صفحه 1:
صفحه 2:
صفحه 3:
صفحه 4:
در به معناي آشکار کردن است.
ودر 22 علوم قرآني به معناي : بیان مفاد كاربردي آیلت و
آشکار کردن مراد خداي متعال از آن بر مبناي ادبیات عرب و
شرل معدي معارر ۰ ۳۱ ۱
در مقابل تنسیر ترتیبی قرآن بوده و بدین معناست
که مفسر در صدد کشف و روشن كردن مراد و دیدگاه خداوند در
مورد موضوعاتي است که در قرآن بکار رفته. مانند تفسیر آياتي
كه به تهذيب نفس مي بردازند.
مقصود از تفسير ترتيبي» تفسير OU از ابتداي قرآن است. و در
تفسير آيات» ترتيب و تقديم و تأخير آيات نقش اصلي را ايفا مي كند
و محور تفسير است نه موضوعات اخلاقي ويا اجتماعي و ...
صفحه 5:
مقالات مرتبط با بحث تفسیر موضوعي قرآن
1. تفسیر موضو عي قر آن. اهمیت تهذیب ذفس, عبدا له جوادي آملي»
فصلنامه مکاتبه و اندیشه» 1379 شماره 6
2 روش شناسي تفسیر حقوقي قر آن. حمیدرضا نوري. فصلنامه قرآن و
علم» 1388 شماره 4
3. شیوه هاي تفسیر موضوعي قرآن کریم. محمد رضاني اصفهاني. فصلنامه
پژوهش قرآن و حدیث. 1388 شماره 6
4. تفسیر موضوعي قرآن کریم از امتناع تا امکان. عباس زارع؛ فصلنامه
بلاغ مبین» ۰1391 شماره 32
5. ماهیت تفسیر موضو عي» مصطفي كريميء فصلنامه شناخت» 61389
شماره 60
صفحه 6:
... قذ جاءَكمْ من الله نورٌ وَ
- w ore و Baar
کتاب مبین * بهدي به اللّه من
4
صفحه 7:
ای مردم! ... هنگامی که فتتهها چون شب تاز شما را فراگرفت به قرآن رو آورید که
قر آن شفاعتکنندهای است که شفاعءتش پذیرفته است و گزارشدهندهای است که
گزارشش تصدیق شده است و هرکس قر آن را پیشوای خود قرار دهد. به بهشتش
راهنمایی کند و کسی که آن را پشت سر قرار دهد به دوزخش کشاند. قرآن هدایتگری
است که به بهترین راهها هدایت می‌کند و کتابی است که در آن جزئیات [شریعت]؛
بیان [حقایق] و تحصیل [حق] قرار دارد. قرآن جداکننده [حق و باطل] است که در آن
بیهودهای راه ندارد. قرآن ظاهری دارد و باطنی [که] ظاهرش حکم و دستور است و
باطنش علم و دانش؛ ظاهرش زیباست و باطنش ژرف. قرآن ستارگانی دارد و ستارگان
آن هم ستارگانی؛ شگفتی‌هایش به شماره نياید و عجاییش کهنه نشود.
صفحه 8:
نویسنده‌با توجه به حدیث نبوي که وقوع فنته را عامل روي آوردن به قرآن
میداند این مقدمه را بیان نموده است.
نویسنده علت گرفتار آمدن در فتنه را غفلت و بي دردي میداند.
ی فد اک Gale ies أطي ار
*التوبة48*
در حقيقت» بيش از اين [نيز] در صدد فتنه جويي برآمدند و كارها را بر تو
وارونه ساختند» تا حقّ آمد و امر خدا أشكار شدء در حالي كه آنان ناخشنود
صفحه 9:
هنگامی که رنگهای مجازی. قدمها را از رفتن بازمی‌دارند و جلوهنماییها و
عشوهگریهاء زانوها را سست و لذتهای نقد. کام را شیرین و فریبها و هوسبازیها.
آدمی را اسیر خود می‌کنند. دیگر در هن و ضمیرش جایی برای اندیشیدن- در باره
هدف بلند آفرینش- و انگیزهای برای تلاش و حرکت به سوی آنچه هویت انسان در
كرو رسیدن به آن است. باقی نمی‌ماند. در چذین شرایطی, کوششها بی‌حاصل و
دویدذها بی‌هدف می‌شوند و آذچه بدست می‌آید بیباری. سرگردانی و تباهی عمر
گرانسنگ آدمی است.
اینها همان فتنههایی است که ما را از رسیدن به حقیقت باز داشته» روز روشن ما را
تيره و تار و آرزوهای شیرینمان را دور و دست نیافتنی کردهاند. در چنین فضایی ما
می‌مانیم و کوبری سوخته در پیش رویمان که در آن جز سیاهی و سراب چیزی نیست.
3 بنبستهاء تناقضها. سرخوردگی‌ها. تنهاییها. اضطرابها و آرزوهای برباد رفته
درواقع؛ غفلت و بىدردى ما را به كرداب سهمناك فتنهها كشانده و بحرانهاى اخلاقى
و معنوى و بيمارىهاى بغرنج روحى جانمان را زار و نديف كردهاند. فرياد عجز و
لابهاى آشنا به كوش مىرسد كه: ما در روز روشن در امواج خروشان فتنهها كرفتار
آمدهايم. اين فرياد جمعى ما انسانها است كه از خويشتن حقيقى خويش و اصول حيات
بخشمان دور افتادهايم. از ملکوت بریده و در قمارخانه طبیعت. گوهر گران خود را
بهدست فراموشی سيردهايم. حال بايد پرسید که راه رهایی از اين فتنهها چیست و آیا
صفحه 10:
امام سجاد علیه السلام قرآن را بهترین
انیس خود دانسته» می‌فرماید:
«اگر همه مردم- از شرق تا غرب-
جهان بمیرند» من از تنهایی هراس نکنم
آنگاه که قرآن با من باشد.»
صفحه 11:
صفحه 12:
ایمان به قرآن اصلی‌ترین بخش از انديشه و باور دینی هر مسلمان است.
دلیل عقلي این ادعا آن است که ایمان به یک حقیقت» چيزي جز ایمان و
باور قلبي به دستورات» فرامین و معارفي که او از طریق کلام بیان داشته
نیست.
تام یت بر
مهم و Sal Sb ay sin ttl وَمَا أنزل من
الصَلاة ولْمژثون الرَكاة وَلْمْوملون باه ولیوم الاجر الک
2 أَجْرٌ ا عَظِيمًا*النساء162*
لیکن راسخان آنان در دانش» و مزمنان» به آنچه بر تو نازل شده و به آنجه
ديش از تو نازل گردیده ایمان دارند و خوشا بر نمازگزاران» و زکات
دهندگان و ایمان آورندگان به خدا و روز بازپسین که به زودي به آنان
پاداشي بزرگ خواهیم داد.
بی‌شك تجلی اين ایمان و عینیت یافتن آن در اندیشه» سلوك عملی و زندگی
فردی و اجتماعی» در كرو انسء ارتباط و تعامل با قرآن (پس از ایمان به
ee ee er) ate ۱ aoe | eee es Se ا re ae a
صفحه 13:
خيزي و سلامت طلبي چون حافظ هرجه كردم همه از دولت قرآن كرد
رسد به فرياد از خود به سان حافظ2 قرآن زبر بخوانی در چارده‌روایت
م عزم توبه سحر كفتم استخاره كنم بهار توبه شكن ميرسد جه جاره كنم
در کنج فقر و خلوت شبهای تار تابوّد وردت دعا و درس قرآن غم مخور
اهد ار رندی حافظ نکند فهم چه شد ديو بكريزد از آن قوم كه قرآن خوانند
صفحه 14:
صفحه 15:
1. استماع و نظر
نخستین و عامترین مرتبه انس و ارتباط با قرآن «استماع» و توجه به
آیات آن است. خداوند گوش فرادادن و سكوت به هنكام تلاوت آيات
آسماني را نزول لطف و رحمت الهی میداند:
و لا فری اسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنصِتُوا لَعَلَكُمْ تُرْحَمُونَ. اعراف/ 204
و چون قرآن خوانده رد گوش بدان فرا دارید و خاموش مانید» اميد كه
بر شما رحمت آید.
امامصادق علیه السلام می‌فرماید: «هرکس به حرفی از قرآن گوش فرا
دهدء [بدون آنکه آن را قرائت کند]» توابی برایش نوشته می‌شود و گناهی
از او پاك می‌گردد و درجهای بالا می‌رود.» از سوی دیگر» نظر کردن
به آیات قرآن نیز خود نوعی انس و ارتباط با قرآن به شمار می‌آید.
امامصادق عليه السلام ٠ laa ces إن لطر ف المشكف عاد
نگاه کردن در قرآن عبادت است
در روايت ديكرىء بيامبركرامى صلى الله عليه و آله جهار نكاه را
عبادت خداوند دانسته است: «نكاه به على بن ابيطالب» نظر به والدين
همراه با لطف و رحمتء نظر در قرآن و نظر به كعبه عبادت است.»
صفحه 16:
2 تلاوت
تلاوت که نوعی ذکر زبانی است. مورد تأکید برخی آیات نیز قرار
گرفته است. برای مثال» خداوند در سوره مُزْمّل پس از فراخواندن
پپامبر به شبزندهداری» او را به تلاوت قر آن در دل شب امر
ae
Gat J dds SLE SI at قليلا* أ زذ
ی . مزمل/ 4-1
ای جامه به خویشتن فروپیچیده» به پاخیز شب رامگر اندکی» نیمی
از شب یا اندکی از آن را بکاه» یا بر آن [نصف] بیفز ای و قرآن را
شمرده شمرده بخوان.
در ادامه همین سوره خداوند عموم مسلمانان را مخاطب قرار داده»
می‌فررماید:
هروا ما تشز من لزان همان/20
هر چه از فرن میتر می‌شود بخوانيد,
صفحه 17:
از مذظر روایات نیز تلاوت قر آن برای انسان .
أمسلمان بسيار حايز اهميت است . امامعلى عليه
ااسلام می‌فرماید: «کسی که به تلاوت قرآن
انس گیرد. جدایی دوستان او را به وحشت
نمی‌اند ازد. امامصادق علیه ااسلام می‌فرماید :
«بر شما باد تلاوت قر آن؛ زیرا درجات بهشت
براساس تعداد آیات قر آن است. روز قيامت که
فرارسد. به قاری قرآن گفته می‌شود بخوان و
بالا برو؛ پس چون آیهای بخواند. درجهای بالا
می‌رود.
صفحه 18:
ام صلر به نقل از
حضرت رضا عليه السلام- مىفرمايد:
براى خانههايتان ذصيبى از قر آن قرار دهيد؛
زیرا هرگاه در خانهای قرآن تلاوت شود امور
-ق خلف بر اهش- آسان می‌شود؛ خیرش
افزايش مییابد و ساکنان آن در برکت و رفاه
قرار می‌گیرن» و هرگاه در خانهای قرآن
تلاوت نشود. تنگستسی بر اهلش چیره
می‌شود؛ خیرش کاهش مویابد و ساکنان آن در
فقر و کمبود قرار می‌گیرند
صفحه 19:
همچذین مستحب است قاری قرآن در آغاز تلاوت
Via) قرانت يك آیه) «اعوذ بدشن الشیطان
الرجیم» بگوید؛ چنانکه قرآن در اینبارو می‌فرماید:
“ois ol a 144 فاستَعدٌ ba a الشيُطان الرّجيم.
نحل/98
پس چون قر آن می‌خوانی از شیطان مطرود به خدا
پناه بر.
ذیز باید هنگام تلاوت. ادب حضور در پیشگاه کتاب
خدا را رعایت نمود و آن را وسیله صعود به مراتب
عالی علم» عمل و انس بیشتر با قرآن قرار داد.
صفحه 20:
صفحه 21:
كاه كه هيبت محضر بيامبر صلَّى الله عليه و آله صحابه را فرا مىكرفت و آنان را
از پرسش پیاپی بازمی‌داشت. منتظر می‌نشستند تا اعراب (بادیهنشینان) که به
حضور می‌آمدند و پرسشهایی مطرح می‌ساختند. این فرصتها را غنیمت شمرده؛
از پاسخهای پیامبر صلی الّه علیه و آله بهره فراوان میبردند.
امير مؤمنان عليه السّلام مىفرمايد: «بیشتر صحابه از پرسش پیرامون مسائل
rer lite) 0/7
Fe) ا ESB nt er NSE ENCE CS TORE
Fee eae eign FP cI one BWP aneer wenn Cm eS
NS ESS COS een ee reer Ore ال 0
روی خشنودی می‌گفتند: خداوند بادیهنشینان را با پرسشهای خود از محضر پیامبر
ee ا Cee onc
حضور یافته پر سید: ای پپامبر خدا! خداوند در قر آن از درختی در بهشت نام
می‌برد که آزاردهنده است و من باور نداشتم در بهشت درختی وجود داشته باشد که
آزار برساند! حضرت فرمود: کدام درخت است؟ گفت: درخت سدر که دارای خار
است؛ پیامبر فرمود: در آیه آمده
«في سذرٍ مَخودٍ» «خداوند خارهای آن را بر آورده» میوه جایگزین آن می‌کند.
