کل اصطلاحات مهم درس دینی دوازدهم کلیه رشته ها مناسب امتحان نهایی و‌کنکور

اصطالحات 2نمره امتحان نهايي دين وزندگي ( )3پايه دوازدهم تجربي – رياضي -انساني دبیر :فريده نعیمي نیا – خوزستان ناحیه 2اهواز -1نور بودن خداوند:يعني تمام موجودات "وجود "خود را از او مي گيرند و به سبب او پيدا و آشكار مي شوند. -2توحید :به معناي اعتقاد به خداي يگانه است؛ يعني خداوند بي همتا ست و شريكي ندارد و اين بيانگر اصل توحيد است. -3توحید در خالقیت :توحيد در خالقيت عبارت از اين است كه معتقد باشيم خداوند تنها مبدأ و خالق جهان است؛موجودات همه مخلوق او هستند و در كار آفرينش شريک و همتايي ندارد. -4توحید در مالكیت:از آنجا كه خداوند تنها خالق جهان است پس تنها مالک آن نيز هست؛ زيرا هر كس كه چيزي را پديد مي آورد ،مالک آن است. -5توحید در واليت :هركس مالک چيزي باشد حق تصرف و تغيير در آن چيز را دارد،اما ديگران بدون اجازه وي نمي توانند در آن تصرف يا از آن استفاده كنند .به اين حق تصرف ،واليت و سرپرستي مي گويند اگر خداوند به واليتي به فردی واگذار کند چنین اجازه ای به چه معناست؟ از آنجا كه خداوند ،تنها مالک جهان است تنها ولي و سرپرست جهان نيز هست و مخلوقات ،جز به اجازه او نمي توانند در جهان تصرف كنند .چنين اجازه اي به معني واگذاري واليت خداوند به ديگري نيست بلكه بدين معناست كه خداوند آن شخص را در مسير و مجراي واليت خود قرار داده است. -6رب :رب به معناي مالک و صاحب اختياري است كه تدبير و پرورش مخلوق به دست اوست. -7توحید در ربوبیت :از آنجا كه خداوند تنها خالق ،مالک و ولي جهان است ،تنها رب هستي نيز مي باشد . اوست كه جهان را اداره مي كند و آن را به سوي مقصدي كه برايش معين فرموده است هدايت مي نمايد و به پيش مي برد. -8شرك :شرک به معناي شريک قراردادن براي خداوند است. -9مشرك :هركس معتقد باشد خداوند شريک دارد مشرک به حساب مي آيد. 1 -11شرك در خالقیت:اگر كسي معتقد باشد كه اين جهان را چند خالق آفريده اند ،گرفتار شرک در خالقيت شده است. -11شرك در مالكیت:اعتقاد به اينكه عالوه بر خداوند و در كنار او ،ديگران هم مالک بخشي از جهان هستند . اگر كسي معتقد شرک در خالقيت باشد ،معتفد به شرک در مالكيت نيز خواهد بود. -12شرك در واليت :اعتقاد به اينكه عالوه بر خداوند و در كنار او ،ديگراني نيز هستند كه سرپرستي جهان را بر عهده دارند و خودشان حق تصرف در جهان را دارا مي باشند. -13شرك در ربوبیت :اعتقا د به اينكه عالوه بر خداوند و در كنار او ،ديگراني نيز هستند كه تدبير امور موجودات را بر عهده دارند .اگر كسي در كنار ربوبيت الهي براي خود يا ساير مخلوقات حساب جداگانه اي باز كند و گمان كند كه كسي مي تواند مستقل از خداوند امور را تدبير كند گرفتار شرک در ربوبيت شده است . -14زندگي توحیدی :شيوه اي از زندگي است كه ريشه در جهان بيني توحيدي دارد. -15توحید عملي در بعد فردی:هر كس در زندگي خود از فرمان هاي خدا اطاعت كند ،گام در مسير توحيد عملي گذاشته است چنين فردي مي كوشد،تمايالت دروني و تصميم ها و فعاليت هاي خود را در جهت خواست و رضايت الهي قرار دهد. مثال در انتخاب همسر ،شغل،دوست،چگونگي تحصيل،تفريح،ورزش،و حتي در اانتخاب نوع پوشش و به طور كلي در تمام برنامه هاي روزانه خود خدا را در نظر مي گيرد و تالش مي كند از دايره فرمان هاي او خارج نشود -16شرك عملي در بعد فردی :اگر كسي دل به هواي نفس(بت د رون) سپرده و او را معبود خودقرار دهد و اوامرش را به فرمان هاي خداوند ترجيح دهد يا در كسب رضا يت قدرت هاي مادي و طاغوت ها ( بت هاي بيرون) بر آيد ،گرفتار شرک عملي شده است. -17توحید عملي درُبعد اجتماعي :بعد اجتماعي توحيد به معناي قرار گرفتن همۀ اركان يک جامعه در جهت خداوند و اطاعت همه جانبه از اوست. -18شرك عملي در بعد اجتماعي :اگرقرارباشد همه فقط خواسته ها وتمايالت دنيوي خود را دنبال كنند و تنها منافع خود را محور فعاليت اجتماعي قرار دهند و اهل ايثار و تعاون و خير رساندن به ديگران نباشند. 2 -19اخالص از لحاظ لغوی: به معني خالص كردن و پاک كردن يک چيز از غير آن است. -21اخالص در کاربرد ديني:اخالص در كاربرد ديني بدين معناست كه شخص عملش را فقط براي رضاي خدا و همان گونه كه دستور داده ا ست انجام دهد --21حسن فاعلي:حسن فاعلي بدين معناست كه انجام دهنده كار ،داراي نيت الهي باشد. -22حسن فعلي :حسن فعلي بدين معناست كه كار به درستي و به همان صورت كه خداوند فرمان داده است انجام شود. -23حكمت :حكمت به معناي علم محكم و استوار و به دور ار خطا ست كه هدف درست و راه رسيدن به آن را نشان مي دهد و مانع لغزش و تباهي مي شود. -24مخِلص :كسي است كه در مسير قرب الهي قرار دارد. -25مُخلَص :كسي است كه به مقام قرب الهي رسيده و خداوند او را براي خود برگزيده و شيطان توانا يي فريب او را ندارد. -26اختیار :اختيار به معناي توانايي بر انجام ين كار يا ترک آن است. -27قَدَرر وقَدر : -28تقدير : -29قضا: به معناي اندازه است. تقدير به معناي اندازه گرفتن است. به معناي به انجام رساندن ،پا يان دادن ،حكم كردن و حتميت بخشيدن است. -31معنای قدر و قضای الهي :معناي قدر و قضاي الهي اين است كه هر چيزي مهندسي و قاعده خاص خود را دارد و تمام جهان بر آن قواعد بنا شده است و اين قواعد ،توسط انسان قابل يافتن و بهره گيري است. -31حاکمیت قدر و قضای الهي:اين كه مي گوييم قدر و قضاي الهي بر جهان حاكم ا ست به اين معناست كه نقشه جهان با همه موجودات و ريزه كاري ها و ويزگي ها و قانون هايش از آن خدا و از علم خداست (قدر) و اجرا و پياده كردن آن نيز به اراده خداوند است(.قضا) به همين دليل نه در نقشه جهان نقصي هست نه در اجرا و پياده كردن آن . -32مخلوقات جهان از چه جهت به تقدير الهي وابسته هستند؟ مخلوقات جهان از آن جهت که خداي متعال با علم خود اندازه حدود ويژگي موقعيت مكاني و زماني آنها را تعيين مي کند به تقدير الهي وابسته هستند 3 -33خلوقات جهان از چه جهت به قضای الهي وابسته هستند؟ از آن جهت كه با فرمان و حكم و اراده الهي ايجاد مي شوند به قضاي الهي وابسته اند -34وقتي میگويیم قدر و قضای الهي در جهان حاکم است به چه معناست؟ به اين معناست كه نقشه جهان با همه موجودات و ريزه كاري ها و ويژگي ها و قانون هايش از آن خدا و از علم خداست ست اجرا و پياده كردن آن به اراده خداست و به همين دليل در نقشه هاي جهان نقص هست و نه در اجرا و پياده كردن آن -35رابطه عرضي:در پيدايش هر پديده ممكن است چند عامل به صورت مجموعه و با همكاري يكديگر مشارکت کنند، مثال:براي رويش ين گل ،مجموعه اي از باغبان ،خاک ،آب ،نورو حرارت دست به دست مي دهند و با مشارکت يكديگر گل را پديد مي آورند .يا مثال :وقتي دو نفر دسته هاي يک گلدان بزرگ را مي گيرند و جا به جا مي کنند،هر کدام از اين دو نفر نيروي خاصي را وارد مي کنند ،که باعث جا به جا يي گلدان مي شود .در هر دو مثال هريک از اين عوامل و عناصر اثر خاصي را مستقل از ديگري اعمال مي کند تا گل برويد يا گلدان جابجا شود .اين گونه علل را علل عرضي مي نامند. -36رابطه طولي :گاهي تاثير چند عامل در پيدايش ين پديده اين گونه است كه ين عامل در عامل دوم اثر مي گذارد و عامل دوم در عامل سوم تاثير مي كند تا اثر عامل اول را به معلول منتقل كند( يعني هر علتي علت بودن خود را از علت باالتر از خودش مي گيرد).مانند نوشتن -37سنت های الهي :بر اساس تقدير الهي،جهان خلقت قانونمند است و پديده هاي آن در دايره قوانين خاصي مسير تكا ملي خود را مي پيمايند اين قانونمندي اختصاص به پديده هاي طبيعي ندارد و زندگي فردي و اجتماعي انسان ها را هم در بر مي گيرد .قرآن كريم از اين قوانين باعنوان سنت اي الهي ياد كرده است و مردم را به شناخت آن ها به خصوص سنت هاي مربوط به زندگي انسان دعوت كرده است. -38ابتالء :ابتالء در لغت به معناي امتحان است. -39سنت ابتالء :ابتالء دراصظالح ديني به معناي قرار دادن فرد در شرايط و موقعيتي است كه صفات دروني خود را را بروز دهد و درستي يا نادرستي آنچه را ادعا كرده مشخص سازد. -41سنت امدادعام الهي:وقتي انبيا مردم را به دين الهي فرا مي خوانند مردم در برابر دعوت دو دسته مي شوند :دسته اي به نداي حقيقت پاسخ مثبت مي دهند و هدايت الهي را مي پذيرند و دسته اي لجاجت ورزيده و در مقابل حق مي ايستند 4 خداوند ،سنت و قانون خو د را بر اين قرار داده كه هر كس ،هركدام از اين دو راه را برگزيند، ،بتواند از همين امكاناتي كه خداوند در اختيارش قرار داده(مانند قدرت اراده،توان جسمي و فكري ،امكانات موجود در جهان خلقت)....ستفاده كند تا در همان مسيري كه انتخاب كرده است به پيش رود و باطن خود را آشكار كند. در واقع پيروان حق امكانات و لوازم رسيدن به خواسته ها و امكانات رسيدن به حق را مي يابند و مراتب كمال را مي پيمايند و كسي كه فقط دنيا را انتخاب كرده و براي آن تالش مي كند همان را به دست مي آورد. رسيدن به حق را مي يابند و مراتب كمال را مي پيمايند و كسي كه فقط دنيا را انتخاب كرده و براي آن تالش مي كند همان را به دست مي آورد. -41امداد خاص (توفیق الهي) :در اصطالح ديني ،توفيق به معناي آسان نمودن است .يعني همراه با سعي و تالشي كه انسان از خود نشان مي دهد خداوند نيز شرايط و اسباب را چنان فراهم مي سازد كه بتواند آسان تر به مقصد برسد. -42سنت سبقت رحمت الهي بر غضب الهي:از آنجا كه خداوند به بندگان خود محبت دارد ،با همه آنان ،چه نيكوكار و چه گناهكار به لطف و مهرباني رفتار مي كند .او به بندگان خود اعالم مي كند كه :پروردگار شما ،رحمت را بر خود واجب كرده است -43امالء و استدراج:خداوند براي انساني که دام گناه مي افتد ،شرايطي را فراهم مي کند که بتواند توبه کند و از گناه دوري نمايد .حتي اگر بارها گناه کرده وتوبه نموده ،باز هم خداوند از گناه او مي گذرد .اما اگر کساني چنان در گناه و باطل پيش روند که از کار خود خرسند باشند و با حق دشمني و لجاجت ورزند ،خداوند به آنها فرصتي مي دهد و بر امكانات و نعمت هاي آنان مي افزايد و آنها اين فرصت ها و نعمت ها را وسيله غوطه ور شدن در گناهان قرار مي دهند به طوري که اگر در ابتدا اندک اميدي وجود داشت که نور حق در دلشان بتابد ،به تدريج چنين اميدي بر باد رفته و به شماوت ابدي گرفتار مي شوند .در حقيقت مهلت ها و نعمت ها ،با اختيار و اراده خودشان به صورت بالي آسماني جلوه گر شده و باعث مي شود بار گناهان آنان هر روز سنگين و سنگين تر شود و به تدريج به سوي هالکت ابدي نزديک تر شود ،اين سنت که از جمله سنت هاي حاکم بر زندگي معاندان و غرق شدگان در گناه است سنت امالء و استدراج نام دارد. -44سنت تاثیر اعمال بر سرنوشت :رهنمودهاي لرآن کريم و پيشوايان دين بيانگر آن است که آينده زندگي هر فرد واتفاقاتي که براي او رخ مي دهد ،در موارد بسياري تحت تا ثير رفتارها ي گذشته او ،اعم از رفتارهاي خوب و بد است0 -45توبه :تصميم هاي جديد همواره براي تكميل پيمانهاي قبلي و پيمودن ادامه راه نيست ،بلكه گاه براي بازگشت از مسيري است که چندي به غلط پيموده شده و آثار زيان باري بر جا گذاشته است اين تصميم ها توبه نام دارد. 5 -46انقالب علیه خود :پيروي از عقل ،عليه تمايالت ناپسند خود و قيام کند و انقالب نمايد -47توبه از لحاظ لغوی :توبه در لغت به معناي بازگشت است. -48توبه انسان(توبه فردی) :بازگشت از گناه به سوي خداوند وقرار گرفتن در دامن عفو و غفران اوست. -49توبه خداوند :با بازگشت بنده گناهكار،خداوند نيز به سوي او باز مي گردد و درهاي رحمتش را به سويش مي گشايد و آرامش را به قلب او باز مي گرداند. -51پیرايش يا تخلیه:گناه آلودگي است و توبه ،پاک شدن از آلودگي هاست.توبه گناهان را از قلب خارج مي كند و ان را شستشو مي دهد .به همين جهت اين عمل را پيرايش يا تخليه نيز مي گويند. -51توبه اجتماعي :جامعه اگر در برخي از ابعاد از مسير توحيد و اطاعت از خداوند خارج شد نيازمند بازگشت به مسير توحيد و اصالح يعني نيازمند توبه اجتماعي است -52تسويف :از ريشه سوف و به معناي امروز و فردا كردن و كار امروز به فردا انداختن است به عبارت ديگر فرد گناهكار دائما به خود مي گويد به زودي توبه مي كنم و گفته را آنقدر تكرار مي كند تا اينكه ديگر ميل به توبه در او خاموش مي شود -53فرهنگ :روح حاکم بر جامعه نشان دهنۀ هويت و شخصيت آن است -54حگمت يک حكم :هر دستور خداوند ،داليل خاص خود را دارد" حكمت" آن حكم و دستور ناميده مي شود. 6