صیانت و حفاظت از محیط زیست

صیانت از محیط زیست محیط زیست محیط زیست ،به محیطی گفته میشود که در آن موجودات زنده امكان زندگی دارند .در محیط زیست ،هر موجود زنده با دیگر عوامل زنده و غیرزنده پیرامون ،همواره در ارتباط متقابل است. محیط زنده شامل :منابع انسانی و منابع طبیعی و محیط غیر زنده شامل :آب ،هوا و خاک می باشد. انواع محیط زیست محیط زیست طبیعی :محیط طبیعی به آن قسمت از محیط زیست اطالق میشود که در بر گیرنده بخشی از فضای سطح کره زمین است و به دست انسان ساخته نشده .مانند کوهها ،دشتها ،جنگلها ،حیات وحش ،دریاها و... محیط زیست مصنوعی یا انسان ساخت :به محیطی گفته میشود که توسط انسان ساخته شده است .محیط زائیده تفكر و محیط فرهنگ ساخت است .بنابراین شهرها با تمام اجزاء آن ،محیط زیست مصنوعی را تشكیل میدهند. مانند خانه ها ،مدرسهها ،کارخانهها ،فرودگاهها ،راهها و ....زبالههای کنار خیابان ،آلودگی آب و هوا ،تمیز یا کثیف بودن جویبارهای روان و ....عناصر تشكیل دهنده این قسمت از محیط زیست هستند. محیط زیست اجتماعی :مقصود جامعهای است که بشر در آن زندگی میکند .از انسانهایی که در کنار و اطراف ما وجود دارند و با ما سروکار دارند و با آنها روابط متقابل داریم تشكیل میشود .از خانواده آغاز میشود و همسایگان، همكاران ،رهگذران ،فروشندگان و ...را در جامعه شهری و روستایی در بر میگیرد و گسترهی آن تا ملت و دولت ادامه مییابد. شش اصل محیط زیست .1هر چیزی باید به جایی برود یا ما هرگز نخواهیم توانست چیزی را به دور بیندازیم (قانون حفظ ماده). .2شما نمیتوانید چیزی بگیرید و چیزی ندهید ،شما فقط میتوانید معامله پایاپای کنید یا چیزی به اسم ناهار مجانی وجود ندارد (قانون اول انرژی یا قانون حفظ انرژی). .3شما حتی نمیتوانید معامله پایاپای نیز انجام دهید یا اگر فكر میکنید که همه چیز درهم شده است فقط صبر کنید (قانون دوم انرژی).  .4هر چیزی به چیز دیگر بستگی دارد ،اما چطور؟ .5در بعضی موارد هر چقدر سیستم متنوع تر باشد ،ثبات آن بیشتر است. .6تا یک حدی ،هر چقدر چیزی بزرگتر باشد بهتر است ،ماورای آن ،هر قدر چیزی بزرگتر باشد بدتر است (اصل برانتو ساروس) اکوسیستم ارتباط متقابل کل مجموعه عوامل زنده و غیر زنده با محیط زیست ،اکوسیستم یا زیستبوم میگویند .بهعبارت دیگر ،اکوسیستم شامل تمام روابطی است که میان موجودات زنده (بومسازان) و محیط زیست برقرار میشود. بنابراین محیط زیست ،به محیطی گفته میشود که در آن موجودات زنده امكان زندگی دارند و در آن محیط اکوسیستم ایجاد شده است. انواع اکوسیستم اکوسیستم مصنوعی :با برنامهریزی و طراحی انسان ها از طریق دخالت در طبیعت ،ایجاد میشود .برای توازن و تعادل ،به دخالت دائم انسان نیاز دارد .مانند ایجاد مزرعه و باغ در کشاورزی و تبدیل شدن آنها به جنگل یا مرتع اکوسیستمهای طبیعی :شامل اکوسیستم خشک و اکوسیستم آبی است. کارکرد اکوسیستم در یک اکوسیستم دو فرآیند شامل گردش انرژى(جریان انرژى) و چرخش مواد مغذى(چرخه زیست زمین شیمیایى) بهطور دائم انجام میگیرد .