بنابراين درخت سدرء به جاى خار ميوه مىروياند و از هر ميوه هفتاد و دو رنئقك
Pec MT We Oe ee ek ee
صفحه 22:
4. تفسیر
شناخت جامع و منسجم مفاهیم و پیامهای قرآن در
كرو تذسیر آن است. در این مرحله با استفاده
صحیح از ابزار ها و فراهم ساختن مقدمات ca
شناخت ما از مرحله ابتدایی فراتر می‌رود و به
شکلگیری يك اندیشه نظاممند قرآنی می‌انجامد.
در پر تو تذسیر. ارتباط معنایی بسیاری از آیات
آشکار می‌شود. به سخن دیگر. بسیاری از آیاتی
کهپیش از این از هم جدا و پراکنده بودند. بدین رو
كنار هم قرار می‌گیرند و به دنبال آن مفاهیم و
آموزههای جدیدی زاییده می‌شود.
صفحه 23:
در مرحه تفیسر. علاوه بر شناخت واژگان و
ترکیب جملات. فرا هم ساختن ابزارهای دیگری
ازقبیل آگاهی از شأن نزول آیات. علوم قرآنی» علم
مذطق. روايات و سنت و برخى علوم دوكر نیز
ضرورت مويابد. درحقيش تفيسز نوعى تلاش
فكرى است تا مفسر به وسيله آن به ييامهاء
هدايتها و طرح جامع قرآن آكاهى يابد. بهيقين اين
تلاش فکری- همانند هر تلاش فکری دیگر- بدون
برخورداری از ابزارهای لازم هرگ ممکن
نمی‌گردد.
صفحه 24:
صفحه 25:
آگاهی از تفسیر قرآن در نگاه اهلبیت علیهم السلام از ارزش و
جایگاه ویژهای برخوردار است. در باره امامعلی علیه السلام نقل
شده است كه وى جابربن عبدالله انصارى را به داشتن دانتش و
آگاهی می‌ستود.
روزی کسی از سر تعجب پرسید: فدایت شوم! شما جابر را
اینگو نه می‌ستایید» درحالی که خود در علم و دانش سرآمد
روزگار هستید؟ امام علیه السلام در پاسخ فرمود: «او تفسیر این
۳
0 ie bs nen casoy Yes tus
ا Io Cre ao 9
تو رابه سوی وعدهگاه باز می‌گرداند.»
صفحه 26:
5. تدبر
تدبر در آیات بالاترین نوع انس و ارتباط با قرآن است. تدبر عبور
از سطوح اولیه و مفاهیم ظاهری آیات و ورود اندیشمندانه به
لایههای زرف بر ای کشف حقایق پنهانی است؛ حقایقی که بدون
توجه و ژرفاندیشی بر ما آشکار نمی‌شود.
Js عظمت و بلندای معارف خود را اینگونه به توصیف می‌کشد:
لو أَنرَأْنَا هدًا le Gill بل ره خاشعاً متَصعاً من خَشیّة ال
حشر /21. 3
اگر این قرآن را بر کوهی فرومی‌فرستادیم یقینا آن [كوه] را از
ax خدا فروتن [و] از هم پاشیده می‌دیدی.
این توصیف بیانگر بزرگی» سنگینی و ژرفای معارف آسمانی
قرآن است. بیگمان گام نهادن در چنین اقیانوس ژرفی از یکسو
نیازمند ژرفاندیشی و از سوی دیگر در گرو دل سپردن به انوار
ا ل
صفحه 27:
درحقیقت تدبر» جریانی فکری- روحی است که از نوعی ارتباط
ميان عقل و قلب پدید می‌اید. قرآنکریم در باره اهمیت تدبر
می‌فرماید:
.24/ عَلى قُلُوبٍ له محمد af inal, يَتَدَبّرُونَ aT
آيا به آيات قرآن نمىانديشند؟ يا [مكر] بر دلهايشان قفلهايى نهاده
شدم است ؟
کتاب انزلناه الیک مبارک لیدبرو | آیاته و لیتذکر اولواالاباب
ص /29
امامعلى عليه السلام :
« قرآن را بياموزيد كه آن زيباترين سخن است و در آن زرف
بينديشيد كه بهار دلهاست.»
«آكاه باشيد كه قرائت قرآن هنكامى كه در آن تدبر نباشد هيج
Smack Aa
صفحه 28:
در دل شب قدمهایشان را استوار
ساخته؛ درحلای‌که قرآن را جزءجزء و
با تذکر و اندیشه تلاوت مىكذندء با
قرآن جان خود را محزون. و دوای
دردشان را از آن طلب می‌نمایند. يس
هرگاه به آیهای گذر کذند که در آن
تشویقی است. به شوق پاداش به آن
روی آورند و جانشان از شوق به سوی
آن پر5شد و گمان دارند که نعمتهای
بهشت در برابر دیدگانشان قرار دارد» و
هرگاه به آیهای گذر کذند که ترس از
خدا در لق بلش. كوش دل به آن
می سپارند و گمان می‌برند که شرار
شعلههای آتش جهنم و نعره آن در
گوششان طنینانداز است؛ پس قامت خم
می‌کنند و پیشانی و دستها و پاها را بر
اک مه oak oe a Aa ۹۷6 وم ۲
صفحه 29:
صفحه 30:
خبرنگار: در مورد ایمان و اعتقادات دینی آقای دکتر هم مطالبی را بفرمایید.
مهندس ایرچ حسابی:
اعتقادات مذهبی در وجود آقای دکتر حسابی» ريشه ای عمیق داشت. دلیل آن هم انس و الفت
دیرینه لیشان با قر آن کریم از دوران کودکی بود. در مباحثاتش به قرآن مجید و روایات به
عنوان شواهد و دلایل محکم» استناد می کرد. معتقد بود كه طبیعت تحت آهنگ موزون و
عرفانی خودء در حال نیایش است.
استاد» همسر خويش را از خانواده روحانی حانری برگزید و فرزندانشان را از کودکی» ملزم به
فراگیری و انجام فرایض دینی با لهجه صحیح عربی می کرد. من و خواهرم به احترام مادر»
ea ead مان و ea
های پیش از بلوغ که به سن تکلیف نرسیده بودیم» به خاطر نماز خواندنمان دو ریال پاداش مى
گرفتیم و اگر در اول وقت می خواندیم» پنج ریال. در مورد روزه هم اگر کامل روزه می
گرفتیم. پاداشمان یک تومان بود.
Li تقیدشان به اجرای فرایض دینی؛ نمود بیرونی هم داشت؟
بله. در کلاس های‌درس استاد» خانم های دتشجو با دامن» جوراب يقه های بسته و روسری
های مناسب» حاضر می شدند. شهید دکتر مصطفی چمران که دقشجوی یشان در دانشکده فتی
بوده می گفت که دانشجوهای پسر هم خودشان را مقید به پوشیدن کت در کلاس آقای دکتر
حسایی کرده بودند. به طوری که اگر دتشجویی کت نداشت. برای ساعتی» آن را قرض می
گر
صفحه 31:
انس با قرآن» معرفت اسلامی را در ذهن
ال قوىق و عميقق می‌کند. بدبختی
جوامع اسلامى بهخاطر دورى از قرآن و
حنايق ر محارت رس نی أن
مسلمانان كه معانى قرآن را نمىفهمند و
با آن انس ندارنده وضعشان معلوم است.
حتی کسانی هم که زبان قرآن» زبان
آنهلش و ل را میفهمد. بهخاطر
عدمتدبر در آیات قر آن» با حقایق قرآنی
آشنا نمی‌شوند و انس نمی‌گيرند. می‌بینید
که i) Jas; oly al للكافِيينَ عَلَى
الْمُؤْمِنِينَ سبيلا» - يعنى خداوند مؤمنين
را زيردست و زبون كفار قرار نداده
است- در كشورهاى عربى و به وسيله
مردم عربزبان در دنیا خوانده می‌شود»
اما به آن عمل نمی‌گردد. در آیات قرآن»
توجه و تنبه و تدبر نیست, لذا کشورهای
ae age
ee
صفحه 32:
:قالت فاطمه الزهرا سلام الله عليها
من اصعد الی اه خالص عبادته اهبط اه
5-00
هر كس خالصترين عبادتهاى خود را به
محضر يروردكار برساند خداوند بهترين
مصلحنها را در زندگی او مقدر مى فرمايد
; |
صفحه 33:
صفحه 34:
درک اهمیت شناخت قرآن وابسته به درک اهمیت خود قرآن است
قرآن اساس و منبع اصلی کلیه آموزه های اسلامی در زمینه اخلاق»
شریعت و اعتقادات اسلامی است
منابع ۸
صفحه 35:
صفحه 36:
.]1 شناخت موجوديت قرآن كنونى
.[شناخت ماهیت (محتوا) قرآن
.[شناخت اصالت محتوای قرآن
صفحه 37:
10 ندى
اثرى كه دردست ما است
با همان اثر اوليه انطباق
دارد (اين همانی)
صفحه 38:
صفحه 39:
صفحه 40:
|* عاری از اشتبام
منسوب به خداوند ج دویافت به علم حضوری و عصمت پیامبر (ص)
مفروض: _ا " عاری ازخیا
كتابى بوده | 14
است
منسوب به رسول خدا
سس
:عارضه
*تحریف به نقیصه و زیاده
پمي از عصر ولا
جمع مصحف ها (سال 25 هجری)
تهیه نسخه واحد
*استتساخ 8 نسخه از قرآن ام
مکتوب بودن قرآن *ارسال همراه با قاری به مکه» کوفه؛ بصرهء شام
اتقدس قرآن؛ تلاوت راه قرب به خدا » بحرين؛ يمن» مصرء الجزاير
بلاغت و فصاحت و روانی وترغیب به حم
صفحه 41:
صفحه 42:
صفحه 43:
1 پیامبران وحی را به طرق گوناگون ازجمله «علم حضوری» دریافت می‌کنند.
ماهیت این علم چنین است که در آن دریافتکننده (عالم)» نسبت به آنچه دریافت کرده
(معلوم)» کوچکترین تردیدی روانمی‌دارد. تصریح قر آن بر فرودآمدن آیات وحی بر
قلب پیامبر صلی الّه علیه و آله نیز خود گویای رخداد چنین فرایندی در نزول قرآن
است.
با این حال بنا به تصریح قر آن» پیامبراسلام صلى الله عليه و آله نسبت به دريافت و
مج مب oe از رسالت سنگین او به شمار می‌آمد-
LE معداد؛ تابدانجاكه خداوند خطاب به ييامبرة ۳ مىفرمايد:
زبانت را [در هنكام وحى] زود به حركت درنياور تادر خواندن [قرآن] شتابزدكى به
خرح دهی.
درحقیقت گردآوردن و خواندن آن بر [عهده] ماست. پس چون آن را برخواندیم»
[همنگونه] خواندن آن را دنبال کن» سپس توضیح آن [نیز ] بر عهده ماست.
صفحه 44:
صفحه 45:
2. نزول قرآن با نزول سایر کتب آسمانی تفاوت بزرگی داشت و آن اينکه قرآن
بهتدریج و در طول بیستوسه سال نازل گردید؛ درحالی‌که کتب آسمنی دیگر
بهیکباره نازل شدهاند. نزول یکباره ممکن است این مشکل را ایجاد کند که نسخه
اصلی پس از مدتی با سایر نسخهها مشتبه گردد. اما در نزول تدریجی اینگونه
نیست. افزون بر این نزول تدریجی آیات. فرایند دریافت اطمینانبخش را برای
پیامبر كنم الله عليه و آله و روند فراگیری را برای مومنان آسان می‌نمود.
به فك و
و کستی که کافر شدند» گفتند: چرا قرآن یکجا بر او نازل نشده است؟ اینگونه [ما
آن را بهتدریج نازل کردیم] تا قلبت را به وسیله آن استوار گردانیم» و آن را
بهآرامى [بر تر] خواندیم.
sia sud Ug على OS) le Gal و تَزَْنَاه تنزيلًا.
و قرآنی [باعظمت را] بخشبخش [بر تو] نازل کردیم تا آن را بهآرامی بر مردم
بخوانی» و آن را بهتدریج نازل کردیم.
صفحه 46:
5 یکی از قدلمات اساسی"بیامیر استلام صلی اه علیه و آله
برای ضبط و نگهداری آیات اين بود که از همان آغاز نزول
وحی جمعی از نویسندگان مورد اعتماد خود را برای نگارش
صحیح قر آن برگزید. همواره افرادی از این جمع که به «کاتبان
ورحی» شهرت داشتند» پیامبر را همراهی می‌کردند و کلام خدا
را به مجرد نزول بر بيامبر صلى الله عليه و آله و ابلاغ آن
مىنكاشتند. نكارش بووقفه آيات قرآن از آغاز بعثت يكى از
علل حفظ و مصون ماندن آن از هركونه تغيير و تحريف بود.
