مهمترین تئوري هاي سود مفاهیم تئوری ها و کاربردها

1 تئوري هاي سود مفاهیم تئوری ها و کاربردها ‏PROFIT ‏THEORIES از فصل سوم كتاب مکاتب و تئوری های مالی و حسابداری تاليف :آقايان دكتر فریدون رهنمای رودپشتی و اله کرم صالحی ارائه کالس تئوریهای مالی پیشرفته دانشجو :محمد حسین ابوئی مهریزی 2 تئوری سود • مکاتب سود • اصوال در مورد محاسبه بهتر یا دقیق تر سود شرکت چهار مکتب فکری وجود دارد: – 1مکتب کالسیک ها ( :حسابداری مبتنی بر بهای تاریخی یا حسابداری سنتی) ویژگی آن رعایت فرض واحد اندازه گیری به عنوان یک امر بدیهی و رعایت اص++ل بهای ت++اریخی است و این مکتب سود حسابداری را سود شرکت می داند. – 2مکتب نئوکالسیک ها ( :حسابداری مبتنی بر بهای تاریخی تعدیل ش++ده ب++ر مبن++ای س++طح عمومی قیمت) ویژگی آن رعایت نکردن فرض واحد اندازه گیری به عنوان یک امر ب++دیهی و توج++ه ب++ه تغی++یر در سطح عمومی قیمت و اصل بهای تاریخی رعایت می گردد و سود حسابداری تع++دیل ش++ده ب++ر مبنای سطح عمومی قیمت را سود شرکت می داند. – 3مکتب افراطی شکل اول ( :حسابداری بر مبنای ارزش جاری) ویژگی آن این است که ارزش جاری را مبنای محاسبه و تعیین ارزش قرار می دهد و از دیدگاه این مکتب سود شرکت همان سود بر مینای ارزش جاری است. – 4مکتب افراطی شکل دوم ( :حسابداری ارزش جاری تعدیل شده بر مبنای س++طح عم++ومی قیمت) در این مکتب صورت های مالی مبتنی بر ارزش جاری را با توجه به تغییردر س++طح عم++ومی قیمت تعدیل می نماید و از دیدگاه این مکتب سود شرکت برابربا سود جاری تعدیل شده جاری است. 3 تئوری سود • کاربردهای مختلف سود – 1سود به عنوان مبنایی برای محاسبه مالیات و توزیع مجدد ثروت بین افراد است – 2سود به عنوان راهنمایی که بر اساس آن سیاست های مربوط به س++ود تقس++یمی و نگهداری سود تدوین می شود – 3سود به عنوان راهنمایی برای سرمایه گذاری و تصمیم گیری می باشد – 4سود به عنوان یک ابزار یا وسیله پیش بینی کننده که افراد را در امر پیش بی++نی سودها و رویدادهای اقتصادی یاری می دهد – 5سود به عنوان معیاری از کارایی منظور می گردد 4 تئوری سود • مفاهیم سود • • گودفری ( )1992و همکاران سود را اینگونه تعریف می کند: هنگامی که حقوق صاحبان سرمایه بر حسب ارزش و در یک مقیاس معین بیان گردد ,سود عبارت از تغییر در سرمایه(حقوق صاحبان سهام) یک واحد انتفاعی بین دو دوره زمانی باستثنای تغییرات ن اشی از سرمایه گذاری ها و توزیع سود به صاحبان سهام است. • تفاوت بین درآمد تحقق یافته ناشی از معامله های دوره و بهای تمام ش++ده منقض++ی ش++ده مربوط++ه است. • سود اقتصادی از تفاوت مجموع درآمدها و مجموع هزینه های فرص++ت بدس++ت می آی++د .پنج نظری++ه معروف که از سود اقتصادی پشتیبانی می کنند :ا -نظری+++ه خطر پ+++ذیری -2نظری+++ه تعادل پویا -3 نظریه امتیاز انحصاری -4نظریه نوآوری -5نظریه کارایی مدیریت به طور خالصه سود حسابداری و سود اقتصادی به صورت زیر خالصه می شوند: • • مفهوم سود حسابداری • مفهوم سود اقتصادی • • استهالک حسابداری – هزینه ها – درآمدها = سودحسابداری • استهالک اقتصادی – هزینه – درآمدها = سوداقتصادی 5 تئوری سود • مفهوم حفظ یا نگهداشت سرمایه مفهوم حفظ سرمایه این است که محاسبه و شناخت سود ,به حفظ سرمایه و بازیافت بهای منقض++++ی شده موکول شده است. • چهار مفهوم از حفظ سرمایه به شرح زیر بیان می گردد: -1نگهداری پول :سرمایه ی مالی که بر حسب واحد پول محاسبه شود و سود برابر است با تغییر در خالص دارایی هایی که با توجه به داد و ستد های سرمایه ای که بر حسب واحد پول بیان می شود ,تعدیل گردد .حسابداری سنتی که برای تعیین ارزش دارایی ها و بدهی ها از بهای تاریخی استفاده می کند با مفهوم نگهداری پول سازگار است. -2نگهداری یا حفظ قدرت خرید عمومی پول :سرمایه ی مالی که بر حسب واحد قدرت خرید محاسبه می شود. در این دیدگاه سود برابر است با تغییر در خالص دارایی ها که با توجه به داد و ستد های سرمایه ای تعدیل می گردد و بر حسب همان قدرت خرید پول بیان می شود .دیدگاه نئو کالسیک ها با این مفهوم سازگار است. -3قدرت خرید عمومی ,نگهداری یاحفظ ظرفیت تولید :سرمایه ی فیزیکی که بر حسب واح++د ق++درت خری++د محاسبه شود .و بدین معنی است که توان یا ظرفیت تولید فیزیکی شرکت حفظ شود. -4نگهداری یا حفظ ظرفیت تولید :سرمایه ی فیزیکی که بر حسب واحد پول محاسبه شود .موضوع نگه++داری و حفظ ظرفیت تولید فیزیکی سازمان مطرح است که بر حسب واحد قدرت خرید (همانند سال قبل) بیان می شود. 6 تئوری سود • • مفاهیم سود از دیدگاه هندریکسن هندریکسن مفهوم سود را در سه سطح ساختاری ,معنایی و رفتاری مورد بررسی قرار داد: -1مفهوم سود در سطح ساختاری :یعنی می توان س++ود را از مج++رای ق++وانین و مقررات تعری++ف نم++ود .چنانچ++ه استفاده کنندگان این قواعد را درک کنند می توانند معنای سود گزارش شده را تفسیر نمایند.ان++دازه گ++یری س++ود در این سطح از دو دیدگاه معامالتی و فعالیت بررسی می ش++ود .روش کلی در رویکرد معامالتی این اس++ت ک++ه درآم++د فروش و هزینه ها هنگام وقوع بر اثر معامالت ثبت می گردد و در رویکرد فعالیت سود هنگ++امی ایجاد می ش++ود ک++ه فعالیت ها و رویداد مشخصی واقع شود. -2مفهوم سود در سطح معنایی :یعنی می توان سود را از مجرای رابطه آن با واقعیت های اقتصادی تفسیر نم++ود. دو مفهوم تفسیری آن به شرح زیر است: الف) مفهوم حفظ ثروت :سود به عنوان مبلغ مازاد پس از حفظ ثروت تعریف می شود. ب) مفهوم کارایی :سود خالص غالبا به عنوان معیاری از کارایی مدیریت مورد استفاده قرار گرفته است. -3مفهوم سود در سطح عمل :یعنی می توان سود را با توجه روشی که سرمایه گذاران آن را به کار می برن++د م++ورد مطالعه قرار داد .مفاهیم سود در سطح عمل به موارد زیر مربوط می شود :فرایندهای تصمیم گیری سرمایه گ++ذاران و اعتبار دهندگان ,واکنش مثبت اوراق بهادار در بازار سرمایه نسبت به سود گزارش ش++ده ,تص++میمات م++دیریت درباره مخارج سرمایه ای و واکنش مدیریت و حسابداران نسبت به سود.بر اساس این هدف ,سود باید بر اساس ابعاد رفت++اری آن ارزیابی گردد. 7 تئوری سود • اشخاص ذینفع و ذیحق در سود -1سود ناشی از ارزش افزوده :مفهوم ارزش افزوده سود به روش تجمیع شامل دستمزد ,اجاره ,به++++ره ,مالیات, سود سهام پرداختی ,و سود توزیع نشده می باشد. کارکنان +سهام داران +دارندگان اوراق قرضه بلند مدت +دولت= اشخاص ذینفع ارزش افزوده -2سود خالص واحد انتفاعی :در این روش جنبه های مالی و عملیاتی را تفکیک می کن++د .