جریان انرژى در یک جهت و به صورت غیر چرخهاى انجام میگیرد در صورتیكه گردش مواد (تمام چرخههاى معدنى) به صورت چرخهاى است. انرژى انرژى خورشید توسط گیاهان (تولید کنندگان) بوسیله فرآیند فتوسنتز به انرژى شیمیایى (کربوهیدراتها) تبدیل میشود .درگیاهخواران وگوشتخواران انرژى شیمیایى به انرژى مكانیكى وحرارت تبدیل میشود .در هر سطح غذایى بخشى از انرژى بصورت گرما در اتمسفر تلف میشود .مقدارى از انرژى توسط موجودات زنده براى تنفس به مصرف میرسد و مقدارى از انرژى که غیر قابل استفاده باقى میماند به هدر میرود .تخمین زده شده که مقدار انرژى مصرفی در هر سطح غذایى حدود 90درصد است .در نتیجه ،در آخرین سطح غذایى (تجزیه کنندگان) هیچ انرژى براى باز چرخش باقى نمیماند ،از این رو جریان انرژى از خورشید از تولید کنندگان به مصرف کنندگان تنها در یک جهت یکطرفه انجام میگیرد. چرخههاى زیست زمین شیمیایى مقدارى از انرژى در هر سطح غذایى به هدر میرود اما مواد مغذى به هدر نمی روند .وقتى که عاقبت جسم جانوران مرده توسط تجزیه کنندگان تجزیه میشود ،مواد مغذى در محیط زیست آزاد میشوند .آنها براى مصرف مجدد و باز چرخش دوباره در دسترس قرار میگیرند .جریان چرخهاى مواد بین محیط زیست غیر زنده (خاک صخره اى، هوا ،آب) و موجودات زنده به عنوان چرخه زیست زمین شیمیایى شناخته شده است .عناصر اصلى مواد مغذى یعنى کربن ،هیدروژن ،اکسیژن و نیتروژن که 95درصد جرم موجودات زنده را تشكیل میدهند بین ترکیبات زنده و غیر زنده اکوسیستم دوباره چرخش مییابند. آب آب مایع حیات است و زندگى جانداران به آب بستگى دارد .آب از منابع طبیعى تجدید شونده است .یعنى به طور مداوم در طبیعت در حال گردش است .بافتهاى زنده گیاهان و جانوران از آب تشكیل شده است ،بیشترین فرآیندهاى بیولوژیكى و بیوشیمیایى در محیط آبى اتفاق مى افتند ،آب که واسط حیات براى زیستگاههاى آبى، جنگلهاى بارانى و بیابان است منظره مناسبى براى ارتباط بین آب و پوشش گیاهى فراهم کرده است .اختالف در میزان بارش و میزان تشعشعات خورشیدى باعث تغییرات در منابع آب میشود که اساس تعیین ساختار یک زیستگاه خشكى است .میزان آب تولید شده در طبیعت تقریباً ثابت است ،اما جمعیت مصرف کننده آب ،روز به روز بیشتر میشود .در آینده کمبود آب یكى از مشكالت انسان خواهد بود .در حال حاضر درکشورهاى کم آب مثل کشورهاى خاورمیانه یكى از علت هاى جنگ و جدال ،دسترسى آنان به آبها و رودخانههاست. انسان از دو طریق موجب کاهش منابع آبى میشود؛ یكى از طریق از بین بردن جنگلها و پوشش گیاهى زمین که ذخیرهساز آبهاى زیرزمینى است و دیگرى از طریق مصرف بى رویه آب و نیز آلوده کردن منابع آبى. اتمسفر اتمسفر شامل نیتروژن وگازهاى حیاتى اکسیژن وکربن دى اکسید است .اتمسفر یک ذخیره گاه بزرگ گازدار است که تمامى زیستگاههاى زنده را در بر میگیرد .بدون هوا موجودات قادر به زندگى نیستند .هوا عالوه بر آن که منبع اکسیژن است ،از جنبههاى دیگر نیز بسیار با ارزش است .