صفحه 47:
4 جنبه ادبی و هنری قرآن- که از آن به فصاحت و بلاغت تعبیر
می‌شود- و ساختار آهنگین یات که نوازشگر روح است» چنان بر
دل و جان مسلمانان تأذیر می‌نهاد که با همه توجه و توان به
فراگیری و حفظ و ضبط قر آن همت می‌گماشتند. این ویژگی‌ها
سبب می‌شد حفظ و به خاطر سپردن آیات به گونهای روان و با
صرف کمترین وقت امکانپذیر گردد و بدین رو در زمانی کوتاه در
قللب Sie yd فراگو در جامه للشمی رواج یابد. بذ به
گزارشهای تاریخی» در جنگ «بنرمعونه» هفتاد و در جنگ
«یمامه» چهارصد تن از قاریان قرآن به شهادت رسیدند. بیگمان
تثبیت قرآن در حافظه جمع بزرگی از مسلمانان مانع بروز هرگونه
تغییر و تحریفی در قرآن می‌گردید.
صفحه 48:
5. جامعه آن روز مسلمانان به لحاظ فرهنگی و سطح سواد؛ جامعهای بسیط و بدوی بود. در چنین جامعهای غیر از
قرآن کتاب دیگری یافت نمی‌شد تا مسلمانان» هم در حفظ اين و هم در ضبط آن ناگزیر باشند. ذهن خالی» حافظه قوی
و نداشتن سواد خواندن و نوشتن سبب شده بود مسلمانان فقط اطلاعاتشان را از راه دیدن و شنيدن كسب کنند. در
جنين فضايىء بيام قرآن كه با احساس و عاطفه آنان سازكار بود در قلب آنان نقش مىبست و جون آن را كلام خدا
معدانستند نه سخن بشرء برايشان مقدس بود و به خود اجازه نمىدادند حتى يك كلمه يا يك حرف أن را تغيير دهند و
يا بس و بيش كنند. آنان بيوسته مىكوشيدند با تلاوت اين آيات به خدا نزديكتر شوند. بيوند اين عوامل در عصر نزول
سبب شد بيش از آنكه بخواهد در اين كتاب آسمانى تحريف راه يابدء آيات آن به بالاترين درجه تواتر برسد؛ به
گونهای که انكار و ياكم و زياد كردن حتى يك حرف آن ناممكن كردد.
با توسعه سريع قلمرو اسلام و اقبال جشمكير مردم جهان به قرآن و از ديكر سو به دليل فاصله زياد عموم مسلمانان
از مدینه که مرکز صحابه و حافظان قرآن بود؛ اين خطر وجود داشت که بهتدریج در نقاط دور افتاده نسخههاى قرآن
از سر عمد یا اشتباه دستخوش تغییراتی شود» اما هوشیاری و زمانشناسی مسلمانان مانع این کار شد. سال
هجری شهر مدینه- مرکز خلافت اسلامی- شاهد شکلگیری کمیتهای از بزرگان صحابه؛ قاریان و حافظان قرآن بود.
وظيفه اصلى اين كميته؛ بر تهیه و ندوین نسخه واحدی از قرآن متمرکز گردید تا بهعنوان محور و مرجع اصلی همه
مسلمانان در قرانت و استنساخ قرآن رسميت يابد. با تلاشهاى اين كميته؛ تعداد شش يا هشت نسخه هماهنگ با قرآن
فراهم گردید و به مراکز اصلی قمرو اسلامی آن روز (مكه؛ كوفه؛ بصره؛ شام بحرین؛ یمن» مصر و الجزایر)
ارسال؛ و نسخه اصلی آن که «ام» یا «امام» نامیده می‌شد» در مدینه نگاه داشته شد. به همراه نسخههای ارسالی؛ يكك
قاری ممتاز نیز به مراکز اعزام می‌شد تا قرانت صحیح قر آن را به مسلمانان آن منطقه بیاموزد. نسخههای ارسالی
در مراکز یادشده نگهدار ی می‌شد و براساس آن نسخههای دیگری نگاشته شدهء در اختیار مردم قرار می‌گرفت.
صفحه 49:
2. شناخت تحلیلی
در این مرحله. پژوهشگر بر آن است تا به مطالب و محتوای کتابی که در
اختیار دارد. آگاهی یابد و نسبت به هدف. پیام. سبك بیان و شیوه برخورد این
اثر با مسائل بنیادین جهان. انسان و جامعه به شناخت درستی برسد و بدین رو
عيار و ارزش علمی و محتوایی آن کتاب نیز برایش روشن گردد.
در باب شناخت تحلیلی قر آن باید دادست که قر آن مجموعاً مشتمل بر جه
مسانلی است و از سویی آن مسائل چگونه و با چه سبکی عرضه شده است؟
طرح قر آن برای رساندن آدمیان به سعادت چیست؟ استدلالها و برهانهای
قرآنی در زمینههای مختلف چگونه است؟ آیا تصویری که قرآن از هستی و
جهان می‌نمایاند. منطبق بر دریافتهای عقل سلیم است؟ آیا چون قرآن اساس و
نگهبان ایمان است و پیامش يك پیام ایمانی است. عقل را رقیبی میداند كه بايد
در برابرش بایستد یا اینکه به عکس همواره به عقل به چشم يك حامی و مدافع
نگریسته, از نیروی آن یاری می‌طلبد؟
اين پرسشها و صدها پرسش دیگر که ضمن تحلیلی مطرح می‌گردد.
مارا با ماهیت قرآن آشنا می‌سازد. بیگمان شناخت تحلیلی قرآن اساس و
زیربنای ایمان و جهتدهنده رفتار و اخلاق ملسمانان در زندگی فردی و
عی است؛ شناختی که در پرتو تفسیر روشمند این کتاب آسمانی تحقق
و
صفحه 50:
3 شناخت ریشهای
پس از آنکه درستی انتساب يك اثر به پدیدآورندهاش اثبات شد و محتوای آن نیز
بهنیکی مورد بررسی قرار گرفت. مرحله جدیدی از شناخت آغاز می‌شود.
در اين مرحله؛ پژوهشگر همواره می‌کوشد تا روشن نماید آیا مطالب. محتوا و
اندیشههای مطرحشده در کتاب از اندیشه پدیدآورندهاش تراوش يافته. یا آنکه
برآمده از اندیشه دیگران است؟
چنین شناختی فرع بر شناخت تحلیلی است؛ بدین معنا که تا محتوای يك اثر بهدقت
شناخته نشود. اساساً نوبت به شناخت ریشهای آن نخواهد رسید.
در بررسی و شناخت فرآن؛ پس از مطالعه تحلیلی آ Aaa شتلك
تاریخی می‌رسد. در اين مرحله باید قر آن را (با همه آنچه دارد) با آثار علمی و
کتابهای دیگر آن زمان بهویژه کتابهای مذهبی مقایسه نمود. در این سنجش می‌باید
همه شرایط ازقبیل میزان ارتباط شبهجزیره عربستان با دنیای آن روز. تعداد
انسانهای باسواد آن عصر و ... در نظر گرفته شود. سپس باید ارزیابی کرد كه آيا
آنچه در قرآن آمده, در کتابهای دیگر نیز هست و اگر آمده, به چه نسبت؟
همچنین آیا آن مطالبی که مشابه سایر کتابهاست. اقتباسی است. یا آذکه مستقل
می‌باشد و حتی باعث تصحیح اغلاط و روشن کردن تحریفهای رخداده در آنها
می‌شود؟
صفحه 51:
مقالات مرتبط با بحث شناخت قرآن
1- شناخت قرآن» مجید معارف» فصلنامه گلستان قرآن. 1381 شماره
128
2- شناحت قرآن.محمدرضا امین زاده. فصلنامه نورعلم» ۰1368 شماره
34
3- شناخت زبان قر آن. محمد هادي معر فت. فصلنامه بینات» 1367
شماره 1
4- البیان و جمع قرآن. نادعلي عاشوري. فصلنامه بینات» ۰1379 شماره
26
5- حفظ و جمع قر آن. ابوالحدسن اشعري» فصلنامه معارف اسلامي
صفحه 52:
با توجه به اینکه تمامی کتاب های آسمانی
از سوی خداو ند نازل شده و یکی از رسالت
های کتاب الهی تذکر است باید درمیان مطالب
آن تکرار محتوای دیگر کتابهای آسمانی هم
باشد.
قرآن خود به اين حقيقت اذعان كرده است:
قد افلح من تزكى و ذكر اسم ربه فصلى بل
تؤثرون الحياة الدذيا و الآخرة خير و ابقى ان
Ae) CAR
صفحه 53:
صفحه 54:
صفحه 55:
1. وحيانى بودن الفاظ قرآن
ابتدا باید بدین پرسش پاسخ داد که آیا خداوند «الفاظ قرآن» را نيز
همانند محتوای آن بر پیامبر صلی الثه علیه و آله وحی کرده یا آنکه
آنچه به پیامبر رسیده» تنها محتوای قرآن است و الفاظ و ساختار
ترکیبی آن توسط خود پیامبر و یا فرشته وحی بر آن محتوا پوشانده
شده است؟
دیدگاه عموم مسلمانان از آغاز بر این بوده است که قرآن با همه
معارف بلند و محتوای آسمانی خود در قالب واژههاء جملهها و
تركيبهاى كلامى موجودء بر بيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نازل
كرديده و بيامبر نيز تنها بهعنوان واسطه ميان آدميان و خالق هستى»
اين بيام را دريافت و بىهيج كاستى و فزونى ابلاغ نموده است.
اين باور از جنان يشتوانه برهانى و تأييدات قرآنى و روايى برخوردار
است كه بهمثابه «ضرورى دين» در ميان مسلمانان مورد قبول قرار
كرفته و انديشمندان بسيارى نيز بر آن متفقاند
صفحه 56:
عبدالكريم سروش اخيرا در كفت و كو با میشل هوبینک خبرنگار بخش عربی رادیو جهانی هلند : چگونه
می‌توان چیزی همچون «وحی» را در جهان مدرن و راززدایی شده‌ی امروز. بامعنا دید؟
| وحی «الهام» است. این همان تجربه‌ای است که شاعران و عارفان دارند؛ هر چند پیامبر این را در سطح
| بالاتری تجربه می‌کنند. در روزگار مدرن. ما وحی را با استفاده از استعاره‌ی شعر می‌فهمیم. چنانکه یکی
از فیلسوفان مسلمان گفته است: وحی بالاترین درجه‌ی شعر است.
mn 3 9 oul uw att
| شعر ابزاری معرفتی است که کارکرد ی متفاوت با علم و فلسفه دارد. شاعر احساس می‌کند که منبعی
" خارجی به او الهام می‌کند؛ و چیزی دریافت کرده است. و شاعرىء درست مانند وحى؛ یک استعد اد و
قریحه است: شاعر می‌تواند افق‌های تازه‌ای را به روی مردم بگشاید؛ شاعر می‌تواند جهان را از منظری
دیگر به آنها بنمایاند.
به نظر شماء قرآن را بای محصول زمان خودش دید آيا اين سخن متضمن این نیز هست که شخص
کننده در تولید این متن داشته است؟
بنا به روایات سنتی, پیامبر تنها وسیله بود؛ او پیامی را که از طریق جبرنیل به او نازل شده بود. منتقل
می‌کرد. اماء به نظر من پیامبر نقشی محوری در تولید قرآن داشته است.
صفحه 57:
استعار ی شعر به توضیح این نکته کمک می‌کند. پیامبر درست مانند یک شاعر احساس می‌کند که نیرویی
بیرونی او رادر اختیار گرفته است. اما در واقع - یا حتی‌بالاتر از آن: در همان حال - شخص پیامبر همه
چیز است: این الهام از «تَفس» پیامبر می‌آید و «نفس» هر فردی الهی است. ..
شخصیت او نیز نقش مهم در شکل دادن به اين متن ایفا می‌کند. تاریخ زندگی خود او: پدرش. مادرش؛
کودکی‌اش و حتی احوالات روحی‌اش [در آن نقش دارند.] اگر قرآن را بخوانید» حس می‌کنید که پیامبر گاهی
اوقات شاد است و طربناک و بسیار فصیح در حالی که گاهی اوقات پرملال است و در بیان سخنان خويش
بسیار عادی و معمولی است. تمام اینها آثر خود را در متن قرآن باقی گذاشته‌اند. اين» آن جبنه‌ی MANS
بشری وحی است.
پس قرآن جنبه‌ای انسانی و بشری دارد. اين یی قرآن خطاپذیر است؟
از دیدگاه سنتی؛ در وحی خطا راه ندارد. اما امروزه. مفسران بیشتر و بیشتر ی فکر می‌کنند وحی در مسایل
صرفاً دینی مانند صفات خداوند. حیات پس از مرگ و قواعد عبادت خطاپذیر نیست. آنها می‌پذیرند که وحی
می‌تواند در مسايلى كه به اين جهان و جامعه‌ی انسانی مربوط می‌شوند. اشتباه کند. آنچه قرآن درباره‌ی
وقایع تاریخی. ساير اديان و سایر موضوعات عملی زمینی می‌گوید. لزوماً نمی‌تواند درست باشد. این
مفسران اغلب استدلال می‌کنند که اين نوع خطاها در قرآن خدشه‌ای به نبوت پیامبر وارد نمی‌کند؛ چون
پیامبر به سطح دانش مردم زمان خویش «فرود آمده است» و «به زبان زمان خویش» با آنها سخن گفته
است.
