جزوه ی علم و مواد مخصوص رشته مهندسی مکانیک

صفحه 1:
علم مواد 

صفحه 2:
bey Ae ‏مد یی‎ ‏مدا‎ de se PAUL I ne state, ماخ اي ‎ste‏ ماخ رت وشيكه ماق فطلي Se yoke ‎gerne‏ - انديس ميل ‎te ‎ 

صفحه 3:
doe eta ‏سار گرا فا اسف اس‎ ‏زب نو‎ Se ae ۳ oe عيب ستحاق خواس مكفيكي رات اه کی در ود ات 

صفحه 4:
درسي مكقيز رش مر تک عرسا میج ‎ete Dos‏ مول جمد ۳۳ ليل بان جه لزع وكين توا یک وهی دزی 

صفحه 5:
وهای دای فتاه رک ee ‎NN‏ اهر ری تین تک مد تک ‏ما تللى اعد وين ‏اه کرد 8 ‏اج هی کی مهار موی تشر ما ری وا ۳ جدن خاكسترى اجن فيد جين جكتخوار شیپ ‎oe‏ موجن ای 

صفحه 6:
ne ‏هدف اسلی مطالمه علم مواد أكاهى يافتن از نوع مواد. خواص و تواانى أنها هر ارتياط ا نيازهاى صتمت‎ ‏روز مشتاخت عوامل موثر از قبيل محبط و شرايط كارى بر خواص مواد و همجتين شناخت و بررسى روشها‎ و فرآيتدهانى لست كه با كريد أنهايتوان همواره در جهت حفظ و يهبود خواس مواد كام هاد. يه طور كلى مواد جامد مهتدسى مورد تيز يرا طراحى و ساخت و توليد را مى توان به سه كرو سل با وا مربوط به خود تقسيم بندى تمود كه مارد ماد فلز مواد فير فلزى معدنى يا مراميكي: مواد رى يا مصتوعى علا ير لين سه كرو كرود ديكرى از مواد وجود حارف كه ا لين سه كروة متهي ني 1 موك فلزى: مواد فلزى إز نر اهميت هر صدعت به دو كروه فلزات أهنى وآليازهاى أن و فلزات قيرأعنى و ass gal oh Jeep bee gl aa yl ‏برآهنی هی آن شامل عم فلا دیگر فر از آهن) من‎ ps ae eta ‏انع فولادها و‎ ‏تيتفيم. كرم تيكل و- و اليازعلى أنهاست. البت الازعاى غير نی مقر نس‎ ٠ ‏ألومينيوم؛ مس. روى‎ جزنیآهن هم می تون داشته اند زی ‎ae‏ ادی ‎ile la at (atl‏ و الكتريسيته هستند.اقلب فلزات هر رجه حرارتهاى معمولى محيط شكل بذير بود و در مقيل واكنشهاى شيميانى يايدارى يسيار بالانى تدارقد فلزات هر اشرايظ معمولى خازاى ساختار كريستالى اند فلزات به صورت خالص به ندرت به كاز مى روند واقلب از البازهلى آنها در صتايع متختلف استفاده مى شود 

صفحه 7:
مواد سراميكى شامل يخش عمده لى از مواد فير فلزى صتعتى مى باشند. نوام مختلفى از مواد سراميك سراميكهاى اكسيدى (شامل تركيباتى از عناصر فلزى با اكسيزن». سراسيكهلى كاربيدى (تركيياتى از كرين با بعضى از عناصر فزى ويا غير فلزى). سراميكهاى تبتر روزن با تعدادى از عناصر فلزى ويا غير فزى) (a ‏سراميكهاى‎ اسراميكهاى فروالكتريك يا سراميكهلى كريستالى با قابميت بلاريزه شدن سراميكهاى شيشه الى مواد سراميكى نوع تکام و سختى بالابى داتد. سراميكها عموماً در مقايل واكنش هلى شيميايى يسيار يايدار بوده و در حماهاى بالا مقاومند. سراميكها قلا به عنوان مواد عايق جريان الكتريكى شناخته مى شدند لما اكنون مى توفتد به كونه لى فرأورى شوند كه رسالى الكتريسيته نيز باشند. تنها عيب سراميكها ترد سیر لا با اف بذيرى يسيار ضعيف آنا اسستد 3 ید لیمری مواد بليمرى از كنار هم قوار كرفتن تعداد زيادى از مولكولهاى زنجيرء لى يا شيكه لى بزرك مواد الى كه از کین و عناصر ديكرى ‎JS aig le‏ قلور. اكسيؤن و لزت تشكيل شذه اند به وجود مى آيندد مواد 

صفحه 8:
ار طبيعت به صورت أزاد وجود تدارة و افلب از طريق روشهاى شيميانى و بليمر كردن منومرهاى گازی شکل بدست می آیند أغلب مود ری دارایساختار ير كريستالى و يا مخلوطى از كريستالى و غير كريستالى هستند مواد يليمرى معمولً داراى قابليت هدايت الكتريكى بسيار ضعيفى هستند. به طورى كه به عنوان عايق الكتريكي حوب به كار مى روند. مواد بليمرى ‎eee‏ در درجه حرارتهلى بالين (زير صفر) ترد مى شوند ولى هر هرجه حواتهلى نسنا الا يليت شكل يذيوى دارئد ودر هرجه حرارتهلى الا فوب ويا متلاشى م شوقد مواد ‎le‏ فوامل و واكنشهاق شيميا دردرجه حرارت معمولى محيط و خر مجلورت هوا آزاد ‎ ‏بايدارتد. عموما مواد بليمرى وزن مخصوص يا جكالى باينى دارند ‎es iS ae ‏ماد با غوا‎ 2 an) oe ake gl ‏مود مخلط با اوه مودیگفته می شود که از‎ ‏مفات تشکیل شده باشن. جای ماد مخلط انظطر شکل و ترکیب شیمیبیمفوت بوده و هر يكديكر‎ ‏حل نمی شون وا نظر از و ماد در حدمکروسکوی و مکروسکوییوجود دادن تتیبمی توا‎ ‏ايا خواص جديد به دست آورد كه يه نوبه خود خاراى خواص متاسبتر از خواص هر يك ا اجزلى اولي ‎ ‏است. مودی كه دركاميوزيتها يه عنوان زمينه و تقويت كننده بكار مى روند مى تونند از مواد ‎csi‏ ‏اسراميكى و پلیریباشند ‎ ‏مواد كاميوزيتى ببشتر شامل یک جزء توم و شكل يذير به عنوان جزء اصلى زمينه ويك جزه يسيار سفت و ‏سخت به نون تقیت کننهاست. جزه قوت گنند می تاد شامل یک عنصر خاس و با از ‎MS‏ 

صفحه 9:
‎ah Me al nD i‏ شکل هندسی جزءتقویت کتندهبیشتر بهشکل های ذره ای لیافی و در مودیبه شکلهای حمیری و صفحه ای ‎ad‏ كاميوزيتها معمولً رای استام لاو چکلی ‏نی هستند. ‎ ‏به غنوان ‎a lp Jie a ls‏ مى تان يتن ساده (مخلوطى از سيمازه شن و ريك) يفن ‏.مساح (مخلوطى از سيمان و شن با مفتولهاى فولادى) لاستيك جرخ اتومبيل (متخلوطى لز مواد بليصرى و ‎ ‏كنف ويا مفتولهاى فولادى» فايبر كلاس (مخلوطى از مواد سراميكى «بليمرى و رزيني) قام برد ‎sk ‎ ‏مى ذانيم ماده از تعدادى اتم تشكيل شده و هر أتم شامل هسته ى الست عه توسط الكثرونها احاطه شدة ‏أسث. قسمت عمده وزن انم متعلق به هسته أتم الست كه از مجموع بروتونها و نوتروتها تشكيل شده ته ‎sence ‏سوام‎ Ter verse ‏هر بروتون هر توترون و هر الکترون 3 ‎ ‏هسته تم بيشتر خواص اتمى ماده را مشخص مى كند كه اين خواص به رايش اتمى و توع بيوندهاى اتنى ‏أن يستكى زيادى تخواهد داشت از جمله ان خواس می ون :تام وا فيزيك هسته لى ماتند قابليت جذب نوترون و شكافته شدن و همجتين جكالى أتم كه ابتدا به وسيله نوع هسته تم مشخص مى شود تام برد. هسته ات داراى بار معيت است. هر فضلى الطراف اتم الكترونها كه داراى بار الكتريكى منفى لست هر حركتد. توزيع لين الكتروتها يه دور هسته را مى توان شبيه ابر متحركى در لطراف هسته فرض كرد. جتكالى اين الرالكتروتى معادل ب ‏احتمال بيدا كرذن يك الكثرون در محلى از اطراف هسته ام اسنت. 

صفحه 10:
1 تعاد ‎eg‏ روتنهاا هم برد تجهب اینکهقطرهسته ام حدود 1۳ قطر تم است. میتان گفت که قسمت عمده ای از فضای انم خالی است. بین هسته و الکترتها بروی جانبه الکنواستانیکیقوی وجو داد که نه اه یکدیگ متمل می ساد عدد اتمى تعداد بروتوتهاى موجود در هسته أتم را مشخص می کند. در هم چون تعداد الكتروتها و بروتونها يا هم بابر لست ازاين رو هر اتم از لحاط بار الكتريكى خنتى است. هر عنصر عد اتمى خا خود رادار ذر جدول تناونى عناصر بو حسب افزايش عدد اتمى خود تنظيم و به ترتيب در رديفهاى لفقى فرار اكرفته اند عدد اتمى مشخص كننده تفيرات يكنواخت در خواص شيميانى و بيشتر خواص فيزيكى يك وتو تن جود از از خواص عناصر تفييرات تناو هارد و مارب خواص مشاه در جدول تتاوهى در ستونهاى عمودى به ثام كروه قرار كفته اند. تمام عناصر يك كروه دازاى تعداد الكثروتهاى قشر خارجى يا لكترونهلى ظرفيت بربرئد كه منجر به داشتن خواص شيميايى مشابه خواهد شد. جرم اتمى يك اتم جرم أن را نسبت به أتم هاى ديكر مشخص مى كند. با توجه به إينكه بروتونها و نوترونها تقرييا تملمى جرم اتمى را تشكيل مى دهف جرم اتمى. به صورت تعداد كل يا مداد متوسط اهر مور يزوتويها/ بروتونها + نوتروتها تعريف مى شود. به عنوان مئال جرم اتمى كرين با 6 يروتون و 6 توترون براي 12 واحد جر ‎cd Ga‏ مه دلیل انکه جرم یک انم عدد کوچکی ات در شیمی واحد بزگتر از یک ثم را رای مقیسه مدا مود کیان اتخاب کرده اند اي واحد کم مول یا به صورت ساده تر مول 

صفحه 11:
یه می شود رین بای مال یک گرم مول با يك مول از الومينيوم 26.98 كرم جرم خارة و شلمل ممع ‎alt sas‏ sherry ‏است یک ثم گم یه ی شود‎ alse ‏ايه عبارت ديكر جرم يك مول ازاتم ها كه شامل‎ اقلب خواص مواد به رفتار الكتروتهلى اطراف هسته اتم كه تعداد آنا براي تعداد بروتونهاست يستكى واه الواع بيوند هل أتمى در جامدات: مواد جامد همكى از اتصال اتم هاى يكسان ويا متقاوت تشكيل شده اند تيروهاى بين اتمى يا به عبارتى ‎la‏ اتمى مواد در ثر تاثيرات منقال الكتروتهلى مواد خارجى بر يكديكر الست ين تاثيرات متقيل از انوام مختلف بوده به ريش الكتروتى الكترونهاى موجود در يك ماده و موقميث أن ماده هر سيستم تناوني موجو بسنگی خواهدداشت. ان ترا متقيل مختلف ياي عبارت ديكر بيوندهلى اتمى متفاوت . خواص مكانيكى فيزيكى ويا شيميانى مختلفى را در بسيارى از مواد سبب مى شود. 1 7 ز ز ز ز ز 01 [ز [ [ ‎Tg il‏ بين يوتهاى باردار مخالف (معبت و منفى) قرا دارد تشكيل اين نوع بيوند در أثر لين لست كه امه ید به صوت گاهای اد آل ایرد آیند: نمی که در ماد خارجی خود دزی ‎ig Al gS Ha‏ 

صفحه 12:
می تواد نها اه سادگی در مقال نمی که ماد خارجی آن ترا بر است از دست بدهد و هر دوم هارلى يك مدار خارجى كامل شود. در اين صورت تعداد الكثروتهلى آنها كه داراى يار صنقى للست با يار ست أن مطايقت تمى كنداو أتم ها از لحاظ الكتريكى داراي يارهائ مختلفى هستندد يه عنوان مقال اتضال يا ببوند هر اتم كلر ب يك اتم سديم در نمك طعام (01261) را در نظر بكيريد. ‎3p 30‏ سدیم یک الکتون ۰" از قدر 4 خود ره لکتوهی .از قدر ۷ کلر میدهد و يدين ترتيب يك ‎o Na" ‏شكل مى یرد وبا یک‎ pele BIT eg sett Data ‏ار‎ te a ‏تيروى جافبه الكترواستاتيكى قوى به صورت بايدار به يكديكر اتصال مى يايند بنارلين هر ابنج يرو ‎ie‏ همان تيروى جاذبه كولمب اسث كه مسيب اصلى اترزى اتصال بين يونهاى كريستال تمك طعام امست. زماتى كه يونها تحت تاثير نيروى جاذبه كولمبى ‏ به هم تزديك مى شوند الكتروتهاى يك يون الكتروتهاى ‏يون ديك ‎ ‎lla A eh alas ea a ge‏ شود در نیجه پس از زدیک اشدن يونها يه يكديكر در فاصله زماقى كوت تيروهاى جاذبه و ذافعه هر دو با هم وارد عمل مى شود اين یرو دافعه يا يروى جلذبه كولمبى كه بن بازهلى منبت و منفى وجود دار ممائعت مى كن تا نی که ‏ین دورو ‎ae 9 a‏ هم پر شود كه قر نيجه يونها موقعيت محلى بلدارى راي فاضله "از ‏یر سپ من كنند جنلجة فاسله بين يونا بت زب رید یک ری ای و یز ‎3 3 jain ‏که از ختموضيات: ود هر‎ alll gh od Glade gyal Seal gunk ‏الله بيعي ال"‎ ‏محسوب مى شود عامل تعيين كننده أى در ساختار مواد جامد يوتى لست. زيرا تبروهاى الكترواستاتيكى 

صفحه 13:
(كولمبى ) جهت به خصوصى ندارند يعتى در تمام جهات به طور يكسان موثرند. جناتجه تمودار نشان مى دافمه با كاهش قاصله اتمى به اين دليل كه قشرهاى داخلى هردو يون كه از نظر تعدا لکتون کامل هدنب یکدیگز ندنک وهزده خواهت: شد: یا تر از ‎ei ale lng‏ بيوند يونى بين أتم هاى در عنصر مختلف با الكترنكاتيويته منفلوت وفتى كه سديم الكترون ظرفيت خود را يه كلر مى دهددهر يك ازاتم ها به يون بردار تبديل مى شود ويا ظاهر كشن © te} ند يونى بين أتم هلى 99 ‎le yy a pe‏ 

صفحه 14:
)نا( له .وفتى كه سديم الكترون ظرفيت خود را به كلر ميدهد هر یک ز نم هه بن در یل می شود و با ظاهركشتن تيروى جاذبه ‎ae te‏ شكل مى كيرد انرز يتانسيل اتصال يونى را مى توان به كمك روايط داده شده محاسيه كرد ارزى بتانسيل بين دو يون اكه در فاصله بينهايت از يكديكر قرار كرفته. صفر فرض شده لست. ‎el es‏ بنانسيل براير حاصلضرب ثيرو در فاسله است. کل زیر نو اترزى بتانسيل اتصال را نشان ميدهد. مينيمم انرز يتانسيل در موقعى 3 ‎a‏ فاصله بين مراكز دو يون براير ‎١‏ الست و ابن ميتيمم اترزى بتافسيل نشان دهنده خالت 9 تعادل يايار بين هو يون است. عمانطور كه از له ری تسیل یمتی .۰ 9۴ ۰۰ 90 ,یه با الكتريكى دو يون و8 فاصله بين مراكز دو يون» نتيجه مى شود اكربارهاى الكتريكى يونهاى مورد نظر هر دو ‎bee‏ تسیل أنه لزايش م ‏دو منقى باشد لين يوتها يكديكر را دفع مى كنند و در نتيجه فرزى ‎ ‏يابد و عمل تؤديك كردن این دو يون از فاصله بى تهات يه فاصله 2 با دادن اترزى به سيستم امكاتيذير است. در صورتى كه اكر بار الكتريكى يك يون مثبت وبر الكتريكى يون ديكر متفى باشد.عمل تزديك شدن ‎we | Kass 0 ‎ ‏اين هو يون از فاصله بيتهايت به فاصله 3 يا أزاد شدن اترزى همراه است,يعنى | ‎ ‏عى كتند والرزى بتانسيل سيستم كافش مى يايد 

صفحه 15:
در مقايسه با فلزات :كريستالهاى يونى دارلى قبليت هدايت الكتريكى بسيار ضعيف هستند. زيرا كه در لين نوع كريستالها جريان الكتربسيته توسط حركت ير لكنرونى نجام تمى كيرد بلكه توسط حركت يونا أن هم هنگامی كه ماذه تحت ار تافسيل الكتريكى بالاقرار كيرد ويا موقعى كه ماذة يه ورت الكترويز ‎wally‏ يعنى در اثر جايجابى يوتها انجام مى گید يا قار كرفتن ماده يونى در ميدان الكتريكى سيوتها به رامى شروع به حركت مى كنند و جريان الكتريكى شعيقى يرقوار مى كرف 

صفحه 16:
برخلاف فلزات. كريستالهاى بو سخت و تدند و عمل قلیت تفيير شكل بلاستيكى تدارد. بيوننها يون بين عناصر جند طرفيتى به علت لترزى بتانسيل بيشتر قوبتراز بيوند يونى بين عناصر يك ظرفيتى است.به همین علت است كه الكسيدهاى فلزات "كه سراميكها را تشكيل مى دهتد داراى نقطه قوب بسيار اين كونه مواد اسث مى باشند. قدرت بيوند يونى همجنين برمدول الاستيكى و شريب أنبساط حرارتى افير خواهد داشت. ISLS Se? ‏بيوند كوولانسى از يه اشتراك كناشتن الكترونهاى فشر خارجى براى به ست آوردن وضعیت پر دوم‎ ‏حاصل مى شود. ساده ترين مثال براى ابن بيوند مولكول 112 ست در مولكول هيدروزن هر هو الكترون‎ ‏همزمان به هر دو هسته هيدرزن تعلق دارد يا به عبارتى هر دو الكترون اورييتل15 . احتمال اقامت هر يك‎ ‏محل در اطراف هر دو هسته را به طور همزمان داراسث. هر بيد اشتراكى جا ذبه كولمبى وار تمى شود.‎ ‏اتصال اشتراكى از تيروى جاذبه الكترونهايى كه اغلب بين هسته هلى مثيت دو أتم در حركت أنست يه وجود‎ ‏مى أيد محاسيه إبن تيروها بيجيده تر از محاسيه نيروها در تركييت يونى لست. مولكولهاى موادى ماتتد‎ واک و ويه كه داراى بيوند كووالائسى هستند اهميت جتدائى به منوان مواد مورد نظر ما نداد 

صفحه 17:
شرط اوليه برلى اينكه يك جسم ایا با نقطه خوب بل هوجو يد ابن لست كه ييوند كووالانسى بين تعداد زيادى از تم ها به وجود آيد كه جنين جيزى در موارد ذكر شده موجود ليست اما هر ساختارهايى ماتند ساختار الملس. ييوند كووالاتسى .اتم ها را به صورت يسيار محكمى به يكديكر أتصال مي دهد و سيب سختى بسيار زيا و تقطة قوب سيار بالاى الما ‎eS BBO)‏ .ياشد. يك جنين ساختاري فر عناصرى جون ©6651 ديده مى شود همججنين خواص فيزيكى بسيارة از مود يليمرى (شامل بلاستيكها والاستومرهانى جون لاستيك) تاحدودى يه بيوند كوالانسى موجود بين اتم هلى كرين با ديكر انمه رتباط دارد.ييوند كووالانسى بيوند يسيار قو اسث. موا با ببوند كوولانسى محض شكل بذيرى ضعيف-هدايت الكتريكى و حرازتى بسيار كمى دارقد. در ساختار كرين به صورت كرافيت هر سه اتم كرين با بيوند اشتراكى با زاوبه 120 درجه نسيت به يكديكر در يك صفحه قرا ‎anes oe out‏ اه هی تمی تودط نبوهای تیه شعیف که ز قسمت: ‎ ‎lly‏ مورد بحث قرار خواهد كرفت به يكديكر اتصال مى يابد اين ساختار. ساختار كراقيتى نام دارد. به سيب همين ييوند ضعيف است كه لفزش لابه هاى كرافيت بر روى يكديكر اجام مى تكيرد. در نتيجه إين ساختار ست كه كرافيت داراى قايليت هدايت الكتريكى أست در صورتى ‎Be AS‏ ‏الكتريسيته نيت 

صفحه 18:
هه ue بيوتدهاى نویه یا پینهای ودروالس بیندهای ‎oat Ge‏ آل (مانند شون و آرگین و -) با ملکوهای ار مد مان و مواد آلى ديكر. هر حالت مايع و جامد لست . به همين دليل بيوتدهاى تاو .ربلى به الكترونهاى ظرفيت ندارد و هر نتيجه بيوتدهاى ضعيفى از نوع الكترواستاتيكى نست. ميروهلى بين نمی این بوندهای ضیف در ثرارتعادات حرارت ازبين ‎hy al‏ بيوتدهى واندرولس در درجه حرارت هاى بائين ظاهر مى شود يدين جهت مى توان كازهاى بى اثروا در الم ون اپ بودننقطه ذب و تخیر گازهایبی ثر دیافت. ین پنها هر جند ضعيف است ولى در مواردى كه تنها عامل بيوند دهتده انم ها و مولكولا باشد اهميت فراوائى خواهد داشت اصولاً مولكولها از لحاظ الكتريكى خنثى مى باشند ولى اكر مراكز بارهاى متبت و متفى أنها بر يكيديكر اطي ندا مي :تا و قطیهای دای باشد. ین نله خر خصوس مولکول آب یز صادق است. 

صفحه 19:
الكترونها وفت خود را در فضلى بين اتم هاى هيدروزن و الكسيزن مى كذرائتد در تتيجه اتم هل هيدروزن بار مثبت وأتم هاى اكسيزن يار منفى يبدا مى كنند. انتهاى مثبت يك مولكول أب انتهلى منفى مولكول ديكر آب را جذب كرده و بيوئد تشكيل مى شود بيوتدهاى دو يون قطبى را كه قطب معبت هيدروزن باشد بيوندهاى هيدروزنى مى تامند. كه به سيب كوجكى يون هيدروزن مى توئد نسبتاً قوى ‎ath‏ يسيارى از مولكولها داراى دو قطبيهاء st eds ‏يبوتدهاى بين أبن مولكها يبوندهاى دو قطبى دائمى نام هار لين بيوندها جهت داز هستن. (شکل‎ ‏ازيرابوند دو قطبى به روش ديكرى تيز مى توائد ايجاد شود انم ننون را كه در شكل زير نشان دادة شد‎ ‏در نظر يكيريد. الكترونها يه صورت متفارن حول هسته أتم نمايش هاده شده است ولى در واع نمى توان‎ انتظار داشت كه درهر لحظله ججدين تقارئى وجود داشتة باشد. 3 12 on LOW KO Gor GOP ©) 

صفحه 20:
احتمال ینکه دما کتوهای بیشتری در یک طرف فسته جمع شود وود اد با ین ریش یک دو قطبى متفير كه يا زمان تفبير مى كند در أتم ايجاد مى شود. ين دو قطبى متغير روى دو قطبيهاى متفير أتم هلق ديكر تاثير م كفارد ودر تتيجه يك ميروى جافيه بين أنها به وجود فى آيد كه ‎le ce‏ ياكتفه نام دارد. ين بديدة موجب إيجاد يبوندهاى ضعيفى به نام بوندهاى واندرولس ‎setae‏ بليميرها فلب دارلى بيوند كوواانسى بوده و اين رو بسيار ترد هستند لما بليمر بلى وبنيل كلرايد ©/81 به دليل داشتن بيوند وتدروالس بين زنجيرء هلى مولكولى در جهت خاصى شكل بذير لست. در يلى وينيل كرايذ اتم هاى كلر با بار منقى به اتم هاى هيدرورن با ار مثبت متصل مى شوند. زتجيرها به طور ضعيقى به وسيله بيوتدهاى واندروالس به يكديكر اتصال دار موقعى كه يروبى به يليمر وارد شود بيوندهاى واندروالس شكسته مى شود و زتجيرها روى يكديكر مى csi eet ‏ب الكتروتكاتيويته بالين ديده ميشود.‎ alah ys a Oo pt ‏چنانه از ام آنبرداشت می‎ ‏بيوند فلزى يسيار شبيه ييوند كووالائسى استء در بيوند فلزى هر اتمالكترونهاى قشر خارجى خود را لمات‎ كه ام های فلز باى ابجاد كريستال جامد يه يكديكر تزديك مى شوتد) أزاد مى سازه. مد عبرت دیگر می وان قت ب ‎lle sa Weg A gol‏ که درپیونداشتراکی وجود اد به نم هاى مجاورش تعلق تدلشته بلكه به تمامى انم هاي موجود در كريستال تعلق دارد. اين الكتروهاى قشر خارجى كه تمامى فضاى بين بونهاى اتم هارا ب مى كند كاز لكتروثي تاميده مى شود كه بطور أزلاقه و 20 

صفحه 21:
سريع بين يونها در حركت السث . اتصال بين يونهاى متبت بابار منفى كاز الكترونى به وجود مى أيد حركت أزاداته و سريع الكترونهاى قشر خارجى يكى از دلائل عمده قابليت هدايت الكتريكى و همجنين حوارت زياد فلزات وعدم شفافيت أنهادر مقايل تور است. بيوند فلزى معمولآ ضعيقتر از بيوند اشتراكى ام در حد یود بنی است. بيوند فلزى برخلاف ین اشتراكى جهث دار نيسث به ين دليل است كه تمايل فلرات برلى ساخت شبكه هاى فضابى ب متراكمترين شکل زد استم رای محانه تعا لکتوهای هد الکتریسیته در یک سانتمتر عکمب نقره اي چنین ل تي كنيع امه ار ‎vir‏ ‏جرم أتمى تقر بابر و جكالى ره ‎Cm‏ یی ۱ - جرم اتبى يك سانتيمتر مكعب تقر مهو نون "دق امه ۱۰۷۳۸۶۸ تسیا "مياه ‎toms (223 yy atom)‏ - تمداد الكترونهاي هادي تست نوع ببوندهاى موجود در مولكولهاى يلمير جكونه ست (كنكور 09 ید وی 2) بيوندهاى يونى و فلز 2 

صفحه 22:
3) ييوند كوالاتسى و تيروهاى والانسى ‎١‏ 4ابيوند يوتى و تيروهلى واتدروالسى. ايخ : كزينه 3 نکن همواره در آليازها به علت اختلال ناشى از اتحلال عناصر الازى در حركت الكترونها و كاهش سرعت. آنها هدايت حرارتى كمتر از فلزات خالس مى باشده تستهياانحلال عناصر أليازى هدايت حرارتى مواد فلزى خالص كم مى شود زيرا... مى شود اكتكور 179 ‎SH beset‏ اسرعت الكتروتها زياد لست 3 طول پیش زد ‎ne‏ ید ست. ...4 طول پیش آز نها کم اس بخ وه 1 تست در دام کرو از مود ذکر شده پودهای وی وجود داد( ککر 0 فرات سراميك ها ‎١‏ 4 پلیبها ابلسخ : كزينه 3 تست كرافيت ماده کار خوى الست ‎BS gs‏ ‎-١‏ اتم هاى كرين به صورت مجزا از يكديكرد. ‎2 

صفحه 23:
2- لاه های آتمیکرین با ود کوآلاسیبهیکدیگر اتصال درد 3- لايه هلى اتمى كرين با بيوند واندروالس به يكديكر اتصال داد 4 نم های کرن با ‎las‏ تاويه به يكديكر اتصال دارتد. 00 ‎lin‏ انرزى بتانسيل يك جامد يونى افزايش مى يابد كه شماع يونى أنيون و كاتيون ...و بار ‏الكتريكى أنها.. ياد (كتكور 81 ‎ ‏كوج کم ۵ بزرگ کم 8 بزرک - زید 4 کوچک - پاخ ‏ زیه 4 ‏وه ‎el‏ اه ‏تست ‎ea pace oe gS‏ یلد در اتصورت درصد بیوند وی .و ‎B15) hee ee‏ ‏2 یش ‎ ‏#افزايش - کامش ‎2 

صفحه 24:
تسته در ساختمان الكترونى و بيوند فلزات جامد جه نوع اتصالى وجود حار (آزاد 66 أ-اير الكتروتى ‎eB‏ 3 نی ‎ested‏ ‏باس : كزينه 1 اساغتراتمى در جامدات. همان طور كه در مباحت قبلى تيز عنوان شد خواص فيزيكى مواد به توع أرايش و ساختار اتمى و فيز يه نوع بيوند بين اتم هلى سلزنده آنه يستكى دارد: همجنان كه در مورد كرين دو توع ساختار اتمى مختلف كرين (كرافيت و الماس) منجر به بديدار شدن خواص بسيار متقاوت در آن شده است. بنبراين نوع بيوتد يكى از عوامل تعيين كنتده هر ساختاراتمى مود انس به طور كلى جامدات دارلى دو نوع ساختار اتمى هستند ساختار كريستالى (للورين» و ساختار بى شكل (أمرف) در كريستالها اتم ها كاملا دارا نظم و ترتيب خاصئ هستند. يدين ترقيب كه درهتكام انجماد يا .نظلم و ترتيب خاصى قور مى كيرند. فلزات و يسيارى از سراميكها در حالت اتجماد داراى ساختار كريستالى لبلورين) هستند در مواد بى شكل (أمرف) قرار كرفتن اتمها در هنكام انجماد تقر يدون نظم و ترتيب أست: إن نوع اختار در مواد ماند شيشه: بسيارى از يلاستيكها و لانتيك ها وجود اد وه نام ساختر 24 

صفحه 25:
ساختار كريستالى و شيكه هاى فضابى. يه طورى كه كفته شد در مواد جامد كريستالى اتم ها هنكام اتجماد با تلم و ترتيب و شكل هندسى خاصى دقرار مى كيرند. به طورى كه يك شبكه فضابى را به وجود مى أورد كه به صورت متناوب هر تمام جهات تا سطح خارجى كريستال تكرار مى شود. كوجكترين واحد از اين شيكه فضابى را #شيكه واحد» يا سلول واحد مى تاند اين سلول واحد كه جكوتكى قزر كرفتن انم ها ما ينها ا سيت به يكذيكر فخلن مى دهد مى وناز یک با چندین تم تشكيل شده يلشد ميس با تكار توب سلولهاى واحد هر يك شيكه فضالى با هت ی سروب سیر ریس بد ‎Ti ap‏ ره دی ولج رای ی بان مه زا هرق موز مب وه ازاويه بين آنها مشخص كره. رن بای برسی ساختار يك شبكه كريستال كافى لست كوجكترين فسمت از يك شيكه فضانى كه تتمام وذكيها أن شبكه كريستال رادار استديعنى همان سلول واحد را در نظر بكيريع. 2 

صفحه 26:
ادر علم ‎AYE ld Ja‏ نع شبکه ای واحد با تن ی بای رها تشخيص ناه شده است که وان هرب هقت سیستم تسم پندی کرد شکل و چدل زیر ین هفت سیستم تال وی 14 نغشبکه را مشخس نی کند 777 7355555( ‎aes‏ 2 کپ مرک ‎Dee‏ ‎nae‏ مک 1 rs رتور میک ۱7 jwise ‎Sie‏ خنع لس هو ‏ترى كلبنيك اه بره لصم عو عق ‏0 بعد سيره عل رتك رسو ع عق ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎26 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 27:
صفحات و جهات كريسةالوكراقي: ‎clade‏ كريستالى - انديس ميلو ساختار اتمى كريستالها افلب ناهمساتكر (ان ايزوتروبيك) از لحاظ جهات كريستالى است كه اين غير .يكنواختى بر روى بعضى از خواص كريستالها از جمله تفبير شكل بلاستيك تائير يسزانى دارد. همجنين 

صفحه 28:
.يعضى أز خواص فيزيكى . تابع فاصله بين دو اتم مجاور در يك شيكه كريستالى و عداد ند ها بين ‎engl‏ بدين جهث براى تعبين موقعيت صفحات و جهات مختلف در هر شبكه كريستالى مى توان از يك روش ‎faa‏ شده لستفاه كرفو ابن عمل به كمك انديس عياربه ضورث زمر اجام ميكيزف. ابثنا يك سيستم محور مختصات فضانى كه ميدا مختصات أن بر یکی از كوشه هى سلول واحد منطيق و محورهی آن در جهات ‎ste Speed ges‏ محورهایکریستال) نسبتبه معورهای سل وا ناشد تخاب می کنیم به عنوان مثال در سيسنم كريستالى مكعب. تتراكوال و اورتورومبيك از يك سيستم معور مختصا عمود بر هم كه مبدا مختصات أن منطيق بر يكى از كوشه هلى أن (مكعب يا تتاكوال ) و محورهاى مختصات بل هر امتداد سه خلع مود بر هم در آن کوشه سلول واحد باشداستفاده مى كنيم. به عنوان واحد اندز كبر بر روي محورها طول اشلاع سلول واحد كريستال يعنى 68 را انتخاب ميكنيم در سيستم مكفب طول برفارها باهم بابر ست و برارواحد تتاب مى شود (0-6ا-8) ف واحد م ايت شبه تمد a=Bry می شودو لست ابراى مشخص كردن يك صفحه كريستالوكرافى يعنى صفحه اى كه از تعداد حناقل سه اتم يك شیک :تشكيل شده لستء ابتدا محل تلاقى أن صفحه با محورهاى مختصات تميين مى شودسيس عكس اين مداد را ينست أورده و كوجكترين مخرج مشترك مخرج اعداد را تعبين و همكى را در أن عد ضرب كرده و أعداد صحيح حاصل را به صورت (81) تخاب می كنيع + ‎(RD nk Gal‏ لندينن ميلر» عجر لت انا ته نه امتقو که جی ان رو نو من ‎Peers‏ 2 

صفحه 29:
سسستم مشب پر مقس رن ی از مقمات این خنکه ‎Saag‏ ‏شود مت جنانجه در مورد سيستم انعان دادم شده به دست مى آيد شاخصهاق افوق را عمل كنيم انديس ميلر أنها همجنان كه هر شكل زير نشان ‎an atari‏ لتك مدوم ععيج وا ليشن مص ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎"4 ‎ ‎ ‏مثال ) براى يافتن اديس ميلر صفحه اى كه محورهای مختصات را در تقطی به طولهای هت و ‎ ‎a pha eal apn‏ كسمه سورت وي و خم ‎bay ale pha yep‏ واحدهاى شبكه )تلع ‏ابا عکس امددی که تقاط تلاقى را نشان مى ذهتد يه دست مى أوريم. ‎ ‎» ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 30:
كوجكترين مضرب مشترك مخرج (3) را ین می کنیم درا کل ‎NNN 666‏ mn pT aa Te ب ۸:۸۵ ری نیس میر صقحه مود تظر عارشست از (2 3 6) میلرصفحه ای دادم شدهباشد(2 3 6) - (أع) براى يافتن نقاط تلاقى أن نکن یهد صفحه با محورهاى مختصات ابن جنين عمل ميكنيم: pol tly ea aly Se Bylot ‏هر گام شاخص هاى ميلر دو صفحه مشرب صحيحى إز يكديكر باشند آن دو صفحه با هم موزی هستند به‎ ‎anda wo Je ise‏ (101) و(202) با هم موازي مسقت اسفحاتى كه تاخصهاى ميلر آنا از اعاد مشابه ا ترتييهاى متقلوت اهم از منت و منفى تشكيل شده ايا شد همكى از لحاظ هتدسى هم زد و يه صورت ‎١‏ ها توشتهمی شود ری تال هر سیستم ‏3 ‏كريستالى مكمبى با توجه به تقارن شبكه مكمبى وجوه (100) . (010) . 001 . (4100 0 » ‎20 

صفحه 31:
an. ‏هدكى صفحات هم ارز مشايهند. تمامى اين صفحات. مشليه يا هم شكل تام حارئد و در مواقعى كه‎ ) ١ ‏إ(‎ حمكى ضفحات مشاه با هم شکل مور نظر باشد لام نیست كه تمام أنها زان ورت قوق یک به یک توشت. بکهشاخسهای ما ریک ولا به ورت [100) نوشته مى شود در مود تین صفحات تكريستالوكراقى هكزا كنال علاوه ير استقاده از سه محور مختصات عمود ير هم انديس ميلر) مى توان براى ساده تر شدن از جهار معور مختصات (لنديس ميلر-براويس) به صورتيكه هر شکل زیر دید مى شود فده کرد سه مجوزآن نی 88 در صقحه فده يودة ويا يكديكر زاوة. ‎٩‏ می سازند و محور چهارم(محور ۵) همود بر سه محور و یا یه عبرتی دیگر همود بر صقحه قاعده ‎get aby ole‏ صفحه از چهار دیس ‎ge I‏ شود (غظ هيه يه طورى که ‎ ‎ ‎ ‎ ‎(ayy) =a ns gl Ja at ete ODI) ane Jl ۳ a 8 5 3 ۲ ‘| ja ‏وم وها و‎ a 4 ‏ی‎ ‎a 057) Noy ‎ ‎31 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 32:
tas cee ‏هر بردارى كه از يك مركز مختصات لنتخابى به هر يك از نقاط يك شبكه كريستالى وصل شود يك جهت را‎ نشان مى دهد. جنين يردارى را مى توان بر حسب بردارهاى واحد محورهاى مختصات جنين مشخخص کرد i+ vb-+ we ay gt ie ‏به ويلة برقارى‎ AYE na Sa cps stan ge i WV Aa Sos اكه ميدا أن . مبدا مختصات و جهث آن جهت مورد نظر را تعيين مى كندد مثل بردار فوق» از مدا و قطله ای به مختمات لد و وس بو #اسب مى كفرد. به عتوان انديس ميلر براى مشخص كردن جهبت كريستالوكرافى : كوجكترين اعداد صحيحى كه متداسب با آن مختصات و يا متناسب با طول مولفه على أن جهت ير روى محورهاى مختصات باشد انتخاب مى شود و اين اعداد طبق قرار دك در داخل يك كروشة. توشته می شود 000 در شكل زير جند متال برلى جهات مختلف کیسالی در یک شبکه مکی نان ‎cong 8‏ ۳ Te 7 1 1 ۱11 امشايه آنج كه در مورد صفحات هم شكل يا هم ارز نت ‎eg AE A RS Md J‏ امشايه دريك شيكه قاين ‎aS‏ دليل وجود تقارن و تعداد اتم هلى براير در هر واحد طول هم (رزئ. و جناتجه در مواقمى كليه جهات هم از با هم شكل مورد نظر ياشددمى توان به جاى تعيين يك به يك آنها 2 

صفحه 33:
میلر آن را یه صورت : ‎tg UW‏ براى مثال هر كاه تعامى جهات ۳۱ rhb od ‏در یک سیستم شبکه کریستالی‎ یکی از شاخمهای اد ۱ مكعب فر تظر ياشد ب دافن علامت 41118 تمامى أن جهات مشخص مى شود فواصل بين صفحه ای فاسله هر صفحهابی از صفحه يعدي موازي آن در سيستم كريستالى مكعب » از له یرب دست می ‎aa) = 5S‏ مق درلين رابطه. 8 واحد شبكه و للب شاخصهاى ميلر هستند البته يراى سيستم هلى كريستالى غير مكب بايد هر سه واحد شبكه القلاية) داده شود و رابطه هندسى براى فاصله بين صفحات موازى شيكه تا يه عنوان مثال روايط زير اباط بين اشلاح شبكه. انديسهاى ميلر و فاصله صفحات اتمى را در جتد سيستم 1 Jefe Sait 3 

صفحه 34:
تعد - مازلا ناج ااه + م نونو و اقا ay ‏)که‎ Bcos*a + 2e0sa) ساختار كريستالى فلزات و تكرار صفحات اتمى همان طور كه قبلا اشاره شد فلزات هارلى بيوند فلزى أند بدين صورت كه اتم ها يا دقيقتر بكوليم يونهاى امنبته به وسيلهاوالكترونى آزك به يكديكر متصل مى شوند: تيرؤهاى جاذبه از نوع ببوتدهاى جهت فار نيستند. لذا ساختار كريستالى أنهانا حدود زيادى تابع اندازه تسبى انم ها و طرز قرار كرفتن آنها در کنر يكديكر لست و يا به عبارتى به جكالى تراكم بستكى دارد. دراين توع بيوند يه واسطه وجود نيروهاى جاذيه ره هتم ‎og UN hid IS ae Ba gs‏ ابا تم های دیگریرکند. دی حرصت وند در واحد حجم كريستال به ماكزيمم خود برسدو كريستال حاصله يه صورت بايدار ياف تقريباتعام فزات مهم به سه شكل كريستالى متبلور مى شوند اين سه شكل عبارتد از مكعب مركز فار (©©8): مكمب با وجوه مركز دار (800) و هكزاكوال ستراكم ‎ICP)‏ أغلب فلزات به يك شكل متبلور مى شوند ولى فلزاتى هم وجود مارقد الت لتجماد: داراى بيشتراز يك نوع سيستم شيكه كريستالى اند كه هر يك رأ كونكى (الوتروبى) : خود ياعت به دست أوردن خواص مختلفى از يك توع فز مى شودسائند أهن كه هارا si aya cui 4 

صفحه 35:
فاك اقلب به صورت متراكمترين يايهعبارتى فشرده ترين شكل ممكن متلور مى شوند در بين سالهاى مينلى قرار ذا وهای سخت در کنر 1883 تا 1897 يارو تعداد زيادى از ساختارهاى كريستالى را .يكديكر و ماختن ساختمائهاى فشرده بررسى كرد به منظور يدست أوردن ساختار متراكم ازيك عنصر تويهانى با ثنازه هاى يكسان (شنامهاى مساوى) در كثار يكديكر طورى قرار حاده شد كه حداقل فضا الى در بين آنهايافى بماند. طبيعى لست كه درا ين صورت توبها يايد لايه هاى مشخص فرار كبرد نتيجة فرار دادن توبها دركنار هم و رسيدن به ساختار متراكم. تنهايه دو طريق امكانبذير لستاين دو نوع ساختار (أرليش اتمى)» ساختار متراكم كزاكوال و ساختارمتراكم مكمبى نام خارد شكل 1 يك لاي از انم رابا حداكخ تراكم ماند لابه 8 نشان مى دهد به طورى كه ديده مى شود ام ها دركثار هم به شكل مماس بر يكديكر قرار كرفته اند براى رسيدن به موقعيت متراكمترين شكل ساختار اكريستالى لايه 8 به مورتى كه هر شكل تمايش داده شفه بر ری لاه ۸ قوار مى كيرد به طورى كه تعدادي از فضاهاى خالى بين اتم هاى لابه 8 را به اندازه مساوى مى بوشائد. اكنون يك لاه از صقحه نمی سومى مى تواند طورى روى ‎JAB AY‏ كبرد كه اتم هاى أن كاملا درا مدا ام های یه ۸ بدا لین لابه هم كه بالايه اول كاملا يكسان لست مى ‎ly‏ لايه 8 تاميده شود. 35 

صفحه 36:
5 اشكل ‎١‏ + (الق) شيكة تشردة مكزكوتال. (زب) غريك از یی ۸و بدا تشن داد ده ست (ج) تكرار لابعهلى اتمى در نسم كيكو دين ترتيب لايه هلى مختلف نمی می توئد طورى ير زوى يكديكر قرار كيرئد كه وضع لاي ها به طور يك درميان يكسان باشد. دراين حالت وضع قرار كرفتن لايه هلى اتمى وي به عبارتى تكرار صفحات اتمى ب سوت ....... ۸۵۸10۸ استه اي توع أرايش اتمى يا ساختاركريستلى. ساختلرمتراكم هكزاكونال .تاميده مى شود. علت لنتخاب تام كزاكوال برلى اين نوع ساختار فشرده اين لست كه تويهاى موجود در دو لايه متولى لد كوشه هاى يك سلول واحد هكزاكرتال را نشان مى دهد كه با خط جين هر شكل 1ج أنفان ذاده شدة الست اما نم هلي لايه سوم يليد اجبار به صورتى که فر قوق بيان شد قرار كيرف أنه می تونتد در فشاهاى خالى ديكر لابه 1 قرار كيرند همجنان كه در شكل 2 يكى از أنه به صورت خط جين ead wl gles 36 

صفحه 37:
‎cat als By A‏ لاه ۴ تمه می شود و ‏لين طرز قوار كرفتن لايه هلى اتمى با ب ‎ ‏امكان لابه جهارمى كه قرم ديكرى فاشته باشد وجود تفار ‎le AY J ike‏ اتمى به صورت ...... ۸۵6806۸86 استد ‎wal Le ip Gal‏ ساختار فشرده مكمبى با وجوه مركز دار تاميده مى شود براى اينكه بدائيم جرا يك جنين ساختار كريستالى : شاغتر عكديى تاميده م ى شود بايد يسع شيك سای مکم با وجوه مک دار را قاری چرخانین ‏و تفرن مكعبى را درآن بررسى كنيم ( شكل 3 ‎CBA gina epee SL TU 

صفحه 38:
بدین تیب خواهیم 1 ساغتارفشردهمکبی با وجوه مرکزدارمکی فست که از 14 توب ساخته شده ودر نتيجه اين ساختار را يه عنوان ساختار مكمب با وجوه مركز دار مى شناسيم چنقچه ساختار كريستالى هكمب با وجوه مركزدار (5©6) و هكزاكوال متراكم (1168) را در نظر بكيريم: (شكل 4 در هر يك از اين دو ساختار كريستالى هر اتم با دوازدة انم ديكر'در تعاس مستقيم اسث درسيستم 107 هاتم از يك لابه يا شش اتم و در لايه هلى زيرى و لان هر هر يك اسه اتم فر حال تعاس ‎se ela Soe I NS ASU Sig 010112121296:‏ هماهتكى أن ‎ly ao‏ دو نوع ساختار 700 ‎sae Stan aye it 1D a gS HCP‏ كتورفيناسيون ممكن لستء زيرا ها در جنين ‎ll‏ اسث كه جكالى حداكتر و نكر متراكمترين فوع ساختار كريستالى اسث. عده كوثورديناسيون: (الف) در شبكة تدك (ب) در شبكه هكزاكونال متراكم فلزاتى وجود دارند كه داراى ساختار كريستالى مكعب مركزفار (866) مستند. شكل 5 در جنين نوع كريستالى هر ات ملتند اتم در مركز با 8 ات ديكر هر تماس الست. بدين جهت عدد كثورد يناسيون شیک 8 

صفحه 39:
6 برلير 8 است كه اين عد كوباى اين لست عه شیکه کریستالی 1362 دارای یک ساختار مراکم نيست و تنها 168 از فضاى سلول واحد از اتم ها اشفال شده لست در صورتى كه هر مسيستم كزيستالى 66 و 1360 74 از فضاى سلول واحد آنا از اتم ها اشفال شده است. بتابراين يك از عوامل تميين کننده در تراک اتمی عدد كثورديناسيون و ديكرى ضريب تراكم لست (يعنى همان 068 و 174 بيان شده). اساختاز شبك 002. (ب) شکتل نضایی سلول زاحد 02م (ج) صفسة 866 از شرب تراك شسبت حجم تلا ات عاى كلمل موجود هر يك سلول واحد يه حجم سلول واحد را شريب رک میت حجم تعداد هایمجود هر يك سلول واحد ORs ‏شريب‎ 29 

صفحه 40:
این ضریبتشان می دهد که چند درصد حجم سول وا حد توسط میا نم هی اقال شده ست. بای تعین ضریب راک ام ات كه اشاره ى به روش محاسبه تم های کامل یک سلول ود شود (BCC) Jo pase pes oa sa ‏الف)‎ هر این سیستم 8 تم در گوشه های مکب قرر دار که هر یک از آن 8 اقم به 5 سلول واحد تعلق دار یک انم در مرکز مکیب که متعلق به همین یک سول واحد ات رین سیستم رای تعداد 2ات امل میباشد. (شکل ک) ب) عاد ام های کال در سیستم مکمب با وجوهمرکدر ۳60 در این سیستم هم ام در گوشه هایمکمب فا درد که ریک از نها به 8 سلول واحدتعلق داد نی ‎ad‏ و 8 و 6اتم در مركز وجوه كه هر يك أنها متلق به دو سلول الت يعنى ‏ 2 بدين ‎ ‏هر شيكه واحد مكعب با وجوه مركزدار مجموعً دارا 4 اتم كامل لست (شكل 46 ‎ ‎40 

صفحه 41:
شكل ع : (الف) ساعتار شيكة علا (ب) شكل فضابي سلول واحد 0 خ) سفحة 3ه ازشكل فظابى جهت محاسبة شاع بصب 6 ج) تعدد تم علي كامل در سيستم هكزاكوال متراكم (81©8) در اين سيستم 12 اتم دركوشه هاى هكزاكوال قرا دارتد كه هر يك از أنها متعلق به 6 سلول واحد ويك أتم در مركز هر قاعده كه متعلق به دو سلول واحد بوده و سه اتم در بين هو قاعده كه تمام متعلق به سلول وا هستند نی مجموعا تم کال (شکل 0 شل ۷:(لف) شبکه نضایی ۰۳6۴ (ب) سلول واحد شيك 099 ‎Sl wep (Je‏ را حر سلول واحد 866 و 366 بدست أوردم و أنه رابا هم مقايسه كنيد ‎4 

صفحه 42:
ضریب تراک در 3006 :بای محاسیهحجم سول واحد بر حسب ‏ می تا از شکل (5سي) فلت و ص را برحسب + مین کرد ته - 2م + لمم a bec = ‏وي‎ BCC ‏شرب در‎ Bil is] ۶ ‏تراكم در 266 يرا محالسبه شريب تراكم در 06 ايتدا حجم سلول واحد 766 رار حسب‎ vert isn gi ‏اوس سمي يد سه‎ لد وه ۲( - باه این شریبتراکم ار ات با 2 

صفحه 43:
ذر ابنجا مى توان جكالى يا وزن مخصوص حقیقی یکی عنصر امد کریستالی راب اسفاه از ‎apd Aa‏ اتراكم اتمى يه دست ورد ير هكس با داشتن جدكالى و نوع ساختار كريستالى مى تون شماع اتمى دو واحد شيكه يا فواصل اتمى را محاسيه كرد به عنوان مثال جنانجه يك سلول واحد از يك سيستم كريستالى مكمب يا ضلع 8 و تعداد 8 أتم را در تر يكبريم در ين صورت وزن اين سلول واحد بير أسث با وزن اتم هلى موجود در اين سلول واحد. وزن اتم ها در هر سلول واحد را مى توان از رايطه زير بدست زین زرد ل وزن اتمى 8 تعاد تم ها در یک لول واحد الوزن سلا slg] Na وقتى حجم هر سلول واحد أل باشد. بدين ‎SBS MR at?‏ برابر ون سلول واحد تقسيم بر حجم ملول واحد خواهد بود 43 

صفحه 44:
وايش رال الاجم يبيل واد بيت مل ) جكالى الومينيوم را محاسبه كنيد. و ‎Teste ages‏ و ساختار كريستالى أن 566 و وزن نمی آن [0«تار 2426.97 fo Atoms/ mol ‏غدداوگادرو‎ aM حل؛ با اتفاده از رابطه ۷۲۸ ."وا تجهب نک الومینوم. دای شبکه کریستالی 506 است. اتعاد انم الى آن 3-4 و واحد شيكه آن يراير ات با ات معاي معا > « رین چا آن بر ست با ۸ البته إين جكالى محاسسبه شده مربوط به يك كريستال كامل (يابدون عيب) است. اما هر واقع جكالى که از ی 0 طريق اندازه كيرى تعيين مى شود معمولا به دليل وجود یب های جای خالى عدد كوجكترى خواهد يود 

صفحه 45:
‎ie‏ نمی خی و صفحه ای ‎ ‏رای بدست آردن تراكم اتمى در امتداد يك خط و هميينين بر روى يك صفحه از مفاهيم جكالى خطى و ‎la te‏ تفاده کرد ‎eS eo ely Sah gl‏ الف جكالى اتنى خلى ‏تعداد اتم هاى كامل موجود بر روى يار خط مجكالى اتمى خطى ‎ ‏مثال) جكالى خطى انم هارا در متداد [110] در شبكه كريستالى مس تعيين كنيد ‎ ‎= y/TVAA =V/rvax ‏مس7‎ ‏2 2 مها ‏4 202 طول يلوخد ‎ ‏چا نی نی ‎atoms ۳ ۳ ‎ ‎cht eal ie TP |‏ در تاد [1110 ‎ale‏ نمی صفحه ای اد أتم هاى كامل موجود بر رو ی چرس ‏مثال) جكالى صفحه (100) را در شبكه كريستالى سرب (566) محاسيه كنيد. ‏سا لا ين ‎ ‎45 

صفحه 46:
ا ص ممه atoms ___ atoms 0 3 ‎ay‏ جكالى اتنى صفحه (100) برش ساختمان يلورى لزت معروف: Fee 1 الوميتيوم - أهن ‎١‏ - يلاتين - سرب- طلا- مس حنيكل - تقر Bee a8 ‏يتاسيم- تكستن- سديم - موليبدن- واناديوم‎ - gal معي نکن بای محاسبه داد ام هایموجود در یک سلولواحد از له زیر هرهم ريم Ne N oly phe ‏دادم هی موجود‎ N ‏تعداد اتم على موجود در سطع وجو‎ 6 ل تعدد اتم على داخلى لا تاد ام هی موجود در گوشه ای لول 4 م2 دق ‎se‏ 46 

صفحه 47:
تست ) مجموع تم هی واحد ساختمنیشیکه 9016 جند ام است زد 72 ‎st‏ 92 43 مر پلیخ گزینه 2 ددم هایی که سلول واحد رامیسازندمد نظر اس تست) ‎a ane (mille) je ae‏ شور خورده دم است؟ (زد 75 di OB IH 200 ‏مل‎ 0 Asa: اتست) ضريب تراكم انمى ذر يك فلزنغبارت از كدام مور ات زد 06 سح تعداد اتم هاي موجود هر واحد سطح ب سطع سلول a 

صفحه 48:
2سچم تاد تم هی تشکیل دهنده سول ود ه خیم سول ‎ered‏ تعداد ام هی موجود در لول واحد یه حجم سول سح تاد ام UL ch Je sly sis ‏تشکیل‎ نع نت3 اتست) عدد هسايكى براى كريستالهاى يا شيكه مكعب ساده بير است با (کنکور ‎(7B‏ ‎pe 83 62 4a‏ ياسخ : كزينه2 اتست) در سيستم مكعب فاصله مختصات (110] براير لست با اكتكور 8 كمه طبه ‎aw‏ = + Te Ye ea Seif at که و ‎a‏ 7 لاجملل 48 

صفحه 49:
تست) یت شیکه ای هر سلول واحد در ساختر ری المتوم ۳ 04049 است.مقدر مق آن را حساب كنيد (كتكور 038 ل" موده "لقو ‎ogi‏ 124 تست جرا ات ها براى تفوذ هر أهن 86 نفو بذيرى بيشترى فزن تادر أهن 1806 (كنكير 168 ره يور بين حفره لى 1706 كوجكتر از ساختار ‎SBOE‏ 2 ضریبفشردگی نمی آهن ۳6 تست 3ضریبفشردگی ‎gal gat‏ 1960 کمتر اس sl SS FOC gett ola ed Sete اتست) ميزان فشردكى ‎factor‏ 6 شبکه آهن در دای محیط چند رسد است؟ (کنکور 8( ‎2a‏ هه ۵ مير يلخ : كزيته2 4 

صفحه 50:
هل حنمل اتست) جكالى اتمى صفحه (100) در شبكه كريستالى ‎Sells ll mm’) ep POC‏ ۱ caus relat ۳ e 0 ‏مدعا ور‎ 0 a ‏ياسخ : كزيته3‎ 1 ‏1م‎ ‏تعدادانم‌ها‎ 4 wy 2 ‏ممع‎ ‎0 ‏بتك "رمو رو بك درا ای گس‎ We 3 - Es 0 

صفحه 51:
ست) داستیه (یگلی) آهن "که دای باتار 1806 و مشخصات فیل می باشد. بر حسب 5 76 کم است؟ نکر 09 اماع @ - دون شلات آهن 56 جرم اتمى عن مور مقت مود جور ‎Neate‏ ‎ad 5 Som?‏ ‎R= Enea yf arr em‏ WF rd Fema ie تست) انیس میر صفحه 0۸8 عبرتاست از( کنر 09 5 

صفحه 52:
9 5 اتست- فاصله بين صفحات (111) در سيستم مكعبى وجوه مركز دار (66:6) برحسب شماع اتم جقدر مى ايعد؟ (ککرر 09 

صفحه 53:
تست) ات ای آهن با ساختر 136 رای چند عدد هسایگی می بشند(کنکور 09 ‎be 88 62 ۸‏ پلخ 3 ”قدا ‎ama gle‏ 0.127 مى باشد و ذر هر سانتيمتر مكمب فشاى لشالى ‎me‏ متراكم مى شود .ضريب تراكم مس كدام الست #ذكتكور 80 a ma ose at Eat o/aaxy vate" poet nie سس بخ کی تست) كدام كزينه معرف جهت نشان داده شده در شكل الست؟ (كتكور 80. 3 

صفحه 54:
60 ‏است؟ (ککور‎ fas (Miller) gle p ABC ante nie ‏تست)‎ 119 at 2 4 any ay ‘ @ 4 8 0 0 نکن محور مختمات تغير مى يبدل كزينه ها غلط مى باشنه). 