افزایش جمعیت ،توسعه شهرها ،افزایش وسایل نقلیه، توسعه صنعت و استفاده از دستگاههاى نامناسب صنعتى ،قطع جنگلها و بسیارى عوامل دیگر ،سالمت هوا و به دنبال آن سالمت انسان و دیگر موجودات کره زمین را به خطر انداخته است .درختان و گیاهان روزها مقدار زیادى گاز کربنیک از هوا جذب کرده و اکسیژن تولید و هوا را تصفیه میکنند .بنابراین به منظور سالمسازی هوا میبایست، درنگهدارى از فضاهاى سبز و جنگلها کوشید و تا جایى که امكان دارد درخت کاشت و فضاى سبز ایجاد نمود. خاک خاک ،زیستگاه و پایگاه موجودات و جامعه انسانى است .گیاهان با ریشه هاى خود ،آب و مواد غذایى خاک را جذب میکنند و با کمک نور آفتاب ،غذا میسازند و رشد میکنند .گیاهان غذاى بعضى از جانوران هستند و بسیارى از آن جانوران ،غذاى جانوران دیگرند .به عبارت دیگر بعضى از جانوران ،پس از پوسیدن ،دوباره مواد غذایى خاک را مى سازند .خاک پناهگاهى براى اجتماعات زنده است که شامل انواع متفاوت به ویژه باکترى ها ،قارچ ها و موجودات زنده دیگرى است که باعث تثبیت نیتروژن اتمسفرى با تجزیه مواد آلى میشوند وآن را با مواد معدنى ترکیب میکنند .در زیستگاههاى خشكى ،خاک به عنوان یک محیط کشت براى گیاهان عمل میکند .اسیدیته و میزان PHخاک حااللیت پذیرى یا تثبیت و غیر قابل استفاده بودن نمکهاى معدنى در محلولهاى خاک را تعیین میکند .خاک به عنوان یک منبع طبیعى انگاشته میشود و مهمترین کارکرد آن حمایت از حیات گیاهان است؛ • توانایى خاک براى حمایت از رشد و گسترش گیاهان بستگى به شرایط خاک،کیفیت گیاهان و شرایط آب و هوایى دارد. • گذشته از رساندن غذا براى رشد گیاهان در داخل خاک ،گیاهان با حفظ اکسیژن حیات ،تولیدات جنگل مثل چوب ،فیبرهاى طبیعى و سوخت بومیان را فراهم میکنند. • خاک از عناصر معدنى سنگهاى مادرى که تحت تأثیر تغییرات فیزیكى و شیمیایى متعددى بواسطه مواد آلى ناشى از تجزیه باقیمانده گیاهان و جانوران قرار دارند ،بوجود میآید. خاک حاصلخیزى که به خاطر بیتوجهى مردم و به خاطر فرسایش ناشى از پاکتراشى جنگل و فعالیتهاى معدنكارى از دست میرود ،قرنها طول میکشد تا اصالح شود. جنگل و مرتع جنگلها و گیاهان کارخانه اکسیژنسازى هستند .درخت به هنگام غذاسازى ،مقدار زیادى گازکربنیک از هوا میگیرد و در عوض اکسیژن پس مى دهد ،به جنگلها دستگاه تنفس یا ششهاى کره زمین نیز مى گویند ،هر درخت ساالنه در حدود 6کیلوگرم گاز کربنیک مصرف میکند ،درختان تنظیم کننده حرارت محیط هستند ،شدت گرماى تابستان و سرماى زمستان را کاهش مىدهند .جنگل محل زندگى جانوران وحشى و گیاهان کمیاب است، از میان رفتن جنگلها نابودى حیات وحش را نیز به دنبال دارد .یكى از عوامل نابودى جنگلها و مراتع ،افزایش جمعیت است .افزایش جمعیت از دو جهت بر جنگلها و مراتع اثر ناگوارى میگذارد ،یكى نیاز روز افزون به چوب و کاغذ و دیگر فرآورده هاى جنگل و مرتع؛ دوم تبدیل جنگلها و مراتع به زمینهاى کشاورزى یا ساختمان ،جاده و کارخانه .