من دیدگاه دیگری دارم, من فکر نمی‌کنم که پیامبر «به زبان زمان خویش» سخن گفته باشد؛ در حالی که
خود دانش و معرفت دیگری داشته است. او حقيقاً به آنجه مىكفته؛ باور داشته است. این زبان خود او و
دانش خود او بود و فکر نمی‌کنم دانش او از دانش مردم هم عصرش درباره‌ی زمین؛ کیهان و ژنتیک
انسانها بیشتر بوده است. اين دانشی را که ما امروز در اختیار داریم؛ نداشته است. و اين نکته خدشه‌ای
صفحه 58:
برخی دلائل وحیانی بودن الفاظ قرآن
1 قرآن آشکارا خود را سخن خدا معرفی نموده
است.( و ان احد من المشرکین استجارک فاجره
حتى يسمع كلام الله ) ذسبت دادن سخن به
گوینده آن در صورتی منطقی و معقول است AS
گوینده» خود در انتخاب» تنظیم و چینش کلمات
lala ی ول
اصلی را بر عهده داشته باشد.
صفحه 59:
2 بخش بزرگی از اعجاز قرآن به ساختار ظاهری متن» سبك
بدیع و اسلوب منحصربهفرد آن بازمی‌گردد. فصاحت و بلاغت
بی‌نظیر قر آن- که از دیرباز بخشی از وجوه اعجاز قر آن به
شمار آمده- ناظر به الفاظ عبارات و ساختار ظاهری متن قرآن
است.
پیام آیات «تحدی»- -ک همگان راد آوردن ds قرآن
فر امی‌خو انند- از زاویه ساختار ظاهری متن این است که اگر
در الهی بودن الفاظ و قالبهای مشتمل بر معارف باند قرآن تردید
دارید» برای GLY مدعای خود الفاظ و جملههایی مشابه اين
الفاظ و عبارات بیاورید. این تحدی و عجز مشرکان از ساختن
و پرداختن کلامی هماذند قر آن بیانگر آن است که ساختار
ظاهری متن و سبك بیانی قر آن نیز از سوی خداوند است و
oe es Sy easel eis ON calle ay age ya اللر ات وه
صفحه 60:
3. آیات بسیاری از قرآن بهروشنی بر وحیانی بودن الفاظ و ساختار متن عربی قرآن
دلالت دارند.
بخشی از اين آیات بدین قرارند:
achat Uae OA sks تفقلو* و ان فی ام الکتاب لیا لعن حکیم.
ما آن را قرآنی عربی قرار دادیم باشد که بیندیشید و همانا که آن در کتاب اصلی TH]
محفوظ] به نزد ما سخت والا و پرحکمت است.
الَّذِينَ ظَلَمُوا
و [حال آنكه] بيش از آن؛ كتاب موسىء راهبر و [مايه] رحمتى بود؛ و اين [قرآن]
کتابی است به زبان عربی که تصدیفکننده [آن] است. تا کسانی را كه ستم كردهاند
هشدار دهد و برای نیکوکاران مژدهای باشد.
صفحه 61:
.آیات دیگری نیز آشکارا بر عدمدخالت پیامبر در ساختار ظاهری
قرآن و تبعیت محض او از وحی الهی دلالت دارند.
حال دو نمونه از این دسته آیات:
خی
آنانكه به ديدار ما اميد ندارند tie «قرآن دیگری جز این
بیاور. یا آن را عوض کن.» بگو: «مرا نرسد كه آن را از ييش خود
عوض كنم. جز آنجه راكه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم.»
و ما ینطق غن ای" ان هو AAS
و از سر هوس سخن نمی‌گوید این سخن بهجز وحیی که وحی
می‌شود نیست.
صفحه 62:
4 دلیل دیگر بر وحیانی بودن الفاظ و عبارات قرآن؛
و کر هه دراو
بيامبر صلى الله علیه و آله است؛ تمایزی که بر هیچ
خنشناس زرفكاوى ينهان نبوده و نيست. اعراب
ری ی وا
حضرت معاشرت نموده با سخنان وی آشنایی کامل
داشذند» پس از شنیدن نخستین GLA SU از زبان
ایشان» بهیکباره خود را با آقیانوسی از مضامین بلند-
در قالب الفاظ و اسلوبی بهمراتب برتر از قالبهای
اذسانی- مواجه دیدند و آشکارا بر ااهی بودن آن
۱
صفحه 63:
سخنان پیامبر (ص)
1.سخنان معمولی از آن جهت که انسانی مانند دیگر
انسان ها هستند.
در آخرین روز های عمر مبارکش فرمود:
«مرا كمك كنيد به مسجد روم و بر منبر نشینم مردم را
نیز خبر کنید»
2 سخنانی که در بیان موعظه و نصیحت و آداب
زندگی ایر اد فرموده اند.
« ان لله خواص يسكنهم رفيع الدرجات لانهم كانوا فى
الدنيا اعقل الناس كانت همتهم المسابقه الى الطاعه و
هانت عليهم فضول الدنيا و زينتها
كنزالعمال ج 1 ص 382 ح 7051
صفحه 64:
3 کلام وحیانی: محتوا الهی و متن بشری است و بیامبر در انتخاب
کلمات آن آز اد گذارده شده اند (حدیث قدسی)
قال(ص): قال الله عز و جل و عزتی و جلالی و کبریایی و نوری و
علوی و ارتفاع مکانی لا یزثر عبد هواه على هوائى الا شتت عليه
امره و لبست علیه دنیاه و شغلت قلبه بها و لم آته‌منها الاما قدرته
له ...لا يؤثر عبد هواى على هواه الااستحفظته ملائكتى و كفلت
rein carn كر 000
آنته الدنیا و هى راغمة جواهر السنية فى الاحاديث القدسيةص 121
Sa مت ل ل ارم
ولو تقول علینا بعض الاقاویل لاخذنا منه باليمین ثم لقطعنا منه
لوتین
(الحاقه: 46-44)
صفحه 65:
5. معارف و محتوای قرآن از چنان عظمت و ژرفایی برخوردار است
كه احاطه کامل بر همه آنها و قراردادنشان در قالب الفاظ و عباراتی که
آن معارف را برتابند» فراتر از توان و قدرت انسان است. قرآن در
عظمت و سنگینی وحی چنین می‌گوید:
aie al. قؤلا تقيلا.
در حقیقت ما به زودی بر تو گفتاری گرانبار القا می‌کنیم.
از سوى ديكرء پیامبر صلى الله عليه و آله را نيز انسانى هماذند ساير
انسانها معرفی می‌کند که خداوند بر او وحی نازل کرده است: Ls) by
«Salsa Sa OS 2 Us asthe 5.5
پیامبر صلی ان علیه و آله که انسانی همانند سایر انسانهاست در اثر
شرح صدر و طهارت از هرگونه پلیدی و ناپاکی» تنها قادر است وحی
را با همه ژرفای آن دریافت» و بدون هیچ کاستی و فزونی به ادمیان
ابلاغ نماید
صفحه 66:
صفحه 67:
SSS
SSS
SSS
SS
SS
صفحه 68:
اسرار ماندگاری قرآن
در بستر زمان
صفحه 69:
صفحه 70:
زرفاى نامحدود قرآن يكى از ويزكّىئهاى ذاتى اين
کتاب آسمانی به شمار می‌اید. اين ویژگی که در
رولیت از آن به «بطن» و «بطون» یاد شده.
ep Restle BENET ا ۳
iro on eve merre | 0
اظهار جمعى از انديشمندان دينى» «روايات بطن»
ازجمك روايات متواتر شمرده می‌شوند.
برخورداری يك سخن يا متن مکتوب از «بطون»»
به اين معناست كه آن سخن يا متن علاوه بر آنجه با
COs me BED) ا EB Sepa Per
رانیز در خود دارد که با سازوکاری ویژه می‌توان
ys Sol ett ll
صفحه 71:
«ظهر همان معنای
رنه ات
که از آيه به دست
می‌آید و بطنْ معناى
نهفته در زير ظاهر
است» جه آن معنى
ee هل
صفحه 72:
مذبع قدسی و پدیدآورنده قرآن» فوق زمان و مکان»
Gale علم بی‌پایان و محیط بر همه هستی و پدیدههای
آن است. از اینرو کلام او فراتر از زمان و مکان و
دربردارنده معانی و مفاهیم بسیار است و اين همان
چیزی است که با مکانیسم بطون» در آیلت قرآن صورت
عملی یافته و قرآن را به ابدیت سپرده است.
آیات قرآن چناناند که علیر غم تبات و تغییرناپذیری
ظواهر الفاظ آن» معانی متکاملی را تاب می‌آورند و به
تناسب پیشرفت دانش انسانی» معانی جدیدی را از آن
آیات می‌توان دریافت. به عبارت دیگر» هرچه بر دانش
بشر افزوده می‌شود. جلوههایی از آنچه در قرآن تعلیم
شده است بر انسان آشکار می‌شود
صفحه 73:
امامباقر عليه السلام بطون قر آن را رمز ابدیت
قر آن شمرده قر آن را به خورشید و ماه تشبیه
می‌کند:
فضیلین بسار می‌گوید: از امامباقر علیه السلام در
باره اين روایت سوال کردم:
ما مِنَ القرآنٍ یه الاو لها ظهْر 5 Obs
[/ هیچ آیهای از قرآن نمی‌باشد» مگر آنکه ظاهر و
باطنی دارد]. امام عليه السلام در پاسخ فرمودند:
ظاهر قرآن همان نزول آن» و باطن قرآن تأویل آن
است؛ برخی از قرآن تحقق يافته و برخی هنوز
تحقق نيافنه است؛ قرآن همانند خورشید و ماه
eA eae ی هي
صفحه 74:
دعای ندبه؛ در مورد حضرت
على عليه السلام ميخوانيم:
... يحذو حذو الرسول صلى الله
عليه و آلهما ويقاتل على التأويل
و لاتأخذه فى الله لومه لائم
صفحه 75:
روايت عمار از رسول خدا صلى الله عليه و آله در وصف
حضرت علی تكد ... انه ابو سبطی و الائمه بعدی
من صلبه یخرج اه تعالیالانمه الر اشدین ومنهم مهدی هذه
الامه فقلت بابی نت و امي یارسول اند ما هذا المهدی؟
قال صلى الله عليه آله يا عمار انالله تبارك و تعالى عهد الى
انه يخرج من صلب الحسين عليه السلام ائمه تسعه و التاسع
من ولده يغيب عنهم و ذلى قول الله عز وجل «قل ارأيتم ان
اصبح ماؤكم غورا فمن يأتيكم بماءمعين» بكو بمن خبر
دهيد اكر آب آشاميدنى شما به زمين فرو رود جه كسى آب
روان برايتان خواهد آورد. (ملك 30) يكون له غيبه
طويله يرجع عنها قوم و يثبت عليها آخرون فاذا كان فى آخر
الزمان يخرج فيملا الدنيا قسطا و عدلا و يقاتل على التأويل
کر اي
صفحه 76:
صفحه 77:
صفحه 78:
نمونه دوم:
خداوند برای متوجه نمودن منکران معاد به قدرت
بی پایان خود در برپاساختن قیامت و زنده کردن
مردگان» جنين می‌فرماید:
Al جعل لَكُمْ من الشجر الاخضر ترا فاذا ثم من
توقدون. (یس -80)
همو که برایتان در درخت سبزفام اخگر نهاد که از
آن [چون نیازتان افتد] آتش می‌افروزید.
صفحه 79:
لايه نخست اين آيه همان معنایی است که از ظاهر آن برمی‌آید؛ یعنی قدرت
خداوند بر قراردادن آتش در درخت سبز و استفاده ااسانها از آن برای
برافروختن آتش. اين لایه برای آشنایان به لغت عرب آشکار است.
لايه دوم آيه. در اعصار قدیم در میان عربها رایج بود که برای افروختن
آتش» از چوب درختان مخصوصی بهنام «مَز خ» و «عفار» که در بیابانهای
حجاز می‌رویید» استفاده می‌کردند؛ بدینگونه که اولی را در زیر قرار
می‌دادند و دومی را روی آن می‌زدند و با جرقه تولیدشده آتش روشن
می‌کر دند.