صفحه 55:
cote (Miller) foe a شده کدم است؟ (کنکور 8 on) on oy ana 4 0 e a تست) نک ‎il Ie SV pe SPCC Sgt‏ ادها یم ول من یت الفا کی ماهر ‎a 3‏ م امد ‎4a‏ 20 5565 = fave Vice (hry 3s 

صفحه 56:
تست) کدام كزينه طول بردار يركز را براى فلز نقره با ساختر کرستالی ۴6 و ‎ab‏ شبکه ای مشخ اع تمايد (كتكور 81 ad 0707as 77a ——BHH AL 56 

صفحه 57:
عيوب شيكه كريستالي: از نظر كريستالوكرافى. كريستالى كه دارا ساختارشيكه اى كاملا منظم از تكرار سول واحد ياشد. كريستال ايده ال تاميده مى شود اما يك جنين كريستالى در طبيعت به ندرث يافت مى شود و عموماًتعام كريستالها داراى عيوب ‎ll‏ كه تاثير عمده و بسزانى بر روى خواص فيزيكى و مكانيكى كريستالها ند يا كنتول عيوب شيكه مى توان فلزات و ليازهابى با استحكام يلا مغناطيسهابى با قدرث بيشتر و ديكر مواد يا خواص صنعتى بهترتوليد كرد عيوب شيكه كريستالى را تسبت به ابعادى كه دارد مى تون به ترتيب زير تفسيم بندى كرد 1- عيوب نقطه اى (عيوب صفر بعدی) میب هن رموب وک هی (oa pe) gage 4- عيوب فشايى (عيوب سه يعدى) عيوب فوق در اقلب حالات در اثر موامل خارجى يوجود مى أبند ‏ يه عنوان مثال رشد قلط كريستالها در مراقع اتجماد سريع و غيرة 1- عيوب نقطه ای الف) عيوب جاى خالي: 57 

صفحه 58:
محلهاى خالى اتمى در شيكه كريستالى از مهمترين و ساده ثرين عيوب نقطه اى مستند جنين عيونى مى مواقع انجماد (بخصوص سرد كردن با سرعت زياد از درجه حارتهای ال تفيير شكل. اشعه امن يا لشعه أى كه حاراى لترزى زياد است ويا در درجه حرارتهلى بالا به وجود مى آيدد محل خالى را در شيكه. رسای و عت ل مشخ ید ام را در تخود رای اه جای خالی ست. که تاد این جاهای خالی بل مجاسبهاست. دن يك محل الى بايد انم را به طريقى از محل خود در شبكه خارج ساز ايك محل خالى نار يدين منظور مقدارى لفرزى ‎al‏ كه انرز با عيب بين شيني ‎Interstitial Defect‏ ‎ne‏ تقطه لى. عيب بين نشينى است كه در اثر قرار كرفئن يك اتم در فضاى موجوه ‎ ‏هاى شيكه به وجود مى أد شرط أوليه يراى قرار كرفتن يك اتم ثالث به صورت بين نشينى در بين انع های شبكه اصلى به اندازه كافى كوجكتر بودن شماع اتمى أن از انم هلى اصلى شيكه است. يه عنوان مثال ‏مى تون قرار كرفتن اتم هلى كزين در شيكه مكعب با وجوه مركز دار آهن را نام برد اين كته عيوب مى ‎0 

صفحه 59:
تود باعث كجى يا تغبير شكل موضمى در ساختار شبكه كريستال شود. هيب بين نشينى بيشتر در شيكة هالى با شريب تراكم بالين ديده مى شود. substitutional Defect ste wo أتم هاى تاخالصى هاى موجود در يك كريستال ممكن لست در محلهاى خالى به جاى اتم هلى شبكه ويا در فشلعاى موجود بين أن هاى شيكه قرار كبرد كه خر حالت اول شعاع ‎alg ee ete A‏ شماع اتم على اصلى شبكه ياشد. + وش ووووو 00000 000-90 د عدا عات اقل ا حلش حك 2- عيوب خطىٍ ‎A‏ تجا له اي با خی در شبکه کریستلی . تاجایی ها هبیی هستند که در مداد یک خط در شبکه دید میشوند. ین جهت. نومه یه از من زد اجای له ای را می توا از نظر هندسى انتهاى يك نيم صفحه اتمى اضافى كه بين دو صفحه ابیز یک شيكه فرار كرفته ويا به عبارت ديكر عدم وجود يك قسمت از يك صفحه اتمى در شيكه كريستالى فرض 59 

صفحه 60:
رد بدین صورت در شبکهتایصی به تام تور تيدان به وجودمیآید. یک خظ ‎ce‏ مامت این مات عط مود در هت تیم ‎ni‏ لدان لسع وحن فين سعد فين حبك راز بحت تيز شکل صفعه للزش مینم. که عند بر آناست تشانداده و خط ‎Ja clan ol‏ مشترک این دو صفحه است.کمیتی برا تعین مقدر و جهت این عیب به کار می رود یک کمیت بداری است که به 6 ‎aa Jel‏ تامده مى شود مقدارو جهت ابن به كمك طلى مسيرى حول خط تايجابى تعيين ين منظور نقطه لى را برلى شروع مسير بر روى شبكه انتخاب كرده و هماتكونه كه ‎SE‏ نخان داده شده ‎al‏ مساوى را در جهات قالم و افق (به نام فو يركرز) على مى كنيم بردازى كه نفطه بايان مسير ايه شروع وصل تكن بردار ركز را نشان مى دهد جداتجه شبكه كريستال فاقد ين نقص مى بود در لنتها مسير ب تعداد فواصل اتمى مساوى در تمام جهات يه تقطه شروع مى رسيديم انناز اين هر ی وراه وت من زونه انسيت يه جهاتى كه خطوط ای و ار بركرز يا يكديكر دارتد تايجانى ها به تليجابى ليه لى. يجاني oo 

صفحه 61:
جنين تصور كرد كه دو قسمت أز يك شبكه كريستالى در جهت مخالف بر رو يكديكر لفزيده لنت ب طورى كه لين الفزش تنه ير روى یک ‎te‏ هرجهت موازى خط تيجابى به لفدازه يك فاصله نمی نام كرفته و ام ها مجددا در رديف هم قرار مى كبرند و بدين ترتيب نايجانى بيجى به وجود مى أيد در اين احالت يك شلع دو صفحه كاملا بر هم متطيقتد ب نیک دوب کی ها ین كه در ليجل لبه ای گنه شد خن می دهد کف نجی پچی بر يركو موی خط يجاني لست و مقدار أن بر كا بع nie tnt (C 6 

صفحه 62:
:ای بای ول تیجایی تام تجایی های مختلط از پوستن تاجایی های لبه ای و پیچی بهیکدیگر به وجود می آند. ‎Me‏ مختلف این ‎ld BSW Sy Jog Ge dy © le‏ بسنگی دارد. هگا یک دور برگرز شامل چندینتاجیی شود بدین ترتيب بردار بركوزى كه از آن نتيضبه مى شود برير حاصل جمع برداز ‎Sai‏ هر يك از تایجای‌ها است. عيب مسا )میب لیا نقص در چیه شد) عيب لاي ى از قرار كرفتن بدون نظم و ترتيب صفحات اتمى بر روى يكديكر به وجود مى أيد بدين ترتيب اكه در قسمتى از كريستال يكى از لابه ها وجود ندارد. براى مثال در سيستم هكزاكونال متراكم تكرار مقعات یه سورت ...۸09۸8۸۵ ری آید در متی که تکار عاتن یه ها به مور ۸0۸۸ است وبا در سیستم مکب با وجوه مرک دار با وجود اين عيب تكرار صفحات اتمى به سورت.... 013۸96در میآید در صورتی که ترر مظلم لاه هایاتمی در ین نع سیستمبه SJABCABCABC... ‏یرت‎ a 

صفحه 63:
همان طور كه مشاهده مى شود در هر دو حالت فوق صفحه اتمى .4 در قسمتى از كريستال وجود رد ف موز ده ها يكى ديكر از عيوب دو بعدى كه اهمیتزیدی در خواص مكانيكى مواد درد. مرز دنه ها ‎ee‏ ‏نائيم ‎La‏ تنام مواد شامل تعداد زياد داه هلى بلورقد و يا به عبارتى ذيكر جند كريستالى ‎ee ye (polyerystal)‏ كيرى أرايش اتمى يا شبكه كريستالى هردان عاى كه مجاور يكديكر قرار كرفته اند متقلوت ته هر یک از ان ها رزهایی زان ای مجاورش جدا شود (شکل زر مره هار ینمی زد نو اشيكه هر داته یکسان اما جهت گیری شیکه ها توت است. 

صفحه 64:
‎gis je‏ در صورتيكه دو قسمت إز كربستال نسيت به يك سطع طورى تفيير فرم دهند كه یکی از ‎lel‏ تصوير ديكرى نسيت به أن سطح باشد به أن دو قسمت از كريستال دو قلو كفته مى شود ید ‎he‏ ره سم باس ‏عيوب فايى يا سه يعد یکین عبوب. فضاعاى خالى ميكروسكوبى و ماكروسكوبى ماتند حقره هاى اتقباشى كوك داخلى: حقرة های زیر سلحی که در اثر خروج كازها يديد مى أيدد تركهلى مونى و از اين فبيل عيوب الست به عنوان ‏مثال هر ار تثير متقايل جتدين تايجابى مخصوصاً موقمى كه تح تاثير يارهاى خارجى متنلوب قرار كيرد ‎ ‎async‏ جز مي لين ‎ ‏تنها عيوب ساده جاى خالى مى تواند در حالت تعادل حرارتى به وجود يد در صورتى كه بقيه عيوب ‏أي كه از لحاظ ترموديناميكى در حالت تعادل تيستند تحت ‎ ‏امل خارجى تشكيل مى شوتد. يدين ترتيب مرز دانه ها مى تواتند هر كريستاليراسيون يا هنكام انجماد دو نايجابى ها در موقع تفيير شكل ‏تیک ونيد اليا 

صفحه 65:
خواص مکقیکیفلات. كس العمل مواد جامد در مقايل تيروهاء كشتاورها و يايه. كلى هر نوع تنشهاى خارجى وارد بر آن اعم 221111111111119 اين عم يه بررسى بلسخ فلات فسيت به ال نها خلرجى مى برا اسل دون وج فلز سل ‎te sel ele‏ (ماشين درمقهوم كل أن) را غداري ‏قامد کلی در مود فا ‎ ‏اكر قطعه لى را تحت آثر يك نيروى فزايتده قرار دهيم و در زماتهاى معين نيرو را قطع و وضعيت قطعه را بررسى كنيم ملاحظه خواهيم كرد ‏نا مقدار معينى از ثيرو جسم شكل اوليه خود را بس از رها شدن از فيد نيرو يار خواهد يافت. (رفتار الاستيك يا رفار كششان فل ؛ ‎ltl Se?‏ تيروى اعمالى از حد معيتى بكذرد يس از حذف ثيرو تفييرات بايدار در اماد تموت. أيجاد خواهد شد لرفتار يلاستيك با مومسسان). ‏ا3أكر همجنان به افزايش ثيرو ادامه دهيم هتكامى كه ثيرو به مقدار معيتى بر سد قطعه شكسته شواهد ‎Seah ‏مفروضاتى كه در اين علم براى ساده كردن معادلات در نظر كرفته مى شوند عيارت اسنت ‎ ‎6s 

صفحه 66:
‎ghee Geet Ua ely eT‏ خی فرع اف تسد 2- جسم همون است: نی تما نقاط جسم داراى خواص يكسان لست. ‎ ‏3 ايزوتروب اسدد خواس جسم در جهات مختلف یکان ‏فاعم وله یو نو توسط ار بل 2 اچندجسم ب یکدیگر مور سنجش قرار ميكير. ‏يكى : تبروهاين كه بر سطح جسم ثر مى كثارتد (قشار داهن ميز با کف دست) ‎ ‏ان (يروى مفناطيسى و تيروى جافيه) ‏ديكرى: نيروهانى كه روى تمام رات چسم ار می کت ‎ ‎ ‎stain oe 3 ‏كرنش عبارتست إز لزايش طول در واحد طول ‎ ‎Engineering strain ‎66 

صفحه 67:
|r ‎OS ly‏ فلزی وان نیم یرو بهمطح مقطع ولق مي شود ته به تک نک :را ‎ ‏که مونوم به کرنش حقیقی ستد کرنش حقیقی ‎ ‎ ‏اه ‎true strain ‎es ‎3 

صفحه 68:
هه امه 1 متال) دو ميله يه طول . موجود است. طول يكى از أنها را تحت اثر نيروى كششى به دو بربر و طول ميل روى فشارى به تصف تقليل مى دهيم در هر يك از حالات فوق مقدار كرنش هلى sae yaaa ge os 

صفحه 69:
كرنش براى فيروهاى فشارى منفى و براى تيروهاى كشعى مثيث لست. تغيير شكل برشى: ‎shear stain‏ ۳ 7-2-۱ ميؤان تفيير شكل برشئ جسم تحت ار نمی برشی 9 

صفحه 70:
ارتياط بين تنش هاو كرنش ها ارتباط بين تنش اعمال شده و ميزان كرنش ايجاد شده در هر جسم درناحيه الاستيك را مى توان توس اشرائب الاستيك ‎apt ip‏ Seely مدول لاستسیته :ان مدول ارتباط بن تتش های عمودی و کرش ها را را میسن Tension Test 2s ‏أزمايش‎ كش لازم لست تمونه ای از فلز مود نظر را هيه کده و به کمک دستگاه ‎PS‏ load ‏امه‎ a. |b AS aka ‏انط‎ ول مد ی ‎Fg)‏ ماب کل وی دشن ‎si gp‏ ” 

صفحه 71:
تتش تسلیم؛ نریی ات که ارب چسم ورد شود لین آرغیرشکل المی در آن مشاهده می گردد استحكام كشتى عبارتست إز ماكزيمم تدر Ukimate Tensile see 50 به گنه که یس ازآنحتی اگر نش کاهش يابد طول قطمه همجنان افزايش مى يابد. 2 نبوبار کششی pl ge ‏نیز قطهمتظر هر نقطه زمر صفحه قیل را بدست‎ ees 7 

صفحه 72:
توجه شود که این و مدا رت ماه رد ای ال رز له فر اهنا با نكت جقرمكى عبارتست از سطح زير تمودر تنش- كرنش يابه هبارتى مقدار ترز جذب شده توسط ماده مرحه شکست را گوند ان برجم ‎por‏ مین اسان یل هقف جقرمكي اخسام كفسان بيشتر النسته ابررسى باسخ فلو نسبت به اعمال و حذف نيروهاي خارجى با توجه به تمودار كش جسم؛ آ- بوسی اعال و حذف نو در تایه خلی نما قله 1 تحت اثر تدش( كرنقى برايريا ‎١‏ در تموته ايجاد مى كند حر اين حالت اكز تنش حذف شود کرش 7 یز معادل عفر خواهد شد n 

صفحه 73:
رین ر قسمت خلی مودر که احیه ‎SM‏ امدهمی شود ره ای خی به صورت زیر ترش ‎o-ke‏ می شود يعني قانين هوك اشريب زلويه خط 02 (مدول الاستيك جسم):8. 2 بررسى اعمال و حذف تيرو در نقطه 2 (قسمت غير خی مود حال اكر تنش ‎٠.١‏ راز روى تدوته يرداريم. ملاحظه مى شود كه مقداركرنش بلاسنيك يجلا ده در نون seedings ‏(كرتشى الاستيك تحت‎ Joes Uy ينايرين به طور كلى مى توان كفت كعد خاحیه خطی تمودرمطقه کشسان ی لاستیک ات خاحیهفی خطى نمودارمتطقه موم سان يا بلاستيك السسته n 

صفحه 74:
shear modulus.» Jy dl اتشايه تباط بين تنش و كرنش در تاحيه الاستيك و تنش برشى و تفيير شكل يرشى را از رابطه زير م (Poisson's Ratio) لين ضريب ارتياط بين كرنش ايجاد شده در جهث اعمال نيو ريا ساير جهات ‎shee ka‏ 8, Ty 74 

صفحه 75:
(Bulk Modulus) jam Jus (VI مدول حجمى ارتباط بين ميزان فشار هيدرواستاتيكى اعمال شده روى جسم را با تفبير حجم تسيى ايجاد she Waal peas 7 

صفحه 76:
8 ‏عيزان فشار هيدروستايكى‎ ee ۷ aan 0 ne av 8 ‏تغييرات حجمى جسم تحت أثر فار فيدروستاتيكى‎ پلاستیسیته فادها موتفاوت عمده بين رفتار الاستيك و بلاستيك موتجود است. 26 

صفحه 77:
oo ae Uae ‏نقطه (1) را در نظر مى كيريم مشاهده مى شود كه جه‎ )1 "لس وی باه ال ند آل در ناحيه يلاستيك جسم تحت اتنش :6 قرار حارد درلين شرائط مقدار كرنش ايجاد شده در من ‎ly‏ به تاريخججه اعمال تيرو الست يعني ‏اكرد 0-6 كرنش ايجاد شده راربا "لت ‏0-03-04-03 3 سر 0007 ‎ ‏عفروضاتى كه براى سهولت بررسى در بحث بلاستیینه در ظر گفته ی شود بدا جسم یوتروپ و همون است. ‏درل تش تسلیم در کشش و فشارجسم یگ تم ‏- ادر تفر فمبلاسیک تیبرت حجمی وجود درد ‏تنش هيدرواستاتيكي تمى توئد منجر به تغيبر فرم بلاستيكى در جسم شود ‏از اثو سرعت كرنش صرفتظر مى شود. ‎Holloman aya et, ‎ ‎ao!‏ معفی اتباط تدش کرتش در تاحیهپلاستیک می بشد ‎ ‎7 

صفحه 78:
Strain Hardening Exponent ‏أغريب كر سختى‎ ksete ازمايشهلى استاندارد مكانيكى: ‘The Tensile Test pas tsi 1 oe 78 

صفحه 79:
اف تسین نقلهتسیمفارادی به دليل اينكه در اينكونه نمودارها محل دقيق شروع خم شدن نمودار مشخص نمى باشد لذا به صورت قراردادى به جاى تعش تسليم: تنشى كه موجب تغيير فرم بلاستيك كمى 960:02 - 460:01) هر تموفار می شود را در نظر كرفته ويه عنوان نقطه تسليم قرارفادى مورد استفاده قرار مى دهتد. L-L. ب) بایک شدن موه ‎Nacking‏ درشمن ‎asl‏ كشش فلزات مشاهده مى شود هنامی که نروی املیروي نموه به قدر حداکت برسد در قسمت کوچکی از نموه یز سطح مقطعبیشتری سیت به سای قسمت ها شروع خواهد شدای مرحله همچنن تا شکسته شدن نموه جلو خواهد eters ۱ 1 aL نکن درنقطه شروع كلوبى شدن براساس رابطه هولمن 

صفحه 80:
‘The Hardness Test ‏آزمایش سختی سنجی‎ 2 سختی به عنوان مقاومت یک ماه در مقبلتفب شکل پلاستیکی و با فرو رفن ماده سخت تر دیگری در روش هلی سختی سنجی: الق) سختى يريتل هر سختی بل از یک نچمهقلی سخت شده بهقطر 1 به عون فروشنه تاه می شود که با تيروى 1 به أرامى يه طور يكنواخت (بدون ضربه) بر سطح صيقلى شده قطعه مورد أزمايش به صورت ‎erg‏ قدا له غامد يي اتاب ميو و برطفس ملس وی اه ام امن فا ‎ ‏الاستيكى بازكشت کرده و تیب شکل پلاستیکی به صورت حفره ای بهقطر هو عمق )در سلح مه ‏مود آزمایش بر جای باق می من ‎ ‏قطر اثرايجاد شده توسط مکرمت ناه گری و سپس عدد سختی بر بل زرط ی بدست میآد. ‎a ‎ ‎ ‎et ——‏ ع ها نمرون ‎ 

صفحه 81:
2]ه م - هرود قم ووه (42- 2صل.- ط)صم ۳و عدوم قر اجن وروی ال شده 300 در نار گرفته می شود أخرآزمايغات از 19 هاي ذيكري تيز استفاده مى شود که فاد از "مهاده اشرط لازم يرا بدست آوردن 8111 مسلوى در شرائطى كه 8يا 10 تغبير كند. عمنوم - ل ب 4 2 داح اد ای یه بیقر میقم Bie Fe ‏"م صاصم‎ 1۳ ina 22030101 ‏شاه‎ 0 ‏کار ده‎ ( 0 01 

صفحه 82:
نکن ای درست مشخس شدن لبه هلى اثر فرورفتكى مى بايست قطر اثر ساججمه (ه) بين 02 :0:7 قطر ساجمه (80) باشد. تكته بايد توجه كرد كك فواصل فرورفتكى هاى مختلف از يكديكر حداقل ‏ 2 انتخاب شود تا دين وسيله از ‎ae‏ تقاط مجاور ير روى يكديكر جلوكيرى به عمل آيدد نكت روش بر يثل يراى مواد يسيار نوم و يسيار سخخت مناسب تيستبه عنوان مثال ‎ly‏ اتقازه كبر سختى جدنها از روش بر يدل استفاده مى شود. نکن در ان روش محدودیت در شخامت نون وجود داد به طوری که شخات تاد سر از 10 بر عمق فرورفتكى بلشد. أتكنه در لين ووش غير يكفواختى على بسيارجزلى هر نتيجه أزمايش تثير رد نکن در این زوش ميتوان حدا تلم يا استحكام كعنشى را به ضورت تجري ‎ely by‏ تعيين كرد به عنوان متال استحكام كششى فولادهلى ساختمائى را مى توان به طور تقريب از راطه ی بدست ورد ‎MN‏ هه ‎x‏ ‎ ‏ب)سختی ویک ان روش فروشونده یک هم مر القمده الماسى لست. زاوي سطوح جانبى اين هرم "136 استء تجو ‏عمل شبيه روش يريئل الست و عدد سختى از ايطه زيريدست مى يد ‎ ‎3 

صفحه 83:
rah sings’ =Toh=_4 AHF 1۲ ying 4 ‏وک وگب‎ aBcD 2 2۳ ‏مدا‎ 3 

صفحه 84:
اسختی ول دراندزه گیری سختی یه روش راکول از فروشونده مخروطی شکل الماسی با اوه 120 يا ساجمه ای شکلٍ فولادى سخت شده استقاده مى شود هر روش راكول عمق فرورفتكى كه هر اث وارد أوردن تيروى مشخصى ير روى تمونه إيجاد شده اندازه كيرى واز آن به عنوان مقياسى برا تعبين سختى راكول استقاده مى شود يه عنوان مثال در راكول © ابتدا فروشونده با يك نيروى 10 كيلوكرمى به طور عمودى در سطح جسم قرو مى شودو در نتيجه فرورفتكى بسيار ريز در سطع جسم به وجود مى أيد. در اين موقع عقربه مستكاد ا بر روی صقر قرار دنه و ايك بار 140 كبلوكرمى ( هر راكول ©) ويك يار 90 كيلوكرمى لاخر ‎BIS‏ يه نا بار اصلى به رامى به آن اشافه مى شود. سخختى بس از واد آوردن بار اصلى و تكهداشتن أن به مدت لازم براى انجام تفيير شكل يلاستيكى مستقيماً از روى صفحه مدرج نصب شده بر وی دستگا سختی بدین ترتيب عدد سختى راكول معيارى از فرورفتكى بلاستيكى ويا دائمى يجاد شده درجسم هر اثر ‎cea‏ ‎el‏ عد سختى راكول طبق اه زیر دست می ید وود 4 ant ‏وا مه نی‎ 000010 aly ih "ود بای هر دونوع فروشونده براي 500 شده لستد نک در روش راکل سرمت عمل زا است و ری نازه گیری سختیها بالا متسب ست 1 

صفحه 85:
ان روش از فروشونده هرمى شكل از جنس الماسى لستفاده مى شود. نيروى واردير أن بين 15 كرم تا ‎ee a‏ درلين روش از تفسيم تيرو بر تصوير افقى سطح اثر كه لوزى ‎SNS‏ بدست مى أبد و به نام عد ستختى نوب ناميده مى شود در اندازه كيرى سطع أثر يه سيب كوجك بودن نز آن از میکروسکوپ استفاه می شود. را محابه مخت توب می تا زرط یر استفاده کرد ع ی دران ره" نيروى یه کر رفته در آزمیش و هلول قطر رگ ار ات در اين روش مقاومت يك قطعه فر ازاى خراش برداشتن توسط حجم ديكرى مور سنجش قررمی كيرف و از روى جكونكى خراش, ستختى مشخص مى شود ان روش معمولً براى تعيين سخنى مواد معدنى به كار 0 ‏مسن يسم مر سفن بين‎ nd Op gn Ap aap 9 aS oR FET ‏الک هک 3كلسيت #للوريت اتيت 6خلاسيات‎ AI tog gab ae pth Repl jpg Ra geal ‏نارای مسج‎ 8s 

صفحه 86:
يا اين روش ميتوان درجه سختى مو را براى هر ماده تعيين كرد. براي تال سختی شيشه معمولى حدر 55 و سخختى فولاد ست حدود 6.5 ته ولى واضح انست كه ايتروش ‎٠‏ روش جندان دقيقى نبوده وب منظور كنترل توليد مناسب تيست. لين روش در معدن شناسى ابتدانى براى شناسایی سنگ معدن به كار محدوده فرجه بندی سختی خرشی غراف دين صورت كه در مقياس جديد ستختى تف بام یک و سختی الما 15 أفتغاب شد و يدين ترقيب محدوده أندازه كبر و سيعتر كفت يه طوزى که اعناد14 براى كار بيدير 13 برق كار بيد مسيليسيم12 يرل كورتف 11 براق زيركن 10 برل كاراقات. 9 تیاس 8-کوارز: 7- شیته کاتزی6فلدسپات و بقیههمانددرجه بندی قیلی تخاب شده لت the Impact test ages eli يكى از أزمايشاتى كه براى تعبين حالت شكست تد تم فلت نام می گید زمایش ضویه ات از مهمترين و متداول ترين روشهلى آزمايش ضربه دو روش جاربى و ايزود اس اين دو روش تنها هر طرز دقرار كيرى نمونه ها هر دستكاء أزمايش ضربه با يكديكر تفاوت دارد. هر روش جاربى تموته لى يه شكل زير يه كونه لى قرار مى كيرد كة در أنتهاى نمونه به طور زد بر روى تكيه كاه قار دل و شربة ‎Si eg‏ ازوف تموته يه طور ممودى در از نقطه تعادلش متحرف شده به يشت شيارثمونه ارد مى شود در رو کیره بسته شده و شوه یر از شاه نموه رد می شود 86 

صفحه 87:
سم 3 روش مقدار اترزى يا كارى كه صرف شكست ويا ايان تفيير شكل تمونه شده اندازه كيرى م شود بدين ترتيب كه حاصل ضرب وزن أونك در اختلاف ارتفاع أونك قبل و بعد از شريه تعيين مى شود. اين مقدار اترزى براير تفاضل اترزى بتاتسيل أوليه و اترزى بتتسيل باقيمائده است. =mg(R— Reosa’) y= ply =mgh, Bp = pli =mghg = me(R~ Roos) Ey Ea = mg(cosp cosa) اتكته در صنعت ‎lege‏ فاع استقاده مى شود هموما مقلومت يه شويه ى بونه بر حسب کار ضری ی اجام شهب واحد بح تمونهمحلسهمی گدد. ngh(cos— cose) ۸ (ak ‏مقاومت به شرية‎ 7 

صفحه 88:
و زمليش ضربه را روى أنه نجام مى دهيم و AA abe ‏فلز از تفای‎ Segue Peal gait نمودار زیر را رسم می کنیم. ‎Foe sates‏ 3 1 توك 860 لسعم یر مس تیک تمق ای اس بالا 0 1 1 13 ap ja pe Ta ‏اااي‎ ازدما 5 به بالين جسم صد در صدترد است, 01 

صفحه 89:
(DBT) apa py elle as ls 1- متوسط ,ود را درنظر ميكيريم 2+ میگین انز شکست معدل با دو دما وا دز تظر گرفته عای منت بان را مايه مق ند 3- متداولترين روش آن است که دمئی را دای 1081۳۳ در نظر می گیرد که در آن دما تطف سلع مثال) درصورتى كه ابعاد تمونه شاربى 108 باشد. وزن باندول يتاك و طول أن 9000 و زاوية يفخول قبل زرا كزن با محور قام "45 وزوي أن بعداز شكستن 30# باد Fatigue yee اخستكى عيارتست از شكسته شدن قطفات فلزى در اثر ‎yy ale te lett Jl‏ عموماً حداكثر تنش اعمال شده در هر سيكل تنشى كمتر از نقطه تسليم جسم خواهد يو 0 

صفحه 90:
creep ‏خرش:‎ خزش عبارتست إز تفييرفرم بلاستيك مداوم اجسامی كه تحت اثر تنش ثابتى قراردارند.إين بديده خصو eae 06 ‏روش سختی سنجی زر فووند مزبوطه هرم مزيع ده است؟‎ lS ‏تستد در‎ الركول 0 2و ont ‏رل‎ بخ یه 2 0 

صفحه 91:
لزات به خاطرکدمعامل ات (کنکر 78 fs anya ‏)اعمال نروی متوب اعمال يرو بت در می با‎ ‏#)سترد كردن سريع فلزبه حمل زير صقر هرجه سانتيكراة‎ ١ ‏3افزايش كرنش در فلزبا كنشت زمان‎ پل گزیه 1 تسته دام گزینه دراه شکل مقل صعیح است؟ (کنکور 09 | صقحات اتمى كامل. ‎١‏ 89 تايجايى بيج ‎٠:‏ گنای له ای ‎us oti‏ ای له ای ©تيجالى بيج ‎glad lA‏ قاصفحاك نمی نقص ‎wath‏ ‎aS pat de‏ #اسفحات اتمى تاق ای له ای ‏يلس كزبته 2 ‎0 

صفحه 92:
تست: حداكثرفيروبى كد يامت تفبير شكل موقت فريك جسم مى شود كدام لست؟ کنر زد 76 ‎Shed dese ee‏ پا كزينه 1 تستد روش برينل معمولا برا سختى أليازهاى كدام فلز مورد استفاده قرار مى كيرد ‎gael‏ 3اكاسيم ‎ped‏ پل کزیه 1 ار رزی جذب شده جهت تقيير شكل دالمى در ماده 3 فقدارزی جذب شده در ‎SM epi‏ 92 

صفحه 93:
بورسى مكانيزم افزش در تك كريستاها تعريف: لفزش عبارت الست از انتقال قطماتى از صفحات و جهات معين كربستالوكرافى يك كريستال ير روى قلماتدیگری از آن ‎Sip system‏ ‎Suir Pane‏ ‎eee‏ 3 ‎‘Sip pectin‏ فيا صفحات لفزش اكثرأ مفحاتى هستند كه حاراى حداكتر دائستيه انمي هستيد بووسی سیستم ای فزشیموجود در شبکه هاى كريستلاى متداول فلات (70 ,ع ©8168,8). خلاتی که رای شبکه کریستلی 1706 هستند. 0 

صفحه 94:
۵ 43-12 2طلراتی که دارایشیکه 146 هد )0001( >1120< ۳۹ عدم سيستم لفزش تلوب ۳ 

صفحه 95:
esr ۱ peice فلت باشبکه 1966 1110 >111< hile 00 6x2=12 nt ole ‏لولدم‎ ‎۱ ‏وحلسم‎ revere 9s 

صفحه 96:
سیستم هایلفزشی می نود ار خطوط لفزش را به صورت متعنی یی اين تعدا جمله اكر تك كريستال 86 را هر دماي حدود 50 درجه سانتيكراد تفيير فرم دهيم آثار خطوط لفزش ايصورت زيراسته إين آار ناشى از تفيير مداوم سيستم لفزش اننت. (dy tas ne Jae ps ‏لغزش مكانيكي در يك قطلعه فلزى به‎ Oat ‏فقط صفحات لفزش 2 ) صفحات و جهت الفزش 3) فقط جهات لفرش 4) صفحات لفزش و تايجايى‎ )1 2 ‏بخ : كزينه‎ اتست) علث شكست قلزات و أليازها در ‎ages A‏ كم ولى تكرارى کدام است؟ زد 8 خستگی مکلیکی .2۰۰ تفبير فازداخلى ‎١‏ 3) سخت شدن درائر تيرو ‎١‏ #كرم شمن درائر بلج : كزينه 1 تست) كدام يك از كرينه هل زير ارتباط بين كرنش حقيقى ( ) و كرنش مهندسی (6) ا بيان مى ‎aS‏ 0, 96 

صفحه 97:
ايخ : كزينه 2 ‎AS‏ طرز قرار كرفتن يونها در يلور يونى نمك ‎(NACD cla‏ از شكل كيرى شبكه از تداخل دو شيك ‏خرن ‎FCC‏ وهای 5 ‏تست : در بلورهاى يونى: فزش در صفحات و جهانی ان می فن كه دو يون هم ناب مجاور يكديكر قرا ‏اتكيره. با توجه به اين نكته كدام كزينه معرف الفزش در يلور تدك طعام 1ه است؟ )22 65 80( ‏م ‏جيك 7" صفحات }1100 ‎bh gn) ‎was saga: ‎۸.1 ‏أسفحكت[111)‎ tye 3 ‎ay ‏أمفحاكت1101]‎ tye ‏یلع كزينه 3 ‎97 

صفحه 98:
send ows ‏شود و تحت عنوان‎ eet under cooling Lebel Sls eb ie Slay ‏از مشخصات‎ ‏مى شود كه عبارتست از کهش دمای ماب یر ای ادلی نماد بدون‎ usec Super Cooling این امرخ ود EX solid Liquid ET-Equiibrium Temperature دمابى معمولا تورى ست كه اتجماد ‎ih SN 9 thane ls‏ علت وجود تحت الجماد مشكلات ‎je J gS‏ لسنتد در رايطه با ققزات خاقس براى لتجفاد در ‎ey‏ ‏اكه ‎as aks oy ad‏ یت می ماد وین به علت زد شن گرمان هن اجما ‎a‏ لين تموفار بيشتر جنبه تنوريك دارد و در عمل نمودارى به شكل قوجود داد vase 98 

صفحه 99:
rae ‘TyeReal Temprature AT =Ty-T930 ‏تحت امد حارتی‎ 293 192 ‏فراش دض لقت نضايه علت مشكلات تاشى اق‎ 0١ ‏لقت دنا وجو ارد واز نقطه‎ ٠١١ ‏ازنقطه‎ جوانة زنى و افزايش فما به غلت آزاد شدن كرماى نها اجمادخواه يود ‎aha‏ جامد از مخلوط كردن دويا جند فز در حالت بخارفلزات مختلف به طور كامل با هم مخلوط شده وتم ها كاملا مر هم رفته و امكان تشتخيص أنها از هم نيبت و اسطلاحا حل مى شوتد. در حالت مقاب فلزات مخت ‏میکن ات به طور كامل يا جزئى در يكديكر حل وتد در حالت جامد اتحلال كاملء اتخلال جزل و عدم ‎ ‏خلال وجود دارد (يسته به مشخصات دو فلز وارتباط أنها ا يكديكر). ‎9 

صفحه 100:
‎ce Dla op‏ جامد ‎Interstitial solid solution ىنيشن ‏فازمحلول جامد بين‎ substitutional solid solution ttle ale Jp ‏فا‎ ‎Compounds ‏)فازهلى تركييى‎ © ‏ممكن است عنصرى به صورت عنم آليازى يا عتصر تاخالصى باشد ‏اين هو از نظر توزيع در شباقه كريستالى ميتوتتد كاملا كسان باشند مثلا هر دو ميتونتد بين نين با ‎ ‎th atte ‎ ‏وس زا ‎pase a a resale‏ لباقي ‎gal pase Syl ol‏ هو به لباز رد شده و ‎nh aa Gl asa che yaad OLA es‏ نزن ‎ ‎Interstitial solid ‏جامد بين تشينى «متاسامة‎ Jp ‏محلول جامد به إين علت كفته مى شود "كه عتصر اليا (عتصر خل شوتده) و حلال براختى قابل تشخيض‎ ‏از يكديكر توسط روشهاى معمولى و ساده فيستقد.‎ ‏در محلول جامد بين نشينى عنصر حل شونده به صورت بين نشين در شبكه عنصر خلال ورد می شود ‎ ‏ايعنى در فشاهاى خالى بين اتم هاى حلال جا مى كيرد 

صفحه 101:
fa) عناسرمعلول جامدجانینیتشکیل می دهند Substtutional Solid Solution ae ‏«المحلول جامد‎ عنصر حل شونده جاى عنصر خلال قرار مى كيرد فعلالپذبریبستگی اراي محلول جامد جانشيني و ازه نسيى أتم ها : اكر اختلاف در اتدازه نسبى ‎fey Sable AALS J pee eal‏ محدوف ومد مت لوهم 

صفحه 102:
اكر اختلاف در نز سبی انم ها کمتر از 15و یشتر از 8شدمی تون گفت حلایت نسبی دریم ‎a‏ 10 اگراختلاف در ناه سبی کمتر از 8 باشد حلاليت كمتر ‎BE eB ent)‏ مشكلى از نظر خلاليت وجود تدارة ) 0ص اختلاف در دز سبی ام ها 2 2 شبکه كريستالى هر جه شبكه كريستالي دوفلز به هم نزديكتر باش .لمكن انحلال أنه بيشتر لست ‎٠‏ أك هو شبكه كريستالى ‎oy LS‏ ارامتر مشكلى جهت انخلال وجود تدارد ا3- ظرفيت شيميابى : هيده شده كه فلزك معمولً نسبت به الكترون عاى ظرفيت حساس ترتد نا ليش انها APB ah coef Bend eat aly Ab: Jt يرنه يك فلا ظرفيت كمتر مقدار کنیا فلز با طرفیت یشترا در خود حل مى كند. ايه عنوان مثال اكر عتصر “© را در نظر يكيريم از نظر اين يارامتر عنصر 8 در صد بيشترى أز )را در خود حل مى ‎Aba‏ سل وق قم هرجه ميل تركيب شيميانى هو عنصر با هم بيشتر باند حلاليت أنها در هم كمتر استزيوا در لين حالت ميل تركيب شيميلي بافث اجام واكنش شيميانى بين أنهامى شود در صورتيكه هر محلول جامد جانشينى واکنش وجود تدارد يلكه ألياز سازى انجام مى شود. 102 

صفحه 103:
يه عنوان مثال مس و نيكل به هيج وجه با يكديكر واكنش شيميانى تمى ذهند. نكت در هر حالت هنكام مشاهده. ميكروسكوب جه محلول جامد جانشينى وجوه 6 محلول جامد بين نشينى. هيج تفاوتى وجود تدارد و همكى مثل یک فلز خالص هستند © فا ی کی 60:00 -ترکیاتبین نشین ‎Interstitial Compounds‏ تركيبات بين نشين هنكامى تشكيل مى شوند كه عنصر اليازى بين نشين وجود داشته ياشد و درضد أن ابيشتراز حد حلاليث ياشد. ال © در أهن درحد 84 :7 02:لمى شود كر مقدار كرين بيش از 1 02اباشد مقدار: 0:02 ايه وان 0 أن به صورت محلول جامد لست و بقيه به صورت تركيب بين نشينى قرار عى كيرد ‎ma‏ عور مدع ‎FexC cet oe cementit ‏شيكه كريستالى سمنتیت مجموعه اى از هشت وجهى فابى لست كه همكى أنها در يك راس مشترک ‎ ‎ph ara gal ‏خوك‎ ‎103 

صفحه 104:
8 ZB, TiBs , TIN ‎Valaney Compounds a,b is 7-2‏ گر دو فلز وجودداشتهبشد با خواص ‎ite lad‏ ني که با هم لباز می شود به شرطی كذ عتصر حل شونده مقدارش بيشتر از حد حلاليت باشف يك تركيب تظرفيتى فاريم. ‎MesPb uy MesSn Je vine ‏به‎ ‎Electron Compounds 50 ajo eS ep pte path Be ae si Jo a jibe fe gp ‏اشوند كه نسبت خاصى بين كل الكتزونهاى ظرقيت به كل انم ها وجود داشت دی نس معمولأ يك‎ ‎ ‎5| ‎ ‎ ‎ 

صفحه 105:
كل الكترونهاى ‎SE‏ Equilibrium diagram phase Diagrams (5) Jos gly ‏بن نمومارها بسته به اجزاء موجود در أن به صورتهاى زير تقسيم مى شود‎ 3- تمومارهاى سه جزتى 4- مواهای چندجزلی: ie Se sly | jake ols دما دو متفيرى هستند كه وجود دارد كه اثر اين دو را روى وضعيت تعدلی فلز met ‏بررسى قرار‎ 4 Aaa, ATtopoe roi ‘eam os 

صفحه 106:
با رسمد خط فشاريخار مايع و فشار بار جامد و بدسث أوردن نقطه تلاقى (8) مى توان خط بين 5-1 ‎las la lag aly‏ شیب يا اتجزاف أن مشتكي به شيك كرينتالى که باب وه ‎LHI Mod gat‏ داشته باشیم ‎ ‎Phazes rule aa it ABN 5b ‏این ون ب تون یس 180 68) هم موسوم اس‎ ‎‘component ‏اد‎ 6 ‏ل تناد تس قبع دعبم ‎freedom gsi) 40,2 F ‎a li a‏ مفرهیی یر فشر و دا و با ترکیب شیمییی لت که می توفند مستقل طبر ند اينون أنكه فزها یر ند ‎a J hue‏ نقطه (1)روی تموارچون یک جزهوجود درد 2-1 و در یک فا مشخص (ن) ‎ ‎ ‏قرار دارد يس 1- # الست بتايراين مقدار 2 - "8 بدست می آد ‎ ‏يدر نقطه (2) هووفاز در كنار يكديكر وجود حارد مليع و بخار بارلين 2 - 8 وبي جزه دایم 1 - 6 در ‏تتيجه 1 - 5 سثء يعتى برلى ابن حالت إز دو متفير فشار و دما يكى مى توائد مستقلا تفيير كند وديكرى ‎1۳ 

صفحه 107:
تلع آن است و در نقطه مقنار 0 - 1 است که این نقطه متحصر یه فردست رای هر فلز) و هبع متفبری وجود درد 2- لمودارهاى دو جزثي: ‎dh by ea‏ استقاده از تاره برای رسم این نواها می تون دو ‎ly LEE al‏ را هرد با هم دخالت داد ‎SF BE Np‏ يا توجه يه ينكه اكثر فرايتدها تحت فشار تابث اتسفر اتجام مى شوند. این نقش فشار چندان مهم نمی ادا 0 فر مى شود و نمودار رابو حسب دما و تركيب شيميايى رسم مى كني کزان که یه گنپ سره یرس ی نقش فشار حذف شنه اس لبعد يم ايه عنوان مثال براى تقطه 16 در دملى مشخص 1.7 501و ۸ 50 درم 107 

صفحه 108:
جزشی مل یه صورت زیر عمل می يناف رسم يك سيستم ف 1 - البازعاى زيرانتخاب مى شود ‎A gale‏ ‎el‏ مر موه 804/208 مر رید قرو Bye 2- تمام فلزات وآليازهاى انتخاب شده را خوب میکنیم ال بت ای جدااه ابه طور تعادلى (يسيار ‎a‏ سرد ومتجمد مى كنيم وافر حين سر شن تفييراث دما بر حسب زمان را رسم مى كنيم. 1 

صفحه 109:
Recorder ‘orcomputer (Arrest Point) gS eo aay pats -4 Te اخ ‎Gab‏ یک دما ات اما ‎i 8 pay‏ 109 

صفحه 110:
اما در ليازها جنين جيزى وجود تدارة. جون تاخالصى هاى عنصر اليازى ذال مذاب يس زدهمی شون و إيد اما در فزات خالس ترکیب شیمییی هم فلرك خالس ۳ ابه عنوان مثال آهن خالص را در نظر بكيريدة تفای عد ‎tee ener‏ مك مور تسد | 0-5 ‎NEE‏ ——— }09 ‎ou sees ) polymorphisa.‏ نت و ابا تفيير شبكه كربستالى. كرماى نهان تفيير حالت در هر كدام از صورتها با هم خرق داد بای شييهاى که انتقال اطلاعات كرفته شده به سيستم دما - تركيب شيميايى كه اين اطلامات همان تقاط تفيير no 

صفحه 111:
تقاط مشبه بدست آمده ره بکدیگر وصل می کنیم(ناط ماه بدست آمده :قاطی که تفيير قاز در أن رخ ميدهد نقاط شروع و بليان اتجمد و تقاط تیب شبکه گیستای و تكته مهم: در تمودارهاى تعادلى همواره دو ناحيه تكفازى توسط يك ناحيه دو فازى از يكديكر جدا مى ويه همين ترتيب دو تایه دو فازی یز نمی تون در كنار هم ياشند و مى بأيست حتمأ توسط يك تاحيه انك فازى ازهم جدا شوند. 0 تک فازی كاريرد تمومارهاى ‎ale‏ ‏- بررسى جكونكى ذوب و متجمد شدن أليازها JU) Sp abe las > al ‏تین نع فا با ازهای‎ -2 3- تعيين تركيب شيميايى و درصد وزنى فازهلى موجود در يك اليازداده شده در دماى مشخص. 4 تعيين ريز ساختار يا ساختار ميكروسكوين ألا مورد تظر هر مای داد شد {Face Transformation) ‏تعيين توغ استحاله ها (اتفيير حالت).‎ S ‎liquids‏ هندسى تقاط شروع اتجماد- خط سئاب ‏خط 8011405 مكان عندسی تقاط ياين اجماد- خط جامد 

صفحه 112:
(117101010119129 مكان هندسى دماهانى كه يالين تراز نها مام تركببات جامدتد شناخته مى شوند. ماب و سرا 00 x00 LE ie 100 J] 0839190 3 100 80 0 در ناحی نک از یک از وجود درد رین ترکیب شیمای و ون آن فا من ترکب شیمایی و ون وه است 101 جامد رکب شیمایی مشخ با * 0 ماب با رکب شیمایی مش در نوی و فزی(متاب و جامد بای معاسبات از( ‎(Ti‏ خط دماى ‎Term tat cut‏ معا دای مورد نظر به صورت اقی سم می شود استفادهمی شود که ین خظ خی است که ترکیب شیمییی لژ در دمایمشخص شده نله 10 میباشد ‎Jes nee‏ [8 fasearrse] ‏اس‎ i ‏ی‎ براى محاسيه وزنها از قانون لعرم استفاده مى كنيم 

صفحه 113:
این اون فقط در واحی دوجزئی با و فزی مود استفاده ‎ge JB‏ كنرف نه يورت كد خط ‎Tso term‏ را در نظر كرفته و تكيه كه را نقطه الاك در نظر ميكيريم درتقاط تلاقى با ‎liquids , solidus Sas‏ تيروهلى 5« و 901 را وارد مى كنيم. wo fe 9 wi ۱ ws Kee 0 ‏له‎ AO as ‏:هر هر لحله.‎ ١.١ ‏وزن فلز در جامد« وزن فلز ر ناب دزن فلز هر لياز‎ Wook = We A, ۷ ‎sits Sipe‏ اهرم هر سمت مورد تظر ‏أكر مقادير 81 , 85 را حر 100 شرب كنيم مقادير آنها ير حسب ]أ بدست مى يد ‎ ‏از جمله كاربردهاى نمودارهاى تعادلى تعبين ساختار ميكروسكوبى يك الاو در هر دما و تعيين نوع از ‏تركيب شيميابى هر فاز ودرصد وزنى الوزن) هر فاز است. ‎ ‎۱ 

صفحه 114:
اين فو فل يعن يض فج رم ‎and‏ تادلی سرد شین آهسته وجود ناد بهتحوی که نو تم ها و یکسان شدن ‎ ‎yb lad‏ ادلی در نماد غیر تعالی سرد شدن به نی است (سریع) که مکان ‎ ‏شدن تركيب شیمایی جامد تشکیل شده تیست. ‏معمولً انجماد ها در حالت 100 تعادلى نبوده و يديده 0898© يا تغيير تركيب شيميايى حتمأ وجود ‎ ‏در ‎ches‏ دوفزی: يستكى به توع انم هاى عناصر خلال و حل شوندة دو عنصر مى تواند 1 به ‎gh‏ کال 2ب طور جنی در يكديكر حل شوتد ويا إينكه دو عنصر يه هبيع وجه در يكديكر حل نعوتد ويا ينك با هم تركيبات بين ‎sleet‏ ‏.وقتى ‎ad pe‏ وجود داشته ياشد تفيير حالتهاى مختلف وجود خواهد داشت ‎(Gb po)‏ ‏ما کتک ری تکتیک ‎11 

صفحه 115:
تین شکل ان نموداه مبوط به وفتى الست كه اتحلال كامل دو عنصر وجود داشته باشد. حد حلائيت تيع ابن بارامترهاست هد شيكه كريستالي ‎١‏ ل اختلاف درشماع اتنى 6 فیت ماب - ميل تركيب شيميلى يه عنوان مثال در خصوص دو عنصر تيكل و مسس؛ عردو شبكه كريستالى 706 شعافه يه تزتيب 1-28 و1-24 وميل تركيب شيميانى 1.8 و 1.9 لشت از ابن اطلامات مى توان يدكوته ننيجه تكيرى كرد كه سى و تيكل مى تواند هر يكديكر كاملا حل شوتد. us 

صفحه 116:
رد شمن ألياز از فوق قوب (دملى بالاتر از دملى ذوب ) تا درجه حارت محیط با رسیدن بهمعطقه زی با خمیری شیب سرد كردن كاهش مى يبد محالت بعدى تموذارهاى دو تابى مربوط به وقتى لست كه بدون اتخلال در يكذيكر اش اينكونه تموارها به صورث زير مى باشده ca Bi جهت ترسیم ین گونه نمورها یز از دیگرامهای سود شدن به شکل زیر ‎ap elt‏ 1 

صفحه 117:
Loi علاليت لسبى دو عنصر درحالت امد امل لا نمک در آب با شکر 9 چنینحاتی وود درد ade pine Sete 1 Cos 4 aa عامسة خلس تس با گاهش ناب مزا سوب افزیش می نب زر حد حلیث کم مشود 17 

صفحه 118:
خط حد حلایت؛ تحت شراطی من است خط حد حلالیت یک خط رات باشد منی با کش دما us 

صفحه 119:
Uda | ‏کاهش دمائم مي سس‎ استحاله يونكتيك ‎eutectic‏ رست از تبدیل یک مذاب در دمای ات به دوجامد با ترکیب شیمیییمتفاوت وبویقر اين استحاله در الازمانى كه عناصر تشگیل دهندهآن به طور نسبى در هم حل شوتد ويا كاملا در هم در نمورهای ذوتابى جون تفيير فشار هر نظر كرفته نميشود ذا فرمول فرجه زادى ب ‎Spe‏ لع دعبم د معد قيمع يل رهز ودار بوتكتيكى نقطه يوتكتيك متختصر يقوف نت وجاى مشخصى دازف لمى تان جدد تقل يوتكتيك داشت ولى ب مكاتهاى مشخص) 9 

صفحه 120:
بای تعیی اه هر جمدی یک فا محسوب می شود هر مايعى تيز يك فاز محسوب مى شود أولى تمام كازها كلا يك فار ‎ys lags os oe dl‏ حالت انحلال جزئى هر جالت جامد مى باشد. ‏نمودار بيشت وادز منطقه موفازى شيب خط كمتر مئ بأشد. ‎ ‎ ‎ ‏اناق تاد ار نش ‎SI EAs‏ ‏افو فلز تشكيل دهنده اش كمتر السستد ‏نکن ای که در سمت جب استحاله يوتكتيك قرار دارتد به اليازهاى هيبو يوتكتيك موسوم اندو ‎12 

صفحه 121:
Sg tea ie sons ‎Ss‏ ما کیک یک نات رک مغ جات جوم ری ی شود ‎ ‎«9 ‎a+ ‏عقت بريه ‏نکن الياؤهلى سمت جب اليك يرى تكنيق را هييو يرى تكتيك و اليازهلى سمت رلست را هابير يرى ‎ ‎ES ‎2 

صفحه 122:
‎nd pS‏ هاى يوتكتيك و پریتکتک از بدا ننهاى خط افقى مى توان تركيب يوتكتيك و يرى ‏تیک داشت ‎Lee L+p nee a+p ae ‏لوده‎ ‎ee ‏فازهاى‎ ‏بطور كلى قراركيرى خاصيت الكترو بازيتيو قوى در كنار خاصيت الكترو بازيتيو ضعيف امكان ايجاد بيوند.‎ ‏غير فلزى را بوجود مى أورد.‎ ‏انفطه ذوب بالا مختی بل شکنندگی بالا مقلومت به سايش ‎ay‏ خاص متفاوت ازا ‎ ‎ ‏تركيب شيمياى خاص و ثابت با استوكيومترى تبت ‏عدر يك كستره محدودى از ‎ ‎le Joy als‏ قسمت تفسیم می شود ‎Mg,Sn ‎ee AS lan fg yo all OSL oe te GL WSLS Fol ‏می ‎SOM Gr fog th‏ هد قسمت تقسیم می ند ‎2 

صفحه 123:
te ‏یلا‎ ‎+ 3 + و + ول 3 نا ولا ۲ ‎Mga Me‏ اتكته از طريق رتك تركيبات و شكل هندسى مشخص آنها در زير ميكروسكوب مى توان تركييات ابين فلزى را تشخيص داد. 13 

صفحه 124:
نکته 50 در حل می شود ولی 4 در 5 حل نمی شود سایراواعاستحته ها تاكنون استحاله هاى يوتكنيق عورد ‎IE ca‏ سير نواع استحاله ها عيارتن از pig cal sas VY 3557 rea 

صفحه 125:
در ليتحالت استحاله أ وجود دارد كه از تظظر حلا تسد جين که رسیدیم ماب به دو ماب 12 و تفکیک می شود ینیب کاهش ‎he ae JAF ih‏ زو مب مایت زد و همتامي زد نک ماش ارهز غنی از 3ب وجود آد که از هم 2 

صفحه 126:
3 ab Gee 126 

صفحه 127:
تحول الوتروبيكه تفييرات شيكه كريستالى در اثرتفييرات دما را تحول ألو تروبيك كويند. تكته: تحولات يوتكتوثيد و بربتكتوليد تحولاتى الوتروبيك مى باشند. اتست )در يك سيستم ألياز دوتبى به هنكام سرد و كرم كردن يك فاز جامد و يبك فاز ايع در يكديكر أنقام شده و تبديل يه يك فاز جامد ديكر مى شوتد نام اين وأكنش جيست © (كتكور 98). بريتعتيى © بريتكتويد sg Sige ايخ كزينه 1 تست |أكدام واكنش تفيير نايذير : متجر به تشكيل يك فار جامد ويك فاز مابع مى شود؟ (كنكرر 38). بنکتیک 2) واكنفى فر نقطه أتطباقى ماكزيسم. © بوتكنيى ‎esd‏ ‎feted‏ (80 a) ap Sng ‏تست )تحول‎ oper ‏مس‎ ‎2 0 127 

صفحه 128:
Leap Bryon 3 6 feted تست )لا غتصرى در منصر ديكر هرجه شراط تفوذى مى باشدة انال ‎on‏ )81( ‎linet‏ 2 فرحالت جامد سوب در آهنمذاب ‎abe‏ ‏پایخ: زینه 2 ‏ند ‏یکی از فل و الا مهمی که در جمد وتیل ‎ ‏ركونى فا ‎ ‏در عمليات حرارتى در مواد جامد و در ‏بضی از رتدهاى توليد اجام مى كيرد وا لهميت خاصى يرشورهار ‎ae St Sy aa‏ حركت ‎ ‏و لتقل مواد هر كزه. مايعات و جامدات بى شكل و كريستالى كه در تتيجه جليجابى كام به كام أتم ها تنا رسيدن به حالت همكن انجام مى كبرد راتفوذ يا ديقيوزن ياديقوزيون مى نامسد كله از ین نها شود در احالت جامد مورد توجه و بررسي ماسته تيروى محركه يا علث عمده این حرکت ام ها (وذ) وج ‏اختلاف لظت اتمى بين قسمتهابى از كزيستال كه خر مجاورت يكديكر قرار كرفتهأند لسسته ‏تست آزاد81) ياتوجه به ذياكرام فاز :كدام كزين صحيح اسث؟ دياكرام نمايفكر .. اننت. ‏)اتخلال محدود دو عنصر 8,6 2) اتحلال 8أدر 4 كمترازاتحلال در 8 ‎2 ‏كامل 8 حرق ولتحلال محدود 8 هر‎ Ded BLA pur Li pd ‎2 

صفحه 129:
اتست أزلد 80) دای ذوب | ربا دام مود می تون کاهش دا 1) تشكيل تركيب يوتكتوقيد ‎١‏ 2)افزايش منطقه خميرى در تفييرات فلظت یر 3 تشكيل تركيب بوتكتيك ‎١‏ 4) لفرايش فاصله انجماد در تغبير فلفلت أل Baugh say اج روج ‎PHESCH‏ در سیستم وی 2 6 در نقطه وکتیک سه فاد ال تاد ۳3 ور 

صفحه 130:
پایخ؛ گزینه 4 تست کنکور 82) دياكرام داده شده شامل چه نع تحولی است؟ 1) بربتعتيك © برتكتونيد ‎١‏ 6 يوتكتيك 4 الوتروبيى تست أزلد 82 ak ge laa A ll a ee gos ape ‏کدام گرا‎ 1320 

صفحه 131:
ياسخ : كزينه 1 تست آزلد 83 أنتيموان » دياكرام سرد كردن مقابل مربوط به كدام مورد لز فوق قوب تا حوارت اعوج م ميرم سر ع 9 8 03 | میویکتیکی ‎et al?‏ بخ : كزينه 4 تست كنكور 80 با در نظر گرفتندیگام فلز ‎dag yh‏ واکنشی که در آن یک ماع با سرد کردن به ‎sale JB po‏ متمايز تبديل شود واكنش ... كفته مى شود 

صفحه 132:
Cocting ‏وترون‎ SOE ais esa y ‎syd‏ 2 بوكتويد ‎١‏ 3-بريتكيىا 4- تشكيل يليت ياسخ : كزينه 1 ‏ست ازد 83 ‎ ‎ ‎ ‎12 ‎ ‎ 

صفحه 133:
a ‏6م‎ Ne Ma پلسخ: که 1 تست ککور 82 اكر دو فاز جامد در اثر سرد شدن با هم تركيب شده و يك فاز جامد ديكر يوجود أورتد. جنين واكنشى ب واتش موسوم است. ‎١‏ لوتكتيكي اخ : كزينه 4 بربتكتيكي 3 کدی ‎sisted‏ Bayles كدام تحول بريتكتوثيدى لست 2 

صفحه 134:
‎Liaop 8+yoa‏ باخهصیا مجهي1 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎a 8 3 0‏ ‎tage egy‏ تست کنکور 82 ‎ware‏ ‏جرخ 1 1 1 1ز 1 درسه از ایغ دز حرجه حزارت: .یات لوم 2م 98 604 نت بوتعیک ‎x‏ ‎uo‏ ‏داجیا ‎ey 5‏ 6 ‎ ‎ ‏در دباكرام تعادلى ليازهاى دوتابى عناصر 26 ,8 در نقطه 20 و در حالت سرد كردن احتمال كدام تحول ‎ ‏مور ‎ ‎ 

صفحه 135:
نوا 8 مس 1 يوتكتيكي 2برکتویدی ‎satan‏ 4 منوتكتيكق یلع كزينه 3 ‎ies‏ عن - كرين نع رها دام دی من - كر ‏أفريت يا هن ‎so A al‏ ات هن © يا قريت ناميده مى شود فرب كاملا ترم و اتعطاف يذير يوذ ‏دارایساختر مکی مرکز در است. ضاهایبین نمی آن کوچک می بلدو حتی نمی ود ام روی و ‎ ‏کوچک کرن ره راحتی در خود جایدهند. در یجهحلایت کین در ریت بسیر کم ات أتم كرين كوجكتر از أن لست كه محلول جامد جانشينى تشكيل دهد و بزركثر از آن لست که معلولجامد ‏بين تشيتى به وجود أورد. ‏نکن فريت دراي ساختار 806 مى ياشد. ‎15 ‎ ‎ ‎ 

صفحه 136:
آستتیت ی آهن 1 ساختار مكعيى با وجوه مرک ار هن آستتیت یا آهن "ام اد و هر مقايسه با فريت ‎٠‏ به طور كلى هر خمامايى كه استینت پایدر ات فلز تر و اف پذیری اد فشاهاى بين اتمى ساختار مكعبى با وجوه مركز حار إز فضاهاى بين اتمى فريت يز كثر است. حتى در 1806 فيز يزركى حفره ها به قدرى لست كه انم هاى كرين به زحمت در مكاهاى بين نشينى جا مى كيرتد تمع اتع ها در مكاهاى بين تشينى هر ساختار أهن كرنش بوجود مى أورد. هر تتيجه تعام حقره ها تمى ‎SA‏ Ath FOC jest gi ‏یک زمان پر شوندستیت‎ 8 8 يمر بلاتراز ‎١‏ استينت يايدار نيست بنبراين ساختار بلورى مجدأ به 800 تبديل شده و آهن 5 نام آهن 8 لت )همان هن قاس و فقط گستر دمانى أن فرق دارد ‎Jb Bap cup‏ احلاليت كرين در فر ‎Js ly lf‏ بودن نما به ماب از حلایت آن درفریت لا ‎136 

صفحه 137:
آهن- کید در ابزعلى آهن كرين اكر كرين از جد حلايت بيشتر يفشد فز ديكرى تشكيل م شود كه معمولً بيد Fe,C ‏که آهن‎ ee ‏رای ترکیب شیمیایی ۰" لست. ان‎ ay gal ‏أهن يا سمانتيت‎ Fe,C ‏کارید ره ملگلهای ۰ ۳ تشکیل می دهد بکه انیت این است که ام های آهن و کین در ساختر‎ بوری گاید با نسیت 3 به 1 وجود اند سمانتيت در مقايسه با آستديت و فريت يسيار ست است و وجود أهن كاربيد يا فريت استحكام فولاة را ا حد رای ‎yey ses ge gu‏ ان ‎ul ap‏ اه پیز تیه نیوا تکرش وا تخل کن در نتیجه در قیسه ماد سرامیگی غیراطافپذی به نهابی تست شعیف ‎ea‏ ‎any SU IC a yes Fee Ca‏ و آیاهای 15-6 حاویبیشتر از 12 کرین‌چدن ‎ ‏بر اسان شمودارتعاذلى آهن- كرين (آهن سمنتيت) بدون عناصر ديكرمى بلشد. ‎ ‏ی نان و نت ‎ ‏اتكته در فولانها استحاله يوتكتيك وجود تدارد يلكه در جدنها اين استحاله اتجام مى بذيرد. ‎ ‎aT 

صفحه 138:
اجزءاهایتشکیل دهنده تور هدما 363 داي هنز خاسیت ینمی كوبمسجراك وير ین مخت رو این ©اكرين) يك عتصر بين نشين لست يس مقدار حلاليت أن در أهن يستكى به حجم ‎٠‏ توزيع و اندازة js gal ihe ls Sed ptt oh? gli ‎wrseT<vare 8-Fe+e 8‏ فازفريت : حداكثر حلاليت كرين 0.1/ ‎0 7 Sole ple oe ‎ ‏اتكته اكثر عمليات حرارتى ‎le‏ یار آستیت اجام می شود ‎138 

صفحه 139:
Tea) a-Fe+e 3 اكرين در نمودار آهن كرين مى تاتد به صورت دو نوع فاز مختلف ظاهر شود يكى كرين خالص به عنوان كرافيت عه با آهن يك سيستم تعادل يايدار را مى سازد و ديكرى كرين با أهن كه تشكيل فازى به نام Fe,C ‏يفار‎ Aad ates GBS BS ams al ‏سمتثیت یا 6:67 کین‎ gal ag ‏خواهد يود لذا تمودار را مى توان همججنين به عنوان يك سيستم كامل از دو عنصر أهن- كاربيد هن در‎ ‎gal lls‏ كزين :بهنهكل برسي باكنة ‎ ‎ ‏ور 

صفحه 140:
0) yoarrec se re () Loyerec ‏زارت واكنش يوتكتيى‎ 8۵ B+Loy eat ‏فولاد هیبننند: شکل زیر یک فاد ییون رشان می هد که 02 درصد کر‎ استنيث .اين الاريك معلول جامد بين تشين يكنواخت اسث : وقثى اليا بطور خيلى رام سرد مى شود تا تفطلة رو خط 661 ميجكيتة تفبيرى درن مشاهده تمى شود: خط 6 را خط دصاق بعرانى بالاين هزتاحية اغبي ويوكتونية ايه ويا 3 ان می دهد یر ‎BOC AG FOC ig gl‏ رای آهن خااص در دسا 0 رغ مى دهد . ولى همجتاتكه از خط ۸3 مشخص است بالقزايش مقدار كوين در أهن اين ذما كافش مى. ان در نله[ 000 che ale ye .بسيار كمى از كرن را مى تند در خود حل كند ‏ این دراي تواحى قبل از یر شک ه 36 کین اضافی کی که ‎pb‏ شود در نی اقیمنده حل سي گرد وی باه خنک شدن و افزاي قريت . استنيت یمان از کین ی ترمی گرد و ما کین ااهل ع قر توف این حکتمیکند ‎ed‏ ترج ‎eH Ld ay XDA HO‏ ‎Cl led Ls VHD ay‏ دی نید وبا ۸1 شنم دهند خط ۸ خط ای اتید لت و رین تن ی آست که هن می تاد تعت شرا دی مور 706 وجود داشت باشذ. در لحظه لى كك ماه خط مى سد : ساختار ميكروسكويى تقري امل 25 تضق و05 فرص اميت نا تیه ماه که 25 خرمد کل ایا ای 8 درد 140 

صفحه 141:
كين لست و تحت واكنش يوتكتويد قا هى ميرد نارين هر ايان واكنش در سات ميكروسكوبى تقريا 25 امرصد يوليت و 75 هرصد قريت لوليه مشاهده خواهد شد . ساختار و مورفولوزى امد یا هیبنت در شک pee ne gas LEA gle pg JS a a bE استحاله لى صورث نمى كيرد وتنها تدك رشد وجود خواهد دا قفون اهرم تريب 89و ی اد 0 یک ناه است .ار ارقیصفعات ‎cet‏ رارکت از مفحات خیتمی باشد. از انجاليكه لت حلایت کین رتیت ذسبت هقی یت ات ایرد مین تفر سار ری از ایدم هی کرن از ملولجدا شوند. از یر لین مرحله یر استتیت رسب ام ای لكر 

صفحه 142:
كين بعورث صفحات سمانيث لست . سيس به علت يلين أمدن مقدا كرين در ال مار صفحات انیت نم هلى اهن بصورت ©1306( فريث يدر كار هم قور مى كيد و بدين ترتيب لاه هى تارك قريت هر هو طرف صفحات سمائئيت رشد مى كنت .در تا ميكروسكوب به صورث آثر كشت ديده مى شود 0121111198 مرز آستني st el tse نشان مى دهتد. خط ‎٠.‏ احتاكثر مقداركويتى که بی نود د یت ال بر 

صفحه 143:
رایخ نیت به مورت معقول جامد غير اشباع لست . ره 3 رری خن" یت زر عقدار كوي به حد شياع مى رسد .با كاهش درجه حوارت حداكتر كرينى كه مى توا هر أسخنيت حل شود هش bon ‏يافته ورودى خط “.ابه طرف نقطه ل حوكت مى كند‎ ياكامش دما از 3 يه 364 كرين اا از مول له چنیا هه وه فد حکله از مر باتوی مني كف د اسراتجام در نقطه 164 أليازبه خط دمل بوتكتويد مى سد :در لحظه رنسيدن دسا به خط 81 : ساختار عيكروسكوى الي رای متا ری نیت است و سماتی برويوتكنوبيد ااقى يصورت شيكه ای .ان ای ‎Bh‏ رای قوادهلى هايريوتكتويد . نشان دهنده شروع وبين تقر الوتروبيك ‎ ‎ ‏الست . طلى همان فرايندى كه توضيح داده شد استنيث باقيمانده يه مخلوط يوتكتوبيد يعنى برليث. ‎ ‏در 

صفحه 144:
تبسدیل مسی سرد در شسکل فسوق ‎PE li ie JL‏ متلوكراقي: ‎al‏ ساختن تركيب و ساختمان فلزها و ليؤها در زير ميكروسكوب را متالوكرافى وينديه لين نو تا قسمتی از فلز برش خورده نسح موه را توس مستباف عل 80 و 130 و 180 أ 1000 متمياقه وزو از آن بوسيله يارجه ماهوت كه روى صفحه دوار تصب كرديده و يا أب مرطوب شدپرداخت می شود ‎el an‏ يلرجه ماعوت مرطوب از سايندهماكسيد الومينيوم (20ل4) بسيار ظريف زتره ‏1 انتفادهمی شود. که همر با آب رویپارچه اهوت پاشیده می شود ‎te peal aga‏ ‎ ‎ ‏اليازهاى آهنى مى باشد و براى اليزهاى نرم تر از اكسيد منيزوم استفاده مى شود پس این ى كردن سطح نمونه ثرا يوسيله محلولى خورنده ( مثلايرى جدن و فولاد محلول /5 السيد ‎Sh‏ لكل (نليتل) هر زمائى معين ( يستكى به قلقت اسيد هر الكل) تكد مى دارئد تا فلزهاى مختلف ‎ ‏اغير مساوى خورده شوند كه در نتيجه لتعكاس نور أنه متفاوت خواهد يود. ير حسب مقدار دكا ‎ ‏انور هر فازو سطح آنء فازها به طور دفيق مشخص خواهند شد وبا ‎ ‏معلومات خاصيت مكانيكى ‎AF‏ ‏اقطعه تشخيص دادم خواهد شد ‎ ‎ 

صفحه 145:
در زیر مکرو و غز فریت به صورت سقید. نگ دیده می شود السفيد فرو رفته به ‎le‏ محلول اج ‎St‏ فار آستیت سقید مت دیدهمی شود فاز يرليت توارى شكل است. از سمتیث تيره رلك اسسث. ( در واقع سمتتيت نيز سفيد براق لست ولى دو طرف أن به يكديكر به حدى اتزديكتد كه همانتد يك خط مشكى ديده مى شود). درصد هر فا نون اهرم متل) در دام آهن کرین تس ۲ ۶-۳ 270 ao il poe yt یر سار آلیزی در مستحكم سازى أهن ب ترتيب تزولى به صورت زر مى باشد كروم سه تنكستن سه واتاديوم سه مولييدن سه تيكل سه متكيز اسه سيلسيم اين اتير سلس لفزايش وزنى مساوى لستوار اسه 45 

صفحه 146:
عنصرى لست كه قابليت سخت شدن را زياد مى كند. مقاومت به سايش و فرسايش را يهبود م مس بجهت مقاومت به خوردكى افزوده مى شود سرب : قبليت ماشيتكارى و روفتكارى را اقزايش مى ده فولادهاى ‎ll‏ سرب دار را مى توان تحت عمليات شكل دادن. برش شعله لى. جوشكارى با عمليات حرارتى قرار اد ولى با اين همه يايد هر حين انجام اعمال حرارتى تهايت احتياط را مبذول حاشت. حوارت دادن بایستی در يك منطقه تهويه شده اجام گیرد. فلظت بخار سرب كاهش يافته و از يوجود آمدن يك ص يي دي عرد اتتكستن: يافت ‎ul‏ ستختى و مقاوصت به سايش مى شود تكته عناصر اصلى عمومى فولادهاى كم الا به ترتيب تزولى كرين سيليسيم منكتز مى بالشده دای زا یر وهای از در رای سختی یی میناد به من این خاصیت: زر اه ده ز وهای تندير مى تند هر سرعت و هرجه حرارتى كه ايزار معمولى ترم و فابل برش مى شوتد, بنحو رضايت يخشى كار كنيد 146 

صفحه 147:
غناصر آلياز دهنده ‎ae‏ تکستن, كروم و واناديوم هستند. يكى از ير مصرف ترين فولادهاى تندير فولاد 4-1 18 ات که 118 نت14 کروم و 1 وااديوم دارد مقعار كرين حر فولاتهاى تتدير. معمولةً در حدود 0:5 - 09 درمد است. 5 افولاذ ساده كربنى قولادى لست كه عناصر اصلى أن كرين سيليسيم متكت مى باشد. فولاد ساختمات فولا ساده كرين با حدود 0.2 درصد كرين مى باشد. ‎bs‏ زايش'درصد كرين در ‎eS‏ کرنی سختی و اسحکا ولد فزایش می اد و ابیت ‎ ‏اسلا دن یز کرین»سیليسيم: آهن ات که مقدر رین آن بشت از یی ات که می تاد دز محلول جامد آستنيت در درجه حرارت يوتكتيك باقى بماتد بنابراين ‎Spe te‏ حتوی برخی از ‏و كمتر ‎ ‏محتولات ‎LE a‏ با نفقیت آاد ‎SOS ate Nyaa‏ از ‎th 4S‏ سيليسيم به عون عامل گرافت کننده هبل می کد و معمولاً مقدار آن در حدود 5 5 2 الست (البنه كاهى اوقات در أهنهاى سيليسيم دار مخصوص ‎٠‏ مقدر یلیس زاين هم تجاوزمی ‎as ‏انواع جدنهة ‎ ‎Gray Cast Iron ‎147 

صفحه 148:
White Cast Iron ‏اجدن سقيد‎ Malleable Iron ‏جكتخوار‎ Ductile (Noda bron ef oe Alloy Cast fom ae وفتى امطلاح هاى خاكسترى ما سفيد براى جدنا بك مى روند.نشائكر ردك مقطع يك قلعه ريختكى م له دیاقع سره رن میم رس مه جب لق لتو مويقاي هرب ده جدن جكشخوار. همانطور كه از بيداست قبل از ‎al‏ بشكندظابليت تنش و تفيير قرم بايدارى را جدن متورق يا جدن كروى يا با كرافيت كروى شبيه جدن جكشخوار (مالييل) است بطورى كه بسيار انعطاف يذير تر وسقت تراز هر دو توع جدن خاكسترى مى باشد يا لين توت که روش توليد و تركيب آن وار فرق مى كند. جدن كروى مقاومت كفش و سيلان زيلاترى از جدن جكشخوار چین هلی آلیزی آنهایی هستند که براى أصلاح خواس بدست أمده از مناصر مسمولى ذآهن. كرين سيليسيم ستكنزء فسفر و كور به أنها عناصرى تطير كروم: نيكلء مولببدن: مس و غيره ی ایند مغلا فيكل را به جدن خاكسترى مى ايند تا رجه حرارت دكركونى يوتكتوتيد را به درجه الى كاهش دهد كه أستنيت هر هرجه حرارت الاق باقى بعائد اين جدن خواص مفناطيسى و مقلومت به خوردكى زياد افاشته وبنام جدن آستنيتى مشهور ته 4 

صفحه 149:
خاكسترى با كرافيت ورقه ایب کرمی شکل می بشد و به صورت 661 ( يا 60©) نشان داده مى شود شكل اين كرافيت ها به قواع 46 ,19 .© ,12 ,8 تقسيم مى شوند كد يا شراط مختلف ( نوع ‎wel‏ ‏مقدار كرين سرعت سرد كردن و عناصر اليازى ) بوجود مى أيند. اشكل بذيرى اين نوع جدنها بسيار كم مى ياشد. ‎tans )‏ سر ‎ale le dy gat‏ ترش به مت نار بهقلیت ‎an ke‏ نع چدنا ‏استفادهمی شوم ‏جدنهاى خاكسترى عمومأ يوتكتيكى مى باشند ‎ ‎SAF Sys aps aay ad Me he a Ga ae Ne‏ لعا یذ گرفن فلز ماب ‏ازير حرجه حرارت منطقه لى كه در أن يوتكنيك ‎ ‏دن سفيد مى توئد متجمد شود تعبين مى كوهد. ‎ ‏جدتهاى هيبويوتكتيكى کم ‏غير اليازى هستعد ‎ ‏ان چا مایت یش عون از جنتهاى مالبيل نظير جدنهاى نشكن داراى مجموعه ای خواص جكش خوارى و جقرمكى خوب مى باشد و ‏در موازدى كه جكش خوری و چقدگی خوب مى باشند و در مواردى که چکش خوارى و جقرمكى حائز ‏ویر 

صفحه 150:
اهمیت باشد جدن ماليبل و نشكن می تونند جایگزین هم شوند. ری اخاب یکی از دوجدن نشکن با عالبيل در اكثرموارد ييش از أنكه خواص أنها مطرح باشدبيشتر اقتصادى بودن أنها در نظر كرفته مى شود. نفكن جدن ریت کی با در اين نوع جدن.همانند جدن خاكسترى. كرين به صورت كرافيت ولى به شكل تكه هلى كروى شكل است. لأدرصد كوكرد و فسفر اين نوع جدن كمتر از بدن خاكسترى ات جدن با كرافيت كروى همانند جدن خاكسترى خاراى سياليت بالا نقطه قوب باثين و فايليت ماشينكارى و ‎gh lt al,‏ لاخ مريت تدده ین وع ‎italy ASA GEES ug eM 8 an‏ پذیری آن ست. ssi اه براى حصول يرخى خواص خاص عناصرى به جدنها افزوده می شون كه به اين نوع جدتهاجدنهاى آليازى كفن مى شود. در براير خزش, خستكى و شوك حوارتى ‎is st‏ 150 

صفحه 151:
© .© زمینهبرئیت فریت. ينه فريت Bajos ‏باعث سختى و استحكام بيشتر چدن می شود؟‎ pa pai Sold Ee ١ ‏2)كرين وموليبدن‎ ١ ‏1)كرم وسيليسيم‎ dest et, تست كتكور 81) ويذكى جدن مالييل برليتى كدام است؟. استحکام ‎eS‏ خوارق زيل ۵ استجکام یه مومت بهسایش خوب ‎Se oy od 3‏ غواري زبد مخت زد قرف در ار ایا اياسخ كزينه 1 لكل 

صفحه 152:
تت اد 82 فولادهاى تند ير شامل كدام عناصر ال ‎lly REA pay JE ells‏ کیلت تتگستن تيكل 4) الومينيوم كرم ‎Peek ‏تست آزلد 42) در ‎slg‏ آهن- كرين ساده ولد با 0 دسد کین شامل دام کیب اس ‏)سد مرصد يرليت. © يرليت»فريت 6 فریت + ستنیت 64 مد درصد نیت ‎Se‏ ‏باس كزيته 1 ‏اتنت كتكور 081 ‎feats OI hss gal gla ‏شیک‎ ‎ ‏1) شيكه مكميى بااسطوح مركز حار ۵ شیکه مكمين مركز فار شبکهمنوری با فنه هشت شلمی ۰ 4)شیکه هربی ‎hee‏ ‎152 

صفحه 153:
تست آزد 49 عنصر آلیژیاسلی ولد تدیر دم است؟ ‎agate‏ 0 عم ايخ كزينه 2 اتست آزك 82) حدود مقدار كرين موجود در ألياز آهن - كرين يا ریت کم اس 0 همه ‎oot 08a‏ ايلسخ كزينه 4 ‎ly sae gS Jae Sala ae‏ 0لست لا مقدر کین كل يوا لتقي ‎ ‏اعمليات حرارتى: ‏عمليات حرارتى عمو به فرآيندى از عملياث كوم كرهن تا دماى معينى ین ترآ دای خوب و نهداشش ‎ ‏در أن دما يرلى مدت زمائى و سپس سرد كردن با سرعت معين و كتتول شده كفته مى شود رین در ‎ ‎bbe ‎ ‎cel ae‏ و زمن, سرعت گرم و سرد کردن تيز لازم خواهد بود ‎ ‎ ‏هنچنین یک عملیات عرارتی می تلد از چند مرحلهحرارت دادن در ‎Sts le gals‏ شدهبشد ‎ ‎153 

صفحه 154:
اغلب سيكلهاى عمليات حرارتى توسط كرم كردن نا تاحيه آستیت ام می شود لا مطامه ال تین هر أستنيث حارلى اهميت مى باشد هماتطور كه كفته شد أستنيت عبارت از محلول جامد بين نشينى كرين در أهن با شبكه بلورى مكميى با وجوه مركز دار (7©6) لست كرين يا ورد شدن در شبكه يلورى آهن استعيتى.ناحيه تشكيل و بايدارى أستنيت را در فولادها كسترش مى دهد با اشلقه شدن كرين ناحيه ‎oly‏ أستنيت از 6912 1394 درجه سانتيكراد كه كستره تشكيل و بايدارى أهن أستنيتى استه به كسترء وسيعى از دما و تركيب شيمياي. الزايش مى يايد لت کین در ستیت: 14 درچه تراد ات که یه 2.11 در شيكه يلورى 706 هو نوع فضاى خالى بين نشينى وجود دار كه می تفن ‎SB ae lan‏ كرفتن انم هاى كرين ‎So Sl‏ فشاها كه به هشث وجهى و جهار وجهى موسوم أن هر شكل زيرتفان مب وه ۳ مور 

صفحه 155:
انام دو توع فضاى خالى از تعداد صفحات جانبى جند وجهيهانى كرفته شده كه رئوس أنه انم هاى أهنى هستند كه أن فضا را احاطه كرده ند يك ات كرين اكر در يك فضاى هشت وجهى قرار كيرد داراى 6 اقم آهن در مجاورخد و ار در یک فضای جهار وجهى قرار كبرد داراى 4 اتم در مجاور خود خواهد يود. ناه های ايند توعفشایی خالی یه طر ال ملاحظله ای با یدیگرمتاوت است. در آتنیتا فرض ایک ثم های آهن گرویبوده و در تمس با یکدیگر باشند یک فضای هشت وجهی فادر ست نمی به ‎eld‏ *۸ 0.52 را در خود جای دهد. در حالی که یک فضای چهار وجهی می تاد تمیبه شمع *۸ر 028 را فر خود تيذنرد با قوجه به يتك شماع اتمى كزين بر با ۸۳ 07 است.فشاهای هشت وجهی راحت تر از فضاهاى جهار وجهى مى توانتد انم هاى كرين را در خود جاى دهند. البته لازم به تذكر انست كه حتى براي نعستن أتم هاى كرين در لضاعاى هشت وجهى نيز نيا يه انبساط شبكه لى است. gles ذو يكوا دی آهن کر دماهاى بحرائى كه در نمودار تعادلى أهن - كرين وجود دارند و از نظر عمليات حرارتى داراى اهميت اند ۱ ۸ موز ناحيه هو فازى فريت- سمنتيت و يكى از تواحى دو فازى فريت. واه فصل مشترگ ناحه دوفزیفریت -آستیت و ناعیه تکفزیآستنیت اماك فصل مشتركا بين ناحيه دو فازى بنمتتيت - أستنيت و ناحيه تتكفازى أ 135 

صفحه 156:
حماهای ید شده تدیل یک فاز یه فز دیگر را جر شراقط تعدلی نی تحث شراقط گرمایش و سرمایشن يسيار آهسته مشخص مى كنند يه همين خاطر كاعى به جاى جروف ‎te At Any Aa‏ تتیب از يا ی ,ری استفاده مى شود. حرف © از ول کلمهتلدلی(00) گرفته شده است. در دماهاى سماد ,3 ,1 تام می شوند اع نو بنابراين دماهاى يحرقى تيع أهنك كرمايش. أهتك سرمايش و همجنين تركيب شيميابى فولادند كرمايش سريع باعث مى شود كه زمان قار كرفتن تموته در دماعلى بحواتى تعادلى براى اتجام تفوذ كافى تباشد و ينواين دكركونى هر دما ‎ls JA‏ يحرتى تعادلى انجام شود. ‎ ‏يه همين ترتيب سرمايش سريع ياعث مى شود كه دكركوتى در دمابى بايينتراز ‎ame le‏ تعادلى انجام شود هر نمودار تعادلى آعن- ‎go‏ اثرات أهنك كرمايش و أهنك سرمايش توسط حروف قرارفادي جديدي ‏که به ترتيب عبارت اند از , ,46 مشخص می شود (شکل زر ‎ ‎156 

صفحه 157:
تزع و ‎be Ob‏ اليازي هر فولادعة به ور کی برخی از ناسر نظیر سيليسيم, ‎ES‏ مولدن و تیم موجب بایدری فیت و برخی دیگرنظیر نیکل و مامت پایاری آستیتمی شون کال زیر 137 

صفحه 158:
ساختارهاى مختلف در دياكرام آهن كرين: يرليت: محصول دكركوتى بوتكتوئيد هر فولادعل ساختار متحصر به فردى موسوم به يوليت لست كه از لاه هاى متناوب فريت و سمنتيت تشكيل شده و مشابه أثر الكشت بر روى كاقذ لست. فريت و سمتتيت فازهانى لند كه هر دو در زير ميكروسكوب روشن ديده مى شوند يناراين خطوط سياه رك موجود در شكل هر حقيقت فصل مشترك هلى اين دو فارند اين موضوع درشكل اكه ساختار يرليتى را در يك فولاد © ‎OS‏ نشان مى دهد كاملا مشخص اسست. ‎ ‎15 

صفحه 159:
ملرتتؤيث: دكركونى ماتتزيت بر خلاف دكركونى يرليت "كه مستلزم فوذ است و رین در دماهای با :انجام مى شود و بنابراين تقوذ در أن انجام مى شود هر دماهابى به مراتب يائين تر از دمل تشكيل بو نقشى ندارد مارتتزيت داراى ميكروساختارى ريز و سوزنى شكل فى باشد. تشكيل مارتتزيت مستلزم سريع دن و بان متقف ‎ERE‏ ‏دمابی که در یک یه دگگونی ستتیت بهمارنزیت شروع می شود را مای شروع تشكيل مارتتزيت ‎als i Ms gta‏ ان دکروتی را نان میدهند با فایش فرصد كرين دماى شروع دكركونى مارتنزيتى ج301 ‎Gal‏ می لد (شکل زیر اكر أستنيت خيلى سريع تا دمن اشود. حال اكر قيل از اينكه تمامى آستنيث به مارتتؤيث تبديل شو سرد كردن متوقف شود. تشكيل مارتنزيت نيز متوقف مى شودو ادلمه تشكيل مارتنزيت فقط در بورتى لمكانيذير لست كه دما كاهش يابد. خماى 146 البازهابى كه بيشتر از 10.3 كرين دارد. زيو دماى اثاق السته بنابراين در دماى اتلق و مخصوصاً در رهب فادها يركرين همواره مقدار قايل ملاحظه لي ‎oats Sear asta‏ ترا مارت 159) 

صفحه 160:
نکن هر فولادهلى كريتى عملياك إل هو شکل عمده یکی ‎elias aes) ha‏ ديده مى شود. وازه لايه ىبراي توصيف ملرتنزيت تشكيل شده در فولادهاى كم كرين وياكرين ‎See‏ ‏ست در حالى كه وازء بشقلى توصيف كتنده مارتتزيت تشكيل شده در فولادهلى بركرين لست. بییت و دگرکونی نیت ینت در فولادها در کستر دمانى بين يالين ترين دماى تشيكل برليث (0) و بالاترين دماى تشكيل مارتزيت (,1ا) تشكيل مى شود از جمله مشخصه هاى عمده دكركونى يينيتى كه مطالعه أن را مشكل تموده طبيعت دوكاته أن السث. بدين ورت كه دكركوتى بينينى أز يعشى جنبه ها شبيه به دكركو بوليتى وا برخی جنه ها مشاه دگرگوتی رتیت اس اير ‎SE palatine A‏ ند پر شکل که وجود درد یکی نیت بای درگسترهدمایی درست زیر ‎ISS lis‏ پرلیتبهوجود می آد و دیگری ياليتى با شکل که در یی تزدیک مایا تشکیلمیشود EF le ch laine ‏اثرات زمان بر روى ساختار و خواص نهانى فولادها توسط نوداهای زمان- ما دگرونی که ه مدای‎ ‏موسوم اند. مشخص مى شود به ابن ترتيب به كمك نمودارهاى يلد شده مى تون اثراث هر هو باامتر‎ 1717 زمان وودماراير روى يبشرفت دكر كونى هر فولادها به سادكى بررسى كره. 

صفحه 161:
بای تشان دادن سول تفه از ‎TTT nga‏ وار مريوط به فلا 1090 در شکل زیررسم شده و بر روی آن چند سیر انتخلى كه فرض مى شود در امتداد آنها نمونه ها از ناحيه أستنيت به دملى اناق ‎oa‏ گرفته شه و بررسی می شون ‎ ‎ ‏يراى رسم تمونارهاي 7517 تناد زيادى ثمونه را جا دملى ستنيته كرم كرفه يكنافت هر آن دما تكهداشتة مى شودتا ساختار كاملا يكنواخت شود. سيس يكسرى از وه هه دمای بت بین ۸1 وا رنه می شوند نمونه ها در دماى تايت براى مدت زماتهاى متفاوت تكهداري شده و سيس تا دعلى اتاق سريع سرد مى ‏يا توجه به ساختار نهانى قطعه ها مى تان زمان شروع و يايان هر استحاله را به إن ورت مشخص كرد كه ‎ ‎GS‏ 1/ناز هر فاز وجود داشته باشد زمان شروع و زماتى كه 99!:از أن فاز وجود داشته ياشد زمان ‏يايان استحاله مى ياشد. ‎161 

صفحه 162:
مسر تمه از على “© 750 در ناحيه أستينت تا حماى 160 هرجه سانتيكراة سريع سرف شده ويه مدت 10 ثانيه در اين دما نكه داشته مى شود. در بين دماهلى 750 1605 درجه سانتيكراد عن نن أنقدز زيك لنت كه برليت وبينيت فرصت تشكيل شدن را نداشته و بلرلين فولاك تا دمای وليه ورت آستنيت يافى خواهد ماد اين ذما ا خمائي "© 160 مارتتزيت به صورت عمنما از آستیت به وجود مى أيد از أتجابى كه دملى 120 هرجه سانتيكراد مشخص ‎pan ot‏ لست به فقط 0 درصدأستنيت به مارتتزيت تبديل مى شود و از طرفى تشكيل مارتنزيث مستقل از زان استه بای در نقطه مقايه يا نقطه 1 يوه وشامل 50 هرصد مارقنزيت و50 درصد آستنيت باقيماتدة اساختار ف مسير 2 فراين حالت ثمونه از فاحيه آستنيت تا فعلى “* 250 سريع سرف شفه فر لين قما يه منت 100 تیه نهدری شده و سيس تا دماى اناق سريع سرد مى شود همائكونه كه از شكل قوق مشخص الست احماى 250 مرجه ساتتيكراة در گت یی تشکیل بییت است ولی زمان 100 اه ری تشیل بنیت ی لیست ‎as ng‏ ساخترفولاد صد خر صد یت نادار اند نا مسیر سرد زد مرحله دوم از 250 درجه سانتيكرد تا مایق قطمه عم میتی می شود مسير قد قطعه نا 300 هرجه ساتتيكراد سريع سر شددد در اين دما يه مدت 500 ثانية تكهدار شده و سیس تا ای الق سريع سرد مى شود نگ داشتننمونه به مدت 500 تیه در مای 300 درجه 162 

صفحه 163:
‎el RL‏ خواهد شد که 50 درصد باخترقطمه یه یبتتبدیل شود و 50 درضد بقیانه در ‎ ‎ ‏مرحله دوم سرد كردن مارتتزيت شود ‏امسير 4 در إين مسير قطعه هر خعاى ثليت 600 درجه سانتيكرادكاملآ به برليت تبديل مى شود لز ‎ ‏أنجانيكه يوليث نمى تواند مستقيمأ به بنيت ويا مارتزيت تبديل شود لذا يس از سريع سرد شدن مرحله ‏هوم و رسيدن به دماى اناق ساختار همجنان بوليتى يافى مى ماند. ‎ ‏اتموداهاى دكركوني در ضمن سرد كرد تمودارهاى 717 ايزار با ارزشى يراى مطاقعه وا ستكى دكركونيهاى أستنيت به دملست ليكن روايط زمان: دما كه بر روى تمودارهاى فوق مشخص شده تنها ذر مورد دكركوثى هانى صادق الست كه در دملى تلبت ‏انجام مى شود. در حالى كه تنها تعداذ محدودى از روشهاى عمليات حرارتى بدين نحو اتجام مى شونذ. به ‎ ‏طوری که می توا كفت تقوييً در تمام مواردفولادها تا ناحيه آستديت حرارت. ‎ ‏.بيوسته تا دعلى اناق سرد ميشوند. تفوت ابن دو توع تمودر در شكل زبرمشخص شده الست. ‎163 

صفحه 164:
سس سول استفاده از نمودارهاى دكركونى غير همدما إسرد شدن بيوسته. وا ۲7 روط به وا كرينى ساده يوتكتوئيدى همراء با تعدادي منحنى سرد شدن در شكل زیم شده است. متحنى هلى مزبور كه جكونكى تشكيل ميكروساختارهاى مختلف در شمن سرد شدن با أهتكهاى متقلوت را به طور كيفى نعان مى دهن عبارتتد از 

صفحه 165:
‎RA a ie al LS HL‏ شین بسا ‎yy cal‏ منم موقنی که فان ‎ ‎ ‏أستنيته از ناحيه آستنيت به دملى اتاق در حدود يك روز ست. در لين حالت دكركونى أستتيت به برليت در دمیی در حدوددمای تدلیبوتتیی انم گرفته و محصولدگرگونی: لت خشن است. ‏ترا عزني ان یت تفن نج منیا ‎ ‏رتی است که در آن تون ها با أهتكى بيشقر از ‏حالت آنيل و تسيتا متوسط سرد مى شوند يرلى اين منظور تمونه ها بس ازآستنيته شدن از ‎ ‎oe ‎S00 600 ‏شده و تا دای الق در هی آرم سرد می شود رین حالت دگرگونی در گسترهدمایی‎ ‏درجه سانتيكراد اجام كرفته وار مدتى ذر حدود جند دفيقه خاتمه مى يايد ساختار حاصل در لين خالت ‎ ‏نيز بوليت بوده ولى در مقايسه با حالت قبل بسيار ريزتر و ظريفتر الست. 3- سرد قن در روقن: ین منحنی که مشخص گننده آهنگ سرد شدن پیشتر از ‎toad ooh ag‏ هنگامیبه دنت میآید که نموه فلادی از دای آستنت مستقیً ه خمام ‎SL a Sha ody‏ ‏تانى در اين حالت مخلولى از يرليث و مارتنزيت استه ‎ ‏4- سرد رن درآ متحنی سود شدلی که در تتهاى سمت جب قور درد. مربوط به حال الست كه يس از سرد شدن: ساختار قطنه كاملا مارزيتى باشد ابن لمر مشايه با حالتى لنت که قطمه از دما نیت مستقیمهدعل آباناته دود ‏گماهنگ سرد شدنبعری: اي منحتی ه صورت خط چین مشخص شده و بر دماه نوا ۲7 ماس رم ‏نگ بندشددی میدز آهنگ بردکدن محری مت چپ متحدن خط چمن) ود کل ‎ ‎Susi is as pga agg ‎ ‏ان کمتر از هنک لد منت وت ‎ ‎ ‏متحنى خط جين) بجز مارتنزيت مقدارى برليت (ويا بينيت) نيز هر ساختار نالى وجود خولهد داشت ‎ ‎165 

صفحه 166:
عمليات حوارتي بای تدکیل ساخناهای دی معمكن كردن (يكنواخت كردن از جملهمشخمه های وهای ريخنه ثندة عبارث از ساختار شاخة ليه جدايئن موضعى و نايكتواختي فر ‎yy lone al in aS‏ از اتاد سرد شدن هر من اتجماد و عدم تفوذ كل عناصر اليازى الست ياعث افت. مكانيكى فولاد از جمله ليت كاركرم و ‎١‏ م سرد و همججنين كاه كيفيت و كارابى عمليات حرازتى مختلف ميتوند. راى اين منظور. ساختار وتركيب شيميايى فولاتهاى ريخته كرى شده يايد به كمك عمليات حرارتى مناسب يكنواخت شود برلى اين منظور قطمات مور نظر را دردماى تسبنا باز شكل الف ) براى مدت مان نسبتا طولاقى لزمان حرارت دافن مستقى به اماد و تركب شین مه اد حررت دنو میس ‎Piglet Seles‏ سره من نيد 166, 

صفحه 167:
اين غمليات به همكن (يكنواخت) کردن و با بل تفوی موسوم است. از یی که دای فتخاب شدء نسبتبالاست نفوذ سريع بوده ويتابراين بس از بايان عملياتء تايكنواختى ميكروساختار و تركيب شيميانى أز بين مى رود به علاودفازهاى تقوبه نظي ركاربيدهاى راسب شده به هنكام اتجماد. در أستنيت حل شده و يه صورت محلول در مى آيند. همجنان كه از شكل الف مشخص الست. كستره دمابى همكن كردن و كاركرم بر يكديكر منطبق أند oes bab? ‏واه بل ری معیسقهوم و ار وسیعی سته ین صورت هب هر نوع میات حراتی که مج به‎ تشکیل ساختاریبجزمارتزیت وبا سختی كم و انعطاف يذيرى زياد شود اطلاق ميشود از أتجابى كه اين عفهوم بسيار كلى استه عمليات حرارئى آنيل به يكسرى فرآيندهاى مشخصتر و دقيقتر تقسيم مى شود اين تقسيم بندى بر اساس دملى عمليات. روش سرد كردنء ساختار و خواص نها آثل کامل عبات از حررت دادن فولاد در ستره ‎aad wb gl al‏ در شکل اف و سس سرد کرد آهسته ممواً در کره است. تحت شرالطفوق آهنگ سرد شدن در حبود 002 درچه گرا بر له است. همجنان كه از شكل الف مشخص است. تكستره دمايى استنيقة كرقن يرا آثيل كاملتايع فرصف ‎agar ayy Ul aby AF Supe cpa Cad Nok‏ 50 درجه سانتیگراد بای خط ور و براى فولادهاى هابيريوتكتوثيد حدود 50 درج سانثيكراة بالاى خط ,8 السنتد 167 

صفحه 168:
اين فملياث شامل حرارت دادن فولاة فر ذو فماى متلق استء ابدا عمليات أستنيته كرقن که در همان اكسترء دمانى مربوط به أثيل كامل انجام مى شود و سیس سرد كردن سريع تا دملى دكركونى لزير خط ‎AL‏ و نكه داشتن برا مدت زمان كاقى جهت انجام دكركوتى يس از بليان دكركونى فولاد رابا هر أهنى سردشدن دلخواهى مى تون سرد کرد تكته مان لام رای آنيل همدما در مقايسه ب أثيل كامل به مراتب كمتر الست در حالى كه سختى تهاب كمى بيشتر خواهد يود نکن هر كا از وازءآنيل بدون يسوند استفادء شود. منظور همان آنيل كامل لست. تكته ميكروساختار حاصل از أنيل همدما همانند أنيل كلمل در فولادعاى هييوبوتكتوليديوتكتوليد و علبير يوتكتوليد به ترتيب عبارت از قزيت- برليته پرلیت و ریت سمنتیت ات 3 ترماله كردن: ترماله كرهن يكى ديكر از انوع روشهاى غمليات حرارتى انث كه ميكروساختار حاصل همائند أنيل كردن شامل برليت. مخلوطى از يرليت و فريت و يا مخلوطى از برليت و سمتتيت (يستكى به تركيب شيميانى فولاد) لست. ليكن تفلوت هلى مهمى بين نرماه و آنيل كردن وجود دارد در ترماله كردن. ‎eT sl‏ كردن برا فولادعلى هيبويوتكتوليد كمى بلاثر از كستره دما مربوط به أنيل كردن لست هر حالى كه براى فولادهاى هابيريوتكتوليد از كستره فمانى حدود 50 درجه ساتتيكراد يلاي مي استفاده مى شود. 168 

صفحه 169:
برخلاف ‎Jul‏ كامل كه فولاد در كوره سرد مى شود در عمليات ترماله كردن قطعات يس از أستديته شدن درهواسرد می شود A nf ‏انعطاف بذبرترين و ترم ترين شرائط در هر فولاد مربوط به ميكروساختارى شامل سمنتيت كروى توزيع‎ شده به طور يكنواخت هر زميته فريت مى شود مهمترين روش هاى عمليات حرارتى كروى كردن: رارت داهن فولاد تا درست زير دما ويل تك داشتن يراى مدت زمان كاف جهت كروى شدن و انسيس مرف كردن أن فرهوا نا دیق 2 ارت حادن فولاد تا ناحيه دوفازي بين رذ و دبل ‎ales Aten lds aly‏ ببس يراى فولاتهلى هايبريوتكتوئيد به منظور أستنيته کردن جزیی: سرد کردن آهسته تا زیر دمای یم نگ داشتن بای مدت زمان کاثی جهت کروی شدن و سيس سرد كردن هر هوانا دملى اناق. 

صفحه 170:
ای یاو ستنته تردن جزلی. سرد كرفن تا زیر مایب نگ داشتن برای مدت زمبی در حدود 30 دیق. گرم کردن مجدد تا بای وی و ترا عمليات تا ينك ميكروساختارى يا سمتيت كاملا كروى شده بدست آيد. بس از كروى شدن سمنتيت. قطعه را تا دعلى اتاق هر هوا سرد مى كنيد نكت يس از بايان سيكل عمليات حرارتى كروى كرهن. آهدك سرد شدن تا دملى تاق ثرى بر روى درصد سسنتیت کروی و ی ساختر زمیه درد لکن ترجیحداه مود که قطعات در کوره با ها سرد شود sane ‏و تبلور‎ eS By 2 ‏تکام و‎ eh ake Cay th le La) Ua ‏نام کار سرد بر روى‎ ‏اتعطاف بذيرى يا شكل بذيرى أنها مبشود. ان بدیده که هار سخنی موسوم اس ناشیا یش پوست‎ معایب بلوری در ث دهاجم کر سرد ات د ثر كار سرد ترزى داخلى بو فزایش پات ورین از نظر ترموديناميكى نايادار خواهد شد. ارت دادن چنینقطعه ای موجب از بين رفتن معايب بلورى موجود و يازيبى ميكروساختار و خواص فيزيكى و مكانيكى أوليه مى شود. اين بد در كتايهاى متالورزى تحت عنوان بازيايى وتبلور مججدد بررسى و مطالعه مى شود. بزلی 110 

صفحه 171:
در ضمن عمليات حرارتى بازيابى. تفبيرات عمده لى كه در ساختار بلورى فلز به وجود مى آيد عبارت از گاهش و با بين رفتن معايب يلورى “كه از قدرت تحرك زياد يرخوردارفة اسح در أبن عمليات. معاي ‎ale‏ خالى و اتم هلى اشافى يكديكر را خنثى مى کنند. ای ای پیچی جب كرد و لست كرد و تيجابى هاى لبه لى مثبت و منفى به ترثيب در يكديكر لدفام شده و حذف مى شوند. در تتيج اترزى داخلى كاهش مى يليد sae le أ جمله ارات ‎Sle op J‏ ها در جهث ‎SB let ay apt Joel‏ غمليات حرارتى تلور مجدد داته هاى جديد هم محور ( شكل زير) وعارى از تنش در فلز کر سرد شدهبه وجود مى أيد. در شمن ين عمليات.تفبيراتى كه در ثر نام کر سرد در خواص فيزيكى و مكاتيكى ب .وجود أمده از بين مى رود و قطعه به حالت قبل أز كار سود بر می گرد m 

صفحه 172:
در حقیقت تلور مجدد مه میات حرارتی بای است واه هایجدید على تنش می ‎Jy‏ على فرع حاصل از عمليت بلزيلى به وجو ند اسسأ ند تلو مجد شامل وق زنی و رشد ود a nl Me Gea fo gare i aha all J GA cle ol ‏که بروی مجرکه رای‎ گر .يرخى از فرآيندهلى عمليات حرارتى و يا مكانيكى در قطمات ايجاد تنش على داخلى مى كنند كه مى تون مغرب بوده و بو عملكرد ابن قطعات تأثير تامطلوب كثارد. تنش ها داخلى حاصل, ممكن اسنت متجر يه تاب برداشتن. ترك خوردن ويا تهدام قطعاث در تنشهابى به مراتب كمتر از سطح تنش طراحى شده برا آنها شود از جمله منايع تنش هلى داخلى عبار جلوكيرى از ايجاد تنش هاى حرارتى جديد و همجنين احتمال شكستن قطعه درضمن عمليات. تنش كيرى. معمولا حوارت هافن به ويا سرد كرهن از ذماى تنش كيرى بيد خيلى أهسته انجام شود اين موضوع به ويه در رابطه با قطمات حجيم و تجهيزات يزرك جوشكارى شده صافق لسته m 

صفحه 173:
نی دای عيكروساختار مارتنزيت سخت ترين ميكروساختارى لست كه ميتوائد در يك فولاد كربنى ‎Se‏ ‏:تشكيل ميكروساختار مارتتؤيتى درصورتى لمكانبذير لست كه از دكركونى أستنيت به مخلوط فريت و سمنتیت در ذماهاى بالا جلوكيرى شود. ارتى جهت تشكيل مارتزيت معمولاً بر روى فولادهانى اتجام مى شود كه ‎PU‏ ‏3لمرصد كرين داشته باش در صورتی که آهنگ سرد شدن يك فولاد از ناحيه آستيدث بيشتر أهتك سرد شدن بحرائى (حداقل هناك سود شدنی که از تشکیل پریتی و بنیت جلوگری شود)باشد. سختی حاصل عمدت بستگی به درصد ‎Sal Sof WS of‏ سرد ‎ ‏از کت او هنک :هی هر اش یز ‎Jaber‏ ‏كاهش يافته و این سختی فد ی کاهش می اد ‎ ‎sis agg ete bap ganic ental gtr‏ حدم يمحن ين عرد مطلنت وتنم ‏سنخت شده ‎laa pha lal asl‏ در دال تون که دای 50 درضد مارتزیتباشداست. ‏درلين قسمت براى مطالعه تفييرات سختى و بارامترهاى موثر بر أن در يك قطعه سريع سرد شده نیع ‏حاصل از أزمايشهابى هر ين رابطه بررسى مى شود. تفييرات سختی از سلح به مرک بای یک سرى ميل ‎1 

صفحه 174:
غاى فولاذى به قطرهاى مخظف و از جنس فولاة كربنى ساده 1045 8/68 يا تركيب شيميانى 0.1751 ‎Mn 100022P 4 1 0.0148 4‏ 10.6 5 10486 كه به ترتيب هر آب و روقن سريع سرد شده باشتد نشان داده شده اسنتد هر حقيقت ابن موشكل ائرات قطر يا شخامت قمه و شدت منرد نگ محيط بر روى توزيع سختى فولادهلى كرينى ساده رأ نشان مى دهند. ملاحظه مى شود که بدون تجهب محیط سرد کنده حداگتر مختی در هر موه مربوط ‎has ts‏ ان مى هيف به بيان دیگر در تممی نموه ها سختی از سطح به طرف مركز كاهش مى يابد دليل اينكه ‎be‏ لح یک فولاه سریع مود شده سخث تر از مرکزآن است را می نان به کمک نمودار 06 توح داد کل ‎lh oe‏ سردشدن سح و مرکز مه ای بهقطر 95 ميليمتر كه هر روفن سريع سردشده الست را تشانمیدهد. m4 

صفحه 175:
از آتجايى كه آهتك سرد شدن سطع به طور قايل ملاحظه اى بيشتر از أهتك سردشدن مركز ست متحتي سطح تمونه إز سمث جب منحنى سرد شدن بحرقى كذشته و در نتيجه درسطاح فقط مارتتزيت ‎JS‏ مى شود از طرف دیگر در مرز نمنه که آهنگ سرد شین کمتر است (متحنی سرد شدن أن سمت رست منجنی سرد شدن بحراتى قرار گرن) ماه بر رتیت مقدارى بينيت تيز تشكيل شده كه در تج سختى كافش مى يليد ‏از مطامه شکهای ۸ و3 همچتین مشخص لست كدر ‏1ب لزايش فطر يا ضخامت, سختى تمام نقاط از جمله سطح و مركز نمونه ها كاهش مى يابد. در حقيقت با افزايش ابعاد قطعه, أهدك نسرد شدن كاهش مى اد ‏2-باامتر ديكرى كه بر روى توزيع سختى در يك نموته فولادى اث دارد و از شكلهاى شنو لنيز مشخص ست نشدت برد كتندكى محيط استد از أتجانى 'كه روقن ‎nd ead‏ محیط سرد كننذه ملايمترى لستء أهنك سرد شدن ميله هاى مختلف در روقن به مراتب كمتر از أهنك سردشدن ميله هلى مشليه در ب ‎15 

صفحه 176:
3- از جمله يارامترهاي ديكر كه بر روى توزيع سختتى در قطعات فولادى موثر است. عناصرأليازى و مقفار كمى أنها در فولادهاست. به طور كلى. عناصر ليازى بجز كبالت اكر يه صورت محلول هر أستنيث باشتد سختی نقاط مختلف تمونه سريع سرد شده را فزايش مى دهند شكلهاى يخو لاتوزيع سختى در نموه های استاته ى فول اللزى 6140 :8411 با تركيب شيميلى 0.42 :1و 8 10.023 0270و تا ‎1١ 73‏ 70:17و109466) كد به ترتيب خر أب و روغن سريع سرد شده باشند را نان مى ‎i‏ ‏از مه شکلهای اد شده با شکلهای و 1 نتجه میشود که سختی تقاط مختلف نموه های فلا ری 6140 ت5۸ هنار بيشتر از سختى نقطه مشابه وه هایی از فلاد كريتى ساده 1045 821 اكه فر شرائط يكسان سريع سرد شده باشتد لست تقش عناصر آليازى به تاشير اناخئن نقوة ودر تتيجة لبك افزايش مدت زملن لازم براى تجزيه أستنيت به مخلوط فريت و سمتتيت و بنلولين فراهم كر تشكيل مارتنزيت در أهنكهاى سرد شدن كمتر ا 176 

صفحه 177:
هر عاملى كه ياعث كاهش أهنك جوانه زنى و رشد برليت شود (زمان لازم براى جو زنى و شد برليت را أفزايش دهد) سختى يذيرى را در فولادها فاش مى دهد اين عوامل ند ceil gle eb ofall Steere Aa ee Flees 2 درد تون هرجه درصد كرين فولاد بيشتر شود سس سختى بذيرى بيشتر 3 مار ای هر جه درصد عناصر ألا ى ليه جز كبالت) بيشتر شود سسه سختى بذيرى زياد مى شود. 4 آخال - تاخالصيهاى ‎si‏ ‏هر چه ناخالسیهای ری ناخالصيها يه عنوان محل هلى جوانه زنى برل عمل مى كنيد آخال يا ناخالصيهاى نافلزى به ضور ات بسيار ريز خر ميكرو ساختار ظاهر شذه و از رشد دان هاى آستیت جلوگیری میکند 5 همگن بودن ساختر هرجه ميكرو ساختار همكن ترباشد سختی پذیریبیشتر ات 17 

صفحه 178:
و اشكتددة اند از اين رو به ندرت فولادها پس از سريع سرد شدن و در شرای سخت (مرتزیت) شدم فده می شون مر در مور استابی نی هنگمی که سختی فوق امد زد یز باشد وبا در ربطه با فولادهاى كم كرين. مممولً فولاد بس از سرد شدن و قبل از استفاده بايد بازيخت شود بازيخت عبارت است از حوارت داهن فولاد سخت شده تا یی زیر دایب كه داشتن برلى مدت زمان مشخ وسيس سردا كردن أهسته تا دملى اتاق. دما و زمان حرارت دادن به تزكيب شيميابى فولاف ينا قطعه و خواص مكانيكى مورد نظر يستكى دارد. هر ثر باريخت تنشهاى داخلى كاهشى يافته ويا حذف مى شوتد و ‎Sol‏ ا افزايش مى يايد (شكنندكى كم فى شود). در عوض سختى و استحكام قطفة ‏سخت شده تا حدودی کاهش خواهدیفتر ‎ ‏یکی از ‎ge pl lp sh rl Jo cunt‏ ای و یط یتخت در تقاط ملک لمات ست, به بان ديكر هر صورتى كه تاش ها و ابساط ها به طر یکنوخت در ما حجم شمه تزع شون متلاً در نریم سردشین که تعامى حجم ‎a‏ هبزمن مارتیت در ‎Sain aja nh‏ می شود أمكان ايد تن حلف وبا يه حداقل مى رسد لت مان نیش و متبسط نشدن تقاط مخلف قط ‏آهنگهای سرد وا گرم شدن ماوت در تقاط مختلف آن است.آهنگهای سرد و گرم شدننقط مختلف در ‎1 

صفحه 179:
یک قطعه ‎lt gt‏ و ايعاد أن و يا موقميت تقاط در اخل تون است. به نان متا در سود کرد سطوح قطعات يسيار سريع سرد شده ويه دملى اتاق مى رسد در حالى كه ناجيه مرکزی هنوز گم بود وا ala GH at sg gl ‏ستره شدن مج و‎ lpia] col ad alg i a ay ‏آهنگ‎ ‎ws eg le‏ حفله یش ماد قطم وب ازایش شدت سردکنندگیافزیش می یبد ‎ ‏شمه و خواس مکانیکی مور نظر پس از عملیات حراتیبسنگی درد بهطور کی سه روش سرد كردن ‎ ‏ای سخت ردن وا جود دار که مارد از أ برع سود کرد مستقیم ‎- ‎ ‏3- استميرينف ‏ا صبريع سرد كردن مستقيم هماتكوته كه هر يخش هلى بيشين به طور مفصل بحث شد در روش أول كه مستلزم سريع سرد شدن فولاد ‎gS Sad Ml i gab al ln‏ سطح ومركز قطمه با أهتكهاى متفلوت برد ‎ea‏ ‏و ينابراين تشكيل مارتنزيت به طور همزمان در نواحى فوق انجام نمى شود. اين يديده منجر به إيجاد تنش ‎119 

صفحه 180:
های داخلی در قطمهشده و نها می تاد قطمه را شکسته با لیر شگل دهد تحت شرالط خامی می تون از روشهای دوم و سوم به جاى روش لول استفاده كرد و در نتيجه از ثرات زيان آور تنش های داخلی. اجلوكيرى نعود 2- مارتميرينف عمليات حرارتى متميرينك يا سريع سرد كردن تببوسته كه أن را ماركوتجيدك نيز مى تاد شامل مراحل زیر است؛ 1- أستديته كرهن فولاد نوريو ‎AUN ONE SUE ARNIS‏ پیت از ماى شروع تشكيل ‎gars (MB) Sapa‏ سرد كرهن در ين مرحله يليد به نحوى انجام كيرد كه از تجزيه آستنيت هر دماهاى بالا جل وكيرى كرد 

صفحه 181:
3 هتخت در یط ‎LS pea ls i‏ فسمنهای آن روت شید زم تكهدارى در اين دما مین 42 لته بای هر 10 میت مت اس زان كمتر برا حالتى اسث كه فولاد هر دماهاى . اليه ماوق وهاي كدرسان فير رای مادی ست كه فولاد هر دملعاى بالا آستنيته شده باشدد 4- سرد كردن با أهنكرى متوسط (معمولة در هوا/ به تحوى كه سطح و مركز قريب همزمان سرد شده وبه رتیت تدیل شون 5- باو بخت دادن قطعه يه منظور افزايش جقرمك. شكلهلى الق وب . شمانى از مراحل مختلف مارتميريتك را بر روى تمودار 1-11 نشان ميدهند. si 

صفحه 182:
تخد ای را ریا تاضيب 71ل يك ge ‏روش ديكرى كه به منظور كلعش تنشهلى حاصل در شمن سخت كردن فولادهلى كربنى ساده کین‎ جانشين سريع سرد كردن مستفيم مى شود (شكل زير. ستميرينك شامل مراحل زیر است؛ 1- أستديته کون ولد 12 

صفحه 183:
2 سردکردن در حمام ننک مذاب با رفن اغ تا ‎a ol‏ از مای شرع تشکیل رتیت تب 3- نگهداشتن در ین دما به نحوى كه دكركوتى أستنيت به بينيت به طور كامل نجام كيرد. زمان تكهدارى "قرا كايا وج تولیت ندز 15 نمی دون 4 سرد کردن در و تا مایق ‎aly‏ عمليات حرارتى مقاطع نازك فولادهاى كرينى ساده تحث شرايطى كه سخختی 50 راول سی کالی ‎ ‏يوده واستحكام ضربه و اتعطاف يذيرى بسيار خوبى مورد نيار باش أستميربتك يهترين روش عمليات ‎ ‏در بسیاری از کارودهای صنعتی نز به قطمتی است که دارلى سطحى سغت بوده ودر عين حال از ‎ ‏جقرمكى يا مقاومت به ضربه خوبى نيز برخوردار باشتد. از جمله مواردى که مى توان در لين رابله به عتوان مثال به آنه أشاره كردعبارتد از ميل ‎WE‏ ميل بادامكد جرخ دنده و قطعات مشابه لين قطمات بايد سطحى بسيار سخت ومقاوم در رار سايش داشته و همججنين بسيار جقرمه ومقاوم در بابر ريه هل وارده ‎th oe‏ ‏عمليات سخت کار آشین میتی است ‎ee ah‏ نی ساشت قطعه و بس از انجام تمام مراحل ‏مربوط به شكل دهى نظير ماشينكاري و فيره اتجام شود. ‎1 

صفحه 184:
روشهاى مختلق عمليات حرارتى كه به كمك أنها مى توان سطح قطمات را سخت كرد عمدت يه فو دستة اتقسيم مى شوند. دسته اول عملياتى كه منجر به تفيبر تكيب شيميايى سطح فولاد مى شوند ووبه ‎hl‏ حرارتى- شيعيايى يا عمليات ترموشيمى موسومند نظير كرين دهى. نيتروزن دهى و كرين نيتروزن دهى. ‎gn‏ كه يك قطمه فولاد كم كرين (مثلاأ 0.15:) در ماد رین هم ‎ ‏ذال قرار كرفته ودر ممانى بال ‏نظير 925 هرجه سانتيكراد حزارت فاده شود كرين اتمى از ‎tld ga Job gad i‏ ‎ ‏نقو مى كند. كرجه ابن عمليات تيز به زمان دارد ولى در مدث جند سامت سطح قطه مى توائد مقفار ‎J‏ ملاحظه لى “كرين 1.219 مرصد) جذب كند. به اين ترتيب قطعه لى ساخته مى شود كه مز آن را فولاد كم كرين وسطح أن را فولاد بركرين تشكيل ميدهد. اكر ابن قطعه سخت شود در سح مایت يركرين تشكيل مى شود يتاراين از سختى زيادى برخوردار خواهد يود ‏عمق نفوذ كرين ير حسب فاصله از سطح ‎ 

صفحه 185:
اين ابه تعبين كنتده + عمق سخت شده (عمق نفوذ) برحسب 4 زمان و (1ضریب تقو رن در فلز و ‎Cs Ce‏ غلظت در زمان خاص در عر مكان يا در يك مكان خاص در هر ‎BS Me a a‏ 6 سطح كه توسط بتنسيل كرين دهى محيط مشخص مى شود و . :حرصد كرين وليه كه قبل از كرين ده a fh) Joyo JS, محاسبه اتكرال فوق بيجيده مى باشد لذ مقادير عددى أن در جداول رياضى موجود ست 15 

صفحه 186:
متسس رماع ‎efx‏ x ودرى أجامدا در این روش ‎oF ye sam ge CD‏ الب فق مون »يكساه عرص زا اس را یک جعبه فولادی (( 2-120 125) که از جنس فولادنسوز است بهتحوی بسته بندی می کنند که 1 cay ‏اخارج نناشته باشد. اين جعبه را تا دماى كرين دهى كه اقلب بين 875 جا 925 درچه نیراد ات‎ ‏حرارت داده و براى مدت زمان مشخص در اين دما نكه مى دارند. زمان تكهدارى هر دماى كرين دهي‎ يستكى به خامت لايه سطحى مورد ثيا دارد. شكل زبراتباط بين دما و زمان كرين دهى و ممق رین را تشن می دهد. هماگنه که ملاحفه می شود ب افش تما و با مان گرین دهی شخامت لب سطحى نی یش می اد 186 

صفحه 187:
كرين دهى مايع: كرين دهى مابع دراب مخلوط نمك هاى سيانيد سديم 808610 (20 نا 50 درصد)ء كربنات سديم (40 رد وسقي لين أو اد نیم و اریز ‎gail il np go pl‏ ی دز 950 1870 ‏كار شده ) قوب كردة و در یی ین‎ pr ‏شش شیمییی موم‎ lt Sy ‏درجه سانتكراد كه مى هارند قطعات مورد نظر براي كرين دهى را در سبدهاى فلزى ريتته وبا توس‎ ‏اسيمهاى فلزى به طور معلق هرمذاب فوق براى مدت زماتى درحدود 5 دقيقه تیک سامت نگ می اند‎ ‏زمان كرين دهى بستكى به عمق نفو مورد نظ دارد. يس از ييان عمليات. سبد حلوی قطمات کین ددم‎ ‏اشده را در آب ويا روفن فرو مى برند. كرين دهى مايع را معمولا براى قطمات كوجك كه نياز به شخامت‎ لايه سطحى كمى داشته باشند به كار مى برد از أتجابيكه ظرفيت حرارتى تمك مذاب بالا بوده و انتقال حرارت از مابع به قطعه سريع استاين روش تسبت به كرين دهى بودرى سريعتر و اقتصادى تر تذكرة نمكهلي سيانيد ويخارات حاصل از مذاب أنها سيار سمى بوده وهتكام كار كردن با آنه بای تما نات ‎el‏ مربوطه به كار كرفته شوفد. ‎187 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 188:
a كرين دهى كازى كه نسيث به روشهاى پودری و می از مت کمتریبرخوردر اس به نان افتادی تین و سريعترين روش كرين هی برای وید بوه شداخته شده لست. تحت خراتطى كه شخامت لايه سطحى كرين داده شده نسبتً كمى مورد نظر باشده لبن مزيت يسيار حائز اهميت است. به علاوه در اين روش كرين سطع ر يسيار دفيقتر و ساده تراز روشهاى ديكر مى توان كتتول كرد. در كرين دهى كازى قطعات كار را در 900 درجه سانتيكرد برئى مدت 3 تا 4 ساعت درمحيطى كه شامل كازيا كازهانى باشد كه بتائد فر سطح فول تجزيه شذة و توليك كرين اتمى كت رات می دهد ال محيط معمولاً از هيدروكرينها نظير متان (كاز طبيعى»» نان (11©) ويا برويان (و1©) تشكيل شده الست ديه طور جزيى حر كوره وتم شحه ويا نها یک كاز رقيق كتيده موبوم يه كاز حامل مخلوط شده ياشد. سوختن ناقص و يا استفاده از كاز حامل به منظور حصول يتانسيل كرين مورد نظر هر سطلح فولاد ‎at 2‏ عيش ايوق مرا ندوتمیک) ی پشت. در یک مود ما هه شده و ستولا ان مخلوطى از تيتروزن هيدرون و منواكسيد كرين فد 2خيتروزن دهي نيتروزن دهى عبارت لست لز وارد كردن تيتروزن اتمى در لابه سطحى فولاد. بنايراين ستختى سطع در اين روش يستكى به نيتريد فلزى تشكيل شده دار در حالى كه لمكان نيتروزن ذهى براى بسيارى از فولادها وجود رد نها هنامی میتان سختیزید در سح به دست آود که قطمه مور ظر از جنس فولادهاى اليازي مخصوص. شامل عناصر اليازى نظير 8s 

صفحه 189:
آلومينيوم.كرم. موليبدن ‎ath ly‏ لين عناصر در سطح قطعه به محضض تماس بيذ تم يا آن تركيب شده و تشكيل نيثريدهاى بايدار و سخخت مى دهند. تيتروزن با برخى از عناصر اليازى تركيب شده و تشكيل تيتريد اليازى مى دهن مانند تيتريدهاى كرم ‎(CON, CNY‏ نیرید ‎(TIN) pte‏ ری ‎(IN) pp‏ 9 هی ی به طور ‎a lin pale‏ رم نتفای تست مولييدن و تاقيم با يترون توكيب اشده و تشكيل تيتريد مى دهند در حقيقت سختى زيا لابه سطحى فولادعلى تيتروزن داده شده نلشى از ‏اتقاوت عمليات تيتروزن دهى و كزين دهي: ‎ ‏أخر حالى كه كرين دهى يايد در كسثره دمابى بايدارى أستنيت (*© 875 تا “© 925 ) اتجام شوف. ‏انيتروزن دهى را مى توان در تكستره دعابى بابداري فريت (©© 550 تا “© 650) انجام داد ‎ ‏دن قطعه نيسث. معمولأً قطعات نيتروزن دلده شده را يس از ‎ ‏يس از نيتروزن دهى نيازى به سريع سرد ‎ ‎te‏ واز دعلى نيتروزن ده در هوا سرد مى كنند. در اين حالت تيتريدهلى آليازى كه عامل اصلى سختى اند تيز به صورت ذرات يسيار ريز و براكتدة در ساختر لايه سطحى وجود داد ‏اك فولادعاى كرين ساده تيتروزن دهى شوتد سختى سطح در حد متوسط (هر حدود "5 400) ازليش م ياد دليل موضوع اين است كه در دماى نيتروزن دهي. نيتروزن نسيتً سريع به داخل فولاد تقوف کرد و ‎ FeN‏ ا ‎ ‏از آجایی که تیتریدهای ید شده در مق تست دی بر ‎ ‎189) 

صفحه 190:
می شون. سختی سح را تمى ود در حد ‎ats ell‏ الومينيوم و تا حدودى كرم دوم و موليبدن ميل تركيبى زیدی با نیون داند. این از نود آن به داخل قطعه جلوكيرى كرده و تشكيل یک لیهس ‎IM tan J Si‏ و سخت تیتریدی بر روي سطح قلفه فى دعتد ب زيش دون از سختى سطح نيثروزن داده شده فش یفه (شکل )در حالی كه ضخامت لاي تيتروزن داده شده كاهش مى بابد (شكل 2) ل أنجالى كه نيتريد كرم در مقايسه با نتريد ألومينيوم تا عمق ‎AS‏ مى شود. وجود أبن عنصر اليازى باعث جلوكيرى از تفيير سريع تركيب شيمياى و لفت .نكهائى سختى از بوسته سخت شده به مفز سخت نشده مى شود و بنابراين احتمال بوسته شدن سطع را ‎ea‏ ذهد. موليبدن علاوه بر مشاركت در سخت كردن سطع بعث افزايش جقرمكمى مغز قطعه ثيز 

صفحه 191:
رای نيتروزن دهى موضعى.منافطى كه نياز ب تيتروزن دهى نداشته باشند را توسط مخلوطى از سيليكات سديم و بودر كج ‎OSS‏ یرون رین دهی: ‎ake oe ote oa‏ است كه در أن تيتروزن و كرين هر دوجذب لح فولد می شون ويه اين ترتيب نيتروزن جذب شدى سخنى سطح كرين داده شده را بيشتر افيش مى دهد ‎uf ae‏ نيتروزن حهى معفولً در كسترة تغانى 800 875 هرجه ساتتيكرا وخر مخیی از لوط منواكسيد كرين و هيدروكرين شامل 3 نا 8 درصد أمونياك اتجام مى شود ذرصد كرين و نيتروزن جذب شده توسط فلا را مى توان با كنترل دما و فلات آمونياك تفيير دد. ‏برأ اتخلال سريع كرين در فولاد: قطمه كار يليد در شراقط. أستنيتى باش كه اين شرايط برا اتخلال تيتروزن ماسب نيست زيرا رخ اتحال تيتووزن در آستديت تقربيا 50 ار کم از نوخ الآ در فريث اسث. ولى در صورتى ‎ples AF‏ عمليات زير 900 درجه حفظ شود مقدار نسبتا قبل ملاظ إلى ‏در آستیت حل خواهد شد ‎ ‎wi 

صفحه 192:
ابه طور خلاصه, كرين - نيتروزن دهى در مقايسه با نيتروزن دهى يا كرين دهى تنهاء سخلى يذيرى و مقاوست به سابش را بيشت افزايش مى دهد در صورتى كه عمليات كرين و نيتروئن دهى همزمان در اكستزه دمابى نيتروزن دهى (يعتى بين 500 تا 650 درجه سانتيكراد) فجام شود: اسطلاحأ به أن تبتروزن - كزين دهى فى ‎ef‏ اين روش سطح قطمه عمدتا تيتروزن داده شده ولى جون مقدارى كرين نيز جذب مى شود سختى قطعه بيشتر از حالنى لست كه آن را فطل 4- سخت كردن سطحى به كمك عمليات حرارتى موضعى: در اين روش مفز و سطح قطعه داراى تركيب شيمياتى يكسلن بوده و تنها عمليات حرارتى سخخث كردن مت که دز ملع معمرگرمی شود لان عد نهم لهم تزبو اتن جمد ‎llth et ad el‏ عمليات معمولاً ير روى فولادهاى كربنى كه شامل 0:35 تا 0.5 ترصد كرين داشته بانند اعمال م شود. همچنین وی کم لژ که رای حناکر 1 خرس کرم و در حدود 0:25 ذرضد میدن و 0 درد نيكل باشند را نيز زاين روش سختی سعلحی می کنن. در ان روش تعشهایفشاری حاصل از مارتزیت ‎Gy‏ لاه سعاحی استحکام خسنگی قطده ‎ll pil‏ من مسد ‎ ‏مكانيكى مناسب (جقرمكى خوب) در مفز قطماتى كه يايد به روش ‎ ‏عمليات حرارتى موضعى سخت شوند ابتدا نه ا ماتتزيت كرده و باز يخث مى دهند ويا نله می كنند. ‏سیس پا جرارت دادن موضعى » سطح قطمات را آستينته و بلافاصله سريع سرد مى كنند يتارلين در حال ‎ ‏اكه وه كوي كاز تمل تقاط ‎pt‏ حدود 0:4 رضد است, مر فطمهمارتزیت ‎ ‏مخلوطى از فريت و برليت با جقرمكى خوب بوده و سطح آن از رتیت با سختی تست با تشکیل شده ‎9 

صفحه 193:
است. سح و مفز در این قطماتمعمول توسط یک لب بنتی از یکدیگرجد شده وب اين تريب اختمال پوسته شدن به نو قبل ملحفله ای کاهش می با.ممیات سخت کردن سطح به كمك حوارت دادن موضعى به دورو امکاپذر استه یکی سخت کردن شعله ی و دیگری سخت کردن القنى. كردن شم ای دراین روش سح قطعه به كمك يك شعله كاز حرارت داده شده و هن از أستينته دن بلافاضله ريع اسرد مى شود شعله مورد نياز در لين روش را مى توان لز طريق مشعل اكسيرن و يك كاز قايل احتواق ماد استيلن. برويان و يا كاز عطبيعى تهيه نمود. قطعات كوجك و يا تواحى موضمى مانند ليه ايزار يرش واي نتهایآچاره را می تون به کمک شعله دستی حر رجام كم رام ری رای نخت کردن قطمتبزرگ وا سطوح زد می تون از دستگاههای ودکار که در ها نله ويك في فشان تعیه شده اد ‎Gg go af li‏ مختلف از اين فستكاه ها ذر شكلهاى ‎ib odo GLB A‏ شكل ل سخت كرصن سدع عات بتديه روش شعفاق 9 

صفحه 194:
در شكل .4 مشعل با سرع مناسبى بر روى سطح قطعه به نحوى حركت مى كند كه تا عمق مشخصى از ‎CT‏ كزده وبه همراء أن آب فشان ناحيه أستنيته شده را سريع سرد كند. قطمات با شكلهاى ‎ ‏متقارن مانند ميله عا استوانه لى شكل را مى توان هر داخل يك مشعل حلقه ی شک و با ‎Jase gla‏ معمولى با حركت دورائى و انتالى ابتدا أستينته كرده و سيس توسط آب فشان كه به دثبال مشعل و در قاصله ‎Sop‏ از أن ذر حال حركت لست سريع سرد كرة (شكل 08 ‏از جمله معايب عمده سخخت كردن شمه ای کیش سطح و يا كاش درصد كرين سلج قطعه الست اين أمر ناشى از تماس مستقيم قطعه كرم شده با اككسيزن هواست. به علاوه توع شعله نيز در اين ابه دخالت اد يا استفادم از شعله هاي كسيد كتنده ضعي و يا احيا كنتدم اين عيب را تا حدودی می تون کاهش ‎Sede ek it 

صفحه 195:
أصول اين روش شبيه به سخت کردن شعله ی است. به اين صورت که تنها سطح قطعه آستينته شده و اسيس سريع سرد مى شوتد. أما در اين روش حرارت دادن سطح به كمك يك سيم بيع هادى كه از أن اجريان متناوب با فركقس زيل (خر محدوفة 2 نا 50 كيلوعرتز) عيور مى كند. اجام فى شود سختى و شخامت پوسته آستدیتهشده پستگی به فركانس جريان دارد هر جه فركانس جريان بيشت ياشد. عمق جريان و ‎il‏ ضخامت بوسته سخت شده كمتر خواهد يود :عمق تفوذ جريان - ضخامت بوسته أستنيته و بنايراين سخت ‎Cras‏ م امقاومت الكتريكى سيم بنع 60اه HZ ce SSE هتكامى كه يك جريان الكتريكى از يك سيم بيج هادى عيور كند يك ميدان مقناطيسى در اطراف سیم اعد ‎HIE JEN a Sh‏ حال گر یک عیل رای به دغل میدن مشناطیسی ننیم بخ 9 

صفحه 196:
خطوط جريان مفناطيسى از أن غبور مى كند از أنجائيكه خطوط جريان مفناطيسي توسط بيك جريان متناوب با فر بسيار زيك يه وجود مى آيند. در لابه على سطحى ميله فولادى جريتهاى فوكو به وجود آمده كه نیت منجر يه كرم شدن أن مى شود از أتجائيكه سيم بيج مسى هر اثر تتعشع حاصل از قطعه كار: كرم مى شود افلب براي ساخت أن از لوله هاى مسى استقاده مى شود وبا عبور أب از خاخل لوه ثرا سرد مى كنند اشكل مي يه مجرد ‎a‏ سطح قطعه به دماى مورد تظر رسيد با اختن آن در مخزن أب ويا بان أوردن و قرار فادن أن در بين آب فشاتها آن را بلافاصله سريع سرد مى كتند. محورها و قطمات مشايه ديكر كه هارا شكلهاى متقارن اندرا توسط دستكاههلى خودكار كه از يك سيم بيج هادى در يك سمت و يك آب فكان هر أنتهلى ديكر (شكل © ج) تشكيل شده اند يه طور بيوسته سخت مى كنند. در لين حالت به منظور اطمينان از كرم شدن يكنواخت. قطعه كار در ضمن حركت انتقالى یک حرکت دورتی هم درد. سخت كردن سطحى موضعى به روش القنى را توسط هاديهاى مناسب با شكل قطعه. (شكل ©د) مى تون نام داف هراين حالت معمولً قطعه يس از أستينته شدن در هوا سرد مى شود در اين روش به راحتى مى توان سختی 60 راكول© را در برخى از فولادها ا عمق 3 ميليمتر توليد كرد 19 

صفحه 197:


صفحه 198:
تست )در سیستم مکی اوه ین ‎eee‏ و [110]چند در است 4 ‎os9@ asad‏ ‎0a "9۵‏ Hee Oat + ‏د‎ ‏تا‎ ) كدام كزينه ذيل صحيح لست ؟ نجام كار سرد ير روى يك فلز بعتمیشود که cos = 1) سختی و حرکت ناجایی ها در فلر افش ید 2) استحكام تسليم و قابليت انعطاف (اذاقاتن89) آن افؤايش بابد 3) جكالى تابجايى هاو مدول الاستيك فلز کاهش پیدا ند 4) قابليث انعطاف و حركت تابجانيها ذر آن كاهش يايد Hee 198 

صفحه 199:
تست ) قاتون كريفيث در بيش ببثى تنش لام بای شکست. 1) در تمام مواد دفيق عمل می کند 2) مواد ترد قيقثرازمواد نرم عمل مي كننده 3) مواد ترم دقيقتر أ مواد ترد عمل عى كندد. 4) يراى تمم ماد دقت کمی درد ‎ens Diet‏ اتفييرازنوع دولوسى انست جون با صيقلى كردن از بين تمى رود تست ) در یک تک رز چنی فلز با شبكه كريستالى منشور فسشرده (080) تفيير شکلی ام كرفته است كه اثر آن يس از صيقلى كردن سطح قطمه همجدان بوسيله ميكروسكوب قابل مشاهده لست اين تفيير شكل در كدام سيستم ممكن لست رخ بدهدة. [TT20K 0001) (oT Tja0T2) 86 a [115 }0001) (20TT}(o100) 4 8 بسخ: که () محیح ست. 

صفحه 200:
اتست ) يديده خستكى در فلزات يخاطر كنام عامل أمنت ؟. 1) أعمال ثيروى متناوب 2) اعمال نيرو ثليث در ای با 3) افيش كرئش در فلز يا كذشت زمان 4) سرد كرهن سريع فلز ب دما زير صفر هرجه سانتيكرا ‎a Ha‏ يع الست ‏) فولاد ها يبريوتكتويد با بيش از 0:9 درصد كرين بس از أستنيته شدن هر دما بالتر لز دعا ‎ ‏ما سرعت تسب دی سود مى كردد اين فولد متا 1) سختى واستحكام كشعى آن افوليش مى يايد 2) سختى وانرزى ضربه أ أن افيش عى بايد ‏3) سختى أن افزيش مى ياب ولى استحكام كشعى أن كاهش مى يايد ‎200 

صفحه 201:
4) أتعطاف پذیری و نوی ضربه ای آن ‎ah ee Bi‏ اياسخ: كزينة (3) صحيح لستد تست ) محدوذه دمابى عمليات أثيل تايكاري ‎So (aS‏ 1) محدوده ‎es‏ 1200-1000 درجه ساتتيكراد ۵ در دای تزديك خط بهد 8 100-50 هرجه سانتكراد بالاى خط و در فوادهای هی و 450/6 بای خط مر در فولادهلى هاييروتكتوئيد 4 50-25 درججه ساشيكراد بالاق خط وق در فولانهاى هيبو وبالاق خط ب فر فولادهلى هاببروتكتوئيد Hee heat ek اتست ) دملى اتجماد فلز سن خالس 1085 درجه سانتيكراد لست تحت الجماد لازم براى جوانه زنى اهمكن ر| حدس بزنيد. 201 

صفحه 202:
‎area area 2۸‏ 4 00و ‎Sew Mayet ‎ ‎ ‏اتنست ) در يك سيستم لبا ‎hn lis‏ کردن »یک ازجم ویک فا میع در یکدیگر دام شده و تبديل به يك فاز جامد ديكر مى شوند نام لبن واكنش جيسست؟. ‏تیک 2 يريتكتوليد ‎Sasi 4 ‏مووتکیی‎ 8 ‎ee etek ‏تست ) در کدم ماد جاهای خی داری بر فتریکی است؟ ل ممه عه ‎eves Nia‏ ‏يدخ: كزينه (2 صعیح الست ‎202 

صفحه 203:
تست )در یک نموه فزی .کدام یک اجه بی استحكام تسليم را بصورت تمی از دز ده ان Hee bested تست )عدد هنسایگی ‎ly‏ کریستگهای با ‎aS Se‏ سا پر Re 8a 62 40 يليخ: كزنه (© ‎He‏ تست ) كدام واكنش تفير تابذير . منجر به تشكيل يك فاز جامد و يك فازمايع ميشودة. تیک 2 واكنشى در نقطه اطباقى ماكزييع. 6 يوتكتيك 4) منوتكتيك ايلخ: كزينة (4) ‎Hee‏ 203 

صفحه 204:
تست ) در توا زیر ات تجمد یبا 10 درصد غنصر 8 را تعيين كنيف 1) حدود 100 درجه ساتتيكراد 2) حدود 150 درجه سانتيكرا 3) حدود 180 درجه گرا 4 حدود 300 درجه ساتتيكراة ‎dene tl auf ek‏ 180-1080 = 100°C تست )در سیستم مکب فاملهمختمات (110) بربر اسث . avd 3 ad ad av? 3 ۵ 2g 208 

صفحه 205:
edger 8 a Hl شبکه ای هر سلول واحد هر ساختار بلورى الومينيوم 04049889 انسث. مقدار ود ان راحساب ند ‎(02024nm ¢t‏ ۵ هه 3 ماه 4 ‎12am‏ Sad ‏يع‎ a a Ltt ‏ابام الله‎ 5 جرا اتمها را نفوذ در أهن 06 ‎snd Sp‏ ۳ thee gal sbi 1) راه عيور بين حفره لى 06 كوجكتر از ساختار ]اس ea at foe ‏أعن‎ ot 3 ريب فشردكى اتمى أهن 906 کمتر است. 205 

صفحه 206:
4) حفره هاى بين نشينى 106 كوجتكتر ‎Sa‏ ee etek اتست ) ميزان فعردكى (9610) ‎ne os gal 52 (Packing‏ جند درصد لست؟. ‎RAD‏ موت ‎Md‏ پاسخ: که (2)معیع لست. “T= Room Temperature Bec تست )تروی معرکه تلور مجدد در لا زار ست. ۱)_انژی تخیره شه نایز کر سرد درجم 206 

صفحه 207:
2 فایش ناه ده ه ار پدیده رشد پوره 3_ اویش وزی موز اه ا 4) کاهش نوی موز ان ها culpa ak Fa pe Iie Sa op ea ‏تست )دام‎ alll © ۸ ‎Edge Dislocation‏ = تیجایی له ای ‎Screw Dislocation‏ تايجانى بيج ‎ ‎dL‏ صفحات اتبی کال هه یایب ‎ ‎C= glad aint ‎ ‏2) صفحات اتمى ‎gle AX Je‏ لب ای 13۳ تالجالى بيجى -© ‎207 

صفحه 208:
3 تاجایی له ای تا سفحات نمی ناقس 13۳ نايجاس بيجى 62 C= ‏ليه الى‎ lel BE a pl ‏صفحات اتبیکامل - صفحات‎ 4 يلخة كزينه (2) صحيع الست تست گر تغیر طول يك ماده در ثر افزليش 100 درججه ساتتيكراد دسا رار 101 باشد ضري ‎np tay sels ip gl ge be‏ الهم ۵ 10“ 3 0104 4 “لكيه al gene Ba Ha تست )جكالى اتمى صفحه (100) در شبکه کریستالی 66۸ برحسب ‎tells tam?)‏ 5 12410 0س رشماع ای 0 2 "344910 ۱6 4 ۵ 208 

صفحه 209:
edger 8 a Hl Mehr د "جور ‎rey‏ a2 SU Se (Transition Temperature) il ss 43 Jae JS pst ‎ae‏ 2 شكل هندسى جسم 8 انز ده های جسم 4) سرفت بل یرو بر جسم ‎Oat ek‏ صعیح است. ‏تست اسان حلالی کرین در کدمساختار آهن ‎ ‎bee jest dd ‏2) در هر دو ساختار همواره با افزليش دما كاهش مى يايد ‎209 

صفحه 210:
8 ساختر 66 4 در هرد حات یکساناست. يلخة كزينه (2) صحيع الست 1 مقدار اترزى براى شکست. 2 مقدارائزئى جتب شده جهت تغيير شكل دای در مد ‎sil bbe‏ جذب شده در محدوده الاستيى 4 مقدر رژی جذب شده توسط مد تا موحل شکست. ‎bested‏ صحيح الست ‎3 ‏می باشد بر حسب‎ Sole bee SL eS gal iy enn ‎p56 pl gales 0.12410" m p86) 6026108" ۲ ‏ها کم نت‎ ‏اتمى أهن ‎210 

صفحه 211:
7922 792 1024 7.80.8 اياسخ: كزينة (1) صحيح لسستد [No.of atoms in UC ل ‎UCC volume;v =a" =|] =‏ ‎vee]‏ svat rear 1» 001) 2 a my ‏كم‎ ‎3 a يليخ: كزينه (4) ‎Hee‏ an 

صفحه 212:
تست ) در تشیل فا پرلیت از ستتیت قا فريت # و فاصله لابه ها تايعى از ضرعت سرد كردن . 1) و كاربيد بطور همزمان رشد كرده - يست 2) و كاربيد بطور همزمان رشد كرده - است. 3) بطور كامل يس از فار كاربيد تشكيل شده - است. 4) بطور كامل بس از فز كاريد تشكيل شده- نيسته بخ: كزينه (2 ‎ene‏ تست )فصل مشترك دو صقحه (101) و(]11) كدام جهت است؟ pra 0۳00 ۲۰1 4 poe He Oat ek 212 

صفحه 213:
)امه ی مقحات (11 !)در سیستممکبیوجوه مرک ار (06) برحسب ماع ‎athe te‏ cs va ver a etme )1( ef ek اتسث )جدن مالبيل بوسيله عمليات حرارتى كدام جدن بدست مى أيد ؟. سفید 2 مختاط 8 جابيد 4 خاستری ييخ: كزين () معیعاست. تست انوع ببوتدهلى موجود در مولكولهاى. داد 

صفحه 214:
مر يوق 2 وهی بوی و ری ‎oath ae tS SO‏ 4) ييوند يوتى و تيروهلى واندروالسي بخ: کیه 63 صحيح الست تست )در نقطه اوتكتيك و در فشار ثايته در يك سيستم دوتابى درجه أزادى سيستم جقدر ‎tos‏ ne 3 8 4) مقر باسخ: كزينه (4) صحيح استه بو وب PLE +13 34P=2415F=0 در سيستم ‎op‏ (2-©) در نقطله يوتكتيك سه فاز درحالت تعادل ال (8-3). تست إاالحلال عناصر اليازى هدايت حرارتى مواد فلزى ‎A‏ زيا... ميشود 214 

صفحه 215:
1) سرعت الكتروتها كم 2 سرقت الكتروتها زياق 3) طول بوي أزك الكترون زيلد ‎١‏ 4) طول بويش آزاد الكترون كم ee etek تست فا لديوريت در جدن ها شامل جه اجزاى السث ؟. ‎y‏ و ‎ad‏ 3 ‎y+ Graphite 4 a+ Graphite @ ‎hens af el, ‏رسای سس‎ a le do ‏.به علت وجود کتروتای زد ار نوی ات‎ )1 ‏تنشى لز يزرك بودن فاصله اترزى بين بان والاتس و يائد رسقائى ست‎ ١ )2 ‏بطت وجو الكترونهاى اشافى ناشى از حضور اتمهاى مهمان لنت‎ )3 ‎tt‏ از فتقال الكثرون ا يقد ولائس به بئذ هدايت مى بائذ ‎25 

صفحه 216:
Hee etek تست )در سیستم آهن - کین ساختار تعادلى فولاد هييويوتكتوئيد در دصلى محبيط .. تتشكيل esas ‏فقط از از پیت 2 فقط ار‎ ‏را رید و 4) رف رتاو‎ He yet ek تست )کدام یک از گزنه هی ‎es Bs‏ كرنش حقيقى (6) و كرتش مهندسى (6) را بان مس (۵ ve پاسخ: گنه( صعیح لست. ۵ سا ود 216 

صفحه 217:
تست ات هی هن با ساختار 6.6 داراى جه عدد همسايكى مى باشتد. ‎sled sue ead‏ See etek abe Aso ‎Ju‏ آمنه مود هدنز مج سارت مسن ابيا ‎aa‏ ‏7 3 ‏جع ‎Pac ‎ ‎ ‎ ‎9 7 7 ‏1) لا ۸ در درجه حارت طاقفقط از فا يرليت تشكيل شده اس ‏2 البق در هرجه حوارت اطق ( ف ری وتیل ده اس ‏3) ألياز 4 در درجه حرارت اطلق از از میت و تشكيل شده لست ‎a‏ آلياو كدر هرجه حرارت اطلق ازفاز . تشكيل شده لست ‎27 ‎ ‎ 

صفحه 218:
ene Oeste تست )در بلورهاى يونى ‎٠‏ لفزش در صفحات و جهاتى اتفاق مى افتد كه دوبن هم ‎BAS, glass‏ قرارتكيرد باتوجه به اين نكته كدام كزين معرف لفزش در بلور ‎NACI pb So‏ ‎cl‏ جهت <010> سنعت (1100 2 جهات <111> صفحاك ‎ben}‏ <10T> ]111( ‏جيت متحت‎ 8 <1T0> (110) state ‏جهت‎ 4 See etek ‎el lg Ja a‏ یکسباید نا فلت تمد و مود تشکیل هندهفلتر ید فلزی یا ‏عد اتمى كوجكتر از كاتد لامب اشعه ايكس باشد اين كار ا جه هدفى صورث مى بذيرد؟. ‎Slee uate dL‏ ‏2) بوجود أوردن اشعه جديدى يا طول موج تازه ‎218 

صفحه 219:
3 ارف ای كه برخورد اشمه إيكنن مى باشد بكار مى رود. 4) اين برهن زميته .يا طول موجهاى زا که با يانه اع ايكنس فقط ینک طول ميج داد ee etek تست )در كدام كروه از مواد ذكر شده ييوندهاى يوت وجود دارد ؟. ‎wll ond‏ 8 سرامیک ها 4 پلیرها Hee Oat ek ‏و در هر سنتیمترمکمپ فشای شفالی 08510۳ نم‎ ee O12 ‏اتمى‎ ela مس متراكم مى شود.شویب تام مس کدام ات 1a om48 2 ‏مه‎ ياسخة كزينه (3) صحيح ا PE ۳ Jagan Enero“ 219 

صفحه 220:
تست )دام لياز. حر ساخت قطمات بروتزى ارتويدى مورد استفاده قار مى كيرد؟. اجه م مضه ‎Teal Po-sa‏ ee etek تست )در شكلهاى زيرء تمودار (الف) تفبيرات تدش در نقطه تسليم يافزايش نيكل درز یک مس را نان مى دهد و در نمودار (ب) تفبيرات حداكتر تنش كششى لين ألياز با افزايش درضد edt gl ‏اتيكل‎ ‎urs a PD. ‏هه‎ ‎۳ ‏سس‎ ‎si a wae (a Jose رزانترين اليو نيكل - مس كه حداقل تنش أن در نقطه تسليم 100 مكاياسكال و تننش كشسشى أن (1075) بيش ار 300 مكاباسكال باشب دای چند درصد نی اس ‎a ۵ SAB‏ Hee bested 220 

صفحه 221:
تست )مشخصات موجود در دام گزشه درباه متحنی (07) عبات زیر را کاصل میکند؟ (خطوط | و 2و3 سوعنهایمختلف سرد قردن رشان می دهد) اخط سود کردن () 100 .و خط (2) 1100.س و خط(0) 1100.. تلد میکند 4 ریت يديت + مارزیت © مارتؤيت . يليت + بينيت ء يولي 6 مارتتزيت . ‎Sy apse dy‏ 4 مارتتزيت+ بيني + يرليت. يخة كزينة () ديع نت 2 

صفحه 222:
‎OM yy pfs war (ae‏ ديا 70:8 كرين آمسته تأفرجة حرارت اطاق سرد مشود ‎ ‏اطلامات داده شده در كدام كزين به ترتيب فازها و درصد مقادير آن را مشخص مى كند؟. ‎ ‎ ‎ ‎ ‎00 ‎Fe,c ‎Se, ‎ ‎۷۵ ‎a ‎ ‎0-9۵۸۵ = "Mt Fe,C +a 8 ‏عبعظج 961 د هلاه 8 ‎ ‏عبعه جه 6 ‎a‏ ‎ ‏پاسخ: گنه( صعیح است. ‎22 ‎ 

صفحه 223:
تست ) برلى يدست آوردن ساختار مارتتزيت تمي ر شده . بإيدكدام مسير كمليات حوارتي را فيال كرد 33 36 4 1و2 بايستى همزمان انجام شود ‎ea te‏ ديع نت ‏اتست) علامت صفحه 886 بر ميناى میر (16) دام ست 4 ‎23 

صفحه 224:
ane 05 a ee etek تست )دریک ترکیب بونی با ‎ASMX Sy‏ 16 آنيون و 26 كاتيون السته ‎a pe‏ نا ‎flan ase Sle‏ 6 كدام اس ل ككلم 02552 ‎oats‏ 0 ew Beet 28 

صفحه 225:
تک ۳ ‏دكد‎ ‎KO تست ) باتوجه يه شكل مقايل فلزهاى موججود هر هرجه حرارت ول يرلى ‎SP RAAT‏ tel gs Jobe pad Lpa 2 wie ۵ مساق ‎Jee es ek‏ 2s 

صفحه 226:
اتسث )تكدام كزينه معرف جيهت نشان فاده شده در شکل ات (To a oT) 2 my 8 (Ton) 4 ee etek تست ) در روش مطالعه إيكسن ‎Lave‏ بادأ ... استفاده نمو 1) يودر فز 2 يك تك كريستال 8 يك يلى كريستال 4 هرد توع كريستال 26 

صفحه 227:
‎beet‏ صحيح الست ‏تست با فرتظر كرفتن دياكرام فازى فلزات و اليزهل واكنشى كه هر آن يك مايع با سرد ‎eS‏ ‏دو فا جامد متمايز تبديل شود. واكنش .... كفته ميشود. ‎Liquid 8 Solid + Soid2 ‏وتيك 2 لوتكتويد‎ ade ‏بربتكتيك‎ ‎ ‎۱ ‎culpa a ‎ ‏تست ) در يك ساختمان يونى بر حسب قانون اول باوليدك و نسبت شعاع كاتيون به أتيون: هد ‏اكورديناسيون كاتيون 6 بيش بينى مى شود ام در عمل اين ككاتيون دازلى عمد كورديناسيون ‎AB‏ ‎ ‏باشد زيرا اداه أنيون ...و بار الكتريكى كاتيون .... ‎27 

صفحه 228:
بزرگ کم ۵ کویک کم 3 بزرگ سزید ‎ayes‏ ene Oat ek تست ) رود وهای يون ماف اور 0 با یک ساختمن کر سای ۳6۳ (شبیه ساختما ‎NACI Jonas‏ كداميك ازعيارت میج لست 1) الفزش توسط فيرواى الكنوالاستيكى بين يونها عبن ميسشود ودر نتيجه لفنزشش در [190] ‎J al‏ [10] سوت می گید 2 فزش توس وهی اتکی ‎oe‏ تعيين ميسشود و هر تتيجه لفزش مر [119] ترا [100] سوت می گید 3 نها ‎ol gag SEM‏ کرد و در تج فرش ‎PLO)»‏ ‏از [100] صورت می گیرد. 4 فزش توس هی اتکی بين يونها تعبين ميشود ودر نتيجه لنزش فر [100] و [110] آسائتر از جهات ديكر صورت مى كيرد. پاسخ: گزینه (2) صحیح الست 28 

صفحه 229:
تست ) بر رویمیگروگرف یک نمنه 7 متخلخل .یک ورق شذاف (تراسپنت) اه دی شدهبه طول 100 خانه و عرش 35اه فرار اه و خن هی قررگرفته در ون حفره ها را مضادل 70اه اشمارش تكرفه ايم اكر مداول الاستيته ©11 جكال براير 089 440 باشب در ین ضورت 3 این نون متخلخل بر حسب 688 تقرييا + wwe 400.8 aBe 2200 ۱۸۴۱۱۳۱۱۲۵ eh “aE, a Wb ‏تست ) نيروهلى تبتى مانند لابه سه نمونه مشابه با قطر اوليه‎ حد الاستيك وارد مى شود اكر مدول الاسنيسيته سه نمونه به ترتيب :3 سو و :5-315 ياشد رايطه بين ازدياد طول آنه كدام لنت ؟ أ بلشعيلقكيلة @ ‎Al>al>ah‏ ‎AL>AbAb>Als Almal,AL>Ab @‏ پاخ: کین( معیع ات 29 

صفحه 230:
تست ) دارا بودن ضريب مكنتواستريكسون اشياع ‎٠...‏ ترزى انبتروبى مغناطوكريستالى ..... مقاوصت مخصوص الكتريكى ...و نيز هن ربايش ... جزو شرايط ايده آل براى خواص مغناطيسى و الكتريكي ‎Sy‏ فريك رم مدقيس تبون گرد )بالا -يالا- يلين - كم © بالا- كم سيالا كم 3 بالايالا يالا بالا 4 يتين كم يلا كم ‎cate eit ‎A yl AS (cs ‏اتمهاى كرين به صورت مجزا از يكديكراتد‎ )1 ‏2 اه ها اتمى كرين با بيد كوواانسى يه يكديكر اتصال داق ‏3) لايه هلى اتمى كين با بيوند واندروالس به يكديكر اتصال دار ‏4) اتمهاى كين با بوتدهاى تنوه به يكديكر اتصال حارف ‎See Oat et‏ ‎20 

صفحه 231:
اتسث ) فر كدام رايطه . جقرمكى لتافنس) فر دنه هناى كاربيد تتكنستن سمانته الومينا و قولاد Pome 1 اومن < تن کارید ود فولاك < تتكستن كاربيد < الومين 8 فد < لین < تتكستن كريد 4 تکستن کارید < هو ال ee etek ازى به قطر 10 ميليمتر و طول 300 ميليمتر تخنت بار كنشش برابر با 50000 قوار Mos گرفتهاستدکرتش کشش در قطعه و كاهش در قط به توقيب كفام سف E=70GPa, 033 0.33610" mm, e104 cL 03«10%mm 9.110" 2 baton 3.03410 3 1.510 mm 4.55 104 پسخ: هیچ نامز گنه ها صحیحنیست. a 

صفحه 232:
طاحم wie لست وتا و۳ 5500-0 سس" مدع - للش جد تست )هتكامى اترؤى يتانسيل يك جامد يوتى افزايش مى يابد كه شماع يونى أنيون و ككاتيون ..... وبا ‎Hh NT SA‏ کویک کم ۵ بزرگ کم 8 يزرك - زياد 4 كوجك - زياد Hee Oat ek تست )اكر عدد اندزه دانه فلزى در استادارد 28513 راربا 4 باشد متوسط قطر ‎gla a‏ إيسن Spas a eae 22 

صفحه 233:
0 9 ۵ oe od بسخ: یه () محیح ست. مداد اه ها در یک 9 aod [0 ‏سس ع‎ ‏سن‎ تست )کدام گزیه ‎aes,‏ ی خامنی(05060000004010!) دمورد فرب مفناطيسى 1) نیرت تنش های پس ماه واه ده ها © تقييرات ايعاد قطعه تحت تاثير ميدان اعمال خارجى 3) تفبيرات مقلومت مخصوص الكتريكى و مكنتواستريكسيون بازمان PRE ‏مقاومت نفو مفناطيسى نسبث به زمان در أثر يك شوك مكانيكي. تفيير‎ le ‏میدن مغتاطیسی وب شیر هی عم‎ colnet 23 

صفحه 234:
) استحکام فاری - سرامي ها در درجهحررت معمولی .و در 1000 درجه سانتگراد از فلات است. 1) كمتر - نيز كمتر © بيشتر- كمتر ‎Ben ae‏ 4) كمتر - بيشتر ee Oat ied, تست انديس ميلر (1418) صقحه نشان داده شده كنا الست ؟. any a ame a 6 م ‎a‏ مود 

صفحه 235:
يلسخ: كزينه (1) محيح الست تست )تناز كيرى دانسيته و تخلخل يك آجر نشان فى دهد كه دانسيته يالك و ظاهري با يكديكر برابرئد اين مساله نشان دهنده ابن لست که ‎ls‏ تخلغل هاى جر ازاست © تمامى تغلغل على آرپسته اس 3) ميزان تخلخل با حجم بودر يراير الست a تخلخل های بر و بسه ام اند ‎Hee etek‏ 4 وشماع “8-78 ميياشد SSA pas Ay Sgn i las ‏تست ) در یک‎ أتيونها به صورت ..- و كاتيتها..... را بر مى كنف 25 

صفحه 236:
2 Fee ‏جنر های وجهی‎ 3 8 ‎oe‏ دمي سروم ور باسخة كزينه (2) صحيح الست ‏تست )كدام كزينه . طول بردار يركز ‎ale‏ فلزتقره يا ساختار كريستالى ©.©.7 و ات شک ‎ ‏ای شش میناد ‎nme 0.8660 (1‏ ‎ad 0.70748‏ ‏پانخ: گنه (3)محیع لست. ‎ ‏تست )در یک فرآید تفوذ وی« ار تسیت سرعثپاکتش در دمای 10006 به ای ان زر ‎wh.‏ ‏يا 2107 بلشد انرزى ‎Sgt gy ete‏ نون چند. 1 است؟ ‎204 2808 HHA 200 ‎236 

صفحه 237:
Se Cag ah 0 ra لك ود "مرك 27۳ امسا ةاقالم د 0د ام دوب تست )گر الكتروتكائيويته , ييين ‎A aL pk‏ هر ين صورت فرصد يبون كوالاتسى ...و مرصد یود وی .یبد 1) كلهش - افزاي ‎awe‏ ‏8 كافش -کاهش 4) ‎asa‏ Hee heed 27 

صفحه 238:
تست اكدام عبارت درمورد تلفات هيسترزيس مفناطيس صحيح میباد؟ 1 دريك ماده تك كريستالى ايده آل صفر لست 2 ارتباطى باتك كريستالى بوهن ويا يلى كريستال بودن ماده تعارد. 3 فرمادة تك كريستال ايده آل مقدارى بيشت از انوع يلى كريستال اسنت 4 در ماده تك كريستال ايده آل بايك ماده يلى كريستال يكسان للست Hee eared تست )کدم بط رتباط صعیح بین تدش حقیقی ( ) :اش تامی(مهندسی) "+ کرنش تام المعندسى) © و كرنش حقيقى © را ینکن ‎ratte)‏ ۵ جا )امسو م جل حسم ‎omerln(te)‏ ‎١ 1‏ پاسع: گنه (3) محیع لس ‎ ‎28 

صفحه 239:
جيم دم عبر ك د ملز اتست )يك ميله فولانى داراى خواص زیر نت ضریب ساط كرمانى - 13-1051 مدول يالك - 205000 مكاباسكال ميان یش دما تفي نمام كه افزايش طول در أبن ميل فولادى را معلل فزايش طول ب ال 620 مك باسكال تنش كشش يوجود ورد محاسيه كنيد. 1 برج ساشيكراد 2 254 درجه سانتيكراة 3008 درجه ساتتيكراد 50004 درجه سانتيكراة ياسخ: كزينة (۵) محیعاست. که دواد ”10> 205 - ير 239 

صفحه 240:
سس dene af ‏اس‎ 240 

صفحه 241:
تست )کر دوف جامد در ار سود شدن یهمتکیب شده ویک فز جامد ديكدر يوجود أورنف جنسين واكنشى به واكنش ..- موسوم است. ne ‏لوتكتيكى‎ 1 ‎sues‏ 4) بريتكتويدى ‎Hee heed ‎<Tio> fo ‏تست )تنش برش يحراى ۳ لز بای شرع لفزش در سیستم (11 0 نک کریستال‎ ‏خالص مس برير 1848 ات چه ی لام است در رسای [001] امال کدد تا لفزش در جهست ‎au ‏[101]وروی‌صنحه .رخ دهد‎ 2.45 MPa 2 2MPa it ‏ق صلا كة 4) بى نهليت يزرك‎ ‎Sew Qed ‎ ‎Fy =o eospcos2 ‎cos cost 1101} 240% ‏لد‎ ‎ ‎0+0+۱ v2 ‎cosg=cosfoon, on] ‏لد و‎ ‎2a 

صفحه 242:
کم ۵ ۶و جح ‎rr‏ Paden a ‏-کرتش در سامیک‎ Jy Sy yale inte J Seal ‏نت‎ با cule ‏کین(‎ te تست ) كداميك از منحنى هاى مقايل رف ‎er LE slap‏ دهد؟. Sas مد 

صفحه 243:
۰ 4 cules ea تست )دمک ار یدای زیر رایناز کردن يو استفاده مود سيد كلوبدريك ۵ ید ففریک 3) لسيد سولفوريك ‎saw‏ اس كزين (2) صحيع لست اسیدی كه حلوى سه يون “1 شد :1:80 اتست )در سيستم 8-8 انجماد غير تعادلى ألياز 3:8 را در نظر بكيريد.دماى يايان اتجماد و تركيب اشيميابى متوسط فا جامد فر سرد كردن تعادلى كه بوسیله خط چین تشن داد شفة ست يوار الست د 

صفحه 244:
wa 2 Yo ve SY “Liquid ite 1 ١ ve 2 aT A 8 1- انا در ‎le‏ تقریً 1300 درجه سانیگراد ان میپذید و تکیت شیمییی رین جاد ترا 9 301 است. 2- اتجماد در دملى تقرببً 1300 درجه سانتكراد بايان مى بذيرد و ترکب شیمییی آخرینفازجامد تقريبً 8 :30 است 3 امد در دای ‎Lag‏ 1200 درچه سانتیگراد يليان مى يئر واتركي يميا أغزين فل جاتن ریا 8 :30 است. 4- اتجماد در دای تقريبً 1200 درجه ساتتيكراد بايان م ربا :47 است. باسخ: كزينه (4) صحیح ات 

صفحه 245:
تست )کسید منزیم ‎MgO‏ دارائى ساختار كريستالى مشابه ا 2001 میاشد اکرشعاع تهای منزیم و اکسیزن 0066000 و 0.1320 و جرم اتمى أنه به ترتيب 24.312 باشد: دانسيته تتورى تركيب Segal ple ‏اکسید‎ rio em" a ‎tn B‏ شاه ‎on a -7‏ ‏باسخ؛ كزينه (3) مجيح لست ‎ ‏۲۶۰۰۱۳۰۰۱۳ که( ی ‎۲ ‎0 ‏تست ) ورقى مى به ضمانت لوليه 1988 طى دو مرحله تورد سرد شده و ضماقت أن به ترقيب ابتد به ‎= /ride/em" ‎ ‎2۳۳ ‎ ‏0:5 و بعد به 0.1680 كاعش می ید درصد کار سرد کل چقدرخواهد بو ‎OBA SL‏ مضه با ‎lee Ok ‎24s 

صفحه 246:
تست ) تحرك الكترون در يك ماده نيم عادى 0.19 متر میب وت باه اس و اين نيمه هادى دارای 107 الکترون در هر متر مكعب مى باشد. رسانابى الكتريكى اين تيمه هادى را محاسبه كنيد بار الكتريكى يك الكترون (0.16«10:15) آمير انيه لست ل الهاو ميق ۵ امومجده اق مروتو يق !3100 ‎selene do‏ = تست )کم عبرت فیلدرمر ات صحیح ات 1- كرماى ذوب فلزات بيشتر لز كرماى نهان تيخير مى بلشد. 2- كرملى نهان تبخير فلزات بيشتر از كرملى نهان ذوب ی باشد 3- هرجه دماى قوب فلز يبين تر ياشد: دماى تيخير نيز یی یباشد. ‎es 4‏ كرماى نهان تبخير به كرملى نهان خوب به ساختار كريستالي يستكي هاوه ‎Dat at‏ صحيج الست ‎246 

صفحه 247:
تست )گر در زیر یکروسکوپ در يك تمونه فولادى نسبت يرليت به فريت (4:1) باشد. مقدار تقريبى كرين فولاد معادل به جه عددى مى كرددة. ‎0d 0648 OSHA OR‏ پاسخ: گنه (3) حیح است. تست )تك كريستالى با شبکه 6 و نم ۷ در یک تحول ویک به شیک کنی ادها حجم 2 "/ تحول مى يابد. نسيت 77 .به كدام كزينه نزديكتر خواهد بود مد 

صفحه 248:
8 26 1d پاسخ: گنه (4) سحیح است. Sea (RY =AR"| Vv" Wee HOR ‏جک‎ ‏ان اسم‎ Wt an, eal ge Se eae ‏تست ) فمل مشترک مقحات (111)و ۰" در‎ (oT 102} 0 170( 101 oar ۳ ‎ea a‏ ديع ات ‏اتست ) در شكل مقايل و در تركيب د درصد فار مليع در درجه حوارت 180 درجه سانتيكرلد رار الست ‏لم 20200 98 اه ‎8 

صفحه 249:
پاسخ:گرنه(2) معیح است. تست ) هر يك سيستم بلورى مكفبى فاصله صفحات اتمى () صفحه (91) براي لست بل azine goth ‏مم‎ 25۳00 ۳۳۳ det 2 628 ‏پاسخ: گنه (3) صجيح است.‎ ‏لد لماكل یز‎ ‏املو‎ 249 

صفحه 250:
تست )آکر ضریب تفا اکسیزن در تکیب 6:6 ه تتب در دای 1150 درجه سانتیکراد و 1715 تمه رد ‎yan‏ فد ی یل سای اتفوذ جقدر خواهد يود ام 0 2 7416و 985 Keal 855 Keal باسخ: گنه (4)محیح است. و ‎ers ae wll‏ 250 

صفحه 251:
تست )بای وفع ‎(SSC) Stress Corrosion Cracking‏ كناميك ار شرايط زير حت يايد سم اش ‏1 معیط خورده ماه کدی ‏2- الاو مستعد. تحت تنش کششی باتش با ماه کششی در محیط ‎oi‏ ‏3 ترک موز ده در محیط خورده باتش ففاری ‏4- ترك 1009۵ رده ای در محيط حاوى كلرايد ‏پخ: كزينه (0 صحيح لنت ‎281 

صفحه 252:
1- علم مواد سحسين تويسركائىختعارات دانشكاه صتمتى اصفهان 2- اصول و كازيرد عمليات حرارتى فولادها(وبرايش دوم . تاليف دكتر محمد على كلعفار 3 مجموه سولاتکنکورهایدنشگاهای زد و سراسری 4- جزوات رشته متاورزى مومسه سنجش و دائش 282 

1 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻤﺎره ﺻﻔﺤﻪ ﻋﻨﻮان 6 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻮاد ﻓﻠﺰي 6 ﻣﻮادﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ 7 ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي 7 ﻣﻮاد ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺘﻲ)ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻂ( 8 ﻋﺪد اﺗﻤﻲ 10 ﺟﺮم اﺗﻤﻲ 10 11 اﻧﻮاع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ در ﺟﺎﻣﺪات ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ 11 ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻳﺎ اﺗﺼﺎل اﺷﺘﺮاﻛﻲ 16 ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ 18 ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰي 20 ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ 21 ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻤﻲ در ﺟﺎﻣﺪات 24 ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ و ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ 25 ﺻﻔﺤﺎت و ﺟﻬﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ 27 ﺻﻔﺤﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ – اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ 27 ﺟﻬﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ 32 2 33 ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪ اي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻓﻠﺰات و ﺗﻜﺮار ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ 34 ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ 39 ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺧﻄﻲ و ﺻﻔﺤﻪ اي 45 ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ 47 ﻋﻴﻮب ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ 57 ﻋﻴﻮب ﻧﻘﻄﻪ اي 57 ﻋﻴﻮب ﺧﻄﻲ 59 ﻋﻴﻮب ﺻﻔﺤﻪاي 62 ﻋﻴﻮب ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي 64 ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻓﻠﺰات 65 ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻠﻲ در ﻣﻮرد ﻓﻠﺰات 65 اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ 65 ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اوﻟﻴﻪ)ﻧﻴﺮو – ﺗﻨﺶ – ﻛﺮﻧﺶ ( 66 ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻛﺮﻧﺶ ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ 68 ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎ و ﻛﺮﻧﺶ ﻫﺎ 70 ﺛﻮاﺑﺖ اﻻﺳﺘﻴﻚ 70 آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺸﺶ 70 ﻣﺪول ﺑﺮﺷﻲ 74 ﺿﺮﻳﺐ ﭘﻮاﺳﻮن 74 3 75 ﻣﺪول ﺣﺠﻤﻲ ﭘﻼﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ 76 آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ 78 آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺸﺶ 78 آزﻣﺎﻳﺶ ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻨﺠﻲ 80 آزﻣﺎﻳﺶ ﺿﺮﺑﻪ 86 ﺧﺴﺘﮕﻲ 89 ﺧﺰش 90 ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ 90 ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻟﻐﺰش در ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ 93 ﺗﺤﺖ اﻧﺠﻤﺎد 98 اﻧﻮاع ﻓﺎزﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ 99 ﻧﺤﻮه اﻧﺤﻼل در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ 100 ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ 100 ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ 101 ﻓﺎزﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ 103 105 ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ )ﻓﺎزي( ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻳﻚ ﺟﺰﺋﻲ 105 ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دو ﺟﺰﺋﻲ 107 119 اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ 4 ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﭘﺮ ﻳﺘﻜﺘﻴﻚ 121 ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﻲ 122 ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻫﺎ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﭘﺮي ﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﺳﻴﻦ ﺗﻜﺘﻴﻚ ﻣﻨﻮ ﺗﻜﺘﻴﻚ آﻟﻮﺗﺮوﭘﻴﻚ 124 ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ 127 دﻳﺎﮔﺮام ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻫﻦ -ﻛﺮﺑﻦ 135 ﻓﺮﻳﺖ 135 آﺳﺘﻨﻴﺖ 136 آﻫﻦ -ﻛﺎرﺑﻴﺪ 136 ‏δ 136 آﻫﻦ 138 اﺟﺰاء ﻓﺎزﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻧﻤﻮدار ﻣﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ 144 ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي در ﻓﻮﻻدﻫﺎ 145 ﻓﻮﻻدﻫﺎي اﺑﺰار ﺗﻨﺪﺑﺮ 146 ﭼﺪﻧﻬﺎ 147 ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﭼﺪن ﺳﻔﻴﺪ ﭼﺪن ﭼﻜﺸﺨﻮار ﭼﺪن ﻛﺮوي ﻳﺎ ﻣﺘﻮرق ﭼﺪن آﻟﻴﺎژي ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ 151 ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ 153 ﺗﺴﺘﻬﺎي ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ 198 ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ 252 5 ﻣﻘﺪﻣﻪ: ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﻮاد آﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﻓﺘﻦ از اﻧﻮاع ﻣﻮاد ،ﺧﻮاص و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ آﻧﻬﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ روز ،ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺤﻴﻂ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎري ﺑﺮ ﺧﻮاص ﻣﻮاد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﻲ روﺷﻬﺎ و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ ﺑﺘﻮان ﻫﻤﻮاره در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ و ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﮔﺎم ﻧﻬﺎد. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ و ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه اﺻﻠﻲ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از :ﻣﻮاد ﻓﻠﺰي ،ﻣﻮاد ﻏﻴﺮ ﻓﻠﺰي ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻳﺎ ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ ،ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي ﻳﺎ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ .ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﻪ ﮔﺮوه ،ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي از ﻣﻮاد وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻣﻨﺸﻌﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻳﺎ ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺖ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ. -1ﻣﻮاد ﻓﻠﺰي :ﻣﻮاد ﻓﻠﺰي از ﻧﻈﺮ اﻫﻤﻴﺖ در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﻓﻠﺰات آﻫﻨﻲ وآﻟﻴﺎژﻫﺎي آن و ﻓﻠﺰات ﻏﻴﺮآﻫﻨﻲ و آﻟﻴﺎژﻫﺎي آن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻓﻠﺰات آﻫﻨﻲ و آﻟﻴﺎژﻫﺎي آن ﻋﻤﺪﺗﺎ درﺻﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ از آﻫﻦ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع ﻓﻮﻻدﻫﺎ و ﭼﺮﺧﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﻓﻠﺰات ﻏﻴﺮآﻫﻨﻲ و آﻟﻴﺎژﻫﺎي آن ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم ﻓﻠﺰات دﻳﮕﺮ )ﻏﻴﺮ از آﻫﻦ( ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ،ﻣﺲ ،روي ،ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ ،ﻛﺮم ،ﻧﻴﻜﻞ و ..و آﻟﻴﺎژﻫﺎي آﻧﻬﺎﺳﺖ .اﻟﺒﺘﻪ آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﻏﻴﺮ آﻫﻨﻲ ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺰﺋﻲ آﻫﻦ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﻮاد ﻓﻠﺰي ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻫﺎدي )رﺳﺎﻧﺎي( ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺣﺮارت و اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ .اﻏﻠﺐ ﻓﻠﺰات در درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده و در ﻣﻘﺎﺑﻞ واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ .ﻓﻠﺰات در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ اﻧﺪ .ﻓﻠﺰات ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ واﻏﻠﺐ از آﻟﻴﺎژﻫﺎي آﻧﻬﺎ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. 6 -2ﻣﻮادﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ: ﻣﻮاد ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه اي از ﻣﻮاد ﻏﻴﺮ ﻓﻠﺰي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ .اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻣﻮاد ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﻣﺎﻧﻨﺪ: ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪي )ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻠﺰي ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن( ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎي ﻛﺎرﺑﻴﺪي )ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ از ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻠﺰي و ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻓﻠﺰي( ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎي ﻧﻴﺘﺮﻳﺪي )ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ از ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﻠﺰي و ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻓﻠﺰي( ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎي ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻲ )اﻧﻮاع ﭼﻴﻨﻲ ﻫﺎ( ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎي ﻓﺮواﻟﻜﺘﺮﻳﻚ ﻳﺎ ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﭘﻼرﻳﺰه ﺷﺪن ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎي ﺷﻴﺸﻪ اي ﻣﻮاد ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ ﻧﻮﻋﺎً اﺳﺘﺤﻜﺎم و ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارﻧﺪ .ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﻣﻘﺎﺑﻞ واﻛﻨﺶ ﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻮده و در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻣﻘﺎوﻣﻨﺪ .ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮاد ﻋﺎﻳﻖ ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ اﻛﻨﻮن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻓﺮآوري ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ رﺳﺎﻧﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻴﺐ ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎ ﺗﺮدي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﻳﺎ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ. -3ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي از ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮه اي ﻳﺎ ﺷﺒﻜﻪ اي ﺑﺰرگ ﻣﻮاد آﻟﻲ ،ﻛﻪ از ﻛﺮﺑﻦ و ﻋﻨﺎﺻﺮ دﻳﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻴﺪروژن ،ﻛﻠﺮ ،ﻓﻠﻮر ،اﻛﺴﻴﮋن و ازت ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ،ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ .ﻣﻮاد 7 ﭘﻠﻴﻤﺮي در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزاد وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﻏﻠﺐ از ﻃﺮﻳﻖ روﺷﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﭘﻠﻴﻤﺮ ﻛﺮدن ﻣﻨﻮﻣﺮﻫﺎي ﮔﺎزي ﺷﻜﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ. اﻏﻠﺐ ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻏﻴﺮ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ و ﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ و ﻏﻴﺮ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻳﻖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﻮب ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ .ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً در درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﭘﺎﺋﻴﻦ )زﻳﺮ ﺻﻔﺮ( ﺗﺮد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﻲ در درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮي دارﻧﺪ و در درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﺑﺎﻻ ذوب و ﻳﺎ ﻣﺘﻼﺷﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻮاﻣﻞ و واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎي دردرﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻣﺤﻴﻂ و در ﻣﺠﺎورت ﻫﻮاي آزاد ﭘﺎﻳﺪارﻧﺪ .ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻳﺎ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﭘﺎﺋﻴﻨﻲ دارﻧﺪ. -4ﻣﻮاد ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺘﻲ)ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻂ(: ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻳﺎ ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻮادي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ از ﻣﺨﻠﻮط ﭼﻨﺪ ﻣﺎده )ﺣﺪاﻗﻞ 2ﻣﺎده( ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ .اﺟﺰاي ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻂ از ﻧﻈﺮ ﺷﻜﻞ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺣﻞ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ اﻧﺪازه و اﺑﻌﺎد در ﺣﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ و ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﻮادي ﺑﺎ ﺧﻮاص ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد داراي ﺧﻮاص ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ از ﺧﻮاص ﻫﺮ ﻳﻚ از اﺟﺰاي اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ .ﻣﻮادي ﻛﻪ درﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻣﻴﻨﻪ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻜﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻮاد ﻓﻠﺰي، ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ و ﭘﻠﻴﻤﺮي ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﻮاد ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺟﺰء ﻧﺮم و ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺰء اﺻﻠﻲ زﻣﻴﻨﻪ و ﻳﻚ ﺟﺰء ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻔﺖ و ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ .ﺟﺰء ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺧﺎﻟﺺ و ﻳﺎ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت 8 ﺑﻴﻦ ﻓﻠﺰي )اﻳﻨﺘﺮﻣﺘﺎﻟﻴﻚ( ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ .ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺟﺰء ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻫﺎي ذره اي، اﻟﻴﺎﻓﻲ و در ﻣﻮادي ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻬﺎي ﺣﺼﻴﺮي و ﺻﻔﺤﻪ اي اﺳﺖ .ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺘﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﺎﻻ و ﭼﮕﺎﻟﻲ ﭘﺎﺋﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﻣﻮاد ﻛﺎﻣﭙﻮزﻳﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﺑﺘﻦ ﺳﺎده )ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﺳﻴﻤﺎن ،ﺷﻦ و رﻳﮓ( ﺑﺘﻦ ﻣﺴﻠﺢ )ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﺳﻴﻤﺎن و ﺷﻦ ﺑﺎ ﻣﻔﺘﻮﻟﻬﺎي ﻓﻮﻻدي( ،ﻻﺳﺘﻴﻚ ﭼﺮخ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ )ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي و ﻛﻨﻒ و ﻳﺎ ﻣﻔﺘﻮﻟﻬﺎي ﻓﻮﻻدي( ،ﻓﺎﻳﺒﺮ ﮔﻼس )ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻣﻮاد ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ ،ﭘﻠﻴﻤﺮي و رزﻳﻨﻲ( ﻧﺎم ﺑﺮد. ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻢ: ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﻣﺎده از ﺗﻌﺪادي اﺗﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و ﻫﺮ اﺗﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه وزن اﺗﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺠﻤﻮع ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎ و ﻧﻮﺗﺮوﻧﻬﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. 1 / 675 × 10− 24 gr 1/ 673 × 10−24 gr ﻫﺮ ﭘﺮوﺗﻮن ﻫﺮ ﻧﻮﺗﺮون 9 / 109 × 10− 28 gr و ﻫﺮ اﻟﻜﺘﺮون وزن دارد. ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاص اﺗﻤﻲ ﻣﺎده را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮاص ﺑﻪ آراﻳﺶ اﺗﻤﻲ و ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺗﻤﻲ آن ﺑﺴﺘﮕﻲ زﻳﺎدي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺧﻮاص ﻣﻲ ﺗﻮان از :ﺗﻤﺎم ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻚ ﻫﺴﺘﻪ اي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﺬب ﻧﻮﺗﺮون و ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻢ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد ،ﻧﺎم ﺑﺮد .ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ داراي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ .در ﻓﻀﺎي اﻃﺮاف اﺗﻢ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﻛﻪ داراي ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ در ﺣﺮﻛﺘﻨﺪ .ﺗﻮزﻳﻊ اﻳﻦ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﺑﻪ دور ﻫﺴﺘﻪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺷﺒﻴﻪ اﺑﺮ ﻣﺘﺤﺮﻛﻲ در اﻃﺮاف ﻫﺴﺘﻪ ﻓﺮض ﻛﺮد .ﭼﮕﺎﻟﻲ اﻳﻦ اﺑﺮاﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون در ﻣﺤﻠﻲ از اﻃﺮاف ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ اﺳﺖ. 9 1 ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ و ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﻄﺮ ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ ﺣﺪود 1000ﻗﻄﺮ اﺗﻢ اﺳﺖ. ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه اي از ﻓﻀﺎي اﺗﻢ ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ .ﺑﻴﻦ ﻫﺴﺘﻪ و اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﻗﻮي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﺳﺎزد. ﻋﺪد اﺗﻤﻲ: ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .در ﻫﺮ اﺗﻢ ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ و ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ از اﻳﻦ رو ﻫﺮ اﺗﻢ از ﻟﺤﺎظ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﻨﺜﻲ اﺳﺖ .ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد .در ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﺧﻮد ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ردﻳﻔﻬﺎي اﻓﻘﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ .ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ در ﺧﻮاص ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﺴﻴﺎري از ﺧﻮاص ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﻨﺎوﺑﻲ دارد و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺟﺪول ﺗﻨﺎوﺑﻲ در ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﻋﻤﻮدي ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﺮوه ﻗﺮار ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ .ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﻚ ﮔﺮوه داراي ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻗﺸﺮ ﺧﺎرﺟﻲ ﻳﺎ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﺧﻮاص ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﺟﺮم اﺗﻤﻲ: ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ﻳﻚ اﺗﻢ ﺟﺮم آن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎ و ﻧﻮﺗﺮوﻧﻬﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﺮم اﺗﻤﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ،ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﻳﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻮﺳﻂ )در ﻣﻮرد اﻳﺰوﺗﻮﭘﻬﺎ( ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎ +ﻧﻮﺗﺮوﻧﻬﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ 6ﭘﺮوﺗﻮن و 6ﻧﻮﺗﺮون ﺑﺮاﺑﺮ 12واﺣﺪ ﺟﺮم اﺗﻤﻲ اﺳﺖ .اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺮم ﻳﻚ اﺗﻢ ﻋﺪد ﻛﻮﭼﻜﻲ اﺳﺖ در ﺷﻴﻤﻲ واﺣﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻳﻚ اﺗﻢ را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده اﻧﺪ .اﻳﻦ واﺣﺪ ﮔﺮم ﻣﻮل ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده ﺗﺮ ﻣﻮل 10 ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻳﻚ ﮔﺮم ﻣﻮل ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﻮل از آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم 26.98ﮔﺮم ﺟﺮم دارد و ﺷﺎﻣﻞ 6 / 023 × 1023 ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ اﺳﺖ. 6 / 023 × 1023 ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺟﺮم ﻳﻚ ﻣﻮل از اﺗﻢ ﻫﺎ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪاد −1 اﺳﺖ ﻳﻚ اﺗﻢ ﮔﺮم ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ‏g . mol از اﻳﻦ رو واﺣﺪ وزن اﺗﻤﻲ اﺳﺖ. اﻏﻠﺐ ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺑﻪ رﻓﺘﺎر اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي اﻃﺮاف ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﭘﺮوﺗﻮﻧﻬﺎﺳﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. اﻧﻮاع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ در ﺟﺎﻣﺪات: ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻫﻤﮕﻲ از اﺗﺼﺎل اﺗﻢ ﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن و ﻳﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ .ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﺗﻤﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻣﻮاد در اﺛﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻣﻮاد ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ .اﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ از اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮده و ﺑﻪ آراﻳﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﻣﺎده و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ آن ﻣﺎده در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ .اﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ،ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻳﺎ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮاد ﺳﺒﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد. -1ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ: ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ اﺗﺼﺎل ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺑﺎردار ﻣﺨﺎﻟﻒ )ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ( ﻗﺮار دارد .ﺗﺸﻜﻴﻞ اﻳﻦ ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ در اﺛﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺗﻢ ﻫﺎ ﻣﺎﻳﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺎزﻫﺎي اﻳﺪه آل ﭘﺎﻳﺪار در آﻳﻨﺪ ،ﻟﺬا اﺗﻤﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮاد ﺧﺎرﺟﻲ ﺧﻮد داراي ﺗﻌﺪاد ﻛﻤﻲ اﻟﻜﺘﺮون اﺳﺖ 11 ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺗﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﻮاد ﺧﺎرﺟﻲ ْآن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭘﺮ اﺳﺖ از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ و ﻫﺮ دو اﺗﻢ داراي ﻳﻚ ﻣﺪار ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻮد .در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﻛﻪ داراي ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻫﺴﺘﻪ آن ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و اﺗﻢ ﻫﺎ از ﻟﺤﺎظ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ داراي ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﺗﺼﺎل ﻳﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﺮ اﺗﻢ ﻛﻠﺮ ﺑﺎ ﻳﻚ اﺗﻢ ﺳﺪﻳﻢ در ﻧﻤﻚ ﻃﻌﺎم ) (NaClرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ. ) (3s ﺳﺪﻳﻢ ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون از ﻗﺸﺮ Mﺧﻮد را ﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي 3p از ﻗﺸﺮ Nﻛﻠﺮ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻚ ‏Na + ﻳﻮن ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ ) ‏Cl − آﻧﻴﻮن( ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﺎﺗﻴﻮن( و ﻳﻚ ﻳﻮن ﻛﻠﺮ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ) ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﻗﻮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻛﻮﻟﻤﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺒﺐ اﺻﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻧﻤﻚ ﻃﻌﺎم اﺳﺖ. زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻮﻧﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻛﻮﻟﻤﺒﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻳﻚ ﻳﻮن اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻳﻮن دﻳﮕﺮ را دﻓﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي داﻓﻌﻪ ﺑﻴﻦ ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد .و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺲ از ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﻳﻮﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﺎذﺑﻪ و داﻓﻌﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻫﻢ وارد ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻳﻦ ﻧﻴﺮوي داﻓﻌﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻛﻮﻟﻤﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ وﺟﻮد دارد ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻧﻴﺮوي داﻓﻌﻪ و ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻮﻧﻬﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﭘﺎﻳﺪاري را ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﺴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ‏a0 ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‏a0 ‏a0 از ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﺗﺪاﻓﻌﻲ و اﮔﺮ اﻳﻦ ‏a0 ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮآﻳﻨﺪ ،ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ اي اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻪ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت وﻳﮋه ﻫﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه اي در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻮﻧﻲ اﺳﺖ .زﻳﺮا ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ 12 )ﻛﻮﻟﻤﺒﻲ ( ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻮﺛﺮﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻤﻮدار ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي داﻓﻌﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺗﻤﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﻗﺸﺮﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻫﺮدو ﻳﻮن ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮون ﻛﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﻚ وﻓﺸﺮده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ،ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﺎذﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ. ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي در ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮﻳﺘﻪ ﻣﺘﻔﺎوت وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﺪﻳﻢ اﻟﻜﺘﺮون ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﻠﺮ ﻣﻲ دﻫﺪ،ﻫﺮ ﻳﻚ از اﺗﻢ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻮن ﺑﺎردار ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺘﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﺎذﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي دو ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮﻳﺘﻪ ﻣﺘﻔﺎوت 13 وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﺪﻳﻢ اﻟﻜﺘﺮون ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﻠﺮ ﻣﻴﺪﻫﺪ ،ﻫﺮ ﻳﻚ از اﺗﻢ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻳﻮن ﺑﺎردار ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮﮔﺸﺘﻦ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﺗﺼﺎل ﻳﻮﻧﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رواﺑﻂ داده ﺷﺪه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد .اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﻦ دو ﻳﻮن ﻛﻪ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﺻﻔﺮ ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ،زﻳﺮا اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻧﻴﺮو در ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﺖ .ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﻤﻮدار اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﺗﺼﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ .ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ در ﻣﻮﻗﻌﻲ ‏a0 اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺮاﻛﺰ دو ﻳﻮن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺣﺎﻟﺖ ‏q /q ‏E= 1 2 ﺗﻌﺎدل ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻴﻦ دو ﻳﻮن اﺳﺖ .ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ از راﺑﻄﻪ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻳﻌﻨﻲ a 2 ) q2 , q1ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ دو ﻳﻮن و aﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺮاﻛﺰ دو ﻳﻮن( ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد اﮔﺮﺑﺎرﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻫﺮ دو ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻫﺮ دو ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را دﻓﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آﻧﻬﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﻋﻤﻞ ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﺮدن اﻳﻦ دو ﻳﻮن از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ aﺑﺎ دادن اﻧﺮژي ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ .در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻳﻚ ﻳﻮن ﻣﺜﺒﺖ و ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻳﻮن دﻳﮕﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ،ﻋﻤﻞ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن اﻳﻦ دو ﻳﻮن از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ aﺑﺎ آزاد ﺷﺪن اﻧﺮژي ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ،ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ دو ﻳﻮن ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺟﺬب ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. 14 در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﻠﺰات ،ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎي ﻳﻮﻧﻲ داراي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ .زﻳﺮا ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺮﻛﺖ اﺑﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺮﻛﺖ ﻳﻮﻧﻬﺎ آن ﻫﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺎده ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎﻻ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﻳﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﺎده ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺰ درآﻳﺪ، ﻳﻌﻨﻲ در اﺛﺮ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻳﻮﻧﻬﺎ ،اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﺑﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎده ﻳﻮﻧﻲ در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ،ﻳﻮﻧﻬﺎ ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺿﻌﻴﻔﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﺮدد. 15 ﺑﺮﺧﻼف ﻓﻠﺰات ،ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﺳﺨﺖ و ﺗﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﻼً ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﻧﺪارﻧﺪ .ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭼﻨﺪ ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﻮﻳﺘﺮاز ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﻚ ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰات ﻛﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ داراي ﻧﻘﻄﻪ ذوب ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﻛﻪ از ﻣﺸﺨﺼﺎت وﻳﮋه اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاد اﺳﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﻗﺪرت ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﻣﺪول اﻻﺳﺘﻴﻜﻲ و ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺮارﺗﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. -2ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻳﺎ اﺗﺼﺎل اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ از ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻗﺸﺮ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن وﺿﻌﻴﺖ ﭘﺎﻳﺪار دو اﺗﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮل H2اﺳﺖ .در ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﻴﺪروژن ﻫﺮ دو اﻟﻜﺘﺮون ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻫﺴﺘﻪ ﻫﻴﺪرژن ﺗﻌﻠﻖ دارد ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻫﺮ دو اﻟﻜﺘﺮون اورﺑﻴﺘﺎل ، 1Sاﺣﺘﻤﺎل اﻗﺎﻣﺖ در ﻳﻚ ﻣﺤﻞ در اﻃﺮاف ﻫﺮ دو ﻫﺴﺘﻪ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن داراﺳﺖ .در ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺟﺎ ذﺑﻪ ﻛﻮﻟﻤﺒﻲ وارد ﻧﻤﻲ ﺷﻮد. اﺗﺼﺎل اﺷﺘﺮاﻛﻲ از ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻴﻦ ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ دو اﺗﻢ در ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎ در ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻳﻮﻧﻲ اﺳﺖ .ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ‏O 2 , N 2 , F2 , Cl 2 ﻛﻪ داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻫﻤﻴﺖ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮاد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻧﺪارد. 16 ﺷﺮط اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ذوب ﺑﺎﻻ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺑﻴﻦ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از اﺗﻢ ﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي در ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ. اﻣﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻟﻤﺎس ،ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ،اﺗﻢ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺳﺒﺐ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد و ﻧﻘﻄﻪ ذوب ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻي اﻟﻤﺎس )3800درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد( ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﻋﻨﺎﺻﺮي ﭼﻮن Ge,Si,Cدﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮاد ﭘﻠﻴﻤﺮي )ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻬﺎ واﻻﺳﺘﻮﻣﺮﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﻻﺳﺘﻴﻚ( ﺗﺎﺣﺪودي ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﺗﻤﻬﺎ ارﺗﺒﺎط دارد .ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي اﺳﺖ .ﻣﻮاد ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﻣﺤﺾ ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮي ﺿﻌﻴﻒ،ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ دارﻧﺪ .در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻫﺮ ﺳﻪ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺑﺎ زاوﻳﻪ 120درﺟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ .ﻛﺮﺑﻦ ﭼﻬﺎرم و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪ واﻧﺪرواﻟﺲ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ،ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮاﻓﻴﺘﻲ ﻧﺎم دارد .ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﻴﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﻐﺰش ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺮاﻓﻴﺖ داراي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻟﻤﺎس ﻫﺎدي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ. 17  -3ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻳﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺲ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﮔﺎزﻫﺎي اﻳﺪه آل )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺌﻮن و آرﮔﻮن و (...ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺘﺎن و ﻣﻮاد آﻟﻲ دﻳﮕﺮ ،در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ و ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﺪارد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻔﻲ از ﻧﻮع اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ اﺳﺖ .ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﺗﻤﻲ اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ در اﺛﺮ ارﺗﻌﺎﺷﺎت ﺣﺮارﺗﻲ از ﺑﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ. ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺲ در درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻫﺎي ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﺎزﻫﺎي ﺑﻲ اﺛﺮ را در درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ ﻳﺎ ﺟﺎﻣﺪ در آورد .ﻋﺪم اﺳﺘﺤﻜﺎم اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان از ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﻮدن ﻧﻘﻄﻪ ذوب و ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮔﺎزﻫﺎي ﺑﻲ اﺛﺮ درﻳﺎﻓﺖ .اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ دﻫﻨﺪه اﺗﻢ ﻫﺎ و ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ اﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. اﺻﻮﻻً ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ از ﻟﺤﺎظ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﻨﺜﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻳﻜﻴﺪﻳﮕﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ دو ﻗﻄﺒﻴﻬﺎي داﺋﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ .اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﺧﺼﻮص ﻣﻮﻟﻜﻮل آب ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ. 18 اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ ﺧﻮد را در ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن و اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﻨﺪ .در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ و اﺗﻢ ﻫﺎي اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. اﻧﺘﻬﺎي ﻣﺜﺒﺖ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻜﻮل آب اﻧﺘﻬﺎي ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل دﻳﮕﺮ آب را ﺟﺬب ﻛﺮده و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي دو ﻳﻮن ﻗﻄﺒﻲ را ﻛﻪ ﻗﻄﺐ ﻣﺜﺒﺖ ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ .ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروژن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻗﻮي ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ داراي دو ﻗﻄﺒﻴﻬﺎي داﺋﻤﻲ اﺳﺖ و ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي دو ﻗﻄﺒﻲ داﺋﻤﻲ ﻧﺎم دارد .اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺟﻬﺖ دار ﻫﺴﺘﻨﺪ) .ﺷﻜﻞ زﻳﺮ(ﭘﻴﻮﻧﺪ دو ﻗﻄﺒﻲ ﺑﻪ روش دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد .اﺗﻢ ﻧﺌﻮن را ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ .اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻘﺎرن ﺣﻮل ﻫﺴﺘﻪ اﺗﻢ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ در واﻗﻊ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ درﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺎرﻧﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. 19 اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻨﻜﻪ دﻓﻌﺘﺎً اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﻳﻚ ﻃﺮف ﻫﺴﺘﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﻮد وﺟﻮد دارد .ﺑﺎ اﻳﻦ آراﻳﺶ ﻳﻚ دو ﻗﻄﺒﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ در اﺗﻢ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻳﻦ دو ﻗﻄﺒﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ روي دو ﻗﻄﺒﻴﻬﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺗﻢ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻧﺎم دارد .اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠﺎد ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺲ ﻣﻴﺸﻮد. ﭘﻠﻴﻤﻴﺮﻫﺎ اﻏﻠﺐ داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺑﻮده و ازاﻳﻦ رو ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ،اﻣﺎ ﭘﻠﻴﻤﺮ ﭘﻠﻲ وﻳﻨﻴﻞ ﻛﻠﺮاﻳﺪ PVC ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ واﻧﺪرواﻟﺲ ﺑﻴﻦ زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ در ﺟﻬﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ. در ﭘﻠﻲ وﻳﻨﻴﻞ ﻛﺮاﻳﺪ ،اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﻠﺮ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .زﻧﺠﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿﻌﻴﻔﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل دارﻧﺪ. ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﻪ ﭘﻠﻴﻤﺮ وارد ﺷﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺲ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و زﻧﺠﻴﺮﻫﺎ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﻟﻐﺰﻧﺪ. -4ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰي: ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ﻧﺎم آن ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد اﻳﻦ ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ درﻓﻠﺰات و آﻟﻴﺎژﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮﻳﺘﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ دﻳﺪه ﻣﻴﺸﻮد. ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰي ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺒﻴﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ اﺳﺖ .در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰي ﻫﺮ اﺗﻢ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻗﺸﺮ ﺧﺎرﺟﻲ ﺧﻮد را )زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻓﻠﺰ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ( آزاد ﻣﻲ ﺳﺎزد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ درﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ وﺟﻮد دارد ﺑﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﺠﺎورش ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺗﻌﻠﻖ دارد .اﻳﻦ اﻟﻜﺘﺮوﻫﺎي ﻗﺸﺮ ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎي اﺗﻢ ﻫﺎ را ﭘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﮔﺎز اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻄﻮر آزاداﻧﻪ و 20 ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎ در ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺖ .اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﮔﺎز اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .ﺣﺮﻛﺖ آزاداﻧﻪ و ﺳﺮﻳﻊ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻗﺸﺮ ﺧﺎرﺟﻲ ﻳﻜﻲ از دﻻﺋﻞ ﻋﻤﺪه ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺮاراﺗﻲ زﻳﺎد ﻓﻠﺰات و ﻋﺪم ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ آﻧﻬﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻮر اﺳﺖ. ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ از ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ اﻣﺎ در ﺣﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ اﺳﺖ .ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰي ﺑﺮﺧﻼف ﭘﻴﻮﻧﺪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺟﻬﺖ دار ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻓﻠﺰات ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺘﺮاﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ زﻳﺎد اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻫﺎدي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ در ﻳﻚ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻧﻘﺮه اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. 107 / 868g / mol ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ﻧﻘﺮه ﺑﺮاﺑﺮ و ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﻘﺮه Cm 3 10/ 49 gr ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ: 1Cm 3 × 10/ 49 g / Cm 3 = 10/ 49 gr = ﺟﺮم اﺗﻤﻲ ﻳﻚ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻧﻘﺮه )(10/ 49gr )(6 /023 × 1023 atom / mol = = 5.85 × 1022 107 / 868 g / mol ﺗﻌﺪاد اﺗﻤﻬﺎ ) / atomاﻟﻜﺘﺮون ﻇﺮﻓﻴﺖ( atoms 5 / 85 × 1022 = ﺗﻌﺪاد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻫﺎدي = 5 / 85 × 1022 اﻟﻜﺘﺮون در ﻫﺮ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ : ﺗﺴﺖ :ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﭘﻠﻤﻴﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ )ﻛﻨﻜﻮر (79 (1ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ (2ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ و ﻓﻠﺰي 21  (3ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي واﻻﻧﺴﻲ (4ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺴﻲ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 3 ﻧﻜﺘﻪ :ﻫﻤﻮاره در آﻟﻴﺎژﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼل ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﺤﻼل ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي در ﺣﺮﻛﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ و ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ آﻧﻬﺎ ﻫﺪاﻳﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﻓﻠﺰات ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﺴﺖ :ﺑﺎ اﻧﺤﻼل ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﻫﺪاﻳﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮاد ﻓﻠﺰي ﺧﺎﻟﺺ ﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ،زﻳﺮا .....ﻣﻲ ﺷﻮد )ﻛﻨﻜﻮر (79 (1ﺳﺮﻋﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﻛﻢ اﺳﺖ. (2ﺳﺮﻋﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ زﻳﺎد اﺳﺖ (3ﻃﻮل ﭘﻮﻳﺶ آزاد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ زﻳﺎد اﺳﺖ. (4ﻃﻮل ﭘﻮﻳﺶ آزاد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﻛﻢ اﺳﺖ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ :در ﻛﺪام ﮔﺮوه از ﻣﻮاد ذﻛﺮ ﺷﺪه ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ وﺟﻮد دارد) ﻛﻨﻜﻮر (80 (1ﻓﻠﺰات (2آﻟﻴﺎژﻫﺎ (3ﺳﺮاﻣﻴﻚ ﻫﺎ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 3 ﺗﺴﺖ :ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻣﺎده رواﻧﻜﺎر ﺧﻮي اﺳﺖ زﻳﺮا) ....ﻛﻨﻜﻮر (81 -1اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ. 22 (4ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ  -2ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل دارﻧﺪ. -3ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ واﻧﺪرواﻟﺲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل دارﻧﺪ. -4اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل دارﻧﺪ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 3 ﺗﺴﺖ :ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻮﻧﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ آﻧﻴﻮن و ﻛﺎﺗﻴﻮن .....و ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ ....ﺑﺎﺷﺪ )ﻛﻨﻜﻮر (81 (1ﻛﻮﭼﻚ – ﻛﻢ (2ﺑﺰرگ –ﻛﻢ (3ﺑﺰرگ – زﻳﺎد (4ﻛﻮﭼﻚ – زﻳﺎد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ‏q1q2 ﻳﺎدآوريa 2 : =E ﺗﺴﺖ :اﮔﺮ اﺧﺘﻼف اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮﻳﺘﻪ ،ﺑﻴﻦ دو ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ ،در اﻳﻨﺼﻮرت درﺻﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ . ....و درﺻﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ....ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ) .ﻛﻨﻜﻮر (81 -1ﻛﺎﻫﺶ -اﻓﺰاﻳﺶ -2اﻓﺰاﻳﺶ -اﻓﺰاﻳﺶ -3ﻛﺎﻫﺶ -ﻛﺎﻫﺶ -4اﻓﺰاﻳﺶ – ﻛﺎﻫﺶ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 23 ﺗﺴﺖ :در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰات ﺟﺎﻣﺪ ﭼﻪ ﻧﻮع اﺗﺼﺎﻟﻲ وﺟﻮد دارد؟ )آزاد (66 -1اﺑﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ -2ﻗﻄﺒﻲ -3ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ -4ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻤﻲ در ﺟﺎﻣﺪات: ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻗﺒﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﻨﻮان ﺷﺪ ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻧﻮع آراﻳﺶ و ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻤﻲ و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪه آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ،ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻛﺮﺑﻦ دو ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻤﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺮﺑﻦ )ﮔﺮاﻓﻴﺖ و اﻟﻤﺎس( ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪن ﺧﻮاص ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت در آن ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻤﻲ ﻣﻮاد اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺟﺎﻣﺪات داراي دو ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ )ﺑﻠﻮرﻳﻦ( و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻲ ﺷﻜﻞ )آﻣﺮف( در ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ اﺗﻢ ﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼً داراي ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺎﺻﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ درﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﻤﺎد ﺑﺎ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺎﺻﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ .ﻓﻠﺰات و ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎ در ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺠﻤﺎد داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ )ﺑﻠﻮرﻳﻦ( ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻣﻮاد ﺑﻲ ﺷﻜﻞ )آﻣﺮف( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺗﻤﻬﺎ در ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﻤﺎد ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺪون ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر در ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻴﺸﻪ ،ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻬﺎ و ﻻﺳﺘﻴﻚ ﻫﺎ وﺟﻮد دارد و ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﻴﺸﻪ اي ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ. 24 ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ و ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ. ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ در ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ اﺗﻢ ﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﻤﺎد ﺑﺎ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ .ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آورد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻨﺎوب در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ واﺣﺪ از اﻳﻦ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ را »ﺷﺒﻜﻪ واﺣﺪ« ﻳﺎ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ .اﻳﻦ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺗﻢ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻳﻮﻧﻬﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ اﺗﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻜﺮار ﻣﺘﻨﺎوب ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي واﺣﺪ در ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﺮاﻛﻢ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ. ﻫﺮ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ واﺣﺪ ﻳﺎ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ دادن ﺳﻪ ﺑﺮدار ) c,b,aدر اﻣﺘﺪاد ﺳﻪ ﻣﺤﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ( و ﺳﻪ زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي آن ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل را دارا اﺳﺖ،ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺳﻠﻮل واﺣﺪ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ. 25 در ﻋﻠﻢ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺷﻨﺎﺳﻲ )ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ( 14ﻧﻮع ﺷﺒﻜﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ واﺣﺪ ﺑﺎ ﺗﻘﺎرن زﻳﺎد ﺑﺮاي ﺑﻠﻮرﻫﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻛﺮد .ﺷﻜﻞ و ﺟﺪول زﻳﺮ اﻳﻦ ﻫﻔﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل و ﻳﺎ 14ﻧﻮع ﺷﺒﻜﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. 26 ﺻﻔﺤﺎت و ﺟﻬﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ: (aﺻﻔﺤﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ – اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺗﻤﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ اﻏﻠﺐ ﻧﺎﻫﻤﺴﺎﻧﮕﺮ )ان اﻳﺰوﺗﺮوﭘﻴﻚ( از ﻟﺤﺎظ ﺟﻬﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻏﻴﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺑﺮ روي ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﻮاص ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﻳﻲ دارد .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ 27 ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ،ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو اﺗﻢ ﻣﺠﺎور در ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ و ﺗﻌﺪاد ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﺎي ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ. ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺻﻔﺤﺎت و ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻫﺮ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻳﻚ روش اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدو اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮد. اﺑﺘﺪا ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﺪا ﻣﺨﺘﺼﺎت آن ﺑﺮ ﻳﻜﻲ از ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﻣﻨﻄﺒﻖ و ﻣﺤﻮرﻫﺎي آن در ﺟﻬﺎت ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ )ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ ،اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻜﻌﺐ ،ﺗﺘﺮاﮔﻮﻧﺎل و اورﺗﻮروﻣﺒﻴﻚ از ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺒﺪا ﻣﺨﺘﺼﺎت آن ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﻳﻜﻲ از ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي آن )ﻣﻜﻌﺐ ﻳﺎ ﺗﺘﺮاﮔﻮﻧﺎل ( و ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت z,y,xدر اﻣﺘﺪاد ﺳﻪ ﺿﻠﻊ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ در آن ﮔﻮﺷﻪ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ،اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ .ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺑﺮ روي ﻣﺤﻮرﻫﺎ ﻃﻮل اﺿﻼع ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻳﻌﻨﻲ c,b,aرا اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺐ ﻃﻮل ﺑﺮدارﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮاﺑﺮ واﺣﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﺷﻮد ) a (a=b=cواﺣﺪ ﻳﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺒﻜﻪ ﻧﺎﻣﻴﺪه ‏α = β = γ = 90o ﻣﻲ ﺷﻮدو اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺻﻔﺤﻪ اي ﻛﻪ از ﺗﻌﺪاد ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ اﺗﻢ ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ،اﺑﺘﺪا ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻲ آن ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد،ﺳﭙﺲ ﻋﻜﺲ اﻳﻦ اﻋﺪاد را ﺑﺪﺳﺖ آورده و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﺨﺮج ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺨﺮج اﻋﺪاد را ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻫﻤﮕﻲ را در آن ﻋﺪد ﺿﺮب ﻛﺮده و اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ) (hklاﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ .اﻳﻦ ﻓﺮم ﻳﻌﻨﻲ ) (hklﺑﻪ ﻧﺎم »اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ« ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و ﺳﻪ ﺣﺮف ﻳﺎ ﺳﻪ ﻋﺪدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ ﺣﺮوف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد ،ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﻴﻠﺮ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ 28 ﺷﻮد .ﻣﺜﻼً ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﻮرد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﺑﻌﻀﻲ از ﺻﻔﺤﺎت اﻳﻦ ﺷﺒﻜﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻓﻮق را ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﻢ اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ .ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﻴﻠﺮ ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﺜﺎل ( ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ﺻﻔﺤﻪ اي ﻛﻪ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت را در ﻧﻘﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﻃﻮﻟﻬﺎي x=ma=1و y=nb=2و p,b,a ) z=pc=3ﺿﺮاﻳﺐ و c,b,aواﺣﺪﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ اﻧﺪ( ﻗﻄﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ. اﺑﺘﺪا ﻋﻜﺲ اﻋﺪادي ﻛﻪ ﻧﻘﺎط ﺗﻼﻗﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 : : = : : = : : ‏x y z m n p 1 2 3 29 ﺳﭙﺲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺨﺮج ) (Nرا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. )در اﻳﻨﺠﺎ (N=6 ‏N N N 6 6 6 : : = : : = 6: 3: 2 ‏m n p 1 2 3 اﻋﺪاد ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪﻳﺴﻬﺎي ﻣﻴﻠﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ: ‏h : k : l = 6: 3: 2 ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ).(6 3 2 ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ﺻﻔﺤﻪ اي داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ) (hkl) = (6 3 2ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﻘﺎط ﺗﻼﻗﻲ آن ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ: اﺑﺘﺪا ﻋﻜﺲ اﻋﺪاد داده ﺷﺪه را ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ: 1 1 1 1 1 1 : : = : : ‏h k l 6 3 2 ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب اﻋﺪاد ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻀﺮب ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺨﺮج ،ﻧﻘﺎط ﺗﻼﻗﻲ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ ،ﻳﻌﻨﻲ . z=3 ، y=2 ، x=1 ﻫﺮ ﮔﺎه ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﻴﻠﺮ دو ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻀﺮب ﺻﺤﻴﺤﻲ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ آن دو ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮازي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل دو ﺻﻔﺤﻪ ) (101و ) (202ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮازي ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺻﻔﺤﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﻴﻠﺮ آﻧﻬﺎ از اﻋﺪاد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﺗﻴﺒﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت اﻋﻢ از ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺷﺪ ،ﻫﻤﮕﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻫﻢ ارزﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت } {hklﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺳﻴﺴﺘﻢ 010 ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺎرن ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻜﻌﺒﻲ وﺟﻮه )) ،(100) ، (001) ، (010) ، (100 30 (، 00 1 ) ( ﻫﻤﮕﻲ ﺻﻔﺤﺎت ﻫﻢ ارز ﻣﺸﺎﺑﻬﻨﺪ .ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎت ،ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﺎ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ ﻧﺎم دارﻧﺪ و در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﺎ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻮق ﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻮﺷﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﻴﻠﺮ در ﻳﻚ آﻛﻮﻻد ﺑﻪ ﺻﻮرت } {100ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. در ﻣﻮرد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻫﮕﺰا ﮔﻮﻧﺎل ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻪ ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ )اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ( ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺳﺎده ﺗﺮ ﺷﺪن از ﭼﻬﺎر ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت )اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ -ﺑﺮاوﻳﺲ( ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ،اﺳﺘﻔﺪه ﻛﺮد .ﺳﻪ ﻣﺤﻮر آن ﻳﻌﻨﻲ a3,a2,a1در ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ زاوﻳﻪ 1200ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻣﺤﻮر ﭼﻬﺎرم )ﻣﺤﻮر (cﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻪ ﻣﺤﻮر و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪ از ﭼﻬﺎر اﻧﺪﻳﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ) (a1,a2,a3cﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ (a1 + a2) = − a3 ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺻﻔﺤﻪ ) (0001ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ. 31  (bﺟﻬﺎت ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ : ﻫﺮ ﺑﺮداري ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻧﻘﺎط ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ وﺻﻞ ﺷﻮد ﻳﻚ ﺟﻬﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ .ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮداري را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺑﺮدارﻫﺎي واﺣﺪ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد: ‏r ‏r ‏r ‏r ‏r = ua + vb + wc دراﻳﻦ راﺑﻄﻪ w,v,uاﻋﺪاد ﺻﺤﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮداري ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺒﺪا آن ،ﻣﺒﺪا ﻣﺨﺘﺼﺎت و ﺟﻬﺖ آن ﺟﻬﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﻣﺜﻼً ﺑﺮدار ﻓﻮق ،از ﻣﺒﺪا و ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت x=uو y=vو z=wﻣﻲ ﮔﺬرد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﺟﻬﺖ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ،ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﻋﺪاد ﺻﺤﻴﺤﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن ﻣﺨﺘﺼﺎت و ﻳﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎي آن ﺟﻬﺖ ﺑﺮ روي ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻳﻦ اﻋﺪاد ﻃﺒﻖ ﻗﺮار داد در داﺧﻞ ﻳﻚ ﻛﺮوﺷﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ] [uvwدر ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ در ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﺸﺎﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﺻﻔﺤﺎت ﻫﻢ ﺷﻜﻞ ﻳﺎ ﻫﻢ ارز ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ،از ﻟﺤﺎظ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﺑﺮدارﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺗﻘﺎرن و ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ در ﻫﺮ واﺣﺪ ﻃﻮل ﻫﻢ ارزﻧﺪ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﺟﻬﺎت ﻫﻢ ارز ﻳﺎ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ،ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ آﻧﻬﺎ 32 ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت > <uvwﻧﻮﺷﺖ ،ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻫﺮ ﮔﺎه ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎت ][111و][1 1 1و][1 11و] [11 1و][1 1 1و] [1 1 1و] [1 1 1و] [1 1 1 در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻜﻌﺐ در ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ دادن ﻋﻼﻣﺖ » «111ﺗﻤﺎﻣﻲ آن ﺟﻬﺎت ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪ اي: ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ اﺗﻤﻲ از ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪي ﻣﻮازي آن در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻜﻌﺐ ،از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ: ‏a ‏h2 + k 2 + l 2 = ) d ( hkl دراﻳﻦ راﺑﻄﻪ a ،واﺣﺪ ﺷﺒﻜﻪ و l,k,hﺷﺎﺧﺼﻬﺎي ﻣﻴﻠﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ .اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﺳﻪ واﺣﺪ ﺷﺒﻜﻪ ) (c,b,aداده ﺷﻮد و راﺑﻄﻪ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﺮاي ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻮازي ﺷﺒﻜﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل رواﺑﻂ زﻳﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ اﺿﻼح ﺷﺒﻜﻪ ،اﻧﺪﻳﺴﻬﺎي ﻣﻴﻠﺮ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ را در ﭼﻨﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ. درﺗﺘﺮاﮔﻮﻧﺎل 1 h2 + k 2 l 2 = + 2 2 ‏d2 ‏a ‏c درﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل 4 ⎡ h2 + hk + k 2 ⎤ l 2 ⎢ = ⎥+ 2 ⎢⎣ d 4 3 ‏a2 ⎦⎥ c 1 33 l2 ‏c2 دراورﺗﻮرﻣﺒﻴﻚ دررﻣﺒﻮﻫﺪرال + ‏k2 2 ‏b + ‏h2 2 = ‏a 1 2 ‏d ) 1 (h2 + k 2 + l 2) sin 2α + 2(hk + kl + hl )(cos2α − cos α = ‏d2 ) a 2(1− 3cos2α + 2cos 3α ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻓﻠﺰات و ﺗﻜﺮار ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ : ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ ﻓﻠﺰات داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻠﺰي اﻧﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ اﺗﻢ ﻫﺎ ﻳﺎ دﻗﻴﻘﺘﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻣﺜﺒﺖ ،ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﺑﺮاﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ آزاد ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ،ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﺎذﺑﻪ از ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺟﻬﺖ دار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ،ﻟﺬا ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ اﺗﻢ ﻫﺎ و ﻃﺮز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ آﻧﻬﺎ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد .دراﻳﻦ ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ وﺟﻮد ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﺎذﺑﻪ ﻏﻴﺮﺟﻬﺖ دار ،ﻫﺮاﺗﻢ ﺳﻌﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﻓﻀﺎي اﻃﺮاف ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺗﻢ ﻫﺎي دﻳﮕﺮﭘﺮ ﻛﻨﺪ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﭘﻴﻮﻧﺪ در واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﻪ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪو ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ. ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﻓﻠﺰات ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .اﻳﻦ ﺳﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺮﻛﺰ دار ) ، (BCCﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار ) (FCCو ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل ﻣﺘﺮاﻛﻢ ).(HCP اﻏﻠﺐ ﻓﻠﺰات ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﻲ ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﻫﻢ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ درﺣﺎﻟﺖ اﻧﺠﻤﺎد ،داراي ﺑﻴﺸﺘﺮاز ﻳﻚ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ در ﻣﺤﺪوده درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ .اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﮕﻲ )آﻟﻮﺗﺮوﭘﻲ( ،ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺧﻮاص ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻳﻚ ﻧﻮع ﻓﻠﺰ ﻣﻲ ﺷﻮد،ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻫﻦ ﻛﻪ داراي اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎص ﺻﻨﻌﺘﻲ اﺳﺖ. 34 ﻓﻠﺰات اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﺮاﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻓﺸﺮده ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .در ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي 1883ﺗﺎ 1897ﺑﺎرﻟﻮ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻗﺮار دادن ﺗﻮﭘﻬﺎي ﺳﺨﺖ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﻓﺸﺮده ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد .ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﺮاﻛﻢ ازﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﻮﭘﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن )ﺷﻌﺎﻋﻬﺎي ﻣﺴﺎوي( در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻃﻮري ﻗﺮار داده ﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ در ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ ،ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درا ﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﻮﭘﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد .ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﺮار دادن ﺗﻮﭘﻬﺎ درﻛﻨﺎر ﻫﻢ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﺮاﻛﻢ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻖ اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ،اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر )آراﻳﺶ اﺗﻤﻲ( ،ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻧﺎم دارد. ﺷﻜﻞ 1ﻳﻚ ﻻﻳﻪ از اﺗﻢ را ﺑﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻻﻳﻪ Aﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ .ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد اﺗﻢ ﻫﺎ درﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ .ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺘﺮاﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻻﻳﻪ Bﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﻻﻳﻪ Aﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد .ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻻﻳﻪ Aرا ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺴﺎوي ﻣﻲ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ .اﻛﻨﻮن ﻳﻚ ﻻﻳﻪ از ﺻﻔﺤﻪ اﺗﻤﻲ ﺳﻮﻣﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻮري روي ﻻﻳﻪ Bﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻛﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي آن ﻛﺎﻣﻼً درا ﻣﺘﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻻﻳﻪ Aﺑﺎﺷﺪ،ﻟﺬا اﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻻﻳﻪ اول ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻻﻳﻪ Aﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﻮد. 35 ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺗﻤﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻮري ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ وﺿﻊ ﻻﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻚ درﻣﻴﺎن ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ .دراﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ وﺿﻊ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ وﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺗﻜﺮار ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ABABAB……..اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻧﻮع آراﻳﺶ اﺗﻤﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ،ﺳﺎﺧﺘﺎرﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻋﻠﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎم ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﺸﺮده اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﭘﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در دو ﻻﻳﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ،Aﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﻳﻚ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ ﭼﻴﻦ در ﺷﻜﻞ -1ج ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ .اﻣﺎ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻻﻳﻪ ﺳﻮم ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺟﺒﺎراً ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﻓﻮق ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ،آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮ ﻻﻳﻪ Bﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ،ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ 2ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻂ ﭼﻴﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ. 36 ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺗﻢ ﻫﺎي اﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﻳﮕﺮي ﻏﻴﺮ از Aو Bﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻻﻳﻪ Cﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻣﻜﺎن ﻻﻳﻪ ﭼﻬﺎرﻣﻲ ﻛﻪ ﻓﺮم دﻳﮕﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد .اﻳﻦ ﻃﺮز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺗﻜﺮار ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت …… ABCABCABCاﺳﺖ .اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﺸﺮده ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﭼﺮا ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ،ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار را ﻣﻘﺪاري ﭼﺮﺧﺎﻧﻴﺪ، و ﺗﻘﺎرن ﻣﻜﻌﺒﻲ را درآن ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ ) ﺷﻜﻞ .(3 37 ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﻮاﻫﻴﻢ دﻳﺪ ﻛﻪ واﺣﺪ اﺑﺘﺪاﻳﻲ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻓﺸﺮده ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دارﻣﻜﻌﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از 14 ﺗﻮپ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰدار ) (FCCو ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل ﻣﺘﺮاﻛﻢ ) (HCPرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ) ،ﺷﻜﻞ ،(4در ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ دو ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻫﺮ اﺗﻢ ﺑﺎ دوازده اﺗﻢ دﻳﮕﺮ در ﺗﻤﺎس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳﺖ درﺳﻴﺴﺘﻢ HCPﻫﺮاﺗﻢ از ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﺑﺎ ﺷﺶ اﺗﻢ و در ﻻ ﻳﻪ ﻫﺎي زﻳﺮي و ﺑﺎﻻﻳﻲ در ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎ ﺳﻪ اﺗﻢ در ﺣﺎل ﺗﻤﺎس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳﺖ .ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎ ﻳﻚ اﺗﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻋﺪدﻛﺌﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن ﻳﺎ ﻋﺪد ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ آن اﺗﻢ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ .ﺑﺮاي دو ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر FCCو HCPاﻳﻦ ﻋﺪد 12اﺳﺖ .دوازده ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻋﺪد ﻛﺌﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ،زﻳﺮا ﺗﻨﻬﺎ در ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ و ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﺘﺮاﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ اﺳﺖ. ﻓﻠﺰاﺗﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺮﻛﺰدار ) (BCCﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺷﻜﻞ .5در ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮع ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻫﺮ اﺗﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﻢ در ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺎ 8اﺗﻢ دﻳﮕﺮ در ﺗﻤﺎس اﺳﺖ .ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻋﺪد ﻛﺌﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن ﺷﺒﻜﻪ 38  BCCﺑﺮاﺑﺮ 8اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺪد ﮔﻮﻳﺎي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ BCCداراي ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ %68از ﻓﻀﺎي ﺳﻠﻮل واﺣﺪ از اﺗﻢ ﻫﺎ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ .در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ FCCو %74 HCPاز ﻓﻀﺎي ﺳﻠﻮل واﺣﺪ آﻧﻬﺎ از اﺗﻢ ﻫﺎ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه در ﺗﺮاﻛﻢ اﺗﻤﻲ ﻋﺪد ﻛﺌﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن و دﻳﮕﺮي ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ اﺳﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن %68و %74ﺑﻴﺎن ﺷﺪه(. ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ: ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ را ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ: ﺣﺠﻢ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ :ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ)(PF ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ 39 اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل وا ﺣﺪ ﺗﻮﺳﻂ اﺗﻢ ﻳﺎ اﺗﻢ ﻫﺎﻳﻲ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ اﺷﺎره اي ﺑﻪ روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺷﻮد: اﻟﻒ( ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻛﺎﻣﻞ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺮﻛﺰ دار )(BCC در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ 8اﺗﻢ در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﻣﻜﻌﺐ ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آن 8اﺗﻢ ﺑﻪ 8ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺗﻌﻠﻖ دارد، 1 8× = 1 8 ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ اﺗﻢ در ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻜﻌﺐ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﻚ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺮﻛﺰدار داراي ﺗﻌﺪاد 2اﺗﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ) .ﺷﻜﻞ .(5 ب( ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰدار )(FCC در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻢ 8اﺗﻢ در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﻣﻜﻌﺐ ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ 8ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺗﻌﻠﻖ دارد ﻳﻌﻨﻲ 1 1 6× = 1 8× = 1 2 8 ﺑﺪﻳﻦ و 6اﺗﻢ در ﻣﺮﻛﺰ وﺟﻮه ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دو ﺳﻠﻮل اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺮ ﺷﺒﻜﻪ واﺣﺪ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰدار ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً داراي 4اﺗﻢ ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ) .ﺷﻜﻞ (6 40 ج( ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل ﻣﺘﺮاﻛﻢ )(HCP در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ 12اﺗﻢ درﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ 6ﺳﻠﻮل واﺣﺪ و ﻳﻚ اﺗﻢ در ﻣﺮﻛﺰ ﻫﺮ ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دو ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺑﻮده و ﺳﻪ اﺗﻢ در ﺑﻴﻦ دو ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً 6اﺗﻢ ﻛﺎﻣﻞ )ﺷﻜﻞ (7 ﻣﺜﺎل( ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ را در ﺳﻠﻮل واﺣﺪ BCCو FCCﺑﺪﺳﺖ آورده و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ. 41 ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ در : BCCﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ rﻣﻲ ﺗﻮان از ﺷﻜﻞ )-5ب( اﺳﺘﻔﺎده و aBCCرا ﺑﺮﺣﺴﺐ rﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد. (a 2) 2 + a 2 = (4r ) 2 4r 3 = abcc 4 8 3 2 × πr 3 ‏πr 3π 3 3 = = = = %68 3 3 8 ] [a bccﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ در BCC ⎤ ⎡ 4r ⎦⎥ ⎢⎣ 3 ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ در :FCCﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ در FCCاﺑﺘﺪا ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ FCCرا ﺑﺮ ﺣﺴﺐ r )ﺷﻌﺎل اﺗﻤﻲ( ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ )ﺷﻜﻞ (6 4r 2 = 2a 2fcc = (4r )2 ⇒ a fcc ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ FCCﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ : 4 4 × πr 3 2π 2 3 = = 0/ 74 4r 3 12 ) ( 3 از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دو ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﺷﺒﻜﻪ FCCﻫﻢ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از BCCاﺳﺖ. 42 در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲ ﺗﻮان ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻳﺎ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻳﻜﻲ ﻋﻨﺼﺮ ﺟﺎﻣﺪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ اﺗﻤﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد .ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ و ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ دو واﺣﺪ ﺷﺒﻜﻪ ﻳﺎ ﻓﻮاﺻﻞ اﺗﻤﻲ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻳﻚ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ از ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ ﺿﻠﻊ aو ﺗﻌﺪاد nاﺗﻢ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ در اﻳﻦ ﺻﻮرت وزن اﻳﻦ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ وزن اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ .وزن اﺗﻢ ﻫﺎ در ﻫﺮ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮان از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ آورد: ‏nM ‏NA =m در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ: :Mوزن اﺗﻤﻲ :nﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎ در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ :Mوزن ﺳﻠﻮل : NAﻋﺪد آووﮔﺎدرو وﻗﺘﻲ ﺣﺠﻢ ﻫﺮ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ a3ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد: ‏nM ‏a 3 NA =ρ ‏nM ‏VN A =ρ 43 )(ρ ﺑﺮاﺑﺮ وزن ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ Vﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ اﺳﺖ. ﻣﺜﺎل ( ﭼﮕﺎﻟﻲ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ. ‏r = 1/ 431Ao در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ آن و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ آن FCCو وزن اﺗﻤﻲ آن g/mol 26.97ﺑﺎﺷﺪ. ﻋﺪدآووﮔﺎدرو ‏N A = 6 / 02 ×1023 Atoms / mol ‏nM ﺣﻞ :ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ VN A =ρ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم داراي ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ FCCاﺳﺖ، ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي آن n=4و واﺣﺪ ﺷﺒﻜﻪ آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ 4r 4 × 1/ 431Ao =a = = 4 /06Ao 4 /06 × 10−10 m 2 2 ﻳﺎ( ) ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ : 4 × 26 / 97 × 10− 3 kg / mol =ρ = 2 / 68 × 103 Kg 3 3 23 −10 ‏m (4 /06 × 10 m) × 6 /02 × 10 atom / mol اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻛﺎﻣﻞ )ﻳﺎﺑﺪون ﻋﻴﺐ( اﺳﺖ .اﻣﺎ در واﻗﻊ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻋﻴﺐ ﻫﺎي ﺟﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻋﺪد ﻛﻮﭼﻜﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. 44 ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺧﻄﻲ و ﺻﻔﺤﻪ اي: ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺗﺮاﻛﻢ اﺗﻤﻲ در اﻣﺘﺪاد ﻳﻚ ﺧﻂ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ از ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺧﻄﻲ و ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺻﻔﺤﻪ اي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رواﺑﻂ زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. اﻟﻒ( ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺧﻄﻲ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ روي ﭘﺎره ﺧﻂ =ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺧﻄﻲ ﻃﻮل ﭘﺎره ﺧﻂ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺜﺎل( ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺧﻄﻲ اﺗﻢ ﻫﺎ را در اﻣﺘﺪاد ] [110در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﺲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ. ‏r = 1/ 278Ao = 1/ 278 × 10− 7 mm = 3 / 9 × 106 atoms / mm ] 2atoms [ −7 4 1 / 278 × 10 mm = ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺧﻄﻲ در اﻣﺘﺪاد ][110 ب( ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺻﻔﺤﻪ اي ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ =ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺻﻔﺤﻪ اي ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺜﺎل( ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺻﻔﺤﻪ ) (100را در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﺳﺮب ) (FCCﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ. ‏rpb = 1/ 750Ao = 1/ 750× 10− 7 mm ﺣﻞ: 45 )4r 4(1/ 750× 10− 7 mm = = = 4 / 95 × 10− 7 mm 2 2 ‏a pb 2atoms 2atoms = = 8 / 2 × 1012 atoms / mm2 2 −7 ‏a pb ) (4 / 95 × 10 = ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺻﻔﺤﻪ )(100 ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻠﻮري ﻓﻠﺰات ﻣﻌﺮوف: ‏FCC ‏γ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم – آﻫﻦ -ﭘﻼﺗﻴﻦ – ﺳﺮب -ﻃﻼ -ﻣﺲ-ﻧﻴﻜﻞ – ﻧﻘﺮه ‏BCC ‏α, δ آﻫﻦ – ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ -ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ -ﺳﺪﻳﻢ – ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن -واﻧﺎدﻳﻮم ‏HCP ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم -ﻛﺎدﻣﻴﻢ -ﻛﺒﺎﻟﺖ -روي ﻧﻜﺘﻪ :ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﺑﺮﻳﻢ ‏N f Nc + 2 8 ‏N = Ni + :Nﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻠﻮل واﺣﺪ :Nfﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻄﺢ وﺟﻮه :Niﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي داﺧﻠﻲ :Ncﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﺳﻠﻮل ‏sc → 1, Bcc → 2, fcc → 4 46 ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ : ﺗﺴﺖ ( ﻣﺠﻤﻮع اﺗﻢ ﻫﺎي واﺣﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺷﺒﻜﻪ BCCﭼﻨﺪ اﺗﻢ اﺳﺖ )آزاد (72 8-1 14-3 9-2 11-4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ را ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ. ﺗﺴﺖ( ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻴﻠﺮ ) (millerﺻﻔﺤﻪ ﻫﺎ ﺷﻮر ﺧﻮرده ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )آزاد (75 (1 )(100 (2 )(011 (3 )(010 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ﺗﺴﺖ( ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ اﺗﻤﻲ در ﻳﻚ ﻓﻠﺰ ﻋﺒﺎرت از ﻛﺪام ﻣﻮرد اﺳﺖ؟ )آزاد (76 -1ﺳﻄﺢ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﻠﻮل 47 (4 )(110 -2ﺣﺠﻢ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل -3ﺣﺠﻢ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻠﻮل واﺣﺪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل -4ﺳﻄﺢ ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه واﺣﺪ ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻛﻞ ﺳﻠﻮل ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ3 ﺗﺴﺖ( ﻋﺪد ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﺑﺮاي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎي ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻜﻌﺐ ﺳﺎده ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ )ﻛﻨﻜﻮر (78 6 (2 4 (1 12 (4 8 (3 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ2 ﺗﺴﺖ( در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺐ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ) (110ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ )ﻛﻨﻜﻮر (78 ‏a (1 (2 ‏a 2 2 (3 ‏a 2 ‏a 3 3 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ3 ‏a ‏a 2 = 2 2 = ‏a ‏h 2 + k 2 + l2 =d 48 ﺗﺴﺖ( ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺒﻜﻪ اي ﻫﺮ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻠﻮري آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ‏nm 0.4049اﺳﺖ .ﻣﻘﺪار d200آن را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ) .ﻛﻨﻜﻮر (78 ‏nm (1 0.81 nm(2 0.2024 0.1431 nm(3 1.2 nm(4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ1 0/ 4049 = 0/ 2024 4 = ‏a ‏h 2 + k 2 + l2 =d ﺗﺴﺖ( ﭼﺮا اﺗﻢ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ در آﻫﻦ BCCﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ ﺗﺎ در آﻫﻦ FCC؟ )ﻛﻨﻜﻮر (78 -1راه ﻋﺒﻮر ﺑﻴﻦ ﺣﻔﺮه اي FCCﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﺳﺎﺧﺘﺎر BCCاﺳﺖ. -2ﺿﺮﻳﺐ ﻓﺸﺮدﮔﻲ اﺗﻤﻲ آﻫﻦ FCCﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ. -3ﺿﺮﻳﺐ ﻓﺸﺮدﮔﻲ اﺗﻤﻲ آﻫﻦ BCCﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ. -4ﺣﻔﺮه ﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ FCCﻛﻮﭼﻜﺘﺮ اﺳﺖ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ3 ﺗﺴﺖ( ﻣﻴﺰان ﻓﺸﺮدﮔﻲ packing factorﺷﺒﻜﻪ آﻫﻦ در دﻣﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ اﺳﺖ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (78 52 (1 68 (2 74 (4 70 (3 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ2 49 4r ,n = 2 3 = Bcc ⇒ 3a = 4r ⇒ a 4 ) 2( πr 3 ‏p.f = 3 3 = 0/ 68 ⎞ ⎛ 4r ⎜ ⎟ ⎠⎝ 3 ﺗﺴﺖ( ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺻﻔﺤﻪ ) (100در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ FCCﺑﺮ ﺣﺴﺐ ) / mm2اﺗﻢ( ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ‏r = 0/124 × 10−9 m )ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ( (1 (3 43 / 112 ×1012 17 / 245 × 1012 (2 (4 34 / 49 × 1012 8 / 622 × 1012 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ3 1 4× + 1= 2 4 ﺗﻌﺪاد اﺗﻢ ﻫﺎ 2 ⎞ ⎛ 4r ‏A = a = ⎜ ⎟ = 8(0/124 × 10−9 )2 = 1/ 23 × 10−19 m2 ⎠⎝ 2 2 2 ‏atm ‏atm ‏atm = 1/ 63 × 1019 2 = 1/ 63 × 1013 = 16 / 3 × 1012 −19 2 ‏m ‏mm ‏mm2 1/ 23 × 10 50 =d α ﺗﺴﺖ( داﻧﺴﺘﻴﻪ )ﭼﮕﺎﻟﻲ( آﻫﻦ ﻛﻪ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر BCCو ﻣﺸﺨﺼﺎت ذﻳﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‏gr ‏Cm 3 ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (79 = 0/124 × 10−9 m 6 /02 × 1023 = ﻋﺪد آووﮔﺎدرو - =56ﺟﺮم اﺗﻤﻲ آﻫﻦ 7.92 (1 ‏α ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ آﻫﻦ ‏α 7.82(2 7.6(4 7.80(3 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ1 3 64 3 64 ⎞ ⎛ 4r ⎜= v=a = R (0/124 × 10− 7 )3 = 2 / 3 × 10−23 cm3 = ⎟ 3 3 3 3 ⎠⎝ 3 2 × 56 ‏gr = 7 / 92 6 /02 × 1023 × 2 / 3 × 10−23 ‏cm3 =ρ ﺗﺴﺖ( اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ﺻﻔﺤﻪ OABﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ):ﻛﻨﻜﻮر (79 51 3 −− −− (1 )(1 11 (001) (2 (3 )(112 (111) (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ1 ﺗﺴﺖ -ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ) (111در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺒﻲ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار ) (f.c.cﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﻌﺎع اﺗﻢ ﭼﻘﺪر ﻣﻲ ﺑﺸﺎد.؟ )ﻛﻨﻜﻮر (79 2 ‏R 3 (2 4R 6 (1 (3 6R ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ1 ‏a ‏h2 + k 2 + l 2 4R 2 =d = 2a 4R ⇒ a 4R 4R = 2 3 6 =d 52 (4 3R ﺗﺴﺖ( اﺗﻢ ﻫﺎي آﻫﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر BCCداراي ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ).ﻛﻨﻜﻮر (79 10 (1 6(2 8 (3 12(4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ3 ﺗﺴﺖ(ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ 0.127 nmﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻫﺮ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻓﻀﺎي اﺷﻐﺎﻟﻲ 0/ 85 × 1023 اﺗﻢ ﻣﺲ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﺲ ﻛﺪام اﺳﺖ ؟)ﻛﻨﻜﻮر (80 0.5(2 47(1 74(3 1(4 ‏r = 0/127 × 10− 7 cm 4 3 ‏πr × 0 / 85 × 1023 ‏pf = 3 = 0 / 74 1 ‏v = 1cm3 ‏n = 0/ 85 × 1023 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ3 ﺗﺴﺖ( ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺮف ﺟﻬﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ اﺳﺖ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (80 53 ⎤ ⎡− ⎥⎢110 ⎣ ⎦ (1 ⎤⎡ − ⎥⎢101 ⎣ ⎦ (2 ⎤ ⎡− ⎥⎢ 111 ⎣ ⎦ (3 ⎤ ⎡− ⎥⎢ 101 ⎣ ⎦ (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ1 ﺗﺴﺖ( ﻋﻼﻣﺖ ﺻﻔﺤﻪ ABCﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻴﻠﺮ ) (Millerﻛﺪام اﺳﺖ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (80 −− (1 )(11 1 −−− (2 )( 1 1 1 (3 (111 ) −− )( 1 11 ﭘﺎﺳﺦ : ﻧﻜﺘﻪ :ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ) ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﻏﻠﻂ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ( 54 − − (4 )( 111 ﺗﺴﺖ( اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ) (Millerﺻﻔﺤﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (81 − (1 )( 112 (2 − )(221 (3 )(112 − (4 )(22 1 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ1 ﺗﺴﺖ( ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ FCCو ﺣﺠﻢ vدر ﻳﻚ ﺗﺤﻮل آﻟﻮﺗﺮوﭘﻴﻚ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺳﺎده ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ‏v′ ‏v′ ‏v ﺑﻪ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (82 ﺗﺤﻮل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .ﻧﺴﺒﺖ 1 (1 2 (2 3 4 (3 3 2 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ4 ‏v′ 4VS.C 4(2r )3 = = = 2 = 1/ 4 ‏v VF.C.C ( 4 R )3 2 55 ﺗﺴﺖ( ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻃﻮل ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز را ﺑﺮاي ﻓﻠﺰ ﻧﻘﺮه ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ f.c.cو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺷﺒﻜﻪ اي ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ) .ﻛﻨﻜﻮر (81 77.7 a (2 0.866 a (1 0.707 a(3 ‏a (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ3 2 ‏a = 0/ 707a 2 =b ﺗﺴﺖ( ﻧﺴﺒﺖ ﻃﻮل ﺑﺮدارﺑﺮﮔﺮز ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺷﺒﻜﻪ اي در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي SC، BCC،FCCﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ 3 2 ,1, 2 2 (1 2 3 , ,1 2 2 (2 2 3 ,1, 2 2 (3 3 2 , 2 2 (4 1, ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ4 2 ‏a 2 ‏b = ⇒ 2 ‏a 2 = fcc : b 3 ‏a 3 ‏b = ⇒ 2 ‏a 2 = Bcc : b ‏b =1 ‏a ⇒ SC : b = a 56 ﻋﻴﻮب ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ: از ﻧﻈﺮ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ،ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻛﻪ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎرﺷﺒﻜﻪ اي ﻛﺎﻣﻼ ﻣﻨﻈﻢ از ﺗﻜﺮار ﺳﻮل واﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل اﻳﺪه ال ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻣﺎ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺗﻤﺎم ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ داراي ﻋﻴﻮب ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻤﺪه و ﺑﺴﺰاﻳﻲ ﺑﺮ روي ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ دارﻧﺪ. ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻴﻮب ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻓﻠﺰات و آﻟﻴﺎژﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﺎﻻ ،ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺑﻴﺸﺘﺮ و دﻳﮕﺮ ﻣﻮاد ﺑﺎ ﺧﻮاص ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد. ﻋﻴﻮب ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺑﻌﺎدي ﻛﻪ دارد ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻛﺮد: -1ﻋﻴﻮب ﻧﻘﻄﻪ اي )ﻋﻴﻮب ﺻﻔﺮ ﺑﻌﺪي( -2ﻋﻴﻮب ﺧﻄﻲ )ﻋﻴﻮب ﻳﻚ ﺑﻌﺪي( -3ﻋﻴﻮب ﺳﻄﺤﻲ )ﻋﻴﻮب دو ﺑﻌﺪي( -4ﻋﻴﻮب ﻓﻀﺎﻳﻲ )ﻋﻴﻮب ﺳﻪ ﺑﻌﺪي( ﻋﻴﻮب ﻓﻮق در اﻏﻠﺐ ﺣﺎﻻت در اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل رﺷﺪ ﻏﻠﻂ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ در ﻣﻮاﻗﻊ اﻧﺠﻤﺎد ﺳﺮﻳﻊ و ﻏﻴﺮه -1ﻋﻴﻮب ﻧﻘﻄﻪ اي: اﻟﻒ( ﻋﻴﻮب ﺟﺎي ﺧﺎﻟﻲ: 57 ﻣﺤﻠﻬﺎي ﺧﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻴﻮب ﻧﻘﻄﻪ اي ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻴﻮﺑﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮاﻗﻊ اﻧﺠﻤﺎد )ﺑﺨﺼﻮص ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﻳﺎد )از درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﺑﺎﻻ( ،ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ،اﺷﻌﻪ دادن ﺑﺎ اﺷﻌﻪ اي ﻛﻪ داراي اﻧﺮژي زﻳﺎد اﺳﺖ و ﻳﺎ در درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .ﻣﺤﻞ ﺧﺎﻟﻲ را در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل در ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺧﻮد داراي ﺗﻌﺪادي ﺟﺎي ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ .ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﺟﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻳﻚ ﻣﺤﻞ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﺗﻢ را ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ از ﻣﺤﻞ ﺧﻮد در ﺷﺒﻜﻪ ﺧﺎرج ﺳﺎزﻳﻢ.در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻳﻚ ﻣﺤﻞ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ . ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻘﺪاري اﻧﺮژي ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺮژي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺤﻞ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ب( ﻋﻴﺐ ﺑﻴﻦ ﺷﻴﻨﻲ Interstitial Defect: ﻧﻮع دﻳﮕﺮ از ﻋﻴﻮب ﻧﻘﻄﻪ اي ،ﻋﻴﺐ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﻚ اﺗﻢ در ﻓﻀﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .ﺷﺮط اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﻚ اﺗﻢ ﺛﺎﻟﺚ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ در ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺑﻮدن ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ آن از اﺗﻢ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺷﺒﻜﻪ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﻲ ﺗﻮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار آﻫﻦ را ﻧﺎم ﺑﺮد .اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻴﻮب ﻣﻲ 58 ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺠﻲ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻣﻮﺿﻌﻲ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺷﻮد ،ﻋﻴﺐ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﭘﺎﺋﻴﻦ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ج( ﻋﻴﺐ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲsubstitutional Defect : اﺗﻢ ﻫﺎي ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﺤﻠﻬﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي اﺗﻢ ﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ و ﻳﺎ در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﺷﺒﻜﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻛﻪ در ﺣﺎﻟﺖ اول ﺷﻌﺎع اﺗﻢ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ اﻧﺪازه ﺷﻌﺎع اﺗﻢ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺎﺷﺪ. -2ﻋﻴﻮب ﺧﻄﻲ ( Aﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي ﻳﺎ ﺧﻄﻲ در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ،ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎ ﻋﻴﻮﺑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﻣﺘﺪاد ﻳﻚ ﺧﻂ در ﺷﺒﻜﻪ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺰء ﻋﻴﻮب ﺧﻄﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﻨﺪ. ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي را ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻧﻈﺮ ﻫﻨﺪﺳﻲ اﻧﺘﻬﺎي ﻳﻚ ﻧﻴﻢ ﺻﻔﺤﻪ اﺗﻤﻲ اﺿﺎﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ اﺗﻤﻲ از ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ از ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ اﺗﻤﻲ در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻓﺮض 59 ﻛﺮد .ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت در ﺷﺒﻜﻪ ﻧﻘﺎﻳﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻄﻮط ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .ﻳﻚ ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ را ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. در اﻳﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﺧﻂ ﻋﻤﻮد در ﺟﻬﺖ ﻧﻴﻢ ﺻﻔﺤﻪ اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺖ و ﺧﻂ اﻓﻘﻲ ﺻﻔﺤﻪ اﺗﻤﻲ ﺷﺒﻜﻪ را )در ﺑﺤﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﻟﻐﺰش ﻣﻴﻨﺎﻣﻴﻢ( .ﻛﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻧﺸﺎن داده و ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﻤﺎن ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك اﻳﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ .ﻛﻤﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار و ﺟﻬﺖ اﻳﻦ ﻋﻴﺐ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺖ ﺑﺮداري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ) (b ‏r ﻧﺎم ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻣﻘﺪار و ﺟﻬﺖ اﻳﻦ ﺑﺮدار ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻃﻲ ﻣﺴﻴﺮي ﺣﻮل ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻘﻄﻪ اي را ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺮ روي ﺷﺒﻜﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده و ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻓﻮاﺻﻞ اﺗﻤﻲ ﻣﺴﺎوي را در ﺟﻬﺎت ﻗﺎﺋﻢ و اﻓﻖ )ﺑﻪ ﻧﺎم دور ﺑﺮﮔﺮز( ﻃﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ .ﺑﺮداري ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺴﻴﺮ را ﺑﻪ ﺷﺮوع وﺻﻞ ﻛﻨﺪ ،ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻓﺎﻗﺪ اﻳﻦ ﻧﻘﺺ ﻣﻲ ﺑﻮد در اﻧﺘﻬﺎ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻓﻮاﺻﻞ اﺗﻤﻲ ﻣﺴﺎوي در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻳﻢ .اﻧﺪازه اﻳﻦ ﺑﺮدار ﻣﻀﺮب ﺻﺤﻴﺤﻲ از واﺣﺪ ﺷﺒﻜﻪ و ﺟﻬﺖ آن ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ اﺳﺖ. ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﻄﻮط ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دارﻧﺪ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي ،ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ و ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .در ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ اﺳﺖ. 60  (Bﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ: ﺷﻜﻞ زﻳﺮﻳﻚ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ .اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﭽﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﺟﺪا از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﭘﻴﭽﻴﺪه را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻳﺎ ﻣﻲ ﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ از ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻟﻐﺰﻳﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ اﻳﻦ ﻟﻐﺰش ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ درﺟﻬﺖ ﻣﻮازي ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻳﻚ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺗﻤﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺗﻢ ﻫﺎ ﻣﺠﺪدا در ردﻳﻒ ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺿﻠﻊ دو ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻘﻨﺪ ﭘﻴﻤﻮدن ﻳﻚ دور ﺑﺮ ﮔﺮز ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ در ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز ﻣﻮازي ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺎم ﭘﻴﭻ اﺳﺖ. (Cﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻂ: 61  : b1ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪاي :b2ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ ﺗﻤﺎم ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻂ از ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﻟﺒﻪ اي و ﭘﻴﭽﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ .ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﻪ زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز ﺑﺎ ﺧﻂ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد .ﻫﺮﮔﺎه ﻳﻚ دور ﺑﺮﮔﺮز ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺷﻮد ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮزي ﻛﻪ از آن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮزﻫﺎي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲﻫﺎ اﺳﺖ. -3ﻋﻴﻮب ﺻﻔﺤﻪاي: (aﻋﻴﻮب ﻻﻳﻪاي )ﻧﻘﺺ در ﭼﻴﺪه ﺷﺪن( ﻋﻴﺐ ﻻﻳﻪ اي از ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺪون ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻳﻜﻲ از ﻻﻳﻪ ﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﮕﺰاﮔﻮﻧﺎل ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺗﻜﺮار ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ABBABAB….درﻣﻲ آﻳﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﻜﺮار ﻋﺎدي ﻻﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ABABAB….اﺳﺖ و ﻳﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻋﻴﺐ ﺗﻜﺮار ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرتABCBCABC ….در ﻣﻲ آﻳﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﻜﺮار ﻣﻨﻈﻢ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت … ABCABCABCاﺳﺖ. 62 ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق ﺻﻔﺤﻪ اﺗﻤﻲ Aدر ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل وﺟﻮد ﻧﺪارد. (bﻣﺮز داﻧﻪ ﻫﺎ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻋﻴﻮب دو ﺑﻌﺪي ﻛﻪ اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي در ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﻮاد دارد ،ﻣﺮز داﻧﻪ ﻫﺎ ﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي داﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﻠﻮرﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ) (polycrystalﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي آراﻳﺶ اﺗﻤﻲ ﻳﺎ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ در داﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﺎور ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ،ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﻫﺮ ﻳﻚ از داﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺮزﻫﺎﻳﻲ از داﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺠﺎورش ﺟﺪا ﺷﻮد) ،ﺷﻜﻞ زﻳﺮ( ﻣﺮزداﻧﻪ ﻫﺎ را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﺳﺎزد .ﻧﻮع ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺮ داﻧﻪ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ،اﻣﺎ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. 63 (cﻣﺮز دوﻗﻠﻮﻫﺎ :در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ از ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﻃﻮري ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮم دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ دﻳﮕﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺳﻄﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ آن دو ﻗﺴﻤﺖ از ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل دو ﻗﻠﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. -4ﻋﻴﻮب ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻋﻴﻮب ،ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ و ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻔﺮه ﻫﺎي اﻧﻘﺒﺎﺿﻲ ﻛﻮﭼﻚ داﺧﻠﻲ ،ﺣﻔﺮه ﻫﺎي زﻳﺮ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺧﺮوج ﮔﺎزﻫﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ آﻳﺪ ،ﺗﺮﻛﻬﺎي ﻣﻮﻳﻲ و از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻋﻴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در اﺛﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﺘﻨﺎوب ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ، ﻳﻚ ﺷﻜﺎف رﻳﺰ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ. ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻴﻮب ﺳﺎده ﺟﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﻋﻴﻮب ﺷﺒﻜﻪ اي ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺮز داﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻴﺰاﺳﻴﻮن ﻳﺎ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﻤﺎد دو ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﻨﺪ. 64 ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻓﻠﺰات: ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ،ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﻨﺸﻬﺎي ﺧﺎرﺟﻲ وارد ﺑﺮ آن ،اﻋﻢ از اﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ و ﻳﺎ دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ،در ﺷﺮاﺋﻂ ﺧﺎص ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻂ آزﻣﺎﻳﺶ ،رﻓﺘﺎر ﻳﺎ ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻓﻠﺰات ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻲ ﭘﺮدازد اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺪون وﺟﻮد ﻓﻠﺰ ﻋﻤﻼً ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﺎﺷﻴﻦ )ﻣﺎﺷﻴﻦ درﻣﻔﻬﻮم ﻛﻞ آن( را ﻧﺪارﻳﻢ. ﻗﺎﻋﺪه ﻛﻠﻲ در ﻣﻮرد ﻓﻠﺰات: اﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ اي را ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻗﺮار دﻫﻴﻢ و در زﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻴﺮو را ﻗﻄﻊ و وﺿﻌﻴﺖ ﻗﻄﻌﻪ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد. -1ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻧﻴﺮو ﺟﺴﻢ ﺷﻜﻞ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد را ﭘﺲ از رﻫﺎ ﺷﺪن از ﻗﻴﺪ ﻧﻴﺮو ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ) .رﻓﺘﺎر اﻻﺳﺘﻴﻚ ﻳﺎ رﻓﺘﺎر ﻛﺸﺸﺎن ﻓﻠﺰ( -2درﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ اﻧﺪازه ﻧﻴﺮوي اﻋﻤﺎﻟﻲ از ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﮕﺬرد ﭘﺲ از ﺣﺬف ﻧﻴﺮو ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺎﻳﺪار در اﺑﻌﺎد ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )رﻓﺘﺎر ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﻳﺎ ﻣﻮﻣﺴﺎن( -3اﮔﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻴﺮو اداﻣﻪ دﻫﻴﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮو ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﺪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ:ﻣﻔﺮوﺿﺎﺗﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﺮاي ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻣﻌﺎدﻻت در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از : 65  -1ﺟﺴﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ :ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺴﻢ ﺣﺎوي ﺣﻔﺮه و ﻳﺎ ﺟﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ از ﻫﻴﭻ ﻧﻮع ﻧﻴﺴﺖ. -2ﺟﺴﻢ ﻫﻤﻮژن اﺳﺖ :ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﺟﺴﻢ داراي ﺧﻮاص ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ. -3ﺟﺴﻢ اﻳﺰوﺗﺮوپ اﺳﺖ :ﺧﻮاص ﺟﺴﻢ در ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ. ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اوﻟﻴﻪ: -1ﻧﻴﺮو :ﻧﻴﺮو ﺗﻮﺳﻂ اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ 2ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻮرد ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد. دو ﻧﻮع ﻧﻴﺮوي ﺧﺎرﺟﻲ وﺟﻮد دارد: ﻳﻜﻲ :ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ اﺛﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ )ﻓﺸﺎر دادن ﻣﻴﺰ ﺑﺎ ﻛﻒ دﺳﺖ( دﻳﮕﺮي :ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ روي ﺗﻤﺎم ذرات ﺟﺴﻢ اﺛﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارد).ﻧﻴﺮوي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ( -2ﺗﻨﺶ stress ﺗﻨﺶ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﻴﺮوي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ⎤ ⎡ kg ⎢= ⎥ ﺳﻄﺢ ⎦ ⎣ mm 2 ﻧﻴﺮو -3ﻛﺮﻧﺶ strain ﻛﺮﻧﺶ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل در واﺣﺪ ﻃﻮل ‏Engineering strain ‏l − l0 ‏l0 =e 66 = ﺗﻨﺶ اﮔﺮ وزﻧﻪ اي را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻠﺰي آوﻳﺰان ﻛﻨﻴﻢ ﻧﻴﺮو ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ وارد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻚ ﺗﻚ ذرات، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ. ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﺮﻧﺶ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺮﻧﺶ دﻳﮕﺮي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻛﺮﻧﺶ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ ،ﻛﺮﻧﺶ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻣﺠﻤﻮع ﻛﺮﻧﺶ ﻫﺎي ﺟﺰﺋﻲ : اﮔﺮ ﻛﺮﻧﺶ ﻫﺎي ﺟﺰﺋﻲ را ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﻧﺶ ﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺘﮕﺮال روﺑﺮو ﻧﺸﺎن داد. ﻛﺮﻧﺶ ﺣﻘﻴﻘﻲ ‏true strain 67 ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻛﺮﻧﺶ ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ: ‏L − Lo L ‏L = ⇒−1 = 1+ e ‏Lo ‏Lo ‏Lo =e ‏L ‏e2 e3 e4 = ln(1 + e) = e − + − .... ‏L0 2 3 4 ‏ε = ln ‏e < 0/1 ⇒ ε ≅ e ﻣﺜﺎل( دو ﻣﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل ‏lo ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ،ﻃﻮل ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺸﻲ ﺑﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ و ﻃﻮل ﻣﻴﻠﻪ دوم را ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ﻓﺸﺎري ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ .در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺣﺎﻻت ﻓﻮق ﻣﻘﺪار ﻛﺮﻧﺶ ﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ. ‏L 2L ⎧ ‏ln ‏ln ‏ε = = = ln 2 1 ⎪⎪ ‏Lo ‏L ⎨ ‏l − lo ⎪ = e1 =1 ⎩⎪ ‏lo 68 1 L ⎧ ‏o 1 ‏l ⎪ε1 = ln = ln 2 = ln = − ln 2 2 ‏lo ⎪ ‏Lo ⎨ 1 l −l ⎪ ‏l − l0 2 o o = −1 = = ‏e 1 ⎪ 2 ‏l0 ‏lo ⎩ ﻛﺮﻧﺶ ﺑﺮاي ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻓﺸﺎري ﻣﻨﻔﻲ و ﺑﺮاي ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﺸﺸﻲ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ. ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﺑﺮﺷﻲshear strain : ‏a = tgα = α ‏h =γ ‏γ:τ ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﺑﺮﺷﻲ ﺟﺴﻢ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺗﻨﺸﻲ ﺑﺮﺷﻲ 69 ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎ و ﻛﺮﻧﺶ ﻫﺎ: ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه و ﻣﻴﺰان ﻛﺮﻧﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﻫﺮ ﺟﺴﻢ درﻧﺎﺣﻴﻪ اﻻﺳﺘﻴﻚ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺮاﺋﺐ اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮد. ﺛﻮاﺑﺖ اﻻﺳﺘﻴﻚ: (Iﻣﺪول اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ :اﻳﻦ ﻣﺪول ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﻛﺮﻧﺶ ﻫﺎ را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲ ﺳﺎزد. آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺸﺶ Tension Test ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺸﺶ ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻓﻠﺰ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﻛﺸﺶ آزﻣﺎﻳﺶ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﻴﻢ. ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺸﺶ دو ﻧﻤﻮدار ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ. 70 -1ﻧﻤﻮدار ﻛﺸﺸﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ: ﺗﻨﺶ ﺗﺴﻠﻴﻢ :ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ وارد ﺷﻮد اوﻟﻴﻦ آﺛﺎرﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ داﺋﻤﻲ در آن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﮔﺮدد. اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻛﺸﺸﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺟﻮد روي ﻧﻤﻮدار ﻛﺸﺸﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ Ultimate Tensile Strengthﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﭘﺲ از آن ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﻃﻮل ﻗﻄﻌﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. -2ﻧﻤﻮدار ﻛﺸﺸﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ: دراﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻧﻤﻮدار ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺒﻞ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ. 71 ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻧﻤﻮدار رﻓﺘﺎر ﻣﺎده را در ازاي اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو از ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺎره ﺷﺪن ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ -ﻛﺮﻧﺶ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎده ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻜﺴﺖ را ﮔﻮﻳﻨﺪ. ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ ﻛﺮﻧﺶ اﺟﺴﺎ م ﺗﺮد و ﻛﺸﺴﺎن ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ اﺟﺴﺎم ﻛﺸﺴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ. ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻓﻠﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل و ﺣﺬف ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدار ﻛﺸﺶ ﺟﺴﻢ: -1ﺑﺮرﺳﻲ اﻋﻤﺎل و ﺣﺬف ﻧﻴﺮو در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﻄﻲ ﻧﻤﻮدار )ﻧﻘﻄﻪ (1 ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺗﻨﺶ ‏σ1 ﻛﺮﻧﺸﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‏ε1 در ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﺣﺬف ﺷﻮد ﻛﺮﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺎدل ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. 72 ‏ε1 ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻗﺴﻤﺖ ﺧﻄﻲ ﻧﻤﻮدار ﻛﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ اﻻﺳﺘﻴﻚ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد راﺑﻄﻪ اي ﺧﻄﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ‏σ = Eε ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮك ﻣﻲ ﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ : ﺿﺮﻳﺐ زاوﻳﻪ ﺧﻂ ) OAﻣﺪول اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺟﺴﻢ(E: -2ﺑﺮرﺳﻲ اﻋﻤﺎل و ﺣﺬف ﻧﻴﺮو در ﻧﻘﻄﻪ ) 2ﻗﺴﻤﺖ ﻏﻴﺮ ﺧﻄﻲ ﻧﻤﻮدار(: ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺗﻨﺶ ﺣﺎل اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‏εp ‏σ2 ‏σ2 ﻛﺮﻧﺶ ‏ε2 در ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد. را از روي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮدارﻳﻢ ،ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪارﻛﺮﻧﺶ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪار ‏εe )ﻛﺮﻧﺶ اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ: ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﻄﻲ ﻧﻤﻮدار ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺸﺴﺎن ﻳﺎ اﻻﺳﺘﻴﻚ اﺳﺖ.-ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻏﻴﺮ ﺧﻄﻲ ﻧﻤﻮدارﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮم ﺳﺎن ﻳﺎ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ اﺳﺖ. 73 ‏σ2 (ﺣﺬف ﻣﻴﺸﻮد.  (ІІﻣﺪول ﺑﺮﺷﻲ shear modulus ﺗﺸﺎﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻨﺶ و ﻛﺮﻧﺶ در ﻧﺎﺣﻴﻪ اﻻﺳﺘﻴﻚ و ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﺑﺮﺷﻲ را از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﻲ ﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ. ∆s ∝≅ = tgα ‏L =γ ‏σ = E.ε داﺷﺘﻴﻢ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﺰ در ﻧﺎﺣﻴﻪ اﻻﺳﺘﻴﻚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ ﻣﺪول ﺑﺮﺷﻲ G: (ІІІﺿﺮﻳﺐ ﭘﻮاﺳﻮن )(Poisson’s Ratio اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻛﺮﻧﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺟﻬﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو را ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻬﺎت ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲ ﺳﺎزد. ‏δz ‏Lz = εz ‏δy ‏Ly = εy ‏δx ‏Lx = εx 74 ‏τ = G.γ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاص اﻳﺰوﺗﺮوپ ﺟﺴﻢ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ : ‏ε y = εz آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ 1 3 = = cte = υ − εy ‏εx ‏ε y = ε z = − υε x ‏υ = 0/ 5 ﻣﻲ ﺗﻮان ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ (VIﻣﺪول ﺣﺠﻤﻲ )(Bulk Modulus ﻣﺪول ﺣﺠﻤﻲ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻓﺸﺎر ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه روي ﺟﺴﻢ را ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﻧﺴﺒﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در آن ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻴﺴﺎزد. 75 −p −p = ∆V ∆ ‏V =B درﺟﺎﺋﻴﻜﻪ: ∆V ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﻧﺴﺒﻲ V ∆: ﻣﺪول ﺣﺠﻤﻲ ‏B: ﻣﻴﺰان ﻓﺸﺎر ﻫﻴﺪروﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ P: ﺣﺠﻢ اوﻟﻴﻪ ﺟﺴﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﺠﻤﻲ ﺟﺴﻢ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﻫﻴﺪروﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ : P ‏V: ∆V ﭘﻼﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ :plasticity دوﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه ﺑﻴﻦ رﻓﺘﺎر اﻻﺳﺘﻴﻚ و ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ. ﻳﻜﻲ :در اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ ﭘﺲ از ﺣﺬف ﻧﻴﺮو روي ﺟﺴﻢ ،ﺟﺴﻢ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در رﻓﺘﺎر ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ. دﻳﮕﺮي :در اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﻧﺶ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺟﺴﻢ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﻨﺶ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻟﻜﻦ در ﭘﻼﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﻧﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو اﺳﺖ. ‏σ ys :ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ :در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﺴﻢ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ورود ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﻗﺮار دارد. 76  (Ιﻧﻘﻄﻪ ) (1را در ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو 0− σ 2 − σ 1 ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴﺰان ﻛﺮﻧﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‏ε1 0− σ 1 و ﭼﻪ اﺳﺖ و ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو ﻧﺪارد. (ІІدر ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﺟﺴﻢ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺗﻨﺶ σ3ﻗﺮار دارد دراﻳﻦ ﺷﺮاﺋﻂ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﻧﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﻧﻤﻮﻧﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ 0-σ 3ﻛﺮﻧﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اﮔﺮ ﻣﺴﻴﺮ 0− σ 3 − σ 4 − σ 3 ‏ε3 اﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺮﻧﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‏ε′3 اﺳﺖ. ﻣﻔﺮوﺿﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﺮرﺳﻲ در ﺑﺤﺚ ﭘﻼﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﺟﺴﻢ اﻳﺰوﺗﺮوپ و ﻫﻤﻮژن اﺳﺖ.ﻗﺪرﻣﻄﻠﻖ ﺗﻨﺶ ﺗﺴﻠﻴﻢ در ﻛﺸﺶ و ﻓﺸﺎر ﺟﺴﻢ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ. در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮم ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﺠﻤﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد.ﺗﻨﺶ ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮم ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ در ﺟﺴﻢ ﺷﻮد.از اﺛﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻛﺮﻧﺶ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد.راﺑﻄﻪ ﻫﻮﻟﻤﻦ Holloman اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﺶ ﻛﺮﻧﺶ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. 77 σ = kε n Strain Hardening Exponent ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺎر ﺳﺨﺘﻲ n = cte k : cte :آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ The Tensile Test (آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺸﺶ1 78 اﻟﻒ( ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻗﺮاردادي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﻣﺤﻞ دﻗﻴﻖ ﺷﺮوع ﺧﻢ ﺷﺪن ﻧﻤﻮدار ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺮاردادي ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻨﺶ ﺗﺴﻠﻴﻢ ،ﺗﻨﺸﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮم ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﻛﻤﻲ ) (%0.01 – %0.02در ﻧﻤﻮدار ﻣﻲ ﺷﻮد را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻗﺮاردادي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. ‏L − Lo ‏L = e = 0/002 ب( ﺑﺎرﻳﻚ ﺷﺪن ﻧﻤﻮﻧﻪ Nacking درﺿﻤﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺸﺶ ﻓﻠﺰات ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي اﻋﻤﺎﻟﻲ روي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎ ﺷﺮوع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻠﻮ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ. ‏σ = kε n ﻧﻜﺘﻪ :درﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﮔﻠﻮﻳﻲ ﺷﺪن ﺑﺮاﺳﺎس راﺑﻄﻪ ﻫﻮﻟﻤﻦ 79 ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ=n ‏ε  -2آزﻣﺎﻳﺶ ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻨﺠﻲ The Hardness Test ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻳﻚ ﻣﺎده در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ و ﻳﺎ ﻓﺮو رﻓﺘﻦ ﻣﺎده ﺳﺨﺖ ﺗﺮ دﻳﮕﺮي در آن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. روش ﻫﺎي ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻨﺠﻲ: اﻟﻒ( ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮﻳﻨﻞ در ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮﻳﻨﻞ از ﻳﻚ ﺳﺎﭼﻤﻪ ﻓﻮﻻدي ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻗﻄﺮ Dﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮوﺷﻮﻧﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي Fﺑﻪ آراﻣﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ )ﺑﺪون ﺿﺮﺑﻪ( ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺻﻴﻘﻠﻲ ﺷﺪه ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮدي ﻓﺸﺎر داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﭘﺲ از ﺣﺬف ﻧﻴﺮو و ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺳﺎﭼﻤﻪ از روي ﻗﻄﻌﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﻘﺪار ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ اﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻛﺮده و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﻔﺮه اي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ dو ﻋﻤﻖ tدر ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮ ﺟﺎي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ. ﻗﻄﺮ اﺛﺮ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﻜﺮوﻣﺘﺮ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي و ﺳﭙﺲ ﻋﺪد ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮ ﻳﻨﻞ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ. ‏A=πDt 80 2 ‏D ‏d ⎞⎛D ∆OAC ⇒ o A = o c + Ac ⇒ ⎜ ⎟ = ( − t )2 + ( )2 2 2 ⎠⎝2 ⎡1 ⎤ D − D2 − d 2 ⎦⎥ ⎢ ⎣2 2 2 =t 2F ) πD( D − D 2 − d 2 = ⇒ BHN ‏D = 10mm ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻗﻄﺮ ﺳﺎﭼﻤﻪ 2 و ﻧﻴﺮوي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه p=3000kgدر ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. درآزﻣﺎﻳﺸﺎت از Dﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از : ‏D = 1/ 25,2 / 5,5mm ﺷﺮط ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن BHNﻣﺴﺎوي در ﺷﺮاﺋﻄﻲ ﻛﻪ pﻳﺎ Dﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ. ‏d ‏d ‏sin α = 2 = ⇒ d = D sin α ‏D D 2 اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ را در ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺻﻠﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻴﻢ. 2 ‏p ‏π(1 − cos α) D2 = 2f ‏D2 ) ‏πD(D − D − ‏sin α = BHN 2 ﺷﺮط ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪن BHNﻳﻜﺴﺎن آن اﺳﺖ ﻛﻪ ‏p 2 ⎞ = cte ⎟ D2ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ ⎠ ) π(1 − cos α ﻣﻘﺪار ⎛ ﺛﺎﺑﺖ ⎜ ⎝. 81 ﻧﻜﺘﻪ :ﺑﺮاي درﺳﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻟﺒﻪ ﻫﺎي اﺛﺮ ﻓﺮورﻓﺘﮕﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻗﻄﺮ اﺛﺮ ﺳﺎﭼﻤﻪ ) (dﺑﻴﻦ 0.2ﺗﺎ 0.7 ﻗﻄﺮ ﺳﺎﭼﻤﻪ ) (Dﺑﺎﺷﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﻮاﺻﻞ ﻓﺮورﻓﺘﮕﻲ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺣﺪاﻗﻞ 2 dاﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ از ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻘﺪار ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻘﺎط ﻣﺠﺎور ﺑﺮ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :روش ﺑﺮ ﻳﻨﻞ ﺑﺮاي ﻣﻮاد ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺮم و ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ.ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺳﺨﺘﻲ ﭼﺪﻧﻬﺎ از روش ﺑﺮ ﻳﻨﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻧﻜﺘﻪ :در اﻳﻦ روش ﻣﺤﺪودﻳﺖ در ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﻤﺘﺮ از 10ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻤﻖ ﻓﺮورﻓﺘﮕﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :در اﻳﻦ روش ﻏﻴﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺰﺋﻲ در ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﺪارد. ﻧﻜﺘﻪ :در اﻳﻦ روش ﻣﻴﺘﻮان ﺣﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻳﺎ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻛﺸﺸﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﺮﺑﻲ و ﺑﺎ رواﺑﻂ ﺳﺎده اي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻛﺸﺸﻲ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺮﻳﺐ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ آورد. ‏MN ‏M2 ‏σ = 3 / 5BHN ب (ﺳﺨﺘﻲ وﻳﻜﺮز دراﻳﻦ روش ،ﻓﺮوﺷﻮﻧﺪه ﻳﻚ ﻫﺮم ﻣﺮﺑﻊ اﻟﻘﺎﻋﺪه اﻟﻤﺎﺳﻲ اﺳﺖ .زاوﻳﻪ ﺳﻄﻮح ﺟﺎﻧﺒﻲ اﻳﻦ ﻫﺮم 1360اﺳﺖ ،ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ ﺷﺒﻴﻪ روش ﺑﺮﻳﻨﻞ اﺳﺖ و ﻋﺪد ﺳﺨﺘﻲ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ. 82 A = 4× a × ∆AHF ∆BCD h = 2ah 2 a a sin 68o = 2 ⇒ h = h 2 sin 68o d d d 2 d 2 = a2 + a2 ⇒ a = ⇒ A = 2× × 2 2 2 sin 680 d2 p A= ⇒ VHN = = 0 A 2 sin 68 83 p 1/ 8544p = 2 d d2 2 sin 680 ج (ﺳﺨﺘﻲ راﻛﻮل دراﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ روش راﻛﻮل از ﻓﺮوﺷﻮﻧﺪه ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺷﻜﻞ اﻟﻤﺎﺳﻲ ﺑﺎ زاوﻳﻪ 1200ﻳﺎ ﺳﺎﭼﻤﻪ اي ﺷﻜﻞ ﻓﻮﻻدي ﺳﺨﺖ ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد .در روش راﻛﻮل ﻋﻤﻖ ﻓﺮورﻓﺘﮕﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ وارد آوردن ﻧﻴﺮوي ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﺮ روي ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي و از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺨﺘﻲ راﻛﻮل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در راﻛﻮل Cاﺑﺘﺪا ﻓﺮوﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي 10ﻛﻴﻠﻮﮔﺮﻣﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮدي در ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ ﻓﺮو ﻣﻲ ﺷﻮدو در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﺮورﻓﺘﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر رﻳﺰي در ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻋﻘﺮﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺮ ﻗﺮار داده و ﺳﭙﺲ ﻳﻚ ﺑﺎر 140ﻛﻴﻠﻮﮔﺮﻣﻲ ) در راﻛﻮل (cو ﻳﻚ ﺑﺎر 90ﻛﻴﻠﻮﮔﺮﻣﻲ ) در راﻛﻮل (B ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺎر اﺻﻠﻲ ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺲ از وارد آوردن ﺑﺎر اﺻﻠﻲ و ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ آن ﺑﻪ ﻣﺪت ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از روي ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺪرج ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﺮ روي دﺳﺘﮕﺎه ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻨﺞ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺪد ﺳﺨﺘﻲ راﻛﻮل ﻣﻌﻴﺎري از ﻓﺮورﻓﺘﮕﻲ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ و ﻳﺎ داﺋﻤﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه درﺟﺴﻢ در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي اﺻﻠﻲ اﺳﺖ. ﻋﺪد ﺳﺨﺘﻲ راﻛﻮل ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ. ‏R = c1 − c2t در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‏c1 = 130 ‏c2 , c1 اﻋﺪاد ﺛﺎﺑﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﺮاي ﻣﺨﺮوط اﻟﻤﺎﺳﻲ ‏c1 = 100 و ﺑﺮاي ﺳﺎﭼﻤﻪ ﻓﻮﻻدي و c2ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﻓﺮوﺷﻮﻧﺪه ﺑﺮاي 500اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﻜﺘﻪ :در روش راﻛﻮل ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ زﻳﺎد اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺳﺨﺘﻴﻬﺎي ﺑﺎﻻ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ. 84 د(ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻮپ: دراﻳﻦ روش از ﻓﺮوﺷﻮﻧﺪه ﻫﺮﻣﻲ ﺷﻜﻞ از ﺟﻨﺲ اﻟﻤﺎﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ،ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ آن ﺑﻴﻦ 15ﮔﺮم ﺗﺎ 3 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻧﻴﺮو اﺳﺖ .ﻋﺪد ﺳﺨﺘﻲ دراﻳﻦ روش از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻴﺮو ﺑﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻓﻘﻲ ﺳﻄﺢ اﺛﺮ ﻛﻪ ﻟﻮزي ﺷﻜﻞ اﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ .و ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺪد ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻮپ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد .در اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺳﻄﺢ اﺛﺮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮدن اﻧﺪازه آن از ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻮپ ﻣﻲ ﺗﻮان از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد. ‏F ‏d2 ‏HK = 14 / 229 در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ =Fﻧﻴﺮوي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در آزﻣﺎﻳﺶ و =dﻃﻮل ﻗﻄﺮ ﺑﺰرگ اﺛﺮ اﺳﺖ. ه(ﺳﺨﺘﻲ ﺧﺮاﺷﻲ: در اﻳﻦ روش ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ در ازاي ﺧﺮاش ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺠﻢ دﻳﮕﺮي ﻣﻮرد ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و از روي ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺧﺮاش ،ﺳﺨﺘﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻳﻦ روش ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود .در ﻣﻘﻴﺎس ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻮ ) (Mohاﺑﺘﺪا ده ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻴﻦ 1ﺗﺎ (10ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد. -1ﺗﺎﻟﻚ -2ﮔﭻ ﻳﺎﻗﻮت ﺳﺮخ -3ﻛﺎﻟﺴﻴﺖ -4ﻓﻠﻮرﻳﺖ -5آﭘﺎﺗﻴﺖ -6ﻓﻠﺪﺳﭙﺎت -7ﻛﻮارﺗﺰ -8ﻳﺎﻗﻮت ﻛﺒﻮد -10اﻟﻤﺎس ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻳﻦ ﺟﺪول ﻫﺮ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﺮاش دادن ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن ﺑﺎ درﺟﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ. 85 -9 ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﻣﻴﺘﻮان درﺟﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻮ را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺎده ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد .ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺳﺨﺘﻲ ﺷﻴﺸﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺣﺪود 5.5و ﺳﺨﺘﻲ ﻓﻮﻻد ﺳﺨﺖ ﺣﺪود 6.5اﺳﺖ ،وﻟﻲ واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﺮوش ،روش ﭼﻨﺪان دﻗﻴﻘﻲ ﻧﺒﻮده و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻮﻟﻴﺪ ،ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ .اﻳﻦ روش در ﻣﻌﺪن ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺳﻨﮓ ﻣﻌﺪن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. ﻣﺤﺪوده درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﺨﺘﻲ ﺧﺮاﺷﻲ ﺑﻌﺪاً ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ .ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ در ﻣﻘﻴﺎس ﺟﺪﻳﺪ ﺳﺨﺘﻲ ﺗﺎﻟﻚ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻳﻚ و ﺳﺨﺘﻲ اﻟﻤﺎس 15اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺤﺪوده اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي و ﺳﻴﻌﺘﺮ ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ اﻋﺪاد 14ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺑﻴﺪﺑﺮ 13ﺑﺮاي ﻛﺎر ﺑﻴﺪ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ 12،ﺑﺮاي ﻛﻮرﻧﺪ 11 ،ﺑﺮاي زﻳﺮﻛﻦ 10 ،ﺑﺮاي ﮔﺎراﻧﺎت9 ، –ﺗﻮﭘﺎس -8ﻛﻮارﺗﺰ -7 ،ﺷﻴﺸﻪ ﻛﻮارﺗﺰي-6،ﻓﻠﺪﺳﭙﺎت و ﺑﻘﻴﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﻗﺒﻠﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ. (3آزﻣﺎﻳﺶ ﺿﺮﺑﻪthe Impact test : ﻳﻜﻲ از آزﻣﺎﻳﺸﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻜﺴﺖ ﺗﺮد ﻳﺎ ﻧﺮم ﻓﻠﺰات اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد آزﻣﺎﻳﺶ ﺿﺮﺑﻪ اﺳﺖ. از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻳﻦ روﺷﻬﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﺿﺮﺑﻪ دو روش ﭼﺎرﭘﻲ و اﻳﺰود اﺳﺖ .اﻳﻦ دو روش ﺗﻨﻬﺎ در ﻃﺮز ﻗﺮار ﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ در دﺳﺘﮕﺎه آزﻣﺎﻳﺶ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوت دارد .در روش ﭼﺎرﭘﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر آزاد ﺑﺮ روي ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﻗﺮار داد .و ﺿﺮﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ آوﻧﮕﻲ ﻛﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻌﺎدﻟﺶ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺷﻴﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ وارد ﻣﻲ ﺷﻮد .در روش اﻳﺰود ،ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮدي در ﮔﻴﺮه ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺿﺮﺑﻪ اﻧﺪﻛﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺷﻴﺎر ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ وارد ﻣﻲ ﺷﻮد. 86 در ﻫﺮ دو روش ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﻳﺎ ﻛﺎري ﻛﻪ ﺻﺮف ﺷﻜﺴﺖ و ﻳﺎ اﺣﻴﺎﻧﺎً ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺪه اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب وزن آوﻧﮓ در اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع آوﻧﮓ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﺿﺮﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻔﺎﺿﻞ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اوﻟﻴﻪ و اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ. ) E1 = p.h1 = mgh1 = mg ( R − R cos α ) E2 = p.h2 = mgh2 = mg ( R − R cos β ) E1 − E2 = mgR (cos β − cos α =اﻧﺮژي ﺷﻜﺴﺖ ﻧﻜﺘﻪ :در ﺻﻨﻌﺖ ﻋﻤﻮﻣﺎً از روش charpyاﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻪ ي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﺎر ﺿﺮﺑﻪ اي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد. )E mgh (cos β − cos α = ‏A ‏A = ) ( αk ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻪ 87 ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮات دﻣﺎ ﺑﺮ روي اﻧﺮژي ﺿﺮﺑﻪ اي: ﺗﻌﺪادي ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺟﻨﺲ ﻳﻚ ﻓﻠﺰ را در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮار داده و آزﻣﺎﻳﺶ ﺿﺮﺑﻪ را روي آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﻴﻢ و ﺳﭙﺲ ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ را رﺳﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. از دﻣﺎي T2ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺟﺴﻢ ﺻﺪ در ﺻﺪ ﻧﺮم اﺳﺖ -ازدﻣﺎ T1ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺟﺴﻢ ﺻﺪ در ﺻﺪ ﺗﺮد اﺳﺖ. 88 دﻣﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺮم ﺑﻪ ﺗﺮد )(DBTT روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻣﺎي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺮم ﺑﻪ ﺗﺮد وﺟﻮد دارد. -1ﻣﺘﻮﺳﻂ T1و T2را درﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ -2ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻧﺮژي ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ دو دﻣﺎي T1و T2را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ دﻣﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. -3ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ روش آن اﺳﺖ ﻛﻪ دﻣﺎﺋﻲ را دﻣﺎي DBTTدر ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ در آن دﻣﺎ ﻧﺼﻒ ﺳﻄﺢ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺼﻮرت ﻧﺮم وﻧﺼﻒ آن ﺑﺼﻮرت ﺗﺮد ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ‏mm2 ﻣﺜﺎل( درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﺑﻌﺎد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺎرﭘﻲ 10×8ﺑﺎﺷﺪ ،وزن ﭘﺎﻧﺪول 4kgو ﻃﻮل آن 90cmو زاوﻳﻪ ﭘﺎﻧﺪول ﻗﺒﻞ از رﻫﺎ ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﻗﺎﺋﻢ 450و زاوﻳﻪ آن ﺑﻌﺪ از ﺷﻜﺴﺘﻦ 300ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ. )mgh (cos β − cos α) 4 × 0 / 9(0 / 866 + 0 / 707 = =7 ‏A / 0 8 ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻪ = ﺧﺴﺘﮕﻲ Fatique : ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﻄﻌﺎت ﻓﻠﺰي در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺸﻬﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺘﻨﺎوب روي آﻧﻬﺎ .ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه در ﻫﺮ ﺳﻴﻜﻞ ﺗﻨﺸﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺟﺴﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد 89 ﺧﺰشcreep : ﺧﺰش ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻐﻴﻴﺮﻓﺮم ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﻣﺪاوم اﺟﺴﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺗﻨﺶ ﺛﺎﺑﺘﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ .اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺧﺼﻮﺻﺎً در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋه دارد. ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ: ﺗﺴﺖ :در ﻛﺪام روش ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻨﺠﻲ اﺑﺰار ﻓﺮوروﻧﺪه ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻫﺮم ﻣﺮﺑﻊ اﻟﻘﺎﻋﺪه اﺳﺖ؟ )آزاد(76 (1راﻛﻮل (2وﻳﻜﺮز (4ﻣﻮﻫﺲ (3ﺑﺮﻳﻨﻞ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 90 ﺗﺴﺖ :ﭘﺪﻳﺪه ﺧﺴﺘﮕﻲ در ﻓﻠﺰات ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﺪام ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ؟ )ﻛﻨﻜﻮر(78 (1اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﻨﺎوب (2اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو ﺛﺎﺑﺖ در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ (3اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺮﻧﺶ در ﻓﻠﺰ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن (4ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺳﺮﻳﻊ ﻓﻠﺰ ﺑﻪ دﻣﺎي زﻳﺮ ﺻﻔﺮ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ :ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ درﺑﺎره ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (79 :A(1ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻛﺎﻣﻞ، :Bﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ ، :Cﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي :A(2ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻛﺎﻣﻞ، :Bﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي، :Cﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ :A(3ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي، ‏A(4ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻛﺎﻣﻞ :Bﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻧﺎﻗﺺ :Bﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻧﺎﻗﺺ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 91 :Cﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ :Cﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي ﺗﺴﺖ :ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻣﻮﻗﺖ در ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ﻛﻨﻜﻮر آزاد 76 (1ﺣﺪ اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ (3ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﺤﻤﻞ (2ﺣﺪ ﭘﻼﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ (4ﺣﺪ ﭘﺎرﮔﻲ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ :روش ﺑﺮﻳﻨﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺳﺨﺘﻲ آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﻛﺪام ﻓﻠﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. (1ﭼﺪن (2ﻓﻮﻻد (3ﻛﺎدﻣﻴﻢ (4آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ :ﻛﺪام ﺗﻌﺮﻳﻒ در ﻣﻮرد ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟ ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺑﻪ ..............ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد).ﻛﻨﻜﻮر (79 -1ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺑﺮاي ﺷﻜﺴﺖ -2ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺟﺬب ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ داﺋﻤﻲ در ﻣﺎده -3ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺟﺬب ﺷﺪه در ﻣﺤﺪوده اﻻﺳﺘﻴﻚ -4ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎده ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻜﺴﺖ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 92 ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻟﻐﺰش در ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ: ﺗﻌﺮﻳﻒ :ﻟﻐﺰش ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻧﺘﻘﺎل ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ از ﺻﻔﺤﺎت و ﺟﻬﺎت ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ﻳﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﺮ روي ﻗﻄﻌﺎت دﻳﮕﺮي از آن. ﺑﺮرﺳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه روي ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن داده ﻛﻪ: اوﻻً :ﺟﻬﺎت ﻟﻐﺰش ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﻬﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ داراي ﺣﺪاﻛﺜﺮ داﻧﺴﺘﻴﻪ اﺗﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺛﺎﻧﻴﺎً :ﺻﻔﺤﺎت ﻟﻐﺰش اﻛﺜﺮاً ﺻﻔﺤﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ داراي ﺣﺪاﻛﺜﺮ داﻧﺴﺘﻴﻪ اﺗﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻟﻐﺰﺷﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﻛﺮﻳﺴﺘﻼي ﻣﺘﺪاول ﻓﻠﺰات )(HCP,BCC, FCC -1ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﻛﻪ داراي ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ FCCﻫﺴﺘﻨﺪ. 93 〉{111}〈110 4 × 3 = 12 -2ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﻛﻪ داراي ﺷﺒﻜﻪ HCPﻫﺴﺘﻨﺪ. 〉{0001}〈11 2 0 1× 3 = 3 ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻐﺰش ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ 〉{10 1 0}〈11 2 0 94 3 ×1 = 3 〉{10 1 1}〈11 2 0 6 ×1 = 6 ﻓﻠﺰات ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ BCC ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻐﺰﺷﻲ اﺻﻠﻲ 〉{110}〈111 6 × 2 = 12 ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻐﺰﺷﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ 〉{211}〈111 12 × 1 = 12 〉{321}〈111 24 × 1 = 24 95 اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻟﻐﺰﺷﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ آﺛﺎر ﺧﻄﻮط ﻟﻐﺰش را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اﮔﺮ ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل Feرا در دﻣﺎي ﺣﺪود 50درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮم دﻫﻴﻢ آﺛﺎر ﺧﻄﻮط ﻟﻐﺰش ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ .اﻳﻦ آﺛﺎر ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺪاوم ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻐﺰش اﺳﺖ ﺗﺴﺖ( ﻟﻐﺰش ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ در ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻠﺰي ﺑﻪ ﻛﺪام ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد؟ )آزاد(76 (1ﻓﻘﻂ ﺻﻔﺤﺎت ﻟﻐﺰش ( 2ﺻﻔﺤﺎت و ﺟﻬﺖ ﻟﻐﺰش (3ﻓﻘﻂ ﺟﻬﺎت ﻟﻐﺰش (4ﺻﻔﺤﺎت ﻟﻐﺰش و ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 ﺗﺴﺖ( ﻋﻠﺖ ﺷﻜﺴﺖ ﻓﻠﺰات و آﻟﻴﺎژﻫﺎ در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﻢ وﻟﻲ ﺗﻜﺮاري ﻛﺪام اﺳﺖ؟ )آزاد (81 (1ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ (2ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺎز داﺧﻠﻲ (3ﺳﺨﺖ ﺷﺪن در اﺛﺮ ﻧﻴﺮو (4ﮔﺮم ﺷﺪن در اﺛﺮ ﻧﻴﺮو ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ‏ε ﺗﺴﺖ( ﻛﺪام ﻳﻚ از ﮔﺮﻳﻨﻪ ﻫﺎي زﻳﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻛﺮﻧﺶ ﺣﻘﻴﻘﻲ ) ( و ﻛﺮﻧﺶ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ) (eرا ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (79 96 (1 ‏ε = ln e (2 ) ε = ln (1 + e ‏e ‏lo (3 =ε 1+ e ‏lo (4 =ε ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 ﻧﻜﺘﻪ :ﻃﺮز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎ در ﺑﻠﻮر ﻳﻮﻧﻲ ﻧﻤﻚ ﻃﻌﺎت ) (NaClاز ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﺷﺒﻜﻪ از ﺗﺪاﺧﻞ دو ﺷﺒﻜﻪ FCCاز ﻳﻮﻧﻬﺎي ‏Na +و Cl − اﺳﺖ. ﺗﺴﺖ :در ﺑﻠﻮرﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ،ﻟﻐﺰش در ﺻﻔﺤﺎت و ﺟﻬﺎﺗﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺪ ﻛﻪ دو ﻳﻮن ﻫﻢ ﻧﺎم ،ﻣﺠﺎور ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺮف ﻟﻐﺰش در ﺑﻠﻮر ﻧﻤﻚ ﻃﻌﺎم NaClاﺳﺖ؟ )ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر (80 -1ﺟﻬﺎت -2ﺟﻬﺎت -3ﺟﻬﺎت -4ﺟﻬﺎت 010 ﺻﻔﺤﺎت }{100 }{10 1 111 ﺻﻔﺤﺎت 10 1 110 ﺻﻔﺤﺎت}{111 ﺻﻔﺤﺎت}{110 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 3 97 ﺗﺤﺖ اﻧﺠﻤﺎد: از ﻣﺸﺨﺼﺎت وﻳﮋه ﻓﻠﺰات ﻣﺬاب اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎً under coolingﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‏Super Coolingﻧﻴﺰ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎي ﻣﺬاب زﻳﺮ دﻣﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ اﻧﺠﻤﺎد ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺠﻤﺎد رخ دﻫﺪ. ‏E.T. ⎯⎯ Liquid ⎯→ Solid ‏E.T:Equilibrium Temperature دﻣﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺌﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺠﻤﺎد در دﻣﺎي ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺪ. ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﺗﺤﺖ اﻧﺠﻤﺎد ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ اﺳﺖ .در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﻠﺰات ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮاي اﻧﺠﻤﺎد در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻧﺠﻤﺎد رخ ﻣﻲ دﻫﺪ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آزاد ﺷﺪن ﮔﺮﻣﺎن ﻧﻬﺎن اﻧﺠﻤﺎد اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺌﻮرﻳﻚ دارد و در ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮداري ﺑﻪ ﺷﻜﻞ 2وﺟﻮد دارد. 98 TR:Real Temprature ﺗﺤﺖ اﻧﺠﻤﺎد ﺣﺮارﺗﻲ ∆T = TE − TR 〉0 2→3 1→ 2 ازﻧﻘﻄﻪ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ،اﻓﺖ دﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از اﻓﺖ دﻣﺎ وﺟﻮد دارد و از ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آزاد ﺷﺪن ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن اﻧﺠﻤﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. اﻧﻮاع ﻓﺎزﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ: از ﻣﺨﻠﻮط ﻛﺮدن دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﻠﺰ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺨﺎر ﻓﻠﺰات ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه و اﺗﻢ ﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼً در ﻫﻢ رﻓﺘﻪ و اﻣﻜﺎن ﺗﺸﺨﻴﺺ آﻧﻬﺎ از ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ و اﺻﻄﻼﺣﺎً ﺣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺬاب ﻓﻠﺰات ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﺟﺰﺋﻲ در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪ .در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ ،اﻧﺤﻼل ﻛﺎﻣﻞ ،اﻧﺤﻼل ﺟﺰﺋﻲ و ﻋﺪم اﻧﺤﻼل وﺟﻮد دارد).ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت دو ﻓﻠﺰ وارﺗﺒﺎط آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ( 99 ﻧﺤﻮه اﻧﺤﻼل در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ (aﻓﺎز ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ ‏Interstitial solid solution (bﻓﺎز ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ‏substitutional solid solution ( cﻓﺎزﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ‏Compounds ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻨﺼﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻨﺼﺮ آﻟﻴﺎژي ﻳﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ﺑﺎﺷﺪ. اﻳﻦ دو از ﻧﻈﺮ ﺗﻮزﻳﻊ در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻣﺜﻼً ﻫﺮ دو ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ ﻳﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ﺳﻬﻮاً ﺑﻪ آﻟﻴﺎژ وارد ﺷﺪه و ﺧﻮاص را ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﻋﻨﺼﺮ آﻟﻴﺎژي ﻋﻤﺪاً ﺑﻪ آﻟﻴﺎژ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻮاص ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزد. ‏Al + Fe ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ⎫ ⎧ Cu − Ni ⎨ ⎬ آﻟﻴﺎژي ⎭ ⎩Cu − Zn (aﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ Interstitial solid solution ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ آﻟﻴﺎژي )ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه( و ﺣﻼل ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻮﺳﻂ روﺷﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﺳﺎده ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ. در ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ در ﺷﺒﻜﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻼل وارد ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻳﻌﻨﻲ در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﺣﻼل ﺟﺎ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. 100 ﻣﺜﺎل :ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ Cدر ) Feﻓﺮﻳﺖ ) (α (ferriet ﺷﺮط اﻳﻨﻜﻪ اﺗﻢ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻌﺎع آن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻫﻢ ‏N , B , H ,C ﺧﻮاﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﻳﺎ از آن ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ .اﺳﺎﺳﺎً ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺑﻘﻴﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. (bﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ Substitutional Solid Solution ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﺟﺎي ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻼل ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد . ﺷﺮط اﻧﺤﻼل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴﺰان اﻧﺤﻼل ﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﺑﻪ: -1ﻓﺎﻛﺘﻮر اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ اﺗﻢ ﻫﺎ :اﮔﺮ اﺧﺘﻼف در اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ اﺗﻢ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از %15ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و در ﺣﺪ %1ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد 101  اﮔﺮ اﺧﺘﻼف در اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ اﺗﻢ ﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ از %15و ﺑﻴﺸﺘﺮ از %8ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ دارﻳﻢدر ﺣﺪ %10 اﮔﺮ اﺧﺘﻼف در اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ ﻛﻤﺘﺮ از %8ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮ دارﻳﻢ ) .ﻳﻌﻨﻲ از ﻟﺤﺎظ اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻫﻴﭻﻣﺸﻜﻠﻲ از ﻧﻈﺮ ﺣﻼﻟﻴﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد ( ‏r1 − r2 × 100 ‏r1 اﺧﺘﻼف در اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﻲ اﺗﻢ ﻫﺎ -2ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ : ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ دوﻓﻠﺰ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،اﻣﻜﺎن اﻧﺤﻼل آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ ،اﮔﺮ دو ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮد از ﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺟﻬﺖ اﻧﺤﻼل وﺟﻮد ﻧﺪارد . -3ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ :دﻳﺪه ﺷﺪه ﻛﻪ ﻓﻠﺰات ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮون ﻫﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺣﺴﺎس ﺗﺮﻧﺪ ﺗﺎ اﻓﺰاﻳﺶ آﻧﻬﺎ . ﻣﺜﺎل :ﻇﺮﻓﻴﺖ Aزﻳﺎد ﺷﺪه و ﻇﺮﻓﻴﺖ Bﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد. ‏A2+ B3+ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ،ﻳﻚ ﻓﻠﺰ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻘﺪار ﻛﻤﺘﺮي از ﻓﻠﺰ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ را در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻋﻨﺼﺮ C4+را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ از ﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻋﻨﺼﺮ Bدر ﺻﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮي از Cرا در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ .A -4ﻣﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ دو ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ آﻧﻬﺎ در ﻫﻢ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ.زﻳﺮا در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ در ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ واﻛﻨﺶ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ آﻟﻴﺎژ ﺳﺎزي اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد. 102 ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﺲ و ﻧﻴﻜﻞ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ واﻛﻨﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻓﻠﺰ زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ ﭼﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ ،ﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎوﺗﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﻓﻠﺰ ﺧﺎﻟﺺ ﻫﺴﺘﻨﺪ. (Cﻓﺎزﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ Compounds -1ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ Interstitial Compounds ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ آﻟﻴﺎژي ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و درﺻﺪ آن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل Cدر آﻫﻦ درﺣﺪ 0.02 % wtﻣﻲ ﺷﻮد .اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻴﺶ از 0.02 %ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار0.02 % آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻫﺸﺖ وﺟﻬﻲ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ آﻧﻬﺎ در ﻳﻚ راس ﻣﺸﺘﺮك ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :در اﻳﻨﺤﺎﻟﺖ در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ دﻳﮕﺮ ﻓﻠﺰ ﺧﺎﻟﺺ دﻳﺪه ﻧﻤﻲ ﺷﻮد. 103 ﻧﻜﺘﻪ :ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ: … ZrB2, TiB2 , TiN , -2ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ Valancy Compounds اﮔﺮ دو ﻓﻠﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ،ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ آﻟﻴﺎژ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﻣﻘﺪارش ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ دارﻳﻢ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل Mg2Snو ﻳﺎ Mg2Pb -3ﻓﺎزﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ Electron Compounds در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﻋﻨﺼﺮ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ دو ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻴﻦ ﻛﻞ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﻪ ﻛﻞ اﺗﻢ ﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ اﻋﺪاد اﺳﺖ. ⎫21 ⎪ 14 104 ﻛﻞ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﻞ اﺗﻢ ﻫﺎ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ )ﻓﺎزي( Equilibrium diagram , phase Diagrams اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺟﺰاء ﻣﻮﺟﻮد در آن ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎي زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد. -1ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ ﺟﺰﺋﻲ -2ﻧﻤﻮداري دو ﺟﺰﺋﻲ -3ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺳﻪ ﺟﺰﺋﻲ -4ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﺟﺰﺋﻲ. -1ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻳﻚ ﺟﺰﺋﻲ: در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ دو ﻣﺘﻐﻴﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﺛﺮ اﻳﻦ دو را روي وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻓﻠﺰ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد. 105 ﺑﺎ رﺳﻢ دو ﺧﻂ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻳﻊ و ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺟﺎﻣﺪ و ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻼﻗﻲ ) (Aﻣﻲ ﺗﻮان ﺧﻂ ﺑﻴﻦ S-L را ﺑﺪﺳﺖ آورد .اﻳﻦ ﺧﻂ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻋﻤﻮد اﺳﺖ ،ﺷﻴﺐ ﻳﺎ اﻧﺤﺮاف آن ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ و اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﺑﺎ ذوب ﺷﺪن اﻧﺒﺴﺎط و ﻳﺎ اﻧﻘﺒﺎض داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ،دارد. ﻗﺎﻧﻮن ﻓﺎزﻫﺎPhazes rule : اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﻴﺒﺲ ) (Gibbs lawﻫﻢ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ ،ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن :Cﺗﻌﺪاد ﺟﺰء component ‏P+F=C+2 :Pﺗﻌﺪاد ﻓﺎزﻫﺎ phases :Fدرﺟﻪ آزادي freedom درﺟﻪ آزادي ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ و ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﻼً ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻓﺎزﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﻧﻘﻄﻪ ) (1روي ﻧﻤﻮدار ﭼﻮن ﻳﻚ ﺟﺰء وﺟﻮد دارد C =1و در ﻳﻚ ﻓﺎز ﻣﺸﺨﺺ )(liquid ﻗﺮار دارد ﭘﺲ P =1اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺪار F = 2ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ. ﻳﺎ در ﻧﻘﻄﻪ ) (2دو ﻓﺎز در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ وﺟﻮد دارد ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ P = 2و ﻳﻚ ﺟﺰء دارﻳﻢ C = 1در ﻧﺘﻴﺠﻪ F = 1اﺳﺖ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ از دو ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ ﻳﻜﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﻼً ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ ودﻳﮕﺮي 106 ﺗﺎﺑﻊ آن اﺳﺖ و در ﻧﻘﻄﻪ Tpﻣﻘﺪار F = 0اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ )ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﻠﺰ( و ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻐﻴﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد. -2ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دو ﺟﺰﺋﻲ: (aرﺳﻢ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ (bاﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدارﻫﺎ (aﺑﺮاي رﺳﻢ اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ را ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻫﻢ دﺧﺎﻟﺖ داد ﭼﺮا ﻛﻪ اﺛﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻫﻤﻴﺖ دارد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻛﺜﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ اﺗﻤﺴﻔﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﻓﺸﺎر ﭼﻨﺪان ﻣﻬﻢ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا P:cteﻓﺮض ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻤﻮدار را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ رﺳﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ راﺑﻄﻪ ﮔﻴﺒﺲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ در ﻣﻲ آﻳﺪ: ‏P + F = C +1 ﻧﻘﺶ ﻓﺸﺎر ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ. رﺳﻢ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دو ﺟﺰﺋﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﻧﻘﻄﻪ Rدر دﻣﺎي ﻣﺸﺨﺺ 50 % B ،Tو 50 % Aدارﻳﻢ. 107 ﺑﺮاي رﺳﻢ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دو ﺟﺰﺋـﻲ ﻣﺜﻼَ A-Bﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد : – 1آﻟﻴﺎژﻫﺎي زﻳﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﺷﻮد ﻓﻠﺰ ﺧﺎﻟﺺ A آﻟﻴﺎژﻫﺎي 90 A / 10 B 80 A / 20 B . . 20 A / 80 B 10 A / 90 B ﻓﻠﺰ ﺧﺎﻟﺺ B -2ﺗﻤﺎم ﻓﻠﺰات وآﻟﻴﺎژﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه را ذوب ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ )داﺧﻞ ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ( -3ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻌﺎدﻟﻲ )ﺑﺴﻴﺎر آﻫﺴﺘﻪ( ﺳﺮد و ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و در ﺣﻴﻦ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ زﻣﺎن را رﺳﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. 108  -4ﻧﻘﺎط ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻴﺐ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ )(Arrest Point در ﻓﻠﺰات ﺧﺎﻟﺺ ﻳﻚ دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﻤﺎد وﺟﻮد دارد ﻳﻌﻨﻲ دﻣﺎي ﺷﺮوع و ﭘﺎﻳﺎن اﻧﺠﻤﺎد ﻳﻜﺴﺎن و ﻫﻤﺎن اﺳﺖ. 109 ‏TE اﻣﺎ در آﻟﻴﺎژﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﭼﻮن ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ﻫﺎي ﻋﻨﺼﺮ آﻟﻴﺎژي داﺧﻞ ﻣﺬاب ﭘﺲ زده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ دﻣﺎي ﻣﺬاب ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ اﻣﺎ در ﻓﻠﺰات ﺧﺎﻟﺺ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﻤﻮاره ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ. ﻓﻠﺰات ﺧﺎﻟﺺ آﻟﻴﺎژﻫﺎ ‏T s = Tf = TE ‏Ts≠ Tf ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل آﻫﻦ ﺧﺎﻟﺺ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ: ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ،ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ در ﻫﺮ ﻛﺪام از ﺻﻮرﺗﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق دارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻴﺒﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ وﺟﻮد دارد. -5اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻣﺎ – ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻤﺎن ﻧﻘﺎط ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ. 110 -6ﻧﻘﺎط ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ وﺻﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ )ﻧﻘﺎط ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه :ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺎز در آن رخ ﻣﻴﺪﻫﺪ ،ﻧﻘﺎط ﺷﺮوع و ﭘﺎﻳﺎن اﻧﺠﻤﺎد و ﻧﻘﺎط ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ و (... ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ :در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻫﻤﻮاره دو ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻜﻔﺎزي ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ دو ﻓﺎزي از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ دو ﻧﺎﺣﻴﻪ دو ﻓﺎزي ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺣﺘﻤﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻚ ﻓﺎزي از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ. ﺗﻚ ﻓﺎزي ‏A+B ‏B Aﺗﻚ ﻓﺎزي ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ: -1ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ذوب و ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷﺪن آﻟﻴﺎژﻫﺎ -2ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع ﻓﺎز ﻳﺎ ﻓﺎزﻫﺎي ﭘﺎﻳﺪار در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻳﻚ آﻟﻴﺎژ داده ﺷﺪه -3ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و درﺻﺪ وزﻧﻲ ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻚ آﻟﻴﺎژ داده ﺷﺪه در دﻣﺎي ﻣﺸﺨﺺ. -4ﺗﻌﻴﻴﻦ رﻳﺰ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ آﻟﻴﺎژ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در دﻣﺎي داده ﺷﺪه. -5ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻫﺎ )ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ( }{Face Transformation ﺧﻂ liquidusﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻧﻘﺎط ﺷﺮوع اﻧﺠﻤﺎد -ﺧﻂ ﻣﺬاب ﺧﻂ solidusﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻧﻘﺎط ﭘﺎﻳﺎن اﻧﺠﻤﺎد -ﺧﻂ ﺟﺎﻣﺪ 111 ﺧﻂ ذوب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ دﻣﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﺎ ﻣﺎﻳﻊ اﻧﺪ و ﺧﻂ اﻧﺠﻤﺎد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ دﻣﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ از آﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺟﺎﻣﺪﻧﺪ ،ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. در ﻧﻮاﺣﻲ ﺗﻚ ﻓﺎز ﻳﻚ ﻓﺎز وﺟﻮد دارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و وزن آن ﻓﺎز ﻫﻤﺎن ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و وزن اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ ) m kgﺟﺎﻣﺪ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻳﺎ m kgﻣﺬاب ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺸﺨﺺ( در ﻧﻮاﺣﻲ دو ﻓﺎزي )ﻣﺬاب و ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت از ) (Tie lineﺧﻂ دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻳﺎ ﺧﻂ Iso Term اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻂ ﺧﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از دﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﻘﻲ رﺳﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﻟﻴﺎژ در دﻣﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻧﻘﻄﻪ Bﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل : ⎫]⎧ S ⇒ [68%A,32%B ⎨ 250o c ⎬ ⎭]⎩L ⇒ [23%A,77%B ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وزﻧﻬﺎ از ﻗﺎﻧﻮن اﻫﺮم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. 112 اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻓﻘﻂ در ﻧﻮاﺣﻲ دو ﺟﺰﺋﻲ ﻳﺎ دو ﻓﺎزي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد .ﺑﻪ اﻳﻨﺼﻮرت ﻛﻪ ﺧﻂ Iso term را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه را ﻧﻘﻄﻪ آﻟﻴﺎژ در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ درﻧﻘﺎط ﺗﻼﻗﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط liquidus , solidus ﻧﻴﺮوﻫﺎي wsو wlرا وارد ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. وزن ﻓﻠﺰ Aدر ﺟﺎﻣﺪ +وزن ﻓﻠﺰ Aدر ﻣﺬاب = وزن ﻓﻠﺰ Aدر آﻟﻴﺎژ :در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ‏W0 .% A0 = WL .% Al + Ws.% As ‏W0 = WS + Wl % A0 − % Al % As − % Al % As − % A0 % AS − % Al ‏Ws = W0 ‏Wl = W0 ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮﻫﺎ :ﻃﻮل اﻫﺮم ﺻﻮرت :ﺑﺎزوي اﻫﺮم در ﺳﻤﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﮔﺮ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ws , wlرا در 100ﺿﺮب ﻛﻨﻴﻢ ﻣﻘﺎدﻳﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ %ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻳﻚ آﻟﻴﺎژ در ﻫﺮ دﻣﺎ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع ﻓﺎز، ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺮ ﻓﺎز و درﺻﺪ وزﻧﻲ )وزن( ﻫﺮ ﻓﺎز اﺳﺖ. 113 ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه اﻧﺠﻤﺎد دارد. اﻧﺠﻤﺎد ﺗﻌﺎدﻟﻲ :در اﻧﺠﻤﺎد ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺳﺮد ﺷﺪن آﻫﺴﺘﻪ وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻧﻔﻮذ اﺗﻢ ﻫﺎ و ﻳﻜﺴﺎن ﺷﺪن ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )در ﺗﻤﺎم ﻣﺬاب( ﻳﻌﻨﻲ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺬاب ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ. اﻧﺠﻤﺎد ﻏﻴﺮ ﺗﻌﺎدﻟﻲ :در اﻧﺠﻤﺎد ﻏﻴﺮ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﺳﺖ )ﺳﺮﻳﻊ( ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻧﻔﻮذ اﺗﻢ ﻫﺎ و ﻳﻜﺴﺎن ﺷﺪن ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻧﻴﺴﺖ. ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻧﺠﻤﺎد ﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ %100ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻧﺒﻮده و ﭘﺪﻳﺪه Coringﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺣﺘﻤﺎً وﺟﻮد دارد. )ﻳﻌﻨﻲ از ﻣﻐﺰ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺮز ﺗﻔﺎوت ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد( در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دو ﻓﺎزي: ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻮع اﺗﻢ ﻫﺎي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﻼل و ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪه دو ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ -1ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ -2ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺰﺋﻲ در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ دو ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺣﻞ ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻴﻦ ﻓﻠﺰي ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ. وﻗﺘﻲ اﻧﺤﻼل ﺟﺰﺋﻲ ﻳﺎ ﻋﺪم اﻧﺤﻼل وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ )ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺎز( ﻣﺜﻼً ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ،ﭘﺮي ﺗﻜﺘﻴﻚ ... 114 ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دو ﺗﺎﻳﻲ: ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻗﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺤﻼل ﻛﺎﻣﻞ دو ﻋﻨﺼﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺗﺎﺑﻊ اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﺳﺖ. -aﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ -bاﺧﺘﻼف درﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ -Cﻇﺮﻓﻴﺖ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ -dﻣﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺧﺼﻮص دو ﻋﻨﺼﺮ ﻧﻴﻜﻞ و ﻣﺲ: ﻫﺮ دو ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ،FCCﺷﻌﺎﻋﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 1.28و 1.24و ﻣﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ 1.8و 1.9اﺳﺖ. از اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲ ﺗﻮان اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺲ و ﻧﻴﻜﻞ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﺎﻣﻼً ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪ. ﻧﺤﻮه ﺗﺮﺳﻴﻢ دﻳﺎﮔﺮام ﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ درﺣﺎﻟﺖ اﻧﺤﻼل ﻛﺎﻣﻞ: ﻧﻜﺘﻪ :در اﻧﺠﻤﺎد ﻓﻠﺰات ﺧﺎﻟﺺ و آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﺑﺪون داﻣﻨﻪ اﻧﺠﻤﺎد ،اﻧﺠﻤﺎد در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد. 115 ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺮد ﺷﺪن آﻟﻴﺎژ از ﻓﻮق ذوب )دﻣﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ از دﻣﺎي ذوب ( ﺗﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ دو ﻓﺎزي ﻳﺎ ﺧﻤﻴﺮي ﺷﻴﺐ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. (IIﺣﺎﻟﺖ ﺑﻌﺪي ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دو ﺗﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻗﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون اﻧﺤﻼل در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ. اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺟﻬﺖ ﺗﺮﺳﻴﻢ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﻧﻴﺰ از دﻳﺎﮔﺮاﻣﻬﺎي ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد: 116 ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ دو ﻋﻨﺼﺮ درﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ: ﻣﺜﻞ اﻧﺤﻼل ﻧﻤﻚ در آب ﻳﺎ ﺷﻜﺮ در آب ،ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ وﺟﻮد دارد ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان رﺳﻮب اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ زﻳﺮا ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﻢ ﻣﻴﺸﻮد. 117 ﺧﻂ ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ :ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﺋﻄﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﻂ ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻳﻚ ﺧﻂ راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ. 118 اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ eutectic ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻣﺬاب در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ دو ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ‏TE →⎯⎯ L ‏S1 + S 2 اﻳﻦ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ در آﻟﻴﺎژﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه آن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺴﺒﻲ در ﻫﻢ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﻛﺎﻣﻼً در ﻫﻢ ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎﺷﻨﺪ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮد ﻟﺬا ﻓﺮﻣﻮل درﺟﻪ آزادي ﺑﻪ ﺻﻮرت ‏P + F = C+ 1 ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. در ﻧﻘﻄﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ: 3 + F = 2 +1 → F = 0 ﻳﻌﻨﻲ در ﻫﺮ ﻧﻤﻮدار ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻜﻲ ﻧﻘﻄﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻔﺮد اﺳﺖ و ﺟﺎي ﻣﺸﺨﺼﻲ دارد) .ﻣﻲ ﺗﻮان ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ داﺷﺖ وﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻣﺸﺨﺺ( 119 ﻧﻜﺘﻪ: ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺎزﻫﺎ :ﻫﺮ ﺟﺎﻣﺪي ﻳﻚ ﻓﺎز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻫﺮ ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻓﺎز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد. وﻟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﺎزﻫﺎ ﻛﻼً ﻳﻚ ﻓﺎز (IIIﺣﺎﻟﺖ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺤﻼل ﺟﺰﺋﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻜﻔﺎزي ﺷﻴﺐ ﻧﻤﻮدار ﺑﻴﺸﺘﺮ و در ﻣﻨﻄﻘﻪ دوﻓﺎزي ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻓﻠﺰ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻧﻜﺘﻪ :آﻟﻴﺎژ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ در ﻧﻤﻮدار ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ دﻣﺎي اﻧﺠﻤﺎد را دارد ﻳﻌﻨﻲ دﻣﺎي اﻧﺠﻤﺎدش از ﻫﺮ دو ﻓﻠﺰ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه اش ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ. ﻧﻜﺘﻪ :آﻟﻴﺎژﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﺑﻪ آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﻫﻴﭙﻮ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﻣﻮﺳﻮم اﻧﺪو آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﺳﻤﺖ راﺳﺖ آن ﻫﺎﻳﭙﺮ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﻧﺎم دارﻧﺪ. 120 ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﭘﺮ ﻳﺘﻜﺘﻴﻚ در اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﻫﻤﺮاه ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺪ دوم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد. ‏TP ‏S1 + L ⎯⎯→ S2 ﻧﻜﺘﻪ :آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﺳﻤﺖ ﭼﭗ آﻟﻴﺎژ ﭘﺮي ﺗﻜﺘﻴﻚ را ﻫﻴﭙﻮ ﭘﺮي ﺗﻜﺘﻴﻚ و آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﺳﻤﺖ راﺳﺖ را ﻫﺎﻳﭙﺮ ﭘﺮي ﺗﻜﺘﻴﻚ ﮔﻮﺋﻴﻢ. 121 ﻧﻜﺘﻪ :در اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ و ﭘﺮي ﺗﻜﺘﻴﻚ از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ اﻓﻘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ و ﭘﺮي ﺗﻜﺘﻴﻚ داﺷﺖ. ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﻲ: ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻟﻜﺘﺮو ﭘﺎزﻳﺘﻴﻮ ﻗﻮي در ﻛﻨﺎر ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻟﻜﺘﺮو ﭘﺎزﻳﺘﻴﻮ ﺿﻌﻴﻒ اﻣﻜﺎن اﻳﺠﺎد ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻏﻴﺮ ﻓﻠﺰي را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آورد. از ﻣﺸﺨﺼﺎت اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ: ﻧﻘﻄﻪ ذوب ﺑﺎﻻ ،ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺎﻻ ،ﺷﻜﻨﻨﺪﮔﻲ ﺑﺎﻻ ،ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺶ زﻳﺎدﺗﺮ ،رﻧﮓ ﺧﺎص ﻣﺘﻔﺎوت از اﺟﺰاي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺗﺮﻛﻴﺐ. ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ دو ﮔﺮوﻫﻨﺪ: -1در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎص و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﺛﺎﺑﺖ -2در ﻳﻚ ﮔﺴﺘﺮه ﻣﺤﺪودي از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻬﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﺸﺨﺼﻲ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻬﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮدار ﺗﻌﺎدﻟﻲ Sn-Mgرا ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. 122 ‏Mg 2Sn ﻧﻜﺘﻪ :از ﻃﺮﻳﻖ رﻧﮓ ﺧﺎص اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت و ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﺸﺨﺺ آﻧﻬﺎ در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻴﻦ ﻓﻠﺰي را ﺗﺸﺨﻴﺺ داد. 123 ﻧﻜﺘﻪ Sn :در Mgﺣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد وﻟﻲ Mgدر Snﺣﻞ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد. ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻫﺎ: ﺗﺎﻛﻨﻮن اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ و ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،اﻣﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﭘﺮي ﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ: 124 در اﻳﻦ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ دو ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﺳﻴﻦ ﺗﻜﺘﻴﻚ: اﻳﻦ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻛﻤﺘﺮ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻓﻠﺰي دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ دو ﻣﺬاب ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ. در اﻳﻨﺤﺎﻟﺖ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ اي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﺣﻼﻟﻴﺖ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺬاب داراي ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻣﺤﺪوده ﻧﻘﻄﻪ ﭼﻴﻦ ﻛﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﻣﺬاب ﺑﻪ دو ﻣﺬاب L2و L1ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﻮق ﮔﺪاز ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ در دو ﻣﺬاب ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻳﻚ ﻣﺬاب ﻏﻨﻲ از Aو دﻳﮕﺮي ﻏﻨﻲ از Bﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ ﻛﻪ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. 125 اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻣﻨﻮ ﺗﻜﺘﻴﻚ: در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻓﻠﺰي زﻳﺎد دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻣﺬاب ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ و ﻳﻚ ﻣﺬاب دﻳﮕﺮ اﺳﺖ. ⎯ L1 ⎯→ L2 + S 126 ﺗﺤﻮل آﻟﻮﺗﺮوﭘﻴﻚ: ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ را ﺗﺤﻮل آﻟﻮ ﺗﺮوﭘﻴﻚ ﮔﻮﻳﻨﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :ﺗﺤﻮﻻت ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ و ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ آﻟﻮﺗﺮوﭘﻴﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ: ﺗﺴﺖ (در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻟﻴﺎژ دوﺗﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺮد و ﮔﺮم ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻓﺎز ﺟﺎﻣـﺪ و ﻳـﻚ ﻓـﺎز ﻣـﺎﻳﻊ در ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ادﻏﺎم ﺷﺪه و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﻧﺎم اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﭼﻴﺴﺖ ؟ )ﻛﻨﻜﻮر (78 (1ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ (2ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻮﺋﻴﺪ (3ﻣﻮﻧﻮﺗﻜﺘﻴﻚ (4ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام واﻛﻨﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ،ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ و ﻳﻚ ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻲ ﺷﻮد؟ )ﻛﻨﻜﻮر (78 (1ﭘﺮﺗﻜﺘﻴﻚ (2واﻛﻨﺸﻲ در ﻧﻘﻄﻪ اﻧﻄﺒﺎﻗﻲ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ (3ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ (4ﻣﻨﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ﺗﺴﺖ (ﺗﺤﻮل ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻜﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟) آزاد (80 (1 ‏L →∝ + β (2 ∝→ β + γ 127 (3 ∝→ β + γ (4 ‏L+a→β ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ﺗﺴﺖ (اﻧﺤﻼل ﻋﻨﺼﺮي در ﻋﻨﺼﺮ دﻳﮕﺮ در ﭼﻪ ﺷﺮاﺋﻂ ﻧﻔﻮذي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؟ اﻧﺤﻼل ).....آزاد (81 (1درﺣﺎﻟﺖ ﻣﺬاب (2درﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ (3ﺳﺮب در آﻫﻦ ﻣﺬاب (4ﻣﺲ در ﻧﻴﻜﻞ ﺟﺎﻣﺪ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 ﻧﻔﻮذ : ﻳﻜﻲ از ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در اﻧﺠﻤﺎد و ﺗﺒﺪﻳﻞ و دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻓﺎزﻫﺎ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ در ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ و در ﺑﻌﻀﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و از اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ،ﭘﺪﻳﺪه ﻧﻔﻮذ اﺳﺖ .ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺣﺮﻛﺖ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد در ﮔﺎزﻫﺎ ،ﻣﺎﻳﻌﺎت و ﺟﺎﻣﺪات ﺑﻲ ﺷﻜﻞ و ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم اﺗﻢ ﻫـﺎ ﺗـﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻤﮕﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد را ﻧﻔﻮذ ﻳﺎ دﻳﻔﻴﻮژن ﻳﺎ دﻳﻔﻮزﻳﻮن ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﻛـﻪ از ﺑـﻴﻦ آﻧﻬـﺎ ﻧﻔـﻮذ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺎﺳﺖ .ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﻳﺎ ﻋﻠﺖ ﻋﻤـﺪه اﻳـﻦ ﺣﺮﻛـﺖ اﺗـﻢ ﻫـﺎ )ﻧﻔـﻮذ( ،وﺟـﻮد اﺧﺘﻼف ﻏﻠﻈﺖ اﺗﻤﻲ ﺑﻴﻦ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻳﻲ از ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻛﻪ در ﻣﺠﺎورت ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ اﺳﺖ. ﺗﺴﺖ آزاد (81ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎز ،ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟ دﻳﺎﮔﺮام ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ...اﺳﺖ . (1اﻧﺤﻼل ﻣﺤﺪود دو ﻋﻨﺼﺮ B, A (2اﻧﺤﻼل Bدر Aﻛﻤﺘﺮ از اﻧﺤﻼل Aدر B (3اﻧﺤﻼل ﻛﺎﻣﻞ دو ﻋﻨﺼﺮ B, A (4اﻧﺤﻼل ﻛﺎﻣﻞ Aدر Bو اﻧﺤﻼل ﻣﺤﺪود Bدر A 128 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ آزاد (80دﻣﺎي ذوب آﻟﻴﺎژ را ﺑﺎ ﻛﺪام ﻣﻮرد ﻣﻲ ﺗﻮان ﻛﺎﻫﺶ داد؟ (1ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ (2اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻤﻴﺮي در ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ آﻟﻴﺎژ (3ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ (4اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺠﻤﺎد در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ آﻟﻴﺎژ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 3 ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر (79در ﻧﻘﻄﻪ اوﺗﻜﺘﻴﻚ و در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ،در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دوﺗﺎﻳﻲ درﺟﻪ آزادي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ (1ﺳﻪ (2دو (3ﻳﻚ (4ﺻﻔﺮ در ﺳﻴﺴﺘﻢ دوﺗﺎﻳﻲ C = 2در ﻧﻘﻄﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﺳﻪ ﻓﺎزا در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدﻟﻨﺪ P =3 129 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر (82دﻳﺎﮔﺮام داده ﺷﺪه ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻪ ﻧﻮع ﺗﺤﻮﻟﻲ اﺳﺖ؟ (1ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ (2ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ (3ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ (4آﻟﻮﺗﺮوﭘﻴﻚ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ آزاد (82 ﻛﺪام دﻳﺎﮔﺮام ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻟﻴﺎژ ﺑﺎ داﻣﻨﻪ اﻧﺠﻤﺎد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؟ 130 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ آزاد (83 ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻳﺎﮔﺮام ﺳﺮب – آﻧﺘﻴﻤﻮان ،دﻳﺎﮔﺮام ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺪام ﻣﻮرد از ﻓﻮق ذوب ﺗﺎ ﺣﺮارت ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. -1ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻜﻲ -2ﺳﺮب ﺧﺎﻟﺺ -3آﻧﺘﻴﻤﻮان -4آﻟﻴﺎژ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻜﻲ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر (80 ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزي ﻓﻠﺰات و آﻟﻴﺎژﻫﺎ ،واﻛﻨﺸﻲ ﻛﻪ در آن ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﻪ دو ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ،واﻛﻨﺶ ...ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. 131  -1ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ -2ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ -3ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ -4ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ آزاد (83 ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻳﺎﮔﺮام ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻟﻴﺎژﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ دﻳﺎﮔﺮام ﺳﺮد ﻛﺮدن ذﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻟﻴﺎژ ﺑﺎ ﻛﺪام ﻏﻠﻈﺖ از ﻣﻨﻄﻘﻪ Dﺗﺎ ﺣﺮارت ﻣﺤﻴﻂ اﺳﺖ؟ 132 M (1 ‏N (2 ‏Q (4 ‏P (3 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر 82 اﮔﺮ دو ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ در اﺛﺮ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و ﻳﻚ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ ،ﭼﻨﻴﻦ واﻛﻨﺸﻲ ﺑﻪ واﻛﻨﺶ ...ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ. -1اوﺗﻜﺘﻴﻜﻲ -2ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻜﻲ -3اوﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪي ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ﺗﺴﺖ آزاد 83 ﻛﺪام ﺗﺤﻮل ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻮﺋﻴﺪي اﺳﺖ 133 -4ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻮﺋﻴﺪي (1 ‏δ+γ →α (2 ‏L+α→β (3 ‏L1 → α + L2 (4 ‏L+α →β ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر 82 در ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ و در ﺗﺮﻛﻴﺐ ، xدرﺻﺪ ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ در درﺟﻪ ﺣﺮارت 10 (1 20 (2 50 (3 180o c ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ : 60 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 20 − 10 × 100 = 20% 60 − 10 ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر 83 در دﻳﺎﮔﺮام ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻟﻴﺎژﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ B, Aدر ﻧﻘﻄﻪ Nو در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن اﺣﺘﻤﺎل ﻛﺪام ﺗﺤﻮل وﺟﻮد دارد؟ 134  -1ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻜﻲ -2ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪي -3ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻜﻲ -4ﻣﻨﻮﺗﻜﺘﻴﻜﻲ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ 3 دﻳﺎﮔﺮام ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻫﻦ -ﻛﺮﺑﻦ : اﻧﻮاع ﻓﺎزﻫﺎ در دﻳﺎﮔﺮام ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻫﻦ -ﻛﺮﺑﻦ: ‏α ﻓﺮﻳﺖ ﻳﺎ آﻫﻦ : ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻫﻦ ﺧﺎﻟﺺ در دﻣﺎي اﺗﺎق ،آﻫﻦ ∝ ﻳﺎ ﻓﺮﻳﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ،ﻓﺮﻳﺖ ﻛﺎﻣﻼً ﻧﺮم و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻣﺮﻛﺰ دار اﺳﺖ .ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﺗﻤﻲ آن ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪو ﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺗﻢ ﻛﺮوي و ﻛﻮﭼﻚ ﻛﺮﺑﻦ را ﺑﻪ راﺣﺘﻲ در ﺧﻮد ﺟﺎي دﻫﻨﺪ .در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﺮﺑﻦ در ﻓﺮﻳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﺳﺖ. اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد. ﻧﻜﺘﻪ :ﻓﺮﻳﺖ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر BCCﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. 135 γ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻳﺎ آﻫﻦ : ‏γ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار آﻫﻦ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻳﺎ آﻫﻦ ﻧﺎم دارد و در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺖ ،ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در دﻣﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻴﻨﺖ ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ ﻓﻠﺰ ﻧﺮم و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي اﺳﺖ. ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﺗﻤﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار از ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﺗﻤﻲ ﻓﺮﻳﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ .ﺣﺘﻲ در FCC ﻧﻴﺰ ﺑﺰرﮔﻲ ﺣﻔﺮه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺪري اﺳﺖ ﻛﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺟﺎ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ .ﺗﺠﻤﻊ اﺗﻢ ﻫﺎ در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ در ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻫﻦ ﻛﺮﻧﺶ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آورد .در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﻔﺮه ﻫﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻳﻚ زﻣﺎن ﭘﺮ ﺷﻮﻧﺪ.آﺳﺘﻨﻴﺖ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر FCCﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ‏δ آﻫﻦ : 1394o c ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﺳﺘﻴﻨﺖ ﭘﺎﻳﺪار ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻠﻮري ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ BCCﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه و آﻫﻦ δﻧﺎم دارد. آﻫﻦ ) δدﻟﺘﺎ ( ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻫﻦ آﻟﻔﺎ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ آن ﻓﺮق دارد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮﻳﺖ δﻧﺎم دارد. ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﺮﺑﻦ در ﻓﺮﻳﺖ دﻟﺘﺎ ﻛﻢ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮدن دﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ از ﺣﻼﻟﻴﺖ آن درﻓﺮﻳﺖ آﻟﻔﺎ زﻳﺎدﺗﺮ اﺳﺖ. 136 آﻫﻦ -ﻛﺎرﺑﻴﺪ: در آﻟﻴﺎژﻫﺎي آﻫﻦ ﻛﺮﺑﻦ اﮔﺮ ﻛﺮﺑﻦ از ﺣﺪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺎز دﻳﮕﺮي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﺎرﺑﻴﺪ آﻫﻦ ﻳﺎ ﺳﻤﺎﻧﺘﻴﺖ اﺳﺖ .آﻫﻦ ﻛﺎرﺑﻴﺪ داراي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﺎرﺑﻴﺪ را ،ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ‏Fe3 C ‏Fe3 C اﺳﺖ .اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ آﻫﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي آﻫﻦ و ﻛﺮﺑﻦ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻠﻮري ﻛﺎرﺑﻴﺪ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ 3ﺑﻪ 1وﺟﻮد دارﻧﺪ. ﺳﻤﺎﻧﺘﻴﺖ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ آﺳﺘﻨﻴﺖ و ﻓﺮﻳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ و وﺟﻮد آﻫﻦ ﻛﺎرﺑﻴﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺖ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻓﻮﻻد را ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ .ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﭼﻮن آﻫﻦ ﻛﺎرﺑﻴﺪ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺗﻨﺶ را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ ﻏﻴﺮاﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ،ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ. ﻧﻜﺘﻪ :آﻟﻴﺎژﻫﺎي، Fe- Cﺣﺎوي ﻛﻤﺘﺮ از 2%Cﻓﻮﻻد ﺑﻮده و آﻟﻴﺎژﻫﺎي Fe- Cﺣﺎوي ﺑﻴﺸﺘﺮ از %2ﻛﺮﺑﻦ،ﭼﺪن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻤﻮدار ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻫﻦ -ﻛﺮﺑﻦ )آﻫﻦ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ( ﺑﺪون ﻋﻨﺎﺻﺮ دﻳﮕﺮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :در ﻓﻮﻻدﻫﺎ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ در ﭼﺪﻧﻬﺎ اﻳﻦ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد. 137 اﺟﺰاء ﻓﺎزﻫﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻧﻤﻮدار: ﺑﻪ دﻣﺎي 0c 763دﻣﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ آﻫﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ،ﭼﺮاﻛﻪ زﻳﺮ اﻳﻦ دﻣﺎ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻓﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ وﺟﻮد دارد. )Cﻛﺮﺑﻦ( ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﻘﺪار ﺣﻼﻟﻴﺖ آن در آﻫﻦ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ،ﺗﻮزﻳﻊ و اﻧﺪازه ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ در ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﺑﻠﻮري ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻫﻦ دارد. ‏δ ﻓﺎز ﻓﺮﻳﺖ :ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﺮﺑﻦ %0.1 ‏γ ﻓﺎز آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﺮﺑﻦ %2 1329 < T < 1536 δ − Fe + C ‏γ − Fe + C 911 < T < 1392 ﻧﻜﺘﻪ :اﻛﺜﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺎﻳﺪاري آﺳﺘﻨﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد. 138 T < 911 α − Fe + C ‏α ﻓﺎز ﻓﺮﻳﺖ ﻛﺮﺑﻦ در ﻧﻤﻮدار آﻫﻦ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﻧﻮع ﻓﺎز ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد .ﻳﻜﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻫﻦ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﺎدل ﭘﺎﻳﺪار را ﻣﻲ ﺳﺎزد و دﻳﮕﺮي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ آﻫﻦ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻓﺎزي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﺎرﺑﻴﺪ آﻫﻦ) ‏Fe3 C (ﻳﺎ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﺑﺎ % 6.67ﻛﺮﺑﻦ را ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻧﻴﻤﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .ﻟﺬا ﻧﻤﻮدار را ﻣﻲ ﺗﻮان ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﺎﻣﻞ از دو ﻋﻨﺼﺮ آﻫﻦ -ﻛﺎرﺑﻴﺪ آﻫﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ. دﻳﺎﮔﺮا ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻫﻦ -ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ: 139 )ﻓﺎز ﭘﺮﻟﻴﺖ( واﻛﻨﺶ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ )ﻓﺎز ﻟﺪﺑﻮرﻳﺖ( واﻛﻨﺶ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ )ﻓﺎز آﺳﺘﻴﻨﺖ( واﻛﻨﺶ ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ ‏γ → α + Fe 3 C ‏L → γ + Fe3 C ‏δ+L→γ )(1 )(2 ) (3 ﻓﻮﻻد ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ :ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻳﻚ ﻓﻮﻻد ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛـﻪ 0/2درﺻـﺪ ﻛـﺮﺑﻦ دارد .در ﻧﺎﺣﻴـﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ،اﻳﻦ آﻟﻴﺎژ ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻦ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ .وﻗﺘﻲ آﻟﻴﺎژ ﺑﻄﻮر ﺧﻴﻠﻲ آرام ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗـﺎ ﻧﻘﻄـﻪ X1روي ﺧﻂ GIﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي در آن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲ ﺷـﻮد ،ﺧـﻂ GJرا ﺧـﻂ دﻣـﺎي ﺑﺤﺮاﻧـﻲ ﺑـﺎﻻﻳﻲ در ﻧﺎﺣﻴـﻪ ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪه و ﺑﺎ A3ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻟﻮﺗﺮو ﭘـﻲ از FCCﺑـﻪ BCCﺑـﺮاي آﻫـﻦ ﺧـﺎﻟﺺ در دﻣـﺎي 910o c رخ ﻣﻲ دﻫﺪ .وﻟﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ از ﺧﻂ A3ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ در آﻫﻦ اﻳﻦ دﻣﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ،در ﻧﻘﻄﻪ X1در ﻣﺮز داﻧﻪ ﻫﺎي آﺳﺘﻨﻴﺖ ،ﻓﺮﻳﺖ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﻟﺬا آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮﻳﺖ ﻣﻘـﺪار ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ از ﻛﺮﺑﻦ را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺧﻮد ﺣﻞ ﻛﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻗﺒﻞ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻪ BCCﻛﺮﺑﻦ اﺿـﺎﻓﻲ ﺑﺎﻳــﺪ از آن ﺧــﺎرج ﺷــﻮد .ﻛﺮﺑﻨــﻲ ﻛــﻪ از ﻣﺤﻠــﻮل ﺧــﺎرج ﻣــﻲ ﺷــﻮد در آﺳــﺘﻨﻴﺖ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧــﺪه ﺣــﻞ ﻣــﻲ ﮔــﺮدد ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺑﺎ اداﻣﻪ ﺧﻨﻚ ﺷﺪن و اﻓـﺰاﻳﺶ ﻓﺮﻳـﺖ ،آﺳـﺘﻨﻴﺖ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪه از ﻛـﺮﺑﻦ ﻏﻨـﻲ ﺗـﺮ ﻣـﻲ ﮔـﺮدد و ﻣﻘـﺪار ﻛـﺮﺑﻦ آن در ﻃﻮل ﺧﻂ A3ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم درﺟﻪ ﺣﺮارت آﻟﻴﺎژ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ X2روي ﺧـﻂ HJﻣـﻲ رﺳــﺪ .ﺧــﻂ HJرا ﺧــﻂ دﻣــﺎي ﺑﺤﺮاﻧــﻲ ﭘــﺎﻳﻴﻦ در ﻧﺎﺣﻴــﻪ ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴــﺪي ﻧﺎﻣﻴــﺪه و ﺑــﺎ A1ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲ دﻫﻨــﺪ . ﺧﻂ ، A1ﺧﻂ دﻣﺎي ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﻳﻴﺪ اﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ دﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻫﻦ ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﺤـﺖ ﺷـﺮاﺋﻂ ﺗﻌـﺎدﻟﻲ ﺑـﺼﻮرت FCCوﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .در ﻟﺤﻈﻪ اي ﻛﻪ دﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻂ A1ﻣـﻲ رﺳـﺪ .ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻣﻴﻜﺮوﺳـﻜﻮﭘﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﺷـﺎﻣﻞ %25 آﺳــﺘﻨﻴﺖ و 75درﺻــﺪ ﻓﺮﻳــﺖ اﺳــﺖ .آﺳــﺘﻨﻴﺖ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧــﺪه ﻛــﻪ 25درﺻــﺪ ﻛــﻞ آﻟﻴــﺎژ اﺳــﺖ داراي 0/8درﺻــﺪ 140 ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ و ﺗﺤﺖ واﻛﻨﺶ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﭘﺎﻳﺎن واﻛﻨﺶ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻴﻜﺮوﺳـﻜﻮﭘﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً 25 درﺻﺪ ﭘﺮﻟﻴﺖ و 75درﺻﺪ ﻓﺮﻳﺖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي اﻧﺠﻤﺎد آﻟﻴﺎژ ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ در ﺷﻜﻞ زﻳـــﺮ ﻧـــﺸﺎن داده ﺷـــﺪه اﺳـــﺖ .ﺑﺎﻳـــﺪ ﺗﻮﺟـــﻪ داﺷـــﺖ ﻛـــﻪ از زﻳـــﺮ دﻣـــﺎي A1ﺗـــﺎ دﻣـــﺎي ﻣﺤـــﻴﻂ دﻳﮕـــﺮ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ اي ﺻﻮرت ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد و ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺪﻛﻲ رﺷﺪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻓــﻮﻻد ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴــﺪ :رﻳــﺰ ﺳــﺎﺧﺘﺎر ﻓــﻮﻻد ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴــﺪ ﺗﻤﺎﻣــﺎً ﭘﺮﻟﻴﺘــﻲ اﺳــﺖ .ﭘﺮﻟﻴــﺖ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﻻﻳــﻪ ﻫــﺎي ﻣﺘﻨﺎوﺑﻲ از ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻮازي ﻓﺮﻳﺖ و ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ اﺳﺖ .ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻧﺴﺒﻲ ﻓﺮﻳﺖ و ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﻣﻮﺟـﻮد در ﭘﺮﻟﻴـﺖ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻧﻮن اﻫﺮم ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ %89و %11ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﭘﺲ ﻧﺴﺒﺖ وزﻧﻲ ﻓﺎزﻫﺎ 8:1اﺳﺖ .ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻓﺮﻳﺖ و ﺳﻤﺎﻧﺘﻴﺖ ﻧﺰدﻳـﻚ ﻫـﻢ اﺳﺖ )ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ‏m3 ,7700 Kg ‏m3 7870 Kg ( ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎي ﺣﺠﻤﻲ ﻓﺮﻳﺖ و ﺳﻤﺎﻧﺘﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺮﻟﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑـﻪ ﻳﻚ اﻧﺪازه اﺳﺖ .از ﻃﺮﻓﻲ ﺻﻔﺤﺎت ﺳﻤﺎﻧﺘﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎزﻛﺘﺮ از ﺻﻔﺤﺎت ﻓﺮﻳﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ . از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﺮﺑﻦ در آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ از اﻳﻨﺮو در ﺣـﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑﻠـﻮري از آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺖ ،ﺑﺎﻳﺪ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ از ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ .از اﻳﻨﺮو اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ آﺳـﺘﻨﻴﺖ رﺳـﻮب اﺗـﻢ ﻫـﺎي 141 ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺼﻮرت ﺻﻔﺤﺎت ﺳﻤﺎﻧﺘﻴﺖ اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺎﺋﻴﻦ آﻣﺪن ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺠـﺎور ﺻـﻔﺤﺎت ﺳـﻤﺎﻧﺘﻴﺖ ،اﺗﻢ ﻫﺎي آﻫﻦ ﺑﺼﻮرت ) BCCﻓﺮﻳﺖ (در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻧﺎزك ﻓﺮﻳـﺖ در دو ﻃـﺮف ﺻﻔﺤﺎت ﺳﻤﺎﻧﺘﻴﺖ رﺷﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺛﺮ اﻧﮕﺸﺖ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷـﻮد . اﻳـــﻦ واﻛـــﻨﺶ ﻣﻌﻤـــﻮﻻً در ﻣـــﺮز داﻧـــﻪ ﻫـــﺎي آﺳـــﺘﻨﻴﺖ ﺷـــﺮوع ﺷـــﺪه و ﺑـــﻪ ﻃـــﺮف داﺧـــﻞ اﻳـــﻦ داﻧـــﻪ ﻫـــﺎ رﺷﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ . ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﺎﻳﺒﺮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﻳﻴﺪ .آﻟﻴﺎژ 2ﺷﻜﻞ زﻳﺮﻳﻚ آﻟﻴﺎژ ﻫﺎﻳﭙﺮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﻳﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ %1ﻛﺮﺑﻦ دارد .در ﺣﻴﻦ ﺳﺮد ﻛﺮدن آرام ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ X3روي ﺧﻂ ، CJﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي در آﻟﻴﺎژ رخ ﻧﻤﻲ دﻫﺪ .ﺧﻂ CJرا ﺧﻂ دﻣـﺎي ﺑﺤﺮاﻧـﻲ ﺑـﺎﻻﻳﻲ در ‏ACm ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺎﻳﭙﺮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﻳﻴﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪه و ﺑﺎ ‏ACm ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .ﺧﻂ ﺷﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از دﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ . 142 ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺣـﻞ ACm در ﺑﺎﻻي ﺧﻂ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﻏﻴﺮ اﺷﺒﺎع اﺳـﺖ .در ﻧﻘﻄـﻪ x3روي ﺧـﻂ ‏ACm آﺳـﺘﻨﻴﺖ از ﻧﻈـﺮ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺣﺪ اﺷﺒﺎع ﻣﻲ رﺳﺪ .ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺣﻞ ﺷﻮد ﻛـﺎﻫﺶ ‏ACm ﻳﺎﻓﺘﻪ ورودي ﺧﻂ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻘﻄﻪ Jﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ از X3ﺑﻪ X4ﻛﺮﺑﻦ اﺿﺎﻓﻲ از ﻣﺤﻠـﻮل اﺷـــﺒﺎع ﺟـــﺪا ﺷـــﺪه و ﺑـــﻪ ﺻـــﻮرت ﺳـــﻤﺎﻧﺘﻴﺖ اوﻟﻴـــﻪ در ﻃـــﻮل ﻣـــﺮز داﻧـــﻪ ﻫـــﺎ رﺳـــﻮب ﻣـــﻲ ﻛﻨـــﺪ . ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻧﻘﻄﻪ X4آﻟﻴﺎژ ﺑﻪ ﺧﻂ دﻣـﺎي ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴـﺪ ﻣـﻲ رﺳـﺪ .در ﻟﺤﻈـﻪ رﺳـﻴﺪن دﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﻂ ، A1ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ آﻟﻴﺎژ داراي ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮي آﺳﺘﻨﻴﺖ اﺳﺖ و ﺳﻤﺎﻧﺘﻴﺖ ﭘﺮوﻳﻮﺗﻜﺘﻮﻳﻴﺪ اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺼﻮرت ﺷﺒﻜﻪ اي ،داﻧﻪ ﻫـﺎي آﺳﺘﻨﻴﺖ را اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ .ﺧﻂ A1ﺑﺮاي ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﺎﻳﭙﺮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ،ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺷﺮوع و ﭘﺎﻳﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻟﻮﺗﺮوﭘﻴﻚ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺖ اﺳﺖ .ﻃﻲ ﻫﻤﺎن ﻓﺮآﻳﻨﺪي ﻛﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﻳﻴﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺮﻟﻴﺖ 143 ﺗﺒــــﺪﻳﻞ ﻣــــﻲ ﮔــــﺮدد .در ﺷــــﻜﻞ ﻓــــﻮق ﺳــــﺎﺧﺘﺎر و ﻣﺮﻓﻮﻟــــﻮژي اﻧﺠﻤــــﺎد اﻳــــﻦ آﻟﻴــــﺎژ ﻧــــﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ . ﻣﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ: ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﻠﺰﻫﺎ و آﻟﻴﺎژﻫﺎ در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ را ﻣﺘﺎﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ.ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺑﺘﺪا ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻓﻠﺰ ﺑﺮش ﺧﻮرده ،ﺳﻄﺢ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻤﺒﺎده ﻫﺎي 80و 120و 1000 ... 180ﺳﻤﺒﺎده زده و ﭘﺲ از آن ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺎﻫﻮت ﻛﻪ روي ﺻﻔﺤﻪ دوار ﻧﺼﺐ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﺎ آب ﻣﺮﻃﻮب ﺷﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺎﻫﻮت ﻣﺮﻃﻮب از ﺳﺎﻳﻨﺪﻫﻌﺎﻛﺴﻴﺪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ) (Al2O3ﺑﺴﻴﺎر ﻇﺮﻳﻒ )ﻗﻄﺮ ‏mm (0.001اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آب روي ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺎﻫﻮت ﭘﺎﺷﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻛﺴﻴﺪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺳﺎﻳﻨﺪه آﻟﻴﺎژﻫﺎي آﻫﻨﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي آﻟﻴﺎژﻫﺎي ﻧﺮم ﺗﺮ از اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻨﻴﺰﻳﻮم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭘﺲ از آﺋﻴﻨﻪ اي ﻛﺮدن ﺳﻄﺢ ﻧﻤﻮﻧﻪ آﻧﺮا ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﺤﻠﻮﻟﻲ ﺧﻮرﻧﺪه ) ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﭼﺪن و ﻓﻮﻻد ﻣﺤﻠﻮل 5%اﺳﻴﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻚ در اﻟﻜﻞ ) ﻧﺎﻳﺘﺎل( در زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻌﻴﻦ ) ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ اﺳﻴﺪ در اﻟﻜﻞ( ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺎوي ﺧﻮرده ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﻌﻜﺎس ﻧﻮر آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻘﺪار اﻧﻌﻜﺎس ﻧﻮر ﻫﺮ ﻓﺎز و ﺳﻄﺢ آن ،ﻓﺎزﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻗﻄﻌﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ: ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻓﺎزﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد. 144 در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ: ﻓﺎز ﻓﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻔﻴﺪ رﻧﮓ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد) .ﺳﻔﻴﺪ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺧﻮرده ﺷﺪن زﻳﺎد ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻠﻮل اچ ﻧﺎﻳﺘﺎل( ﻓﺎز آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺳﻔﻴﺪ ﻣﺎت دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻓﺎز ﭘﺮﻟﻴﺖ ﻧﻮاري ﺷﻜﻞ اﺳﺖ. ﻓﺎز ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﺗﻴﺮه رﻧﮓ اﺳﺖ ) .در واﻗﻊ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺮاق اﺳﺖ وﻟﻲ دو ﻃﺮف آن ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﺪي ﻧﺰدﻳﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﺸﻜﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد(. درﺻﺪ ﻫﺮ ﻓﺎر :ﻗﺎﻧﻮن اﻫﺮم ﻣﺜﺎل( در دﻳﺎﮔﺮام آﻫﻦ ﻛﺮﺑﻦ ‏T = 723 − ∆T ‏C% = 4 / 3 T = 1147 − ∆T ‏C% = 0 / 8% 6 / 67 − 4 / 3 = × 100 6 / 67 − 1 / 7 4 / 3 − 1/ 7 = WFe C = × 100 6 / 67 − 1 / 7 6 / 67 − 0 / 8 = × 100 6 / 67 − 0 / 02 0 / 8 − 0 / 02 = WFe C = × 100 6 / 67 − 0 / 02 = Wγ = Wα 3 3 ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي در ﻓﻮﻻدﻫﺎ: ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي در ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﺳﺎزي آﻫﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰوﻟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻛﺮوم ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ و اﻧﺎدﻳﻮم ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻓﺰاﻳﺶ وزﻧﻲ ﻣﺴﺎوي اﺳﺘﻮار اﺳﺖ. 145 ﻧﻴﻜﻞ ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺳﻴﻠﺴﻴﻢ ﻧﻜﺘﻪ: ﻛﺮوم :ﻋﻨﺼﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﺨﺖ ﺷﺪن را زﻳﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺶ و ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ. ﻣﺲ :ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ اﻓﺰوده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺳﺮب :ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻨﻜﺎري و روﻏﻨﻜﺎري را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ. ﻓﻮﻻدﻫﺎي آﻟﻴﺎژي ﺳﺮب دار را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺤﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﻜﻞ دادن ،ﺑﺮش ﺷﻌﻠﻪ اي ،ﺟﻮﺷﻜﺎري ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻗﺮار داد وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﻴﻦ اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﺣﺮارﺗﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺣﺘﻴﺎط را ﻣﺒﺬول داﺷﺖ ،ﺣﺮارت دادن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻬﻮﻳﻪ ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ،ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺨﺎر ﺳﺮب ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و از ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن ﻳﻚ ﺧﻄﺮ اﻳﻤﻨﻲ اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد. ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ :ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺨﺘﻲ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻧﻜﺘﻪ :ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﻢ آﻟﻴﺎژ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰوﻟﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﻣﻨﮕﻨﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻓﻮﻻدﻫﺎي اﺑﺰار ﺗﻨﺪﺑﺮ: ﻓﻮﻻدﻫﺎي اﺑﺰار ﺗﻨﺪ ﺑﺮ داراي ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ،اﺑﺰار ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﺗﻨﺪﺑﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺳﺮﻋﺖ و درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻪ اﺑﺰار ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻧﺮم و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮش ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺑﻨﺤﻮ رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺸﻲ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ. 146 ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژ دﻫﻨﺪه اﺻﻠﻲ ،ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ،ﻛﺮوم و واﻧﺎدﻳﻮم ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻳﻜﻲ از ﭘﺮ ﻣﺼﺮف ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﺗﻨﺪﺑﺮ ﻓﻮﻻد 18 -4 -1اﺳﺖ ﻛﻪ %18ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ %4،ﻛﺮوم و %1واﻧﺎدﻳﻮم دارد .ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﺗﻨﺪﺑﺮ ،ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺣﺪود 0.9 – 0.5درﺻﺪ اﺳﺖ. ﻧﻜﺘﻪ : ﻓﻮﻻد ﺳﺎده ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻓﻮﻻدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﻲ آن ﻛﺮﺑﻦ ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﻣﻨﮕﻨﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻓﻮﻻد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻓﻮﻻد ﺳﺎده ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﺣﺪود 0.2درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.ﻧﻜﺘﻪ :ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﺳﺎده ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺨﺘﻲ و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻓﻮﻻد اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ زﻳﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭼﺪﻧﻬﺎ: اﺻﻮﻻً ﭼﺪن آﻟﻴﺎژ ﻛﺮﺑﻦ ،ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ،آﻫﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ آن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻴﺰاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ آﺳﺘﻨﻴﺖ در درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﺪﻧﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺤﺘﻮي ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻈﻴﺮ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻳﺎ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ آزاد ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ در ﭼﺪن ﺑﻴﺸﺘﺮ از %2و ﻛﻤﺘﺮ از % 4.5ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻘﺪار آن در ﺣﺪود 0.5 ﺗﺎ %2اﺳﺖ) .اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت در آﻫﻨﻬﺎي ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ دار ﻣﺨﺼﻮص ،ﻣﻘﺪار ﺳﻴﻠﻴﺲ از اﻳﻦ ﻫﻢ ﺗﺠﺎوز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ(. اﻧﻮاع ﭼﺪﻧﻬﺎ: ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ‏Gray Cast Iron 147 ﭼﺪن ﺳﻔﻴﺪ ‏White Cast Iron ﭼﺪن ﭼﻜﺸﺨﻮار Malleable Iron ﭼﺪن ﻛﺮوي ﻳﺎ ﻣﺘﻮرقDuctile (Nodular) Iron ﭼﺪن آﻟﻴﺎژي ‏Alloy Cast Iron وﻗﺘﻲ اﺻﻄﻼح ﻫﺎي ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﻳﺎ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺮاي ﭼﺪﻧﻬﺎ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ،ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ رﻧﮓ ﻣﻘﻄﻊ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ رﻳﺨﺘﮕﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي داراي ﻣﻘﻄﻊ ﺗﻴﺮه رﻧﮓ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ رﻧﮓ ﻣﻘﻄﻊ ﭼﺪن ﺳﻔﻴﺪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي روﺷﻦ ،ﻳﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ. ﭼﺪن ﭼﻜﺸﺨﻮار ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ از ﻧﺎﻣﺶ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺸﻜﻨﺪ،ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻨﺶ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮم ﭘﺎﻳﺪاري را دارد. ﭼﺪن ﻣﺘﻮرق ﻳﺎ ﭼﺪن ﻛﺮوي ﻳﺎ ﺑﺎ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻛﺮوي ﺷﺒﻴﻪ ﭼﺪن ﭼﻜﺸﺨﻮار )ﻣﺎﻟﻴﺒﻞ( اﺳﺖ ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ ﺗﺮ و ﺳﻔﺖ ﺗﺮ از ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ روش ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﺮﻛﻴﺐ آن ﺑﺎ ﭼﺪن ﭼﻜﺸﺨﻮار ﻓﺮق ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﭼﺪن ﻛﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺸﺶ و ﺳﻴﻼن زﻳﺎدﺗﺮي از ﭼﺪن ﭼﻜﺸﺨﻮار دارد. ﭼﺪن ﻫﺎي آﻟﻴﺎژي آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺻﻼح ﺧﻮاص ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ )آﻫﻦ، ﻛﺮﺑﻦ،ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ،ﻣﻨﮕﻨﺰ ،ﻓﺴﻔﺮ و ﮔﻮﮔﺮد( ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻧﻈﻴﺮ ﻛﺮوم ،