درختان در مناطق شهرى نیز از عوامل اصلى زیبایى محیط ،تلطیف و تصفیه هوا ،محل زندگى پرندگان، تولید میوه و دیگر محصوالت هستند. حیات وحش حیات وحش براى حفظ تعادل اکوسیستمها و حفاظت از میراث فرهنگى و به عنوان یک منبع اطالعاتى ارزشمند براىمطالعات علمى مهم است .گونههاى در خطر حیات وحش از طریق مدیریت درست زیستگاهها و کنترل مناسب ساز وکارها میتوانند حفاظت شوند .زیستگاههاى حیات وحش اغلب با تخریب حساب نشده ناشى از قطع درختان ،سوزاندن و عملیات زراعى نامرغوب نابودشدهاند. تنوع زیستی سازمان ملل متحد سال 2010میالدى را سال تنوع زیستى اعالم کرده است .چون؛ • گونههاى زیادى وجود دارند که هنوز ناشناختهاند .در حالى که میتوانند دارو ،غذا یا کلید مهمى براى شناخت رمزهاى طبیعت و پاسخ به سؤالهاى علمى مهمى باشند. • گونه هاى مختلفى از گیاهان و جانوران هستند که بقایاى گیاهان و جانوران مرده را تجزیه میکنند و به طبیعت برمیگردانند .اگر آنها از بین بروند ،طبیعت دیگر قادر نیست منابع خود را بازیابى کند ،خاک زمین فقیر میشود ،کشاورزى ،محیط زندگى گیاهان و جانوران در بوم سازگانهای (اکوسیستمها) مختلف مختل میشود و توازن طبیعت بر هم میخورد. • برخى از گونههاى گیاهان به گرده افشانى نیاز دارند .از آن جایى که آنها نمیتوانند راه بروند و گردهافشانى کنند ،از جانوران کمک میگیرند .حاال اگر گونه هاى مختلف این جانوران از بین بروند ،یا از بین رفته باشند ،گونه هاى گیاهى وابسته به آن ها هم نابود میشوند. زنجیره غذایى غذاى تهیه شده توسط گیاهان سبز به وسیله یكسرى از مصرف کنندگان(علفخوارها وگوشتخواران) به مصرف رسیده و باالخره توسط تجزیهکنندگان در طبیعت تجزیه میشوند .این فرآیند انتقال غذا از منبع در گیاهان، بواسطه یكسرى از ارگانیسمها با تكرار خوردن و خورده شدن را زنجیره غذایى مى نامند .در هر انتقال مقدار زیادى انرژى به صورت گرما تلف میشود .بنابراین تعداد مراحل در هر زنجیره غذایى به چهار یا پنج مرحله محدود میشود .زنجیره غذایى کوتاه تر ،انرژى قابل دسترس بیشترى دارد .یک زنجیره غذایى تعمیم یافته ساده (به صورت خطى آرایش یافته) شاید به صورت زیر معرفى شود: تولید کنندگان ← علف خواران ← گوشتخواران یا ارگانیسمهاى خورده شده یک خط ساده است مثل: چمن ← آهو ← ببر چمن ← ملخ ← قورباغه ← مار ← عقاب یک زنجیره غذایى هیچ کارى به تنهایى انجام نمیدهد .اغلب به صورت چند زنجیره غذایى به هم پیوسته تحت شرایط طبیعى هستند .یک جانور بر اساس عادت غذایى با بیش از یک زنجیره غذایى در ارتباط است .این شبكه به هم پیوسته زنجیرههاى غذایى را شبكه غذایى مى نامند. تعریف آلودگی: آلودگی عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب ،هوا ،خاک به میزانی که کیفیت فیزیكی ،شیمیایی و یا بیولوژیكی آن را تغییر دهد و به گونهای باشد که برای انسان ،سایر موجودات و آثار و ابنیه مضر باشد. منابع آلودگی شامل :طبیعی ،فعالیت آتشفشانها ،زلزله ،سیل و ....و مصنوعی شامل :رشد جمعیت ،وسایل نقلیه موتوری و صنایع و ...