لایه عمیقتر آیه این است که خاصیت آتشافروزی منحصر به چوب درختان
«مرخ» و «عفار» نیست. بلکه این خاصیت در همه درختان و اجسام alle
وجود دارد (اگرچه در آن دو بیشتر است)» حتی در درختان سبز. به همین
دلیل گاه آتشسوزی‌های بزرگی در دل جنگلها روی مید هد که عامل آن
وزش شدید بادهایی است که شاخههای درختان را محکم به هم کوفته و با
ایجاد جر فه و وزشن باد» دامنه آنتن توسعه يافته است. این همان الکثریسینه
eee (Lae aa وهال SSE ees A SEN SS
صفحه 80:
اما لایه عمیقتر از همه لایههای بیشین این است که یکی از
کارهای مهم گیاهان» «کربنگیری» از هوا و ساختن «سلولز
نباتی» است. توضدیح اينکه یاختههای درختان و گیاهان «گاز
کربن» را از هوا گرفته» با تجزیهاش اکسیژن آن را آزاد می‌کنند
و سپس کربن را در خود نگاه داشته» با ترکیب آن با آب» چوب
درختان را از آن می‌سازند. از آنجاکه هر ترکیب شیمیایی باید یا
انرژی را جذب و یا آن را آزاد کند» درختان در عمل کربنگیری»
از گرما و نور آفتاب بهعنوان انرژی فعال استفاده می‌کنند و
همین امر سبب ذخیره شدن مقداری از انرژی آفتاب در چوب
درختان می‌شود تا به هنگام سوختن» انرژی ذخیرهشده آزاد» و
گرما و نور تولید شود. این خود نوعی رستاخیز است که خداوند
در اين آیه به بیان آن پرداخته است تا بدین رو قدرت خود را در
برپایی قیامت اعلام نماید
صفحه 81:
پیوند قرآن و عترت
صفحه 82:
ظرفیت نامحدود قر آن که بر آمده از بطون آن است» در صورتی که به
فعایت بر سد و منتاسب با نیازهای زمان تفسیر گردد, با زندگی و
نیازهای مومنان ارتباط برقرار می‌کند و به حاجات آنان در عرصههای
گوناگون پاسخی شایسته می‌دهد.
چناذچه سازوکارهایی بهمنظور تبيين و تفسیر آیات منظور نگردد»
قرآنکریم- در عین تقدس و عظمت و برخورداری از معارف بسیار-
اصلی‌ترین ویژگی خود؛ یعنی هدایتگری و معرفتبخشی را از دست
می‌دهد و بدین رو از ورود به عرصه زندگی آدمیان بازمی‌ماند.
حال بايد دید برای اين منظور در کنار قرآن کدام سازوکار ها تعبیه شده و
کیفیت بهر هگیری مومنان از آنها نیز چگونه است؟ اهمیت مطلب یادشده
را می‌توان از این سخن امامعلی علیه السلام دریافت:
هذا لقرآن اما هو خط مسطور بنَ Seal BY 5 glob GREY «iit
ترجمان.
این قرآن» خطی نوشتهشده میان دو جلد است؛ زبان ندارد تا سخن بگوید
و نیازمند کسی است که آن را به سخن در آورد.
صفحه 83:
بهمنظور بیین و تفیر صیح قرب نخستین و
اصلی‌ترین سازوکار» «پیوند جاودانه و ناگسستنی قرآن و
عترت» است. تشریع اصل امامت در قر آن درحقیقت
بیانگر ابن سازوکار بنیادی است و توصیه مکرر پیامبر
صلى الله عليه و آله در توجه دادن مسلمانان به اين پپوند
نيز از اهميت فراوان آن در زندككى مؤمنان حكايت دارد:
پیامبرگرامی صلى الله عليه و آله فرمود: من در ميان شما
دو چیز گرانبها را ترك کردم که اگر بدانها تمسكك cau ge
هرگز پس از من به بیراهه نخواهید رفت؛ یکی از آن دو
از دیگری بزرگتر است: کتاب خدا [/ قر آن] که ریسمان
کشیدهشدهای است از آسمان به زمین و [دیگری] عترت
mally! Ga
صفحه 84:
آگاه باشید که آن دو هرگز از هم جدا
نخو اهند شد. تا آنکه کنار حوض بر
من وارد شوند. این سخن پیامبر
525 شهرت يافته» از جمله رو ایاتی
است كه شيعه و اهلسنت بر اعتبار
آن اتفاقدظر داشته» به تواتر آن را
كنا يك ده
صفحه 85:
ابنحجر هیتمی- از عالمان برجسته اهلسنت- در باره این حدیث می‌گوید:
برای حدیث مذکور طرق بسیاری است [و] بیست و چند نفر از صحابه آن را رولیت
کردهاند:
برخی از آنان اين حدیث را در سفر حجدالوداع و در روز عرفه از وی شنیده و نقل
کردهاند و برخی آن را در زمان بیماری پیامبر و در حضور جمع زیادی از صحابه
شنیده و نقل کردهاند.
گروهی دیگر آن را در ماجرای بزرگ و فراموش ناشدنی غدیرخم از پیامبر شنیدهاند
و بالأخره گروهی دیگر گفتهاند كه ييامبر صلى الله عليه و آله يس از بازكشت از
طائف» خطبهای ایراد کرد و در آن» حدیث ثقلین را بیان فرمود. امامعلی علیه السلام
در باره‌پیوند قرآن و عترت می‌فرماید:
خداوند تبارك و تعالی ما را پاکیزه نمود و نگهداشت و ما را بر خلقش گواه قرار داد و
در زمینش حجت نهاد و ما را همراه با قرآن» و قرآن را همراه با ما قرار داد؛ نه ما از
قرآن جدا شویم و نه قرآن از ما جدا شود. امامعلی علیه السلام در جایی دیگر قرآن را
منهای عترت «کتاب صامت» می‌خواند که با پیوند آن با عترت. به نطق در می‌آید و
مومنان را به راه سعادت هدایت می‌کند:
هذا كتان الله لطامت و لا المعتر عله
اين قرآن» کتاب خاموش خداست و من آن را تعبیر [/ تبيين] مىكنم بس به كتاب ناطق
صفحه 86:
صفحه 87:
با ختم نبوت نزول وحى خاتمه يافته» اما اعتبار و حجیت وحی قرآنی-
بنا به باور همه مسلمانان- تا ابد باقی است. اين جاودانكى و ابديت قرآن
از یکسو» و ظهور نیازهای جدید در عرصه حیات فردی و اجتماعی
مزمنان از دیگر سوی» حضور مفسران آگاه به اسرار و ژرفای وحی
رادر کنار قرآن برای همه زمانها ضرورت می‌بخشد.
در انديشه بنیادین شیعه» این ضرورت حیاتی در «پیوند همیشگی و
ناگسستنی قرآن با عترت» تحقق عینی یافته و خطوط کلی آن نیز در
نا که به تشریع اصل امامت پرداختهاند و همچذین در سخنان
كرانبهاى بيامبر صلى الله عليه و آله ترسيم شده است.
با تشريع اصل امامت و در برتو بيوند قرآن و عترتء آيات صامت
وحى متناسب با موضوعات و مسائل جديد به نطق در می‌آیند و بدین
رو زندكى آدميان از موهبت وحى رنكى ديكر مییابد. با اين پیوند
مبارك قرآن همواره در حال نازل شدن است و هیچ عصری و نسلی؛
از وحی آسمانی بی‌بهره نمی‌ماند.
صفحه 88:
در عصر نزول که شرایط فراگیری وحی در جامعه مسلمانان کاملا فراهم
بودء قرآن شخص بيامبر صلى الله عليه و آله را براى عهدهدارى اين
مسئوا خطیر به مسلمانان معرفی نموده است:
لك ار لین لاس ما رل الیهم و لعلهم
و اين قرآن را به سوی تو فرود آوردیم» تا برای مردم آنچه را به سوی
ايشان نازل شده است توضيح يح دهىء و اميد كه آنان بينديشند.
ل ل ل ا
تفسير وحى بوده است؛ جنانكه در آيهاى مىخوانيم:
Paice | doug go Gl و ما
و ما هیچ پیامبری را جز به زبان قومش نفرستادیم» تا [حقایق را] برای
آنان بیان کند.
آنچه از اینگونه آیات برمی‌آید» این است که اولا وحی آسمانی در همه
ادوار تاریخی خود» با زبان و واژگان شناختهشده و قابلفهم پیامبران و
مخاطبان وحی» نازل شده است و دوم ایذکه همواره يك عنصر انسانی در
كنار وحىء مسئوليت تعليم و تبيين و به عبارتی شفاف ساختن ابعاد
3
بر عهده داشته است.
صفحه 89:
ثمرات بيوند قرآن و عترت
صفحه 90:
1 تبیین و تفسیر صحیح آیات قرآن متناسب با نیاز ها و مسائل جدید
مسلمانان و جامعه اسلامی؛
2 آموزش شیوه صحیح برای دستیابی ضابطهمند به مفاهیم وحی در
غیاب عترت؛
3. رهبری سیاسی جامعه اسلامی که خود دو رهآورد ارزشمند را به
دنبال دارد:
بك. رهبری سیاسی اهلبیت علیهم السلام به تبیین دقیق و کاربردی
بخش بزرگی از آیات قر آن می‌انجامد؛ آن هم آیاتی که ناظر به شنون
مختلف جامعه دینی است.
دو . با رهبری سیاسی اهلبیت علیهم السلام رهنمودهای قرآنی بر ای
ساختن جامعه الهی و ارزشمحورء در كمال دقت و اطمینان بهکار
گرفته می‌شوند و درنتیجه همگان به کرامت انسانی خود میرسند.
4 تأمین حضور همیشگی «ذسان کامل»- بهعنوان اسوه نیکو و
رال وت مس در ان ات
صفحه 91:
ال وت
صفحه 92:
آيا در غیاب عترت علیهم لاسلام راه برای بهرهمندی از قرآن
بیکلی مسدود می‌گردد و در نتیجه وحی از زندگی آدمیان رخت
برمی‌بندد» یا آنکه علاوه بر سازوکار پپشین» سازوکار دیگری نیز
پیشبینی شده تا در چنین وضعیتی آدمیان و جامعه انسانی از فیض
وحی آسمانی محروم نگردند؟ همچنین آیا قرآنکریم» پیامبرگر امی
صلى الله عليه و آله و عترت پاکش علیهم السلام چنین شر ایطی را
پیشبینی کرده و هدایتهای لازم را ارائه دادهاند؟
دقت در آیات قر آن» ر هنمودهای پیامبرگر امی صلی ail عليه و آله
و تعالیم اهلبیت علیهم لاسلام ما را به سازوکار دیگری نیز
رهنمون می‌سازد که آن «اصل اجتهاد» و خردورزی در AU
وحی است.
قرآن از اين اصل به «تفقه در دين» ياد كرده و مؤمنان را نيز به
آن تر غیب نموده است: ۳
و ماکان مومت تفا کافه فلن لانیر مس کل ۵
نی ملاع |
صفحه 93:
«تفقه» به این معناست که کسی در ط لب چیزی باشد»
بهگونهای که در آن تمحض و تخصص یابد. از اين رو «نفقه
در دین» به معنای فراگرفتن دین به صورت تخصصی است.
اين آيه» مؤمنان را از عزیمت دستهجمعی به جهاد نهی نموده
و از آنان خواسته است همزمان با عزیمت گروهی برای
جهاد» جمعی نیز بهمنظور تفقه در دین به حضور پیامبر صلی
الله عليه و آله رسند تا بس از مراجعت به سوى قوم خويش»
بيام وحى را به آنان ابلاغ کرده» آذها را از سربيجى از
فرمانهاى خداوند بيم دهند.
از معادل قرار كرفتن «تفقه در دين» و «جهاد» در آيه بالاء
بهروشنی می‌توان به نقش مهم «اجتهاد روشمند» در حفظ و
حراست از مرزهای اندیشه دینی و معارف ناب وحیانی واقف
گردید.
صفحه 94:
تأکید قر آن بر «تعقل»» «تفکر» و «تدبر» همگی از اهمیت اجتهاد و
خردورزی در حیات جاودانه قرآن حکایت دارد.
البته در همان زمان نیز برخی از شاگردان مکتب اهلبیت علیهم السلام از
وجود سازوکارهای دیگر- برای تبیین و تشریح قر آن- معپرسیدند ائمه
علیهم السلام با تمسك به قر آن» توجه آنان را به اصل بنیادین «تفقه» و
ژرفاندیشی در دین معطوف ساختهاند:
یعقوبین شعیب می‌گوید: به امامصادق علیه السلام عرض کردم: زمانی که
برای امام حادثهای رخ دهد [/ از دنیا برود]» مردم باید چگونه عمل کنند؟
امام علیه السلام فرمود: به سخن خداوند عمل نمایند:
«باید از هر فرقه. گروهی بهمنظور تفقه در دین کوچ کنند تا آنگاه که به
سوى قوم خويش بازكشتندء آنان را بیم دهند؛ باشد که آنان بترسند.» امام
علیه السلام فرمود: آن گروهی که برای تفقه کوچ کردهاند» تا زمانی‌که در
حال تحصیل هستند» معذورند و گروهی که ماندهاند نیز معذورند تا آنان به
صفحه 95:
صفحه 96:
برخی مفسران در مقدمه کتاب خود به علم تفسیر پرداخته اند
مهم ترین کتاب شیعی در اين زمینه مجمع البیان مرحوم طبرسی است وی
ر 7 فن اين مباحث را مقدمه تفسیر مجمع البیان آورده است
اول: در تعداد آیات قرآن و فانده شناحتن آن
فن دوم: در اسامی قراء و اختلاف قرانات
سوم: در معنای تفسیر و تأویل
فن چهارم: در بیان اسامی قرآن
پنجم: در بیان مختصری از علوم قرآن مانند محکم و متشابه و ناسخ و
منسوخ
فن ششم: اخبار در فضیلت قرآن و اهل آن
... فن هفتم: مستحبات برای خواننده قرآن مانند صوت خوش و
صفحه 97:
suse ile ey oy »مسر بات یل ار
ماده «ف- س- ر» است. دو وازه «تفسير» (ثلاثى مزيد)
و 5d) « )2 مجرد) به معنای روشن نمودن» پرده
"و لا یاون ie الا جثناك بالحق و آخسن
آخسن تفسیرا: و برآی تو مثل نیاوردند» مگر آنکه [ما]
حق را به نیکوترین بیان برای تو آوردیم.»
