) .حدود 23ماهگي ،براي آشنا شدن كودك به طعم شير پاستوريزه مي‌توان آن را بار اول به مقدار كم در حد 30سي‌سي با فنجان يا ليوان به كودك ارائه و به تدريج بر مقدار آن اضافه نمود .به اين ترتيب وقتي كودك كم‌كم از شير مادر گرفته مي‌شود مي‌تواند از شير پاستوريزه استفاده كند. در كودكاني كه از شيرمادر محرومند و با شير مصنوعي تغذيه مي‌شوند مصرف شيرگاو (پاستوريزه يا استريليزه پرچرب سه و نیم درصد) از پايان 12ماهگي به بعد بالمانع است و بهتر است جايگزين شير مصنوعي شود كه آن را بعد از يك دقيقه جوشاندن و به مقدار حداكثر 500ميلي‌ليتر در شبانه روز با فنجان يا ليوان نشكن به كودك مي‌دهند و سعي مي‌كنند او را به تدريج از شيشه بگيرند. معموًال استفاده از شيرگاو قبل از پايان 12ماهگي توصيه نمي‌‌شود.  )4چاي ،قهوه و كاكائو: سبب كاهش جذب آهن غذاي كمكي (به جز آهن گوشت) مي‌شوند لذا بهتر است حتي المقدور استفاده نشوند. )5نوشيدني‌‌هاي حاوي شكر زياد: كودك را تشنه‌تر نموده و موجب چاقي او مي‌شود. )6نوشيدني‌‌هاي گازدار: ( سودا و نوشابه های معمولي) براي كودكان ممنوع است زيرا عالوه بر مضراتي كه دارند (بي‌قراري و چاقي ك ودك) سبب دريافت مقدار كمتر غذا يا شير مادر مي‌شوند. )7آب ميوه‌‌هاي طبيعي و خالص: كه از ميوه های مجاز و به روش بهداشتي در منزل تهيه شده باشند ،از اواسط ماه هشتم به بعد در حد 30تا 60سي سي در روز كه با ليوان نشكن (و نه بطري) به كودك داده شود ،بالمانع است .خود ميوه نسبت به آب ميوه ارجحيت دارد. مقادير زياد آب ميوه ممكن است سبب اسهال و يا كاهش اشتهاي او به غذا و حتي شير مادر شود. مصرف مكرر آب ميوه حتي رقيق شده ،خصوصًا توسط بطري و يا هنگام خواب ،مي‌تواند به ميناي دندان كودك صدمه زده و پوسيدگي دندان ايجاد نمايد. مصرف بيش از حد آب ميوه به دليل عدم دريافت مواد مغذي و پروتئين ،سبب سوء تغذيه و كم خوني و حتي كوتاهي ق د و در برخي موارد سبب چاقي مي‌شود. آب ميوه‌‌هاي تجارتي اكثرًا حاوي سوربيتول و يا فروكتوز فراوان و مواد افزودني هستند كه مي‌توانند سبب بي قراري و نفخ معده و مشكالت گوارشي شيرخواران شوند. دفعات و مقدار غذا در كودكان 6تا 12ماهه دفعات غذاي كمكي در پايان 6ماهگي از يك بار در روز شروع و كم كم به دو بار و سپس در اواخر ماه هفتم و طي ماه هشتم به سه بار در روز مي‌رسد .در صورت نياز مي‌توان يك يا دو ميان وعده هم اضافه نمود .با افزايش سن كودك ،دفعات تغذيه و مقدار غذاي كمكي بيشتر مي‌شود به طوري كه در سنين 9تا 12ماهگي وع ده‌‌هاي اصلي غذاهاي كمكي 3تا 4وعده در روز و اگر كودك ميل داشت با 1تا 2ميان وعده هم همراه است. ‏مقدار غذاي كمكي كه كودك در 24ساعت دريافت مي‌كند به سه عامل مهم بستگي دارد: ميل و اشتهاي كودك (نه ميل و اجبار اطرافيان) تراكم انرژي (انرژي دانسيتي) غذاي كمكي ميزان دريافت شير مادر كه غذاي اصلي او هر گرم غذا بايد 0/8تا يك كيلوكالري انرژي داشته باشد .در شرايطي كه غذاي كمكي غلظت كافي را نداشته و حاوي مواد مغذي كمتري باشد يا بايد مقدار غذاي كمكي را بيشتر كرد و يا دفعات آن را افزايش داد. بنابراين با در نظر گرفتن مقدار دريافت غذا ،تراكم انرژي مطلوب غذا و براساس منحني رشد شيرخوار ،سه حالت ممكن است اتفاق بيفتد: )1وزن شيرخوار ،بيش از حد انتظار است و به طرف اضافه وزن پيش مي‌رود در اين صورت اقدامات زير انجام شود: ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ علت يابي رشد زياد ادامه تغذيه با شير مادر تا دو سال تمام و بيشتر ارائه غذاهاي كمكي مغذي با همان اصول و دفعات تغذيه اجتناب از دادن غذاهاي چرب و شيرين و عدم افزودن چربي و شكر به غذاي كمكي شيرخوار عدم اصرار به خوردن غذاي كمكي توجه :در اين كودكان به هيچ وجه نبايد دريافت شيرمادر كم يا قطع شود. )2منحني رشد ،مناسب است .در اين صورت: تغذيه تكميلي با همان مقادير و دفعات توصيه شده شروع و ادامه مي‌يابد. )3منحني رشد كند است .در اين مورد اقدامات زير ضروري است. ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ علت يابي كندي رشد (مقدار غذا؟ دفعات تغذيه؟ توسط چه كسي و در چه شرايطي به كودك غذا داده مي‌شود؟) تغذيه مكرر شيرخوار با شير مادر و بر حسب ميل او. تهيه غذاهاي مغذي و با كالري بيشتر براي كودك (مثًال به سوپ او ،شير يا كره و به فرني ،پودر گردو يا بادام اضافه شود). افزايش دفعات تغذيه يا مقدار غذا مراقبت ،محبت و توجه بيشتر به كودك تشويق و ترغيب كودك به خوردن غذاهاي كمكي (حتمًا سالم و بهداشتي و در منزل تهيه شود تا احتمال بيمار شدن شيرخوار كمتر باشد). نبايد فراموش كرد همان قدر كه كمبود وزن كودك باعث نگراني است که چاقی. منع مصرف برخي مواد غذايي در شيرخواران زير يك سال: عسل ،سفيده تخم‌مرغ ،شكالت ،بادام زميني ،خربزه ،كيوي ،آلبالو ،گيالس ،ان واع ت وت (ت وت فرنگي، توت سفيد ،شاه توت ،تمشك) ،نوشابه صنعتي ،آب ميوه‌‌هاي ص نعتي ،قه وه ،كاك ائو ،چيپس ،پف ك، سوسيس ،كالباس و همبرگر. كدام مواد غذايي ممكن است سبب خفگي شيرخوار شود؟ آجيل‌ها (بادام زميني ،گردو ،فندق ،بادام ،تخمه ،پسته) ،ذرت ب و داده ،سوس يس ،اس تيك ،تك ه ب زرگ گوشت سفت يا جگر ،كرفس خام ،دانه انگور ،دانه غوره ،دان ه كش مش ،نخ ودچي ،ذرت ،حبوبات نرم نشده ،نقل ،آب نبات ،تكه‌‌هاي بزرگ شيريني يا ميوه‌‌هاي خام ،ميو ‌ه‌هاي خشك شده مثل برگه و خم ير وسط نان  تغذیه در طول بیماری ها و پس از آن در طول بیماری ها دریافت مایعات شیرخوار را افزایش داده دفعات تغذیه با شیرمادر را افزایش دهید. به دفعات مکرر مقادیر کمی غذا به کودک بدهید. با شوخی و مالیمت کودک را به خوردن تشویق کنید. غذاهای نرم ،متنوع و اشتهاآور به کودک بدهید مخصوصاً اگر دهان و گلوی او زخم باشد. در صورت تب و اسهال مایعات اضافی به او بدهید. به هنگام هوشیاری کودک را تغذیه کنید نه در خواب آلودگی. راحتی کودک را قبل از تغذیه فراهم کنید مثل پاک کردن بینی او. پس از بیماری ها معموال اشتهای کودک افزایش می یابد .به دادن غذاهای اضافی تا زمانی که کودک کاهش وزن خود را جبران نماید و به وزن مطلوب روی نمودار رشد برسد ،ادامه دهید. تشويق كودك به خوردن ،به صبر و شكيبايي و خوش خلقي نياز دارد.  برنامه غذايي شيرخوار در ماه هفتم زندگي: هفته اول :فرني آرد برنج و بعد حريره بادام هفته دوم :برنامه قبلي +سوپ با استفاده از گوشت هفته سوم :برنامه قبلي +پوره انواع سبزي‌ها هفته چهارم :برنامه قبلي همراه با تنوع در تهيه سوپ ماه هشتم زندگي (پايان 7ماهگي تا پايان 8ماهگي) در اين ماه برنامه غذايي شيرخوار متنوع‌تر و قوام غذاها بيشتر مي‌ش ود .مثًال مي‌ت وان ان واع س وپ‌‌هاي غليظ‌تر از قبل را (به غلظت حليم) با استفاده از گوشت و انواع سبزي‌‌هاي نشاسته‌اي مانند س يب‌زميني، كدو حلوايي ،نخود فرنگي (نخود سبز) و نيز پوره انواع سبزي‌‌هاي گفته شده را تهيه كرد. زرده تخم‌مرغ ،جگر ،ماست ،پنير پاستوريزه كم نمك ،خرما ،ميوه يا آب ميوه نيز در اين ماه ب ه برنام ه غذايي شيرخوار اضافه مي‌شود و او در اواخر 8ماهگي مي‌تواند از غذاهاي انگشتي استفاده نمايد. ماه‌‌هاي نهم و دهم زندگي بيشتر شيرخواران از 9ماهگي اين مهارت را پيدا مي‌كنند كه با دست خودشان غذا بخورند از غذاهايي با غلظت بيشتر مثًال حليم و پلو استفاده نمايند و غذاهاي انگشتي را با دست خود بردارند. عالوه بر برنامه غذايي ماه هشتم ،نان ،ذرت ،ماكاروني ،رشته فرنگي وسایرحبوبات (به جز نخ ود و لپ ه) به برنامه غذايي كودك اضافه مي‌شود. ارائه غذاهاي انگشتي به عالوه ماكاروني پخته شده و نرم شده يا تكه‌‌هاي از ن ان يا بيس كوئيت‌‌هاي ساده نيز سبب افزايش مهارت‌‌هاي تغذيه‌اي و تكاملي شيرخوار مي‌گردد. دفعات تغذيه و مقدار غذا دفعات تغذيه 3تا 4وعده در روز است و اگر شيرخوار ميل داشته باشد يك تا دو ميان وع ده هم ب ه آن اضافه شود. يك نمونه از برنامه غذايي شيرخوار در ماه‌‌هاي نهم و دهم زندگي: شيرمادر به دفعات مكرر و بر حسب ميل و تقاضاي شيرخوار و غذاي كمكي به شرح زير: شام ميان وعده عصر همان غذاي وعده ناهار پوره سبزي يا ميوه رنده شده يا يكي از غذاهاي انگشتي ناهار ميان وعده صبح صبحانه زرده تخم‌مرغ + سوپ يا آش يا حليم يا پلو پوره سبزي يا ميوه رنده نان +پنير كه با گوشت تهيه شده شده يا يكي از غذاهاي پاستوريزه كم نمك انگشتي باشند +ماست +خرما يا زرده تخم +نان و كره  )4ماه‌‌هاي يازدهم و دوازدهم زندگي با آشكار شدن دندان‌ها و تكامل مهارت‌‌هاي حركتي ظريف ،شيرخوار مي‌تواند تكه‌هايي از غذا را بكند ،بجود ،به عقب دهان ببرد و آن را ببلعد .شيرخواري كه هنوز دندان در نياورده است اين كار را با لثه‌ها و آرواره‌‌هاي خود انجام مي‌دهد لذا بايد اين مهارت‌ها را با ارائه غذاهايي كه بتواند با دست خود بردارد و آن را بجود ،تقويت كرد. ( هنگام غذاخوردن كودك ،حضور و نظارت دقيق مادر يا جانشين وي الزامي است).