می باشد. آلودگی محیط زیست به دلیل جمعیت رو به رشد انسانها ،هرجا که اکوسیستمی با قابلیت اسكان وجود داشت ،پراکنده شد و تمامی عوامل زنده و غیرزنده در کره زمین تحت تأثیر انسان قرار گرفتند .بسیاری از اکوسیستمهای طبیعی به اکوسیستمهای مصنوعی تبدیل شدند .محیط زیست تغییر کرده و آلودگی محیطزیست بیشتر شده است .در این راستا ،برخی از گونهها منقرض شده که نتیجه آن کاهش تنوع زیستی است. انواع آلودگی های محیط زیست انواع آلودگی های محیط زیست شامل آلودگی هوا ،آلودگی آب ،آلودگی خاک ،آلودگی صوتی ،آلودگی حرارتی آلودگی نفتی ،آلودگی رادیواکتیو و ...می باشد. آلودگی هوا عبارت است از ورود هر ترکیبی به هوا که توسط فعالیت های انسان انجام پذیرد و موجب اثرات نامطلوب بر سالمتی و محیط زیست شود .این ترکیبات معموال طی فعالیتهای صنعتی انسان بهصورت گاز یا ذرات قابل تعلیق در هوا ایجاد می شود. شامل گازهای حاصل از سوختن ،گازهای گلخانهای و فلزات سنگین است .انواع آالینده های هوا شامل کربن و اکسیدهای آن ( ،)co2،coاکسیدهای گوگرد ،اکسیدهای نیتروژن ،گاز ازن ،دود مه فتوشیمیایی ،ذرات معلق در هوا و سرب اثر آلودگی هوا بر انسان شامل :متوقف ساختن فعالیتهای مژکهای سلول مخاط مجاری تنفسی ،اثر تحریكی روی مخاط مجاری تنفسی و بروز سرفه ،تحریک چشم به صورت خارش ،سوزش ،اشکریزش و کاهش دید سر درد و رخوت ،تاثیر روی سیستم گردش خون و مكانیسم خونساز ،تشدید و بروز بیماریهای تنفسی مانند آسم و برونشیت مزمن ،بیماریهای قلبی ،عروقی و ریوی و ... منابع آالینده هوا .1منابع متحرک :شامل وسایل نقلیه شهری و روستایی .2منابع ثابت :کارخانهها و مراکز صنعتی آلودگی صوتی :سر و صدا عالوه بر آسیب به جسم به فكر انسان نیز صدمه وارد میکند و عامل بازدارنده یادگیری و دیگر جریانهای مغز است .اثرات صدا در چشم به صورت باز شدن مردمک چشم ،کم شدن میدان دید ،قدرت تشخیص رنگ ها و از بین رفتن بینایی در شب دیده شده است .اثرات روانی صدا بیشتر بر خواب ،وضع روانی و روحیه شخص است و باعث اشكال در تطابق یافتن انسان با محیط کار و حتی با محیط خانواده و اجتماع نیز میشود .مردم شهری مستعدتر از مردم روستایی هستند و سریعتر دچار استرسهای عصبی ناشی از سر و صدا می شوند .سرو صدا سرخرگهای فرد را منقبض میكند ،جریان آدرنالین را افزایش میدهد و در نتیجه به قلب به دلیل کار و ضربان بیشتر فشار وارد می کند. آلودگی آب گذشته از مشكل کمبود منابع آب شیرین در مناطقی از کره زمین ،موضوع آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی از مسائل مهمی است که میتواند به تهدید جدی کاهش کیفیت آب و بحران زیست محیطی منجر شود .گذشته از جریانات آبی در خشكی ،دریاها و اقیانوس ها هم آلوده میشوند. انواع آلودگی آب آلودگیهای فیزیكی ،مانند افزایش دمای آب برای خنكی تأسیسات صنعتی ،آلودگی با مواد رادیواکتیو در اثر حوادث هستهای ،آلودگی با ترکیبات شیمیایی مانند آفتكشها و انواع کود شیمیایی ،آلودگی با ترکیبات فلزات سنگین ناشی از فاضالب صنعتی ،آلودگی ناشی از فاضالب بیمارستانی ،آلودگی ناشی از فاضالب شهری آلودگیهای خاک آلودهکنندههای خاک شامل سموم شیمیایی ،ترکیبات معدنی مسموم کننده و مواد نفتی است .