صفحه 98:
قَالَ الّذِينَ کفزوا ولا ل علنه لزان ج جُمْلَة وَاحِدَةَ دك
بت به فواتك وَرتناة تزنیلا ae ان رز
منظور از مثل در آیه 33 همان بهانه جوئی و گفتار
Gul us که لولا نزل ... و مقصود از حق و احسن
تفسیر قوله تعالی است : کذلک لنذبت به فوادک و
رتلناه ترتیلا
( تفسير نمونه ج 15 ص 79 )
منظور برده بردارى از بهانه جوئى هاى مكرر كفار
"۳ است با پاسخ های دندان شکن.
مج هی ان
صفحه 99:
دانش تفسپر در اصطلاح اندیشمندان دینی به دانشی
گفته می‌شود که به کمك آن؛ مفاهیم و معارف قرآن
آشکار و دستورهاء پندها و حکمتهای آن استخراج
می‌گردد. بنابرلن- Set نوعی تلاش فکری
بهمنظور بيان معانى آيات قرآن و كشف مقاصد و
مفاهيم آنهاست.
صفحه 100:
دانش تفسیر با نزول نخستین آیات قرآن بر پیامبر اسلام
صلى الله علیه و آله آغاز گردید و پس از عبور از
مرحله نخست خود که به صورت شفاهی و انتقال از
نسلی به ذسلی دیگر صورت می‌گرفت. به مرحله
تدوین گام نهاد. نخستین تفسیر مدون را مجاهدین SE
(متوفای 104) یک- از موثقترین شاگردان ابنعباس
نگاشت و پس از وی اهتمام به نگارش تفسیر قرآن به
يك سنت اسلامی تبدیل شد.
صفحه 101:
شیوههای نگارش تفسیر قرآن
صفحه 102:
در اين شیوه» مفسر مجموعه آیات قر آن را با ترئیب
آيهبهایه مورد شرح و تبیین قرار می‌دهد. گفتنی است از
مهمترین تفاسیر ترتیبی قر آن می‌توان از تفسیر مجمع
البیان تألیف ابوعلی فضلین حسن طبرسی, المیزان تألیف
علامه سید محمدحسین طباطبایی و تفسیر نمونه تألیف
آيتاللله ناصر مكارم شيرازى نام برد.
صفحه 103:
2. تقسیر موضوعی
در اين شیوه» مفسر ابتدا به جمعآوری آیات مربوط به يك
موضوع معین- از مجموع آیات قر آن- پرداخته» بس از
د ستهبندی روشمند آذها به شرح» استخراج و جمعبندی
معارف و مقلص ه شك می‌پردازد. مهمترن تفاسیر
موضوع- ف زبان فاريم از لق قرار لشب: تفسير
موضو عى قرآنكر يم اثرآينا لله عبدالله جوادىآملى» منشور
جاويد تأليف استاد جعفر سبحانى و بيام قرآن اثر آيتالله ناصر
مكارم شيرازى.
صفحه 104:
روشهای تفسیری
صفحه 105:
صفحه 106:
1 روش تفسیر نقلی
در اين روش مفسر در تفسیر هر آیه فقط
به ذقل آیات دیگر» روایات» اقوال و آرای
صحابه پیامبر و تابعین می‌پردازد و از
اجتهاد و اظهارنظ- مگ ه صورت
محدود- اجتتاب می‌کند. مانند تفسبر البرهان
بحر انی
صفحه 107:
2 روش تفسیر اجتهادی
ا ال وض ee لخر تقول كيه
نمىكندء بلكه براى رسيدن به مفاهيم و معارف آیات برپایه
اندیشهورزی و استدلال روشمند به کار خود می‌پردازد. برخى
از مفسرانِ صاحبنام همچون ابوعلی فضلبن حسن طبرسی در
تفسیر مجمع البیان و ابوعبداله محمد بن احمد قژطبی در تفسير
الجامغ لأحکام القرآن با بهکار گرفتن همزمان دو روش بالا» آثار
ارزشمند و ماندگاری را از خود برجای نهادهاند.
صفحه 108:
صفحه 109:
دلایل نیازمندی قرآن به تقسیر
قر آن خود را «کتاب هیلیت»» GUS, روشنگر»»
«نور» و «قر آن
آشکار»و زبان خود
مىكند. با توجه به اين /
خود را «نشانههای
بی- روقب»معرفی
اف قرآن کتاب روشن و
روشنی‌بخش است. حال بپواین پایه باید پرسید آيا قرآن
oe است
با این وصف اساسا نیاز,
صفحه 110:
در ياسخ بايد كفت قرآن اگرچه خوذ نور و روشنگر است. Cd
هرگز بدین معنا نیست که شناخت و تحلیل صحیح مفاهیم و محتوای
بلند آن بدون برخورداری از ابزارهای لازم شناخت. برای همگان
ممکن است. درحقیقت تفسیر یکی از اصلی‌ترین ابزارهای شناخت
معارف قرآن است؛ تاجایی که خداوند بهصراحت مسئولیت خطیر
وحی را برعهده پیامبرگرامی صلى ١ الله عليه و آله نهاده است:
و قرآن به سوی تو فرودآوردیم تا برای مردم آذچه به سوی
ایشان نازل شده است» تبیین نمایی.
صفحه 111:
صفحه 112:
یکی از ویژگی‌های بیانی قر آن کریم این است که بسیاری از
معارف هدایتبخش خود را در قالب اصول و قواعد کلی عرضه
نموده و بدین وسیله محورهای بنیادین و راه رسیدن به کمال را در
اختیار آدمیان نهاده است. اين ویژگی از یکسو متن قر آن را فراتر
از زمان و مکان خاص قرار داده و از دیگر سو راهیابی به
فروع؛ت ,و جز یات Ly ch ندهعررء شمند ونماد» است. این
تشریح در گام نخست برعهده پیامبرگرامی سلی الّه علیه و آله و
جانشینان راستین آن حضرت نهاده شده و در مرحله بعد ذیز به
تلاش, تدبر و اجتهاد روشمند آدمیان (با بهره گیری از شیوه تعلیمی
آن پیشو ایان معصوم) موکول شده است.
امام صادق عليه السلام می‌فرماید: دستور اقامه نماز بر پیامبر
صلى الله عليه و آله نازل شدء ولی کیفیت اقامه آن [/ تعداد رکعات
ان] مشخص نبودء تا اينكه بيامبر خوذ اين فرمان را براى مردم
ee ey
صفحه 113:
2 به کارگیری سبك خاص در بیان مطالب
قر آن در بیان مطالب و ابلاغ پیامهای خود سبك ویژه ای را
برگزیده است؛ بدین بیان که مجمو عه مطالب و پیامهای
مربوط به يك موضوع را در يك آيه يا سوره و يا در جزء
معینی از قرآن به گونه ای متمرکز نیاورده است. از اینرو»
مطالب مربوط به يك موضو ع مشخص را بايد در لابه لاى
أيات و سوره های متعدد کاوید و سپس به جمعبندی آنها
پرداخت. از سوی دیگر پاره ای از آیات قرآن با تکیه بر
قر اين- بیوسته و یا ناپپوسته- به بیان مقاصد خود پرداخته
اند که بدون آگاهی از اینگونه قراین نمی توان به گونهای
صحیح. معانی موردنظر این آیات را دریافت. درواقع تفسیر
روشمند» راه را برای رسیدن به معارف قر آن- با توجه به
اين سبك ویژه- هموار می سازد.
صفحه 114:
Aaj Atte tay Aoi Clea Sa کزها ووضعة
یی نی تبث (لیک وانی من انشتلميق *لاحقاف15*
و انسان را [نسبت] به پدر و مادرش به احسان سفارش
کردیم. مادرش با تحقل رنج به او باردار شد و با تحمل
رنج او را به دنیا آورد. و باربرداشتن و از شیرگرفتن او
سی ماه است. تا آنگاه که به رشد کامل خود برسد و به
چهل سال برسد. می گوید: «پروردگاراء بر دلم بیفکن تا
نعمتی را که به من و به پدر و مادرم ارزانی داشته ای
سياس گویم و کار شایسته ای انجام دهم که آن را خوش
دارىء و فرزندانم را برایم شایسته گردان: در حقیقت. من
به دركاه تو توبه آوردم و من از فرمان پذیرانم.»
صفحه 115:
و مادران [باید] فرزندان خود را دو سال تمام شیر دهند. [اين حکم]
برای کسی است که بخوا هد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند. و
خوراک و پوشاک آنان [-مادران[. به طور شایسته. بر عهده يدر
است. هیچ کس جز به قدر وسعش مکلف نمی شود. هیچ مادری نباید
به سبب فرزندش زیان ببیند. و هیچ پدری ]ذیز[ نباید به خاطر
فرزندش ]ضرر ببین[. و مانذ- همن- ]احکام[ بر عهده وارث
]دیز[ هست. پس اگر ]پدر و مادر[ بخواهند با رضایت و صوابدید
یکدیگر, کودک را ]زودتر[ از شیر بازگیرند. گناهی بر آن دو نیست.
و اگر خواستید برای فرزندان خود دایه بگیرید. بر شما گناهی نیست.
به شرط آنکه چیزی را که پرداخت آن را به عهده گرفته اید» به طور
شایسته بپردازید. و از خدا پروا کنید و بدانید که خداوند به آنچه انجام
صفحه 116:
دارد چه رسد ع این
سنگینی تحمل شود.
صفحه 117:
نمونه تفسیر نقلی و جری و تطبیق
فی الکافی عن الصادی علیه السلام قال لمّا حملت فاطمة بالحسین علیهما
السلام جاء جبرئيل عليه السلام الى رسول الله صلّى الله عليه و آله فقال انّ
فاطمة ستلد غلاماً تقتله امّتك من بعدك فلما حملت فاطمة بالحسين عليهما
السلام كرهت حمله و حين وضعته كرهت وضعه ثم قال لم تر في الدنيا امّ
تلد غلاماً تكرهه و لكنّها كرهته لما علمت انّه سيقتل قال و فيه نزلت هذه
الاية و في رواية اخری ثم هبط جبرنیل فقال یا محمد ان ربّك يقرؤك
السلام و یبشرك باه جاعل في ذزیته الامامة و الولاية و الوصية فقال cel
رضیت ثم بشر فاطمة بذلك فرضیت قال فلو لا اه قال أصلح لي في
ذزيتي لكانت ذرّيته كلّهم ائمّة قال و لم يرضع بالحسين عليه السلام من
فاطمة و لا من أنثى كان يؤتى به النبيّ صلَّى الله عليه و آله فيضع إيهامه
في فیه فیمط منها ما يكفيه اليومين و الثلاث فذبت لحم الحسين عليه
السلام من لحم رسول الله صلّى اله عليه و آله و دمه و لم یولد لستة آشهر
الا عيسى بن مريم عليه السلام و الحسين عليه السلام.
تقدییز صفوب ین ک لا جاده اضف 14
صفحه 118:
الاستیعاب في معرفة الصحاب جلد 1ص 331
ابن عبد البر
” سمط النجوم العوالى فى انباء الاوائل و التوالى ج 1 ص 392
١ ”
صفحه 119:
3. معرفی جهانهای فر اطبیعی
ویژگی دیکر قر آن اين است که ذهن و ضمیر کنجکاو
بشر را به جهانها و موجودات فراطبیعی و ارتباط و
تأثیر و تأثر میان آنها و جهان مادی معطوف نموده است.
از این روء تصویری که قرآن از هستی و موجودات آن
پش- روی انلن مینه بهمرلتب. گستردهتر و
بیچیدهتر از آن چیزی است که در قلمرو حو اس محدود
و جزئی‌نگر بشر قرار دارد. آیات قرآن در باره عرش
روحء فرشتگان» جن و عوالم ملکوت. امرء برزخ و
قیامت از این دستاند. بی‌شك آگاهی صحیح از محتوای
باند اينكونه آيات در كرو تشريح و تفسير روشمند
صفحه 120:
۰
ویژگی دیگری که قر آن را از متون دیگر ممتاز می‌سازد» ژرفای
باياننايذير آيات آن است. قرآن افزون بر معارف ارزشمندش كه در
قالب ظواهر و ساختار ترکیبی جملات است معارف و پیامهای
۳0 علم كلم دريافئن باط دستر زمان و با
اندیشهورزی eee دند
بيامبركرامى قرسل ال و Fie yews)
طناً و لیطیه د
برای قر آن گویند نه نه تفسیر . باطن آن [نیز ] باطن
ديكرى است تا هفت بطن
ا ا اك ا ا ا 0
نيز بر اين مطلب تأكيد بسيار نموده و ذهن مومنان زرفانديش را به
این ویژگی مهم معطوف ساختهاند. تأکید قرآنکریم بر ژرفاندیشی و
تدبر در آيات نيز درحقيقت آكاهى دادن به زرفاى نامحدود اين كتاب
One) 0
صفحه 121:
5. جهانشمولی و ابدیت
انديشه جهانى و جاودانه بودن فروغ هدايت قرآنء از اصول بنيادينى است
ا Brews
باور- كه در عمق جان و انديشه مسلمانان خوش نشسته- بيش از هر جيز
0 اعلام آشكار و بدون ابهام خودٍ قرآن است:
و مَا هو الا ذِکرٌ للعالمین.