یع++نی س++ود خ++الص معرف مفهوم عملیاتی سود خالص است .در حالی که بهره متعلق به اعتبار دهن++دگان و س++ود متعل++ق ب++ه س++هامداران ماهیت مالی دارد. سهام داران +دارندگان اوراق قرضه بلند مدت +دولت= اشخاص ذینفع سود خالص شرکت -3سود خالص متعلق به سرمایه گذاران :هزینه بهره و سود توزیع نشده نوعی توزیع س++ود ب++ه حساب می آی++د و حقوق و دستمزد و مالیات بر درآمد ,هزینه تلقی می شوند. سهام داران +دارندگان اوراق قرضه بلند مدت = اشخاص ذینفع سود خالص متعلق به سرمایه گذاران -4سود خالص متعلق به سهامداران :حقوق و دستمزد ,مالیات بر درآمد و بهره هزینه تلقی می ش++وند و دریافت کنن++دگان سود شامل سهامداران(صاحبان سهام عادی و ممتاز) است. سهامداران(صاحبان سهام عادی و ممتاز)= اشخاص ذینفع سود خالص متعلق به سهام داران 8 تئوری سود • س\\ود هر س\\هم )(EPS ‏Earning Per Share سود هر سهم نشان دهنده سودی است که عاید هر سهم می ش ود و اغلب ب رای ارزیابی س ودآوری و ریسک مرتبط با سود و نیز قضاوت در خصوص قیمت سهام استفاده می شود.سود هر سهم فواید زی ر را دارد: -1ارزیابی ,تعیین و قضاوت در خصوص قیمت سهام. -2پیش بینی سود هر سهم در آینده و نرخ رشد آن ,بر قیمت سهام تاثیر دارد. -3ارزیابی پوشش سود نقدی و توانایی پرداخت سود سهام. -4قضاوت در خصوص وضعیت شرکت و عملکرد مدیریت و نیز ترسیم تصویری از آینده. -5برآورد قدرت سود آوری و ارزیابی سطح و روند سود. -6نسبت ( P/Eقیمت به سود). محدودیت های سود هر سهم -1سود هرسهم مبتنی بر سود تاریخی است. - 2سود هر سهم بدون توجه به به تورم محاسبه می شود و نرخ رشد واقعی سود ممکن است متفاوت از نرخ رش\\\د اسمی آن باشد. - 3سود هر سهم متاثر از انتخاب روش های حسابداری و زمان بندی معامالت توسط مدیریت است. - 4سود هر سهم با توجه به تمایل مدیران برای هموارسازی سود ممکن است متاثر از صالحدید مدیران باشد. -5سود هر سهم متاثر از ساختار سرمایه است. 9 تئوری سود • رویکرد های گزارشگری سود برای گزارشگری سود دو رویکرد وجود : -1رویکرد خالص دارائی ها :از نظر تئوریک ,سود خالص برای یک دوره زمانی ,تغییر در سرمایه است که در نتیجه مبادالت و رویدادهای اقتصادی صورت گرفته است .یعنی اگر ما خالص دارئی ها را در دو مقط ع زمانی مقایسه کنیم ,به فرض عدم وجود سرمایه گذاری و یا برداشت توسط مالک ان ,افزایش در خ الص دارائی ها حاکی از سود خالص و کاهش مبین زیان خالص است. -2رویکرد مبادالتی :این رویکرد زیربنای ارائه صورت سود و زیان می باشد .رویکرد مبادالتی ,درآمدها و هزینه های مرتبط با فعالیت های اصلی عایدی بعالوه سودها و زیان های حاصل از فعالیت های جانبی را زاء مبادالت و تماما گزارش می کند .در عمل از رویکرد مبادالتی استفاده می شود زیرا این رویکرد اج رویدادهایی که سود یا زیان را موجب شده اند ,نمودار می سازد .رویکر مبادالتی ,زیربن ای گزارش گری سود مطابق اصول عمومی پذیرفته شده حسابداری است. 10 تئوري های تقسیم سود Divident Policy Theories 11 تئوری های تقسیم سود تقسیم سود دوجنبه مهم دارد از یک طرف عاملی اثر گذار بر سرمایه گذاری های فراروی شرکت است و موجب کاهش منابع داخلی و افزایش نیاز به منابع خارجی می شود و از سوی دیگر سهام داران خواهان سود نقدی هستند. الف -نظریه ارتباط سیاست تقسیم سود با ارزش شرکت -1تئوری گوردون و والتر این دو موسسات را به سه دسته تقسیم می کنند: • * موسسات در حال رشد :فرصت های سرمایه گذاری سودآور دارند و نرخ بازده داخلی سرمایه گذاری بزرگتر از هزینه سرمایه است ( ) R>Kو عدم تقسیم سود منجر به افزایش ارزش شرکت می شود ,این موسسات باید صد در صد سود را انباشته کنند. • * موسسات در حال بلوغ :فرصت های سرمایه گذاری سودآور برای آنها تمام ش+++ده و نرخ بازده داخلی فرص+++ت های سرمایه گذاری برابر هزینه سرمایه است ( )R=Kدر این موسسات سیاست تقسیم سود تاثیر بر ارزش سهام ندارد. • * موسسات در حال افول :فرصت سرمایه گذاری سودآور ندارند و نرخ بازده داخلی سرمایه گذاری کوچک++تر از هزین++ه سرمایه است () R<Kوعدم تقسیم سود منجر به کاهش ارزش سهام می شود ,این موسسات باید صد در صد سود را تقسیم کنند. -2تئوری عدم اطمینان (پرنده ای در دست) کریشمن در این نظریه بیان می کند که سود نقدی برای سهامداران مطمئن تر از سود حاصل از افزایش قیمت سهام که به لحاظ انباشته کردن سود بدست می آید ,می باشد. بر اساس این تئوری مایرون گوردون و جان لینت نر استدالل کردند که با افزایش درصد سود تقس یمی ,نرخ هزین ه ‏Ks=D1/V0+g سرمایه سهام عادی Ksکاهش می یابد. نرخ رشد سود در سال آینده +نرخ سود تقسیمی مورد انتظار = هزینه سرمایه سهام عادی 12 تئوری های تقسیم سود ب -نظریه بی ارتباطی سیاست تقسیم سود با ارزش شرکت -1تئوری نامربوط بودن سود تقسیمی این تئوری که معروف به تئوری ( )M.Mیعنی مودیانی و میلر ()1961معروف است بیان می کند که ارزش شرکت ب ه سود مورد انتظار و ریسک شرکت بستگی دارد و به چگونگی تقسیم سود مربوط نیست. بطور خالصه اگر کل سود انباشت شود ,سهامداران از اصل یک نوع سرمایه گذاری جدید برابر با سود نگه داری ش ده متعلق به آنها برخوردار خواهند شد و اگر سود سهام توزیع شود سرمایه دار از ارزشی برخ وردار می گردد ک ه براب ر است با مبلغی که می تواند مجددا آنرا در شرکت سرمایه گذاری کرده و نیاز سرمایه گذاری شرکت را تامین نماید. -2تئوری اولویت مالیاتی بر اساس این تئوری هر چه درصد سود تقسیمی کمتر باشد مالیات کمتری پرداخت می شود لذا ترجیح داده می ش ود که سود کمتری تقسیم شود .سه عامل باعث می شود که سرمایه دار استنباط کند که مالیات بر س ود سرمایه کم تر است: - 1نرخ مالیات بر سود سرمایه (فروش سهام) معموال خیلی کم است در مقایسه با مالیات سود تقسیم شده - 2نرخ مالیات بر سود سرمایه (فروش سهام) در زمان فروش سهم پرداخت می شود و با توجه ب ه ارزش زمانی پ ول هزینه موثر کمتری دارد. -3اگر هیچ وقت سهام را نفروشید هیچ گونه مالیاتی پرداخت نخواهید کرد. 13 تئـوري انتظارات Expectation Theory 14 تئوري انتظارات • این تئوری بیان می دارد ک ه قیمت بازار مت اثر از انتظ ارات سرمایه گذاران بر عوامل داخلی شرکت مانند تصمیمات مربوط به سود سهام در سال های گذشته ,درآم دهای م ورد انتظ ار فعلی ,استراتژی های سرمایه گذاری و تصمیمات تامین مالی و از طرف دیگر عوامل خارجی مانند شرایط عمومی اقتصاد ,قوت و ضعف های صنعت و امکان تغییر در سیاست های مالی دولت می باشد .به عبارت دیگر تغییرات غیر منتظره در تقسیم سود ل مهم شرکت حاوی اطالعاتی درباره درآمدها و سایر عوام است .و اگر بین سود تقسیمی و سود مورد انتظار تفاوتی وجود داشته باشد ,ممکن است شاهد تغییرات زیادی در قیمت سهام باشیم. 15 تئوري عالمت دهی سود سهام ‏Signalling Theory 16 تئوري عالمت دهی سود سهام • اين تئوري بیان می دارد که سود سهام دارای محت+++وی اطالعاتی ب+++وده و اطالعات مهم مالی را مخابره می کند .بر اساس این تئوری اگر شرکت سود سهام بیش++تری نسبت ب++ه آنچه توسط بازار پیش بینی شده است اظهار کن++د,این مووض++ع ممکن اس++ت نش++انه این باشد که چشم انداز مالی آینده شرکت روشن تر از مورد انتظار آن است. • اگر مدیران این تئوری را باور داشته باشند همیش++هدر م++ورد پیام قاب++ل اس++تنتاج از تصمیم تقس++یم سودش++ان ک++ه ب++ه سرمایه گذاران می رسد بسیار محتاط خواهند بود. و حتی با وجود فرصت های جذاب سرمایه گذاری و نیاز به انباش++ت س++ود ب++ه منظ++ور جلوگیری از پیام نامساعد بازار ,از آنها صرفنظر نمایند. 17 تئوري مشتری سود سهام Dividend Customer Theory 18 تئوري مشتری سود سهام • این تئـوری بر مبنای این دیدگاه اس++ت که سرمایه گ++ذاران ب++ه س++مت شرکت خاصی به خاطر س++ود س++هامش ج++ذب شده اند .به عبارتی هر شرکت سرمایه گ++ذاران مش++تری خ++ودش را دارد ک++ه س++هامش را ب++ه خ++اطر ن++وع سیاس++ت تقسیم سودش نگه می دارد. • یک استنباط از تئوری مشتری سود س++هام این اس++ت ک++ه تع++داد معامالت س++هام شرکتی که پرداخت سود سهامش را افزایش داده است ,پس از اعالم افزایش اضافه می شود. 19 تئـوري هموار سازی سود Incom Smoothing Theory 20 تئوري هموار سازی سود • از نظر بی++دلمن هموارسازی س++ود ب++ه رفتار آگاهانه ای اطالق می شود که به منظ+++ور ک+++اهش نوسان های دوره ای سود ,شکل می گیرد. • از نظر هپ ورث ,هموارسازی س+++++ود عملی سفسطه آمیز و رندانه اس++ت ک++ه در مح++دوده اص++ول و اس++تانداردهای حسابداری صورت می گیرد. 21 انواع هموار سازی سود -1سودهایی که بطور طبیعی هموار است مانند صنایع آب و برق که معموال قیمت ثابتی دارند و با نرخ ثابتی رسد می کنند. - 2سود هایی که به طور طبیعی هموار نیستند و عمدا هموار شده اند الف) -هموار سازی واقعی :مدیریت برخی رویدادها و وق++ایع اقتصادی را کن++ترل می کن++دمثل فروش زودرس یا تاخیر فروش ب) -هموار سازی مصنوعی: اصطالحا دستکاری حسابداری نامیده می ش++ود و ت++اثیری ب++ر جریان نقدی ندارد و صرفا موجب جابجایی هزینه ها و درآمدهای بین دوره ای مالی می شود. انگیزه های هموار سازی سود الف) -افزایش رفاه سهام داران ب) -تسهیل قابلیت پیش بینی سود ج) -افزایش رفاه مدیریت 22 روش های هموار سازی سود الف .هموار سازی از طریق زمان بندی رویدادها در این روش مدیران زمانبندی رویدادهای مالی را جابجا می نمایند ب .هموار سازی سود از طریق انتخاب روش های تخصیص مدیران با استفاد هاز روش های حسابداری مانند روش های استهالک یا روش های ارزیابی موجودیها اقدام به هموار سازی سود می نمایند ج .هموار سازی سود از طریق طبقه بندی رویدادها به عنوان مثال عادی یا غیر عادی تلقی کردن برخی اقالم سود و زیان منجر به افزایش یا کاهش سود عملیاتی خواهد شد ابزارهای هموار سازی سود آشاری ,کو ونگ ( ,)1994ابزارهای هموار سازی را به شرح زیر طبقه بندی کرده اند: -1تغییر در خط مشی های حسابداری -2هزینه های بازنشستگی -3سود سهام -4اقالم غیر مترقبه -5معافیت مالیاتی سرمایه گذاری ها -6استهالک و هزینه های ثابت -7تصمیمات اختیاری حسابداری -8طبقه بندی حسابداری 23 جمع بندي تئوري هاي مربوط به حقوق صاحبان سهام راي قياس تمامي • اين تئوري ها ،توان ایجاد مبنايي با ثبات را ب رويدادهاي حسابداري ندارند .زیرا دیدگاه مح دودی را درباره رابط+++ه واحد انتفاعی با مالکان ارا ئه می کند. • نظرکلی صاحبنظران حسابداري بر این اس++ت ک++ه‌ب++راي محاسبه س++ود ، هزينه بهره بايد از آن كسر شود و سود سهام ‌،توزيع سود محسوب شود. • به غیر از هزينه بهره و توزيع سود سهام در ساير م وارد ،تئ وري شخص يت حسابداري می تواند كارساز باشد. 24 منابع و ماخذ: -1رهنمای رودپشتی ,فریدون و صالحی ,اله کرم( ,)1400مکاتب و تئوری های مالی و حسابداری ,انتشارات دانشگاه آزاد -2افشار ,اسدا ,)1377(...بررسی رایبطه بین قیمت سهام ,سود سهام و سود حسابداری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ,رساله دکتری ,دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات -3انصاری ,عبدالمهدی و کریمی ,محسن(,)1387بررسی معیارهای مالی ارزیابی عملکرد م دیریت در ارزش آفری نی ب رای سهام داران با تاکید بر معیارهای اقتصادی ,ماهنامه حسابدار ,شماره 200 -4بری گام ,گاپنسکی و دی وز ( ,)1382ترجمه علی پارسائیان ,مدیریت مالی (میانه) ,انتشارات ترمه -5چستین ,فالهرتی,اوکانر( ,)1381ترجمه ایرج نوروش و غالمرضا کرمی ,حسابداری میانه( ,)1چاپ دوم ,انتشارات کتاب نو -6خوش طینت ,محسن و حاجیان ,نجمه( ,)1387تاثیر افزایش سود تقسیمی بر رفتار سرمایه گذاران ,فص++لنامه بررس++ی های حسابداری و حسابرسی ,دوره , 15شماره 51 -7رحمانی ,علی و بختکی ,بهروز( ,)1385سود هر سهم :چالش های محاسبه و فرصت های بهب ود,ماهنام++ه حسابدار ,ش++ماره 175 -8رهنمای رودپشتی ,فریدون و فرزین اکرم( ,)1382کلیات مدیریت مالی ,انتشارات جنگل -9ریاحی بلکویی ,احمد( ,)1381ترجمه علی پارسائیان ,تئوری حسابداری ,دفتر پژوهش های فرهنگی -10سجادی ,حسین( ,)1377عوامل مرتبط با سود غیر منتظره و رابطه آن با قیمت سهام ,فص+++لنامه بررس+++ی های حسابداری, شماره ,25-24سال ششم -11شباهنگ رضا( ,)1381تئوری حسابداری ,جلد اول ,مرکز تحقیقات تخصصیب حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی -12نورانی ,حسین( ,)1386تاثیر هموار سازی بر بازده شرکت ها ,ماهنامه حسابدار ,شماره 186 -13هندریکسن ,الدون اس و ون بردا ,مایکل اف( ,) 1384ترجمه علی پارسائیان ,تئوری های حسابداری ,جلد دوم انتشارات ترمه 25