به عبارت دیگر مسمومیت خاک در اثر آبیاری با آبهای شور ،افزایش نمکهای خاک و آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانهها، ایجاد شود .خاک حاصلخیزی خود را از دست داده و سمی میشود .دیگر گیاهان قابلیت رشد را در شرایط جدید ندارند .یک مورد دیگر از آلودگی خاک رهاسازی انواع زباله است ،به خصوص آنهایی که در طبیعت تجزیه نمیشوند (پالستیکها) .تفكیک زباله ها از مبدأ و بازیافت آنها از راه حل های مهم آن است .استفاده از آبهاى آلوده شده که به وسیله کودها و سموم شیمیایى براى آبیارى گیاهان ،موجب میشود که محصوالت آنها هم آلوده شده و باعث بیماریهاى زیادى میشود .بر طبق اطالعات بنیادهاى زیست محیطى ،در جهان ساالنه 26هزار تن سرب با گازهاى حاصل از اتومبیل و دیگر وسایل نقلیه بر روى سطح خاک مى نشیند .حداقل کارى که براى حفاظت از خاک می توان انجام داد: • جمعیت باید کنترل شود. • باید تا جایى که امكان دارد از سموم شیمیایى کمتر استفاده شود و بیشتر از روشهاى دیگر مبارزه با آفتها، مثل مبارزه زراعى ،مكانیكى ،بیولوژیكى و تلفیقى استفاده کرد. • باید از تبدیل جنگلها و مراتع به زمینهاى کشاورزى و زمینهاى کشاورزى به مناطق مسكونى و صنعتى جلوگیرى شود. آلودگی حرارتی: افزایش بیش از حد حرارت در آبها ،بهخصوص اقیانوسها و دریاها ،که باعث مرگ و میر هزاران جانور آبزی میشود .این نوع آلودگی عمدتاً ناشی از تخلیه آب خنککننده راکتورهای اتمی به اقیانوسها یا دریاها است. آلودگی نفتی: یكی از مشكالت عمده محیط زیست که ناشی از واژگونی نفتكشها یا تخلیه آبهای آغشته به نفت در اقیانوسهاست .نفت و مشتقات آن مانع تبادل اکسیژن بین هوا و آب میشوند و نور را مسدود میکنند که باعث آسیب جدی به موجودات آبزی میشود. تعریف پسماند به مواد جامد ،مایع و گاز (غیر از فاضالب) گفته میشود .به طور مستقیم و یا غیرمستقیم حاصل از فعالیت انسان است .از نظر تولید کننده زائد تلقی شده و ارزش اولیه را ندارد ،ولی به معنی بی ارزش بودن پسماند نیست ،چرا که ممكن است این ترکیب در موقعیت دیگری دارای ارزش باشد. بازیافت پسماند به معنی استفاده از مواد مصرف شده برای تولید و ساخت مجدد همان کاال یا کاالی قابل استفاده دیگر است .مانند ساخت کاغذ تازه از کاغذهای باطله و غیر قابل استفاده .ما به کمک بازیافت زباله در مصرف منابع طبیعی صرفه جویی می کنیم. پساب یا فاضالب به کلیه آبهایی که پس از مصرف در یک مورد خاص ،کیفیت و ماهیت اولیه خود را از دست میدهند فاضالب یا پساب گفته میشود .به عبارت دیگر به کلیه آب های دور ریختنی که ممكن است پس از تصفیه قابلیت استفاده مجدد را داشته باشند .فاضالب گفته میشود .معموال فاضالبها را با توجه به منشا تولیدشان دسته بندی میکنند: فاضالب های صنعتی ،فاضالب های کشاورزی و فاضالب های بهداشتی بازیافت پساب آب بازیافتی همان آب مضر یا فاضالب است که تحت فرآیندهایی قرارگرفته و مواد جامد و ناخالصی آن حذف شده است و در آبیاری محوطه ها مورد استفاده قرار می گیرد .