و اين كتاب الهى جز ذكر براى جهانيان جيز ديكرى نيست.
dies اه ارت ی ان ای ترا
Sh [و خجسته] است کسی که بر بنده خود. فرقان [کتاب جداسازنده
حق از باطل] را نازل فرمودء تا براى جهانيان هشداردهندهاى باشد.
re BIS) 0
بكو: Fey pee eer er.
با توجه به ويزكى جهانشمولى و ابديت قرآنء لازم مىآيد كه آيات قرآن
ا لت ۱
نوين بيابد تا بسيارى از زواياى جديد زندكى بشر از برتو قرآن محروم
ec
صفحه 122:
6. فصاحت و بلاغت بىنظير
قرآن كرجه بيامها و معارف خود را در ساختار زبان و
BS عربى عرضه داشته» در انتخاب» تركيب» جينش و
پردازش کلمات و جملات خود چنان ظر افتهایی را مورد توجه
قرار داده كه باعث شده متن قرآن در بالاترين سطح فصاحت
و بلااش قرار كيرد. زبان عرب ىك انواع مجازهاء
استعارههاء كنايههاء اشارههاء تشبيههاء رمزها و ضربالمثلها
را در خود داردء اگر وسیله انتقال معارف ناب و ژرف
وحيانى ككردد و به اوج فصاحت و بلاغت رسدء بهيقين سخن
آن سرشار از دقتهاى وازهشناختى و ظرافتهاى مفهومى
خواهد بود. افزون بر اين» قرآن براى بيان معارف و معانى
موردذظر خودء از بيشترين ظرفيت الفاظ و جملات بهره
ل ا ات ات oO eee One
75 02 ey 55 9
صفحه 123:
لکم فی القصاص حیات یا اولی الالباب (قرآن)
(ye Siall pa) Sill ai) ial
مقاله «بررسی آیات قصاص و وجوه حیاتبخشی آن در قرآن»
AES
صفحه 124:
7 اشار هها و نشانهها
| cect wre rss occ]
رن ee aie Tee Dale ws
كرده است.
0 eye ep er kc)
آفرينش هستى و همجنين جكونكى سير تكوين جسم و جان آدمى و نيز
که 5 شكى 5 jin ارات ل راف سای
نكته باريكتر از مو در خود جاى دادهاند. دستيابى به مفاهيم نهفته در اين
اشارات» در كرو بررسى عالمانه آيات وحى و تدبر در آنها از يك سو و
برخورداری از دانشهای تاریخی و تجربی و اخلاقی از سوی دیگر است.
افزون بر اينء كاه در آياتى از قرآن وازههايى بهكار رفته كه به يك
bese ریسم لس آن روز اشاره دارد؛ ازقبيل نسىء يا ورود به خانهها
Pere enemy pes Pr er ems re es Pree Tns
Ben عادات و رسوم عصر جاهليت است.
صفحه 125:
ne ا ا ا
[ماههاى حرام] فزونى در كفر است.» (توبه (9): 37.)
نسیء یکی از عادتهای جاهلیت بود؛ بدینبیان که مردم آن عصر؛
eit <1 DP Bee 100 0 0 01000
سالی ده روز به ماه بعد می‌انداختند. ماههای حرام که جنگ و
ا ۱
ذی‌الحجة جر
5a 257 بان تَأتُوا الْبيُوتَ مِنْ Aver و نيكى آن نيست كه
از بشتٍ خانهها درآييد.» (بقره (2): 189.)
در ميان ككروهى از اعراب جاهلى رسم جذين بود كه وقتى در
ا ل 2 ۱
از در خانهها وارد نمىشدند. بلكه از وشت ديوارها (با كندن
ديوار) وارد مىشدند. اسلام از اين عمل نهى كرد و آنان را به
aire ey ۱
صفحه 126:
صفحه 127:
1 آشنایی با زبان و ادبیات عرب:
رن Ais eR
لغخت» صرف و ذحوء اشتقاق» معانى و
بيان و قرائت است. بىشك آشنايى با اين
علوم بهگونهای که فهم زبان عرب را
تسهيل Parle گام نخست در راه شناخت
معارف قران به شمار مىايد
صفحه 128:
0 0
مراد از اسباب نزولء» حوادث, وقايع و يرسشهايى
است كه در عصر نزول وحى رخ داده و به تناسب أنها
آیاتی نیز بر پیامبرگرامی صلی الّه علیه و آله نازل شده
است. اكر مفسر از اين حوادث آكاهى كافى و دقيق
نداشته باشدء در تفسير اين كروه از آيات با مشكل جدى
روبهرو خواهد شد. از آذنجا كه شناخت اسباب نزول
فقط از طريق روايات و نقلهاى تاريخى ممكن است»
دقت در اعتبار اسنادٍ اينكونه نقلها و از سويى تكيه
نكردن بر نقلهاى غيرمعتر و تناقضالودء بسيار
ار رس ی
صفحه 129:
نمونهای از اسباب نزول
میبدی در تفسیر کشفالاًسرار در باره سبب نزول آيه 85 سوره
اسراء چنین می‌گوید:
دهاش رکه 44 یی رهب Shae WO
مدینه بود. چون آنجا رسیدند» از جهودان مدینه پرسیدند از کار محمد
RUS ers ee ils Sela gly ae) gl
شما از تَغتِ وی چیست؟ ایشان گفتند: او را از سه چیز پرسید: از
اصحاب کهف و از ذوالقرنین و از روح. اگر قصه اصحاب کهف و
ذوالقرنین جواب دهد پیغامبر است و اگر نگوید» پیغامبر نیست و
اگر از روح جواب دهد و بیان آن کند پیغامبر نیست و اگر جواب
ندهد و بیان نکند» پیغامبر است. پس چون به مکه باز آمدند» از رسول
خدا صلی الّه علیه و آله از هر سه پرسیدند. قصه اصحاب کهف و
ذوالقرنین در سوره «لکهف» فرودآمد از آسمان» و ایشان را بیان
رد بت سس هت سر آمد و آیت آورد :و سئلونك
عَن الژوح قل وخ من آثر زبی و ما أوتيئم من الم الا
صفحه 130:
ار ان راون
اگر مسئله ...پیش آید (زمان حال نزول) ويا اتفاقى رخ بدهد و
آيه در مقام شرح و توضیح آن بر آید» سبب نزول گویند
و اگر قرآن نازل شود تا 220 راروشن سازددر ظرف
زمانی خود آن موضوع( زمان قبل از حال نزول)» شأن نزول
گویند مانند اکثر قصص و اخبار اقوام گذشته و انبیاء عظام که در
اثر تحریفاتی قداست آنان زیر سئوال رفته و چهره آنان مشوه شده
است
نظیر قصه حضرت ابر اهیم علیه لسلام حضرت بوسف علیه
لسلام و قصه حضرت موسی علیه السلام و بنی اسر AE
صفحه 131:
3. آكاهى از روايات» ۳ سيره بيامبر صلى الله
عليه و آله و اهلبيت عليهم السلام:
سنتء. مرجع شناخت و آكَاهى از جزئيات و احكام
تفصيلى بسيارى از فرايض است كه اصول أنها در
آياتى از قرآن تشريع كرديده و جزئيات آنها نيز در
Gf cg slay Cul onal il» 1
روزه» جه معاملات» نكاح و ... از لن- قبيلائد.
شناخت مفسر از سنت معتبر موجب می‌شود فهم دقیقی
از اين ايات بهدست اورد.
افزون بر اين» آكاهى از رواياث راه را براى شناخت
ا NL) ما
صفحه 132:
ال ا 99
آكاهى از علوم قرآن به منزله ابزارى است كه
فه روشمك معارف قرآن را هموار مىكند.
ee اا ree ee en ee
مدنىء تاريخ قران» كيفيت نزول وحىء محكم و
متشابه تفسير و تأويل» ناسخ و منسوخ و .
ازجمله همين علوم است. با شناخت اين علوم»
مفسر قر آن با فضاى كلى حاكم بر قر آن آشنا
مىشود و همين امر او را در رسيدن به معارف
ی ا ا
صفحه 133:
با أَيَُا الَذِينَ آمَنُوا إِذَا تَاجَيكُمُ الرّسُولَ
ays fase يَدَيْ نَجْوَاكُمْ Os | saa
ast 58 وََطْهَرُ فَإن لَمْ تَجدُوا فان 71
غَفُورٌ رَحِيمٌ مجادله 12
صفحه 134:
سفق تفعلوا وتاب Soe
bee اام Peo
صفحه 135:
5.يرهيز از بيشداورى:
راهيابى به مقاصد وحى مستلزم آن است كه فضاى ذهن
re) ا ال ا ا كت 00
ساير منابع» در اشغال آرا و ديدكاههاى ديكر قرار نكرفته
باشد؛ زيرا در اين صورت آراى بيشين راه را بر تحقيق-
به معنای و اقعی- مسدود ساخته» مفسر را از دستیابی به
حفیقت بازمی‌دارد.
برخى از انديشمندان بر اين باورند كه مراد از «تفسير به
ر أی»- که مورد مذمت شدید پیامبرگرامی صلی الّه علیه
و آله قرار كرفته- اين است كه مفسر ابتدا طبق ميل خود
دیدگاه مشخصی را به دیده قبول تلقی» و سپس آیات قر آن
صفحه 136:
تحریف در اصطلاح به هفت معنی آمده است:
1 . تحریف در دلالت کلام؛ یعنی تفسیر و تأويل نارواء به گونهای که لغت» وضع و قرینهای بر آن دلالت نداشته,
صرفا طبق دلخواه آن را تفسیر و تأویل نموده باشند. لذا این گونه تأویل غیر مستند را تأویل باطل و تفسیر به
رأی می‌شمرند. پیغمبر اکرم فرموده است: «من فتر القرآن برأیه فلیتیوا مقعده من النار»» (هرکه قرآن را صرفا
طبق دلخواه خود تفسير كندء بايد جایگاه خود را در آتش مشخخص سازد).
2. أيه يا سوره را برخلاف ترتیب نزول در مصحف ثبت کردن؛ درباره سورهها این گونه جابهجایی صورت
گرفته است. ولی در آیات احتمال آن بسیار کم است.
3. اختلاف قر انت که برخلاف قرانت مشهور باشد.
4. اختلاف در لهجه؛ هريك از قبایل عرب لهجه مخصوص به خود داشتند و برخلاف لهجه قریش قرآن را
تلاوت می‌کردند در حالی که قرآن به لمجه قریش نازل شده بود البته پیغمبر اکرم این اختلاف لهجهها را اجازه
میفرمود. حدیث «نزل القر آن علی سبعة احرف» نلظر به اختلاف لهجههاست.
5. تبدیل کلمات؛ یعنی لفظی را از قر آن برداشتن و مرادف آن را جایگزین کردن؛ گویند عید ال بن مسعود
تعویض کلمات را جایز مودانست و کلمات سخت و دشوار قرآن را به کلمات سهل و آسانتر مبدل مىكرد؛ به
شرط آنکه به اصل معنی صدمه و ارد نکند.
6. در قرآن مطلبی را افزودن؛ از ان سود ریت مج ای رودت pater ee
می‌ورد تا مراد آیه را روشتت Gly Ale علیا مولی المزمنین» را زیاد نموده
آیه را چنین مىخواند: «يا أَيُّهَا الرَسُولُ با من رب ان علیا مولی المزمنین-و ان لم تفعل قما ب
رسالتة»
7. كاستن از قر آن؛
يخ قرآن؛ محمد هادی معرفت» ص: 157
صفحه 137:
6 جامعنگری:
دستیابی به مقاصد وحی مستلزم نگرش جامع به آیات قرآن و تحقیق همه
جانبه در آنهاست و اين بدان سبب است که مجموعه قرآن» کلام واحدی
است که خالق هستی بهمنظور هدایت آدمیان بهتدریج- با رعایت مصالح
امت اسلامی و شر ایط حاکم بر فضای نزول- در اختیار آنان نهاده است.
این امور به طور طبیعی مقولههایی ازقبیل اطلاق و تقييد» عام و خاص»
مذسوخ و ناسخ» اجمال و تفصیل و ... را در قر آن پدید آورده است؛
مقولاتی که وجود آنها به معنای ارتباط و پیوند مفهومی آیات قر آن با
یکدیگر است. با توجه به اين حقیقت. راهیابی صحیح به مقاصد برخی
آیات در گام نخست در گرو آگاهی از سایر آیات و داشتن نگرشی جامع
دوم وان زاس درحقیقت می‌توان گفت این قر آن است که خود را
تفسیر می‌کند. ا a ee
قرآن موفرمايد: «ِيَنْطِقُ بَعْضُه ببَغض و يَشْهِدُ بَعْضّهُ عَلَى بَعْضِ: بعضى
از قرآن به وسيله بعضى ديكر سخن مىكويد و بعضی از قرآن بر
و م Be
صفحه 138:
7. اطلاع و آگاهی از آثار پیشینیان:
سخنان صحابه از أن رو که خود شاهد نزول وحی بودهاند. همواره در نگاه اندیشمندان
قرآنی از ارزش والایی برخوردار بوده و تابعین (نسل پس از صحبه) نیز از آن جهت که
این cs را ویو اسسله از ستحیه دریاف داشته و متتال نم دهانده مورد 6 به قزر
گرفتهاند.
