عقود مبادله ای , انواع عقد و ویژگی های عقود مبادله ای و شرایط صحت عقود

2 حقوق مالی عقود مبادله ای ,انواع عقد و ویژگی های عقود مبادله ای و شرایط صحت عقود حقوق مالی • حقوق ،جمع کلمه حق است .حق ،امتیازی است ،که هر شخص بر اساس قانون(،یا عرف) در جامعه دارد .هر فرد ،دارای انواع مختلف حق می باشد ،که یکی از آنها حق نسبت به اموال است ،که به آن، حقوق مالی گفته می شود، • افراد ،نسبت به مالی که دارند ،دارای حق یا حقوقی هستند • حق مالی ،حقی است ،که قانون گذار ،در حوزه اموال افراد یک جامعه در نظر گرفته است .این حق، دارای ارزش اقتصادی بوده و شرایط و ویژگی های مخصوص به خود را دارد. • حق مالی ،چون با اموال ،منافع و دارایی های افراد مرتبط است ،از اهمیت بسیار زیادی بر خوردار می باشد. • حقوق غیر مالی قابل تبدیل به پول نیستند ،مرتبط با حقوق افراد ،خارج از اموال و دارایی هایشان است .مثل حق زوجیت یا حق حضانت که این حقوق ،با مال سر و کار ندارند و بیشتر ،به حقوق شخصی فرد مرتبط هستند ویژگی ها ی حقوق مالی • حق مالی ،چهار ویژگی اصلی دارد :دارای ارزش پولی ،نقل و انتقال ،اسقاط و قابلیت توقیف • اول ،حقوق مالی و اجرای آن ،برای دارنده آن حق ،منفعت و سود مالی دارد؛ یعنی این منفعت را می توان به پول تبدیل کرد و دارای ارزش اقتصادی است، • دوم ،این که هر فرد می تواند ،حق مالی اش را به فرد دیگر انتقال بدهد ( .فروختن و انتقال خانه) ولی غیر مالی غیر قابل قابل انتقال (حق زوجیت ) • سوم ،کسی که حق مالی دارد ،می تواند از حق مالی خود بگذرد و آن را ساقط کند .بخشیدن ارث ،ولی غیر مالی غیر قابل گذشتن و ساقط کردن (حق پدری خود نسبت به فرزند) • چهارم ،حق مالی ،می تواند توقیف شود ،توقیف اموال توسط دادگاه ،ولی امکان توقیف ،نسبت به حقوق غیر مالی وجود ندارد . عقود( تعریف و انواع ) • عقد عبارت از اینکه یک یا چندنفر در مقابل یک یا چندنفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد. هرعقدی دوطرف دارد .ایجاب (پیشنهاد) و قبول. • در این تعریف ،هر عقد دو شرط اساسی دارد :در اثر توافق دو یا چند اراده بوجود می آید ،نتیجه و منظور از توافق ایجاد تعهد است عقود( تعریف و انواع ) • بر اساس تقسیم بندي قانون مدني ،عقود بر دوگونه اند: • عقود معینه • عقودی هستند که دارای آثار و احکام مخصوص به خود بوده و هریک به نام خاصی موسوم اند، مانند نکاح ،بیع ،اجاره ،سلف و . . . • عقود غیرمعینه • عقودی هستند که در قالب هیچیکدام از عقود معینه قرار نمیگیرند و طرفین عقد شروط (غیرمعین) خود را در ضمن عقدتعیین مینمایند ،این نوع عقودعمدتًا شامل قراردادها میشوند. • عقد غیرمعین یا قرارداد خصوصی عقودی هستند که احکام و شرایط آنها در قانون بیان نشده است و طرفین باید با توافق ،آثار عقد و تعهدات ناشی از آن را تعیین کنند .قرارداد توزیع انحصاری کاال • عالوه بر رعایت قواعد عمومی صحت معامالت ،قواعد مخصوص به خود را نیز رعایت کنند • قراردادهای خصوصی خود را به هر شکل و صورتی ،منعقد کنند • نباید ،مخالف قانون و شرع باشند انواع عقد • بر طبق ماده 184قانون مدنی ،عقود به اقسام ذیل تقسیم میشوند : • الف ) الزم :عقدی است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشند .مثل سلف ،فروش اقساطی و اجاره به شرط تملیک( مگر در سه شرط خیاری،خیارات و اقاله) • ب) جایز :عقدی است که هریک از طرفین معامله میتوانند هر وقت بخواهند آن را فسخ نمایند .مانند :مضاربه ،جعاله ، • ج) خیاری :عقدی است که ضمن آن برای طرفین یا یکی از آنها یا برای اشخاص ثالث ،اختیار فسخ شرط شده باشد د) اقاله :موردی است که هر دو طرف معامله تصمیم گرفته و با توافق یکدیگر معامله را فسخ نمایند ه)قطعی :عقدی است که قطعیت آن مشروط به انجام یا وقوع امری نباشد مانند بیع و)معلق :عقدی است که قطعی شدن آن مشروط به انجام یا وقوع امر دیگری باشد .مانند مالک شدن مستاجر در قرارداد اجاره به شرط تملیک تعاریف مفاهیم • ایقاع :در مقابل عقد قرارداد و با قصد انشای یک تن ،بدون آنکه موافقت شخص دیگری را الزم داشته باشد ،حاصل می گردد و حقی را ایجاد و یا اسقاط می نماید مانند آنکه شخص طلبکار ،تمام یا قسمتی از طلب خود را ببخشد قرارداد :توافق اراده دو طرف که در نتیجه آن رابطه حقوقی جدیدی به وجود می آید یا رابطه حقوقی موجود را تغییر می دهد و یا به خاتمه آن رابطه می انجامد . هر عقدی قرارداد است ولی هر قرادادی عقد نیست معامله :مترادف است با عقد ،با این تفاوت که معامله مخصوص عقد یا قرارداد است که بیشتر آثار مالی و تجاری را در بر می گیرد مانند مضاربه ،سف ،اجاره ،بیع و ... • رهن :عقدی است که به موجب آن ،مدیون مالی را برای وثیقه به داین میدهد . • عمل رهن را ارتهان ،رهن دهنده را راهن ،طرف دیگر را مرتهن ،مال موضوع رهینه و خروج مال مورد رهن از حالت وثیقه را فک رهن می نامند عقد رهن از جانب راهن الزم و از جانب مرتهن جایز است . • صلح :عقدی است که درآن طرفین توافق بر امری از امور کنند بدون آنکه توافق آنها یکی از عناوین معروف عقود (مانند رهن ،بیع ،اجاره و )...را داشته باشد . • عمل صلح را مصالحه ،پیشنهاد دهنده را مصالح ،و قبول کننده رامتصالح و طرفین عقد را متصالحین می نامند تعاریف مفاهیم (ادامه) ضمان :عبارت است از اینکه شخص مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده گیرد متعهد را ضامن ،طرف دیگر رامضمون له ،شخص ثالث رامضمون عنه یا مدیون اصلی می نامند هبه :عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجانا به دیگری تملیک کند . تملیک کننده را واهب ،طرف دیگر را متهب و مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می نامند بیع :تملیک عین است به عوض معلوم ،مال موضوع بیع را مبیع ،فروشنده را بایع ،خریدار رامشتری ،عوض را ثمن ،معوض را مثمن می گویند وکالت :وکالت عبارت است از تفویض یا واگذاری و در اصطالح عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین ،طرف دیگر را برای انجام امری ،نایب خود مینماید. کسی را که وکالت میدهد موکل ،و شخصی را که وکالت به او تفویض میشود وکیل ،و موضوعی که را که وکالت بابت آن انجام میشود مورد وکالت می نامند اصول حقوقی حاکم بر معامالت • شرایط اساسی صحت معامالت • شخصیت و هویت متقاضیان (طرفین معامله ) • اشخاص حقیقی ( قائم بر وجود خودشان ) • اشخاص حقوقی( قائم بر یک شخصیت فرضی که به شخصیت حقوقی تعبیرمیشود) شرایط اساسی صحت معامالت • طبق ماده 190قانون مدنی: • قصد و رضای طرفین ( اراده بر انجام معامله ) • اهلیت طرفین ( توانایی قانونی شخص برای دارا شدن حق(تمتع) و اعمال و اجرای آن(استیفا) ) • معین بودن موضوع معامله ( معین و مشخص) – معامله برای امر مبهم و نامعین باطل است • مشروعیت جهت معامله – هدف معامله غیرقانونی و غیرمشروع باشد معامله باطل است • ضوابط و معیارهای عمومی انعقاد هر قرارداد و صحت انجام معامالت ،مستلزم وجود شرایطی است که در کلیه معامالت باید رعایت گردد .این شرایط ضمانت اجرایی دارد که عدم رعایت آنها موجب بطالن و یا عدم نفوذ معامله می شود شرایط اساسی صحت معامالت (ادامه) • عقد از لحاظ شرایط اساسی صحت معامالت :صحیح ،باطل و غیرنافذ • عقد صحیح :شرایط صحت معامالت به طور کامل رعایت شده باشد • عقد باطل :یکی از شرایط اساسی صحت معامالت را نداشته باشد • عقد غیرنافذ :همه شرایط غیر از رضای معتدل را داشته باشد.اشتیاقی است که متعاملین با توجه به نفع و ضرر شخصی خود در حالت اعتدال اقدام به انجام معامله می نمایند بنابراین عقدی که در نتیجه اکراه یکی از طرفین منعقد گردد غیرنافذ است • عقد غیر نافذ عقدی است که عدم رعایت شرایط انعقاد آن به حدی نیست که موجب بطالن گردد ،اما به لحاظ وجود نقص ترتیب آثار بر آن نیاز به تنفیذ و تکمیل دارد .نقص احتمال دارد مربوط به فقدان یکی از شرایط قانونی صحت عقد و یا انجام آن بوسیله شخصی که حق انعقاد نداشته ،باشد ضوابط و معیار های اساسی معامالت • قابلیت اعتماد و اطمینان ( امین و معتمد بودن ) • قابلیت و صالحیت فنی و تجربه ( امکان تداوم فعالیت اقتصادی و توان فنی وی در بهره برداری صحیح و بیشتر از منابع و تحصیل درآمد) • ظرفیت مالی و کشش اعتباری (بررسی وضعیت مالی برای بازگشت سرمایه ) • وثیقه یا تامین اعتباری ( ...اطمینانی که برای ایفای تعهدات داده می شود ) اصول حاکم بر عقود مالی اسالمی • در راستای تحقق اهداف نظام اقتصادی اسالم ،یک سری اصول در قراردادهای مالی و تجاری تعبیه شده است که میتوان در قالب عناصر ممنوعه (حرام) به آنها اشاره کرد. • ممنوعیت شیوه های کسب ثروت غیرموجه از مهمترین آموزه های اسالمی برای برقراری عدالت و منع استثمار در معامالت تجاری است .این ممنوعیتها شامل حرمت ربا ،نفی غرر و منع قمار است. • ُح رمت ربا :ربا به طور کامل تحت شریعت اسالم ممنوع است .ربا منشاء اصلی ثروت بادآورده و بدون زحمت است • نفی غرر :غرر در لغت به معنی خطر ،نیرنگ و غفلت آمده است .منظور از معامله غرری معامله ای است که توام با خطر بوده و متعاملین در زمان انجام آن ،توان تشخیص سودمند یا زیانبار بودن معامله را ندارند. (فروش حیوانات موجود در جنگل ) • منع قمار :ممنوعیت قمار از این فرض نشأت میگیرد که یک توافق صوری بین طرفین در واقع نتیجه عقود بانکی • در سیستم بانکداری اسالمی ،تخصیص منابع یا تسهیالت اعطایی و ایجاد تعهدات از طریق انواع عقود اسالمی و در قالب 5گروه ارائه میگردد: • گروه اول در ارتباط با وام دهی ( قرض الحسنه ) • گروه دوم در ارتباط با مشارکت (مشارکت مدنی ،مشارکت حقوقی ،مضاربه ،سرمایه گذاری مستقیم، مزارعه ،مساقات ) • گروه سوم در ارتباط با مبادالت تجاری (فروش اقساطی ،اجاره به شرط تملیک ،سلف ،خرید دین،مرابحه ،استصناع) • گروه چهارم در ارتباط با انجام عمل (جعاله) • گروه پنجم در ارتباط با خدمات( صدور ضمانت نامه) • ماده۹۸ـ به عقود مندرج در فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا ،عقوداسالمی استصناع؛ مرابحـه و خرید دین اضافه می‌شود( .قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسالمی ایران ( ۱۳۹۴ـ ))۱۳۹۰ عقود مبادله ایی • عقود مبادله ای ابزار مالی با درآمد ثابت است. • عقود مبادله ای با دو هدف شکل گرفت :هدف اول و اصلی سود بردن و هدف دوم تامین نیاز در واقع عقود مبادله ای شکل گرفته است تا بانک در قبال ارائه خدمات ،سود ببرد عقود مبادله ای عمدتًا کوتاه مدت هستند عقود مبادله ای از ویژگی انتفاع و سودآوری برخوردارند عقود مبادله ای :از جمله عقود اسالمی است .نرخ سود( بازدهی) در این عقود ثابت است و با توجه به ماهیت عقد یا قرارداد تعیین می شود .در عقد مبادله ای بر خالف عقد مشارکتی انتقال اموال صورت میپذیرد ،به بیان دیگر در این عقد بیع صورت گرفته است. عقود مبادله ایی • این گروه از تسهیالت اعطایی در ارتباط با معامالت یا مبادالت تجاری میباشد .در این گروه ازتسهیالت، سود در هنگام انعقاد قرارداد و بصورت قطعی تعیین میگردد. • در این عقود بانک بخشی از سرمایه یا کل آن را که مورد نیاز یک فعالیت اقتصادی است تامین نموده و سود بانک در هنگام انعقاد قرارداد معین و قطعی بوده و تحوالت آتی تاثیری بر سود و مطالبات بانک ندارد • عقود مبادله ای ،عقود بانکی هستند که در آن‌ها می‌توان نرخ ثابت سود را تعیین کرد. • در عقود مبادله ای ،بانک در ازای پرداخت کمک هزینه مالی ،می‌تواند درصد ثابت و قطعی سود خود را به شکل منظم (غالبا ماهیانه) از حساب مشتری کسر کند • عقود مبادله ای عقودی با بازدهی ثابت است. • عقود مبادله‌ای ،عقودی با نرخ سود ثابت است که نرخ آنها معموًال مبنای تخصیص منابع عقود مشارکتی است .در ایران نرخ سود عقود مبادله‌ای از سوی بانک مرکزی و به صورت دستوری تعیین می‌شود ویژگی های عقود مبادله ای • )1قطعی بودن نرخ سود در ابتدای قرارداد به واسطه انتفاعی بودن نوع عقد • )2مشابهت حسابداری تسهیالت با حسابداری بانکداری متعارف • )3مسولیت نظارت از عهده بانک خارج می شود • )4اخذ تضمین نیز به سنت بانکداری عرفی صورت می پذیرد • )5نرخ سود در این عقود معیاری برای سیاست پولی شناخته می شود • )6امهال مشتریان در جهت کاهش فشار سودهای باالی عقود مشارکتی و منطقی و متعادل کردن آن صورت می پذیرد عقود مبادله ایی :مساله و چالش • از مسایل چالشی و پرسشی عقود مبادله ای مساله تعیین نرخ سود در قرارداد مبادله ای است • به موجب بند 3ماده 20قانون عملیات بانکداری بدون ربا ،در عقود مبادله ای مالک در تعیین سود باید در بهای واقعی کاال یا خدمات موضوع قرارداد ( قیمت تمام شده مورد معامله ) باشد .اما در عمل عناصر تعیین کننده همان طول مدت قرارداد و نرخ سود هستند . • در رویه بانکی و در سنوات مختلف نرخ سود عقود مبادله ای همواره پایین تر از عقود مشارکتی بوده است زیرا درعقود مشارکتی نرخ ابالغی بانک مرکزی به عنوان حداقل نرخ سود مورد انتظار در نظر گرفته می شود و بانکها خود را مجاز به انعقاد قرارداد با نرخ باالتر می دانند .از این روست که در برخی دوره ها عقود مشارکتی اقبال بیشتری یافته است عقود مبادله ایی :مساله و چالش • نرخ سود تسهیالت مبادله ای به عنوان معیاری برای تعیین عقود مشارکتی نیز در نظر گرفته می شود و این خود نشان از اهمیت این دسته از عقود در نظام بانکی ایران است • در این راستا ادعا شده است که هر گاه نرخ سود عقود مبادله ای بر مبنای خواست نظام بانکی تعیین شود سهم این قراردادها در اعطای تسهیالت باالست و اگرد نرخ به صورت دستوری توسط بانک مرکزی تعیین گردد و با نرخ تورم فاصله زیادی داشته باشد سهم عقود مشارکتی باال می رود • در تجهیز منابع نیز به همین صورت است که نرخ سودی که به بانکها به سپرده ها اعطا می کنند تابعی از نرخ سود عقود مبادله ای است • به همین دلیل نرخ سود مبادله ای را ابزار سیاست پولی در ایران می شناسند این نشان دهنده اهمیت نرخ سود عقود مبادله ای در نظام بانکی است که هم در تجهیز و هم در تخصیص منابع تاثیر گذار است • نکته مهم :در حال حاضر نرخ سود تسهیالت مبادله ایی و مشارکتی یکسان می باشد دسته بندی عقود مبادله ایی • با توجه به ماهیت و کارکرد عقود مبادله ای در نظام بانکی ایران ،در سه نوع قرار دارند : -1عقودی که برای کسب سود و انجام کار معین ،کاالیی را می خرد تا در اختیار مشتری قرار دهد یا خود اقدام به کاری برای مشتری کند(عقد مرابحه ) -2عقودی که بانک کاالیی را « از» یا «برای» مشتری پیش خرید می کند یا سفارش به ساخت آن می دهد (عقود سلف و استصناع ) -3عقودی که بانک برای مشتری کاالیی را می خرد تا به وی بفروشد یا اجاره دهد ( عقود فروش اقساطی و اجاره به شرط تملیک ) عقود مبادله ای(خالصه ؛ ویژگی ،مدت ) • سلف : • بخش تولیدی(صنعتی ،کشاورزی ومعدنی) ،مدت حداکثر 6ماه(کشاورزی و ارز حاصل از صادرات حداکثر یکسال ) ، شرایط متقاضی(تولید کننده ،وسائل و امکانات تولید ،صنعت ،معدن و کشاورزی) ،شرایط محصول(باکیفیت ،سهل البیع بوده و فاسدنشدنی) ،ویژگیهای عقد سلف(کسب سود ثابت ،پرداخت کل به مشتری ،کوتاه مدت بودن عقد ،عدم امکان فروش کاال قبل از تحویل ) ،عقد الزم • خرید دین : • تمامی بخشهای اقتصادی ،خرید اسناد و اوراق تجاری ،کوتاه مدت (حداکثر یکسال) ،عقد جایز • اجاره به شرط تملیک: • امورخدماتی ،کشاورزی ،صنعتی و معدنی ،میان مدت و بلند مدت ،در بخش بازرگانی کاربرد ندارد.عقد الزم • فروش اقساطی : • بخشهای مخلتف اقتصادی شامل صنعت ،معدن ،کشاورزی ،مسکن و ساختمان و خدمات ،کوتاه مدت ،میان مدت،بلندمدت،حیوانات نظیر گاو شیرده،گوسفند شیری ،مرغ تخم گذار و زنبورعسل از جمله وسائل تولید محسوب میشود عقد الزم عقود مبادله ای(خالصه ؛ ویژگی ،مدت ) • مرابحه: • تولیدی ،خدماتی و بازرگانی ،اخذ حداقل ده درصد از قیمت تمام شده مورد معامله به عنوان پیش دریافت، تسهيالت اعطايی از طريق کارت اعتباری مرابحه ،اخذ پیش دريافت مجاز نمی باشد ،عقد جایز • استصناع • ساخت كاال يا ماشين آالت ،سفارش ساخت ،غالبًا در زمان عقد موجود نيست ولي توسط سازنده در آينده ساخته ميشود عقدجایز سلف • معامله سلف عبارت است از پیش خرید نقدی محصوالت واحدهای تولیدی به قیمت معین. • کاربرد: • به منظور تأمین قسمتی از سرمایه در گردش واحدهای تولیدی(صنعتی ،کشاورزی ومعدنی) اعم از اینکه مالکیت آنها متعلق به شخص حقیقی یا حقوقی باشد ،معامله سلف انجام میشود. • مدت معامله سلف: • مدت تحویل کاالی موضوع معامله سلف میباید دقیقًا معین بوده و از یک دوره تولید حداکثر 6ماه تجاوز ننماید. در امور کشاورزی و ارز حاصل از صادرات حداکثر یکسال میباشد. مدت قرارداد معامالت سلف قابل تمدید نمی باشد. شرایط متقاضی معامله سلف -1پیش فروش کننده کاال ،تولید کننده در بخشهای صنعت ،معدن و کشاورزی باشد. -2رأسًا تولید کننده کاالی موضوع معامله سلف باشد. -3وسائل و امکانات تولید کاالی موضوع معامله را داشته باشد. -4کلیه مدارك الزم بمنظور تولید کاالی موضوع معامله سلف را ارائه نماید. شرایط محصوالت در معامله سلف • محصوالت توليدی موضوع معامله سلف بايستی دارای شرايط زير باشند: • الف ) کاال باید از کیفیت مناسب ومطلوب برخوردارباشد. • ب) کاالی سهل البیع بوده و فاسدشدنی نباشد، ویژگیهای عقد سلف • کسب سود ثابت از سلف یا پیش خرید • پرداخت کل مبلغ به مشتری(فروشنده) • استفاده در بخش تولیدی • کوتاه مدت بودن عقد • عدم امکان فروش کاال قبل از تحویل • جزء عقود الزم است خرید دین • خرید دین :قراردادی است که به موجب آن شخص ثالثی دین مدت دار بدهکار(صادرکننده اسناد و اوراق تجاری) را به کمتر از مبلغ اسمی آن به صورت نقدی از داین (ذینفع اسناد) خریداری مینماید. • بانکها میتوانند به منظور ایجاد تسهیالت الزم جهت تمامی بخشهای اقتصادی ،دیون موضوع اسناد و اوراق تجاری مدت دار متقاضیان را خریداری نمایند . • اسناد و اوراق تجاری به آن دسته از اسناد و اوراق بهادار اطالق میشود که مفاد آن حاکی از طلب حقیقی متفاضی باشد .بانکها موظفند قبل از خرید دین موضوع اسناد و اوراق تجاری ،از حقیقی بودن دین و نقدشوندگی آن در سررسید اطمینان حاصل نمایند ویژگیهای خرید دین • جایز بودن عقد خرید دین • امکان استفاده در همه بخشهای اقتصادی • کوتاه مدت بودن عقد خرید دین (حداکثر یکسال) • اسناد تضمین شده(مانند ضمانت نامه ،چک تضمینی و )....قابل خریداری نمیباشد. اجاره به شرط تملیک • اجاره به شرط تملیک :عقدی است که درآن شرط شود مستاجر در پایان مدت اجاره و درصورت عمل به شرایط مندرج در قرارداد مالک عین مستاجره گردد. • اجاره به شرط تملیک از لحاظ زمان بازپرداخت به دو دسته :میان مدت و بلند مدت تقسیم میگردد و در بخش بازرگانی کاربرد ندارد . • درمعامالت اجاره به شرط تملیک مورداجاره راعین مستاجره ،متقاضی را مستاجر ،بانک را به عنوان مالک عین مستاجره موجر ،میزان اجاره مقرر را مال االجاره و مدت قرارداد اجاره را مدت اجاره گویند اجاره به شرط تملیک • اجاره به شرط تملیک ذاتًا امری اجاره ای است لکن چون مالکیت مورد اجاره تا قبل از وصول کلیه مال االجاره و حداکثر تا پایان مدت به مستاجر منتقل نمیشود ،بانک از برگشت منابع مالی خود اطمینان کافی دارد و در عین حال عمومًا مشکل کمبود وثیقه متقاضی را نیز حل مینماید و متقاضی هم مطمئن است در طول مدت اجاره ،اجاره بهای او افزایش پیدا نخواهد کرد و به شرط اجرای همه شرایط قراداد اجاره ،در پایان مدت اجاره مالک عین مستاجره خواهد شد . • طبق قراداد حق انتقاع و بهره برداری از عین مستاجره به مستاجر واگذار می شود. کاربردهای اجاره به شرط تملیک • به منظور ایجاد تسهیالت الزم برای گسترش امورخدماتی ،کشاورزی ،صنعتی و معدنی ،به عنوان موجر، مبادرت به معامالت اجاره به شرط تملیک بنمایند • در بخش بازرگانی اعطای تسهیالت اجاره بشرط تملیک کاربرد ندارد. • مورد اجاره میتواند انواع اموال منقول و غیرمنقول باشد ،مشروط به اینکه طول عمر مفید آنها کمتر از دو سال نباشد • ماشین آالت • -وسایل حمل و نقل • -تأسیسات ویژگیهای اجاره به شرط تملیک عمرمفید اموال منقول و غیرمنقول اجاره به شرط تملیک نباید کمتر از 2سال باشد. اجاره به شرط تملیک تابع قانون مدنی مالک و مستاجر است مستاجر حق واگذاری عین مستاجره را به غیر ندارد مگر در موارد قهری و اضطراری به تشخیص بانک مستاجر حق تغییر فیزیکی عین مستاجره را ندارد مگر با موافقت بانک درصورت عمل به مفاد قرارداد در پایان مدت قرارداد ،عین مستاجره به تملیک مستاجر در می آید. عقد اجاره به شرط تملیک جزء عقود الزم محسوب میگردد. در اجاره به شرط تملیک ،مورد اجاره جزء اموال بانک محسوب میشود و چنانچه اموال مزبور تضمین بانک راتامین ننماید ،بانک میتواند تضمینات قابل قبول دیگری را نیز اخذ نماید مدت اجاره به شرط تملیک با توجه به طوالنی بودن مدت برگشت منابع حداکثر معادل عمر مفید اموال(حداکثر 10سال) خواهد بود و به هیچ وجه نباید از عمر مفید اموال تجاوز نماید فروش اقساطی • تعریف :فروش اقساطی عبارتست واگذاری عین به بهای معلوم به غیر به ترتیبی که تمام یا قسمتی از بهای مزبور به اقساط مساوی یا غیر مساوی در سررسید و سررسیدهای معینی دریافت گردد. کاربرد فروش اقساطی : فروش اقساطی در بخشهای مخلتف اقتصادی شامل صنعت ،معدن ،کشاورزی ،مسکن و ساختمان و خدمات کاربرد دارد. . فروش اقساطی مواد اولیه ،لوازم یدکی و ابزار کار( کوتاه مدت) • به منظور ایجاد تسهیالت الزم جهت تامین سرمایه درگردش واحدهای تولیدی(اعم از اینکه واحد تولیدی متعلق به شخص حقیقی یا حقوقی باشد) ،مواد اولیه ،لوازم یدکی و ابزارکار مصرفی این واحدها را برای یک دوره تولید خریداری نموده و به صورت اقساطی (حداکثر یکسال) به فروش برسانند مدت فروش اقساطی ابزارکار حداکثر تا دوسال قابل افزایش میباشد. فروش اقساطی وسایل تولید ،ماشین آالت و تاسیسات (میان مدت) • شامل وسایل تولید ،ماشین آالت و تاسیسات است که عمر مفید آنها بیش از یکسال است . • بنا بر تعریف ،تجهیزاتی که از آنها در تولید انواع محصوالت استفاده میشود وسایل تولید و دستگاهها و ابزاری که به وسیله نیروی محرکه کار میکنند ماشین آالت و وسایلی که برای استفاده مطلوب از ماشین آالت و یا انجام فعالیتهای خدماتی مورد نیاز می باشند به عنوان تاسیسات در نظر گرفته میشوند . فروش اقساطی وسایل تولید ،ماشین آالت و تاسیسات(میان مدت) • حیوانات نظیر گاو شیرده ،گوسفند شیری ،مرغ تخم گذار و زنبورعسل از جمله وسائل تولید محسوب شده و تسهیالت اعطائی به منظور تأمین حیوانات زنده مولد نظیرگاو شیرده ،گوسفند شیری و مرغ تخم گذار درقالب فروش اقساطی وسایل تولید ،ماشین آالت و تأسیسات صورت میپذیرد حيوانات زنده غير مولد : • گاو پرواری (گوشتی) • گوسفند پرواری (گوشتی) • میگو پرورشی یک دوره تولید و صادرات آن زنبور عسل: جهت تأمین سرمایه ثابت برای خرید کندوی زنبور عسل و وسایل زنبورداری با توجه به عمر مفید آنها جهت تأمین سرمایه درگردش برای خرید شکر ،موم ،دارو. . . ، ج)فروش اقساطی ماشین آالت ،تاسیسات (طول عمر بیش از 5سال) و مسکن وساختمان(بلند مدت) • برای ساختمان ها ،ماشین آالت و تاسیسات با عمرمفید بیش از 5سال یا سهم الشرکه خود در مشارکت عقد فروش اقساطی مرابحه • لغت مرابحه از کلمه ربح گرفته شده که به معنی افزایش است و یکی از ابزارهای تامین مالی اسالمی برای تأمین مالی و سرمایه در گردش واحدهای صنعتی ،کشاورزی و معدنی می باشد. • مرابحه یا بهره‌کاری در اقتصاد اسالمی نوعی از بیع (خرید و فروش) است .در این نوع معامله شخص معامله‌کننده با گرفتن مقداری از سود معامله را به دیگری واگذار می‌کند .این نوع قرارداد ،قرارداد مبتنی بر قیمت تمام شده‌است. • تعریف • مرابحه عقدی است که به موجب آن عرضه کننده ،بهای تمام شده اموال و خدمات را به اطالع متقاضی می رساند و سپس با افزودن مبلغ یا درصدی اضافی به عنوان سود ،آن را به صورت نقدی ،نسیه دفعی یا اقساطی، به اقساط مساوی و یا غیرمساوی در سررسید یا سررسیدهای معین به متقاضی واگذار می کند. • اموال موضوع قرارداد مرابحه بايد درهنگام اجرای قرارداد موجود باشد. مرابحه • برای رفع نیازهای واحدهای تولیدی ،خدماتی و بازرگانی • برای تهیه مواد اولیه ،لوازم یدکی ،ابزارکار ،ماشین آالت ،تأسیسات ،زمین و سایر کاالها و خدمات مورداحتیاج این واحدها • تهیه مسکن ،کاال و خدمات مورد نیاز خانوارها، ، • اخذ پیش دریافت حداقل ده درصد از قیمت تمام شده مورد معامله • نکته مهم :در تسهيالت اعطايی از طريق کارت اعتباری مرابحه ،اخذ پیش دريافت مجاز نمی باشد. استصناع • استصناع در لغت از ماده صنع به معنای سفارش ساخت است . • در اصطالح ،قراردادی است بین دو شخص اعم از حقیقی و حقوقی مبنی برتولیدکاالی خاص یا اجرای پروژه ه ای با ویژگیهای مشخص در آینده است که سفارش گیرنده (پیمانکار) در ازاء گرفتن مبلغ آن در زمانهای توافق شده که بخشی از آن میتواند به صورت نقد و بخشی از آن به صورت اقساط به تناسب پیشرف فیزیکی کار و یا حتی مستقل از آن باشد ،براساس زمان بندی کوتاه مدت یا بلندمدت ( ،پیمانکار) متعهد می شود مواد اولیه و کاالهای مورد نیاز برای اجرای پروژه مورد نظر را ساخته و در موعد مقرر به سفارش دهنده تحویل نماید. استصناع • قرارداد استصناع شامل سفارش ساخت و توليد چيزي است به قيمت معين ،كه طبق ويژگيهاي مورد توافق در زمان آينده ساخته مي شود .به بيان ديگر ،موضوعي كه عقد استصناع درباره آن منعقد مي گردد ،غالبًا در زمان عقد موجود نيست ولي توسط سازنده در آينده ساخته مي شود .در اين قرارداد هم مواد اوليه و هم عمليات ساخت بر عهده سازنده است اما اگر مواد اوليه از شخص سفارش دهنده باشد ، اين توافق نوعي اجاره تلقي مي گردد و اگر چيزي را پيشنهاد دهند که بالفعل آماده و ساخته شده و نزد سازنده باشد در اين صورت توافق مزبور نوعي بيع يا خريد است. استصناع • روش استفاده از عقد استصناع در نظام بانكي كشورهاي اسالمي ،به اين صورت است كه مشتري براي ساخت كاال يا ماشين آالت مورد نظر به بانك مراجعه مي نمايد و بانك با اخذ وثيقه و تعهدات الزم از مشتري ،ماشين االت يا كاالي مذكور را تهيه كرده و در قالب بيع اقساطي يا نسيه به مشتري واگذار مي كند .از سوي ديگر بانك براي تأمين ماشين آالت و يا ساخت كاال مورد نظر با توليد كننده يا سازنده آن در قالب عقد استصناع قرار داد مي بندد ،و سفارش خريد كاال را مي دهد. • در اينجا بانك به عنوان واسطه عمليات مالي هم تأمين مالي را بر عهده دارد و هم واسطه سفارش به سازنده كاالست و ازما به التفات قيمت عقد استصناع و فروش نسيه كاال ،سود مي برد كه مخصوصًا بعلت تأمين مالي و گنجاندن آن در قالب عقد استصناع اهميت خاصي دارد . با سپاس از توجه شما