نتیجه این فرآیند :بازسازی منابع زیرزمینی آب، رفع نیازهای آبی در صنعت ،در صورت تصفیه کامل مناسب برای آشامیدن. به عبارت دیگر میتوان گفت :آب اصالح شده ،آبی هست که قبل از بازگشت به چرخه آب در طبیعت بیش از یكبار مورد استفاده قرار میگیرد. حفاظت محیط زیست عبارت است از تالشی که به منظور حفظ سالمتی محیط و انسانها ،در سطوح شخصی ،سازمانی یا دولتی ،از محیط طبیعی محافظت میکند .این موضوع باید به رسمیت شناخته شود و دولت ها باید محدودیت هایی علیه فعالیت های تخریب محیط زیست ایجاد کنند. توسعه پایدار توسعه عبارت است از حرکت درون زا ،متعادل ،منظم و متوازن هر سیستم پویا (متشكل از اهداف مختلف در جهت کمال و افزایش کیفیت) .توسعه بر استفاده از حداکثر منابع طبیعى جهت دستیابى نسل حاضر به بیشترین رشد اقتصادى و در آمد تأکید میکند .توسعه فرایندى ،در هم تنیده و داراى ابعاد گوناگون اقتصادى ،سیاسى، اجتماعى و فرهنگى است و به معناى فراهم شدن زمینههاى الزم براى ظهور ظرفیتها و قابلیتهاى عناصر مختلف در اجتماع و میدان یافتن آنها براى دستیابى به پیشرفت و افزایش توانایی هاى کمى و کیفى در بطن جامعه و حكومت است با هر تعبیرى از توسعه ،انسانهایى که این فرایند را به فرجام میرسانند ،باید واجد خصوصیات، توانایی ها و قابلیتهایى باشند که در طى فرایند جامعه از نهادهاى عمده جامعه دریافت کردهاند .در این راستا نهادهایى نظیر خانواده و آموزش و پرورش نقش اساسى را در توسعه بر عهده دارند .آموزش و پرورش در شكل فراگیر امروزى یكى از بنیادهایى است که با جامه عمل پوشاندن به کارکردهاى عمده خود میتواند یكى از سهامداران اصلى تحول در جهت توسعه باشد .آموزش و پرورش به طور مستقیم و غیر مستقیم بر فرایند توسعه اجتماعى -انسانى تأثیر میگذارد. اثرات مستقیم آن بر توسعه شامل: • تغییر رابطه انسان با طبیعت ،تغییر رابطه انسان با انسان و انسان با خود است .رشد و شكوفایى شخصیت، پرورش خالقیت و سازندگى افراد ،انتقال مهارتها و تخصصهاى الزم براى احراز مشاغل ،افزایش میزان آگاهى عمومى ،انتقال ارزشها و هنجارهاى نوین علمى و جهانى از جمله اثرات مستقیم آموزش و پرورش بر توسعه تلقى میشوند • مفهوم توسعه پایدار زمانى مطرح شد که موضوعات زیست محیطى در سر لوحه بحثهاى سیاسى قرار گرفت و بدین ترتیب به جاى این که این مفهوم به عنوان فشارى بر تغییرات محیطى عمل کند ،به صورت ابزارى براى حمایت از محیط زیست مطرح شد. • تشكیل کمیسیون جهانى توسعه محیط زیست سازمان ملل ،در سال 1983و انتشار گزارش نهایى آن تحت عنوان آینده مشترک ما نقش مهمى را در گسترش این اصطالح ایفا کرد .این کمیسیون ،توسعه پایدار را این گونه تعریف میکند توسعهاى که احتیاجات نسل حاضر را بدون لطمه زدن به توانایى نسلهاى آتى درتأمین نیازهاى خود ،برآورده نماید. • توسعه پایدار ،محل تالقى جامعه ،اقتصاد و محیط زیست است و مى کوشد بین این سه رکن زندگى انسانها به گونهاى تعادل برقرار شود تا زندگى زمین و دیگر موجوداتى که بر روى آن زندگى میکنند ،با خطر روبرو نشود. • توسعه پایدار ،اکنون در برنامههاى جهانى به یک هدف تبدیل شده و سیاستگذاران در بسیارى از کشورها میکوشند تا نسل آینده را با دیدگاهى موافق با توسعه پایدار بپرورانند. روشهای حفاظت از محیط زیست موافقت نامههای زیست محیطی داوطلبانه :در کشورهای صنعتی ،موافقت نامه های زیست محیطی داوطلبانه، اغلب یک تعهد را به شرکت ها ارائه می دهند تا از گسترش بهتر فعالیت های زیست محیطی حمایت کنند .در کشورهای در حال توسعه ،مثل آمریكای التین ،این موافقت نامه ها معموال ًبرای مقابله با عوامل خطر زای زیست محیطی به کار میرود. روش اکوسیستم :فعالیتی مشترک برای برنامه ریزی و تصمیم گیری است .شامل طیف گسترده ای از سهام داران در سراسر دپارتمآن های دولتی ،نمایندگان صنعت ،گروه ها و جوامع محیط زیستی است .در حالت ایده آل ،سبب تبادل بهتر اطالعات ،توسعه استراتژیهای متضاد ،با نتیجه و بهبود حفاظت محیط زیست منطقه ای می شود. توافقنامه های بین المللی زیست محیطی :بسیاری از منابع زمینی آسیب پذیرند زیرا تحت تأثیر فعالیت های بشری هستند .بیشتر تالش ها برای این است که توافقنامه ها را در کشورها گسترش دهند تا دولت ها با امضای آن ،از آسیب ها جلوگیری یا تأثیر فعالیت های بشری بر روی منابع محیطی را مدیریت کنند. قوانین زیست محیطی اصل 50قانون اساسی :در جمهوری اسالمی ایران حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند وظیفه عمومی است ،از این رو فعالیت های اقتصادی و غیرازآن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن مالزمه پیدا کند ممنوع است. 45قانون اساسی :بسیاری از منابع طبیعی در اختیارحاکمیت قرار گرفته است تا بر اساس منافع عمومی از قبیل زمین های رها شده ،معادن ،دریاها ،دریاچه ها ،رودخانه ها و سایر ثروت های عمومی از قبیل :کوه ها ،دره ها، جنگل ها ،نیزارها ،بیشه های طبیعی ،مراتعی که حریم نیست و ...که در اختیار حكومت اسالمی است را بر طبق مصالح عامه نسبت به آنها عمل نماید .تفصیل و ترتیب استفاده از هر یک را قانون معین می کند. در قانون اول توسعه کشور(مصوب )1368تبصره 13که از قوانین عادی محسوب میشود آمده است :یک هزارم درآمد کارخانه های کشور برای جبران خسارت های زیست محیطی اختصاص داده شده است. در ماده 45تبصره های 83-82-81برنامه دوم توسعه کشور (مصوب )1373راهكارهای خوبی برای حمایت از محیط زیست پیش بینی شده است. کنوانسیون های زیست محیطی از 50سال قبل بیش از 180کنفرانس توسط مجامع بین المللی برگزار شده است که مهمترین آن کنفرانس 1972میالدی در استكهلم سوئد توسط سازمان ملل متحد بوده که طی اصول 26گانه خود قواعدی را برای حفاظت محیط زیست مطرح کرد .پس از آن باید کنفرانس ریودوژانیرو برزیل را نام برد که در سال 1992میالدی با حضور سران 126کشور تشكیل شد .از جمله مصوبات آن این بود که استفاده دولت ها از خاک کشور خود نباید به گونه ای باشد که به کشورهای دیگر آسیب برساند.