مراد از این شرط آن است که مفسر قرآن از آرا و تفاسیر پیشینیان و همچنین از شیوه آنان
در تدبر و تحلیل مفاهیم و مقاصد یات آگاه گردد و با نگرشی همهجانبه به تسیر روی
آوردء نهآنکه مجموعه آرای پیشینیان را به دیده قبول تلقی نموده» در حصار همان آرا
متوقف بماند.
تنها چهار نفر از صحابه تفسیرهانی در زمینه آیات قرآن دارند:
1. حضرت امیر المومنین علی علیه السلام 2. ابن عباس 3. ابن مسعود 4. ابى بن كعب
و تابعین عبارتند از :
1. سعید بن جبیر 2. سعیدبن مسیب 3. مجاهدبن جبر 4. طاوس بن کیسان 5. عکرمه مولی
ابن عباس 6. عطاء بن ابی رباح 7. ابان بن تغلب 8. عطاء بن سائب 9. حسن بصر ی 10.
علقمه بن قیس 11. محمدبن کعب 12. ابوعبدالرحمن السلمی13 مسروق بن الأجدع 14.
اسود بن یزید 15. مره الهمدانی 16. عامر الشعبی 17. عمروبن شرحبیل 18. زید بن وهب
9. ابوشعثاء کوفی 20. ابوشعثاء ازدی 21. اصبغ بن نباته 22. زر بن حبیش 23. ابن ابی
ee EY: ی ی is ket a
صفحه 139:
8. آگاهی از علم منطق:
از آن روی که تفسیر قرآن مبتتی بر اندیشهورزی در
کلام خداوند و سپس اظهارنظر و انتساب آن به خالق
هستی است؛ می‌باید مفسر. قر آن پیش از ورود به این |
عرصه خطیر به فراگیری علم منطق و هر علمی .
روی آورد که فکر و اندیشه را از خطا و مغالطه در
امان» و به حکمت و برهان رهنمون می‌سازد. آشنایی
با اینگونه علوم سبب می‌شود مفسر در برداشت از
آیات» از روش صحیح و مبتنی بر قواعد علمی
بهرهمند گردد و با اطمینان بیشتری به تفسیر بپردازد.
صفحه 140:
9. آكَاهى از ساير علوم:
بیگمان آگاهی مفسر از آنچه در حوزههای علومانسانی و
ا ا ل ۱
درك معارف باند وحى در بسيارى از آيات هموارتر
می‌سازد.
اهمیت اینگونه شناختها از آن روست که از يك سو بسیاری
از آياث مؤمنان را به مطالعه طبيعت و موجودات آن
فراخواندهاند و از ديكر سو خود قر آن نيز در اين زمينه
معارف فراولنىي را عرض داشف است. يزوهشهاى
انجامشده در علوماذنسانى» تجربى و روانشناسى بهويزه
آنجه در عصر جديد به انجام رسيده؛ از اسرار فراوانى از
طبيعت؛ موجودات و بديدههاى أن برده برداشته است. از
صفحه 141:
0. رعایت دوراندیشی و احتیاط معقول:
وسعت و ژرفای وحی آسمانی و مفاهیم آن
ب ظرلق. و پرمخاطره شدن فهم و
اظهارنظر در آأيات ae شده است . اين By
به طور طبیعی دقت و احتیاطی معقول را در
انديشهورزى و تفسير قرآن موطلبد. يرهيز
برخى صحابه از ورود به عرصه تفسير و
اظهارنظ در آيات قن شلي بيشتر
بهمنظور رعایت همین اصل بوده باشد.
صفحه 142:
نعایکغ». ly ۳ فروريختیم» سپس زمین را psd پس در آن
دانه رویندیم و انگور و سبزی و زیتون و درخت خرما و باغها که درختان
بزرگ دارد و میوه و ۰۶ که مایه برخورداری برای شماست و برای
چهارپایان شما».
آنگاه گفت: معنای (فاکهه؛ ميوه) را فهميدم» ولى (أَبّ) يعنى جه؟ اندکی در
خود فرورفت و سيبس 5فت: اى عمر! اين كونه سؤالات تكلف و خود را به
دشواری انداختن است» جه كزندى به تو رسد اكر معناى (أبّ) را ندانى؟ از
آنجه در قرآن براى شما به طور روشن بیان شده؛ بيروى نموده و بدان عمل
نماييد و آنجه را نمىتوانيد بفهميد به خداوند واكذاريد!
همجذين روايت شده كه قبل از عمرء از ابو بكر درباره تفسير اين آيه
يرسيدند؛ در جواب كفت: «كدام آسمان بر من سايه افكند و كدامين زمين مرا
بر روی خود نگاه دارد» آنگاه که درباره کتاب خدا سخنی ندانسته بگویم»
الدر المنثور ج 6» ص 317. المستدرك. ج ۰2 ص
514
صفحه 143:
کتاب ارشاد مفید است که از ابابكر سو ال نمودند از مفاد
به و (Gi 3 Agta
معنی آنرا ندانسته پاسخ گفت چگونه آسمان بر من سایه افکند
و کدام سرزمین مرا حمل نماید و چگونه خواهد شد که بگویم
در کتاب قر آن کریم مفاد بعض آیات را نمیدانم اما فاكهة مفاد
آن آشکار است و اما کلمة اب پروردگار عالم است.
مقاله و پاسخ ابابکر به امیرمومنان علیه السلام رسید فرمود:
سبحان ال چگونه نمیداند که معنی اب عبارت از چراگاه
حيوانات است و آيه (وَ فاكِهَةٌ وَ أَبَا)
اعلام نعمت است بر مردم و آنچه صرف غذا نمایند و نیز
برای خور اك حیوانات اهلی آماده فرموده است.
صفحه 144:
صفحه 145:
همنگونه که پیشتر آمد» قرآن خود روشنگر و مفسر خویش است؛ بهگونهای که پار های
|
اولین و اصیلترین منبع تفسیر» خود قرآن است که مفسر باید آن رابر هر منبع دیگری
۳
0 Soto ee ICP Is err
eee ee earn Bees ea Cece coe cnr on eters
مانند طهارتء نمازء زكات؛ روزه؛ حج؛ معاملات و ... هركز روشن نمىكرددافزون
بر اين» مراجعه به روايات معتبرء شيوه صحيح تفسير قرآن را نيز براى مفسر آشكار
Eee ToS See STO Te Ee Te LenS Sek ee ents)
عفل نیز با دستمایه کتاب و سنت» منبع دیگری برای تفسیر قرآن است. مراد از عقل»
aCe REE Sam ecw TO 9
O75 FO Cee TE RIOT IS = EE BLO TOSI SEND SS eee
برهانی هرگز با ظواهر و ژرفای قرآن در تنافی نخواهد بود.
صفحه 146:
صفحه 147:
۱ ea ا ne bE wer OL Ce ST or)
Beever inter ver Were SONS Wale eevee Se Te Sone ye Cae oer
Serre Eth etree Scone or Wee reer wie eS)
مَا آمَنَ بى مَنْ فسَّرَ بزایه کلامی:
vey ا ل ا ا
0 ا 5 SG Gul 5) 3 Jes
3 3 00
۱ ا ا Sei BL Tee yen we.)
این مطلب با تعابیر گوناگون. در سخنان اهلبیت علیهم السلام نیز مورد تأکید قرار گرفته
MSs eee Wolter et oe) ل er ieter! ۱
رأى» نام نهاده و همواره در آثار تفسيرى و علوم قرآنى خودء مردمان را از آن برحذر
داشتهاند.
در جيستى «تفسير به رأى» كرجه آراى متعددى مطرح كرديده آذجه بهوضوح از متن
روایات بر می‌آید. این است که تفسیر ناصواب و مذموم از دیدگاه پیامبر صلی الّه عليه و آله
Bort pees) SS RIB SNe eel eC eer een eee ren
باشد و در آن هیچ معیار دیگری ازقبیل روایات شأن نزول. دیدگاه مفسران پیشین. قواعد
تفسیر و ... لحاظ نگردد. علامه طباطبایی در تحلیل معنای اين روایات می‌گوید:
اضافه شدن کلمه «رأی» بر ضمیر «ه» [/برأیه] به معنی اختصاص. انفراد و استقلال
Gees (Par GE ee a We eee و از سا و ی ان و ی
صفحه 148:
عمدهترین عوامل تفسیر به رأی عبارت است از:
1. تکیه بر حدس و گمان شخصی در تحلیل معنای
soul
D گرایشها و حب و بغضهای شخصیء فرقهای»
مذهبی و کلامی؛
2 علمزدگی و تکیه بر فرضیههای علمی بدون توجه
به اصول. شرايط و قواعد تفسير صحیح قرآن.
صفحه 149:
مراحل تحقیق موضوعی در قرآن
صفحه 150:
تر ورود به تفسیر موضوعی ثر
1. انتخاب موضوع و مسئله
2 تعیین واژه هائی(عربی) که بطور مستقیم یا خیرمستقیم به معنای
موضوع اشاره می کند.
3 مرور تمامی قرآن از ابتدا تا انتها و استخراج آیاتی که از آن واژه ها
دکری مان اور
4 سته بندی آیات یادشده از نظر هدف آيه
5. نتیجه گیری و بدست آوردن مراد الهی از آیات (تفسیر)
بعنوان نمونه :
6 انتخاب موضوع خالقیت و مسئله خالقیت خداوند دارای چه
خصوصیاتی است؟
7 تعیین واژه «خلق» و مشنقات آن (خلق» خالق» مخلوق, خلقناه خلقت و .
(...
و «بدع» و مشتقات آن (بدیع» مبدع و ..(
3. مرور قرآن و استخراج آیات خلق و بدع مانند «آقرء بسم ربک الذی
صفحه 151:
صفحه 152:
تفصیل آیات الفرآن
ao
* کتاب تفصیل ... معجم موضوعی قرآن است
*لابوم زبان عربی نمیدانسته و کتاب تفصیل ... را
بد لتفاده از ترجه فرانوسی قرل اثر
کازیمیرسکی لهستانی» نگاشته !
* علامه شعرانی در مقدمه تفصیل از لابوم به
خوبى ياد کرده است.
صفحه 153:
واژه «خلق» و مشنقاتش 261 بار در قرآن
بهکار رفته که در پارهای موارد به توصیف
آفرینش و بیان ابعاد آن پرداخته شده و در برخی
موارد ذیز «خالق» بودن خدا پایه معارف و
فان رف یت
اولين نويسنده معجم الفاظ و كشف الآبات قر al ‘
گوستاو فلوگل آلمانی است کتابی با عنوان نجوم
القر آن نگاشت. کتاب تفصیل آیات القرآن الحکیم
ذیز در همین زمینه از ژول لابوم فرانسوی
نوش شده لنتب. بعداه محمدفواد عبدالباقی
te 4 هس ی ی سای 500
صفحه 154:
.١ تفسير التفسير الحديث تألیف محمد عزت دروزه
سوری
۲. تفسیر بیان المعانی تألیف عبدالقادر ملاحویش ال
غازی سوری
صفحه 155:
صفحه 156:
مخعذ gue tay pha aap cad ayy, Se ذارد ربیخ میک :| أ
كه سيره نبوى با اين روش آسان فهمتر است به جنين اقدامى دست زده و از أن روى ل
سيرء مصحفى مستقل براى مطالعه عبادى به شمار نمىآيد اشكالى در اين كار نمی‌بی
با اين وصف استفتاى دو تن از علماى سوريه مبنى بر دم ملع وه سير را امال
خود مىكند. علاوه بر آن وجود رواياتى مبنى بر تفسير برخى سور بدون ترتيب مصحف
وجود تفسیری از علی( ع) بر اساس تردیب نزول. او را بر اين امر مصمم میلرارد؛
خصوصا که انگیزه خود را خدمت به قرآن میداند
وی در بیان انگیزه خود می‌نویسد:« از خداوند خواستم مرا توفیق دهد تفسیری بنویسم ..
که شامل تمام قرآن گردد( در کنار کتب قبلی ایشان که هر کدام تفسیر بخشی از
محسوب می‌شوند) و بیان کننده حکمت تنزیل. با بررسی معانی و مبادی قر آن و مطاا
ale آن به شیوه جدیدی باشد که نیاز امروز عصر ما را برآورده سازد.
التفسیر الحدیث شیوهای عقلی: اجتهادی با رویکرد اجتماعی دارد و سعی نموده تعصب
مذهبی را نملیان نکند. از اين روى در ردیف تفاسیری که در صدد تقریب بین MS
باشند. قرار می‌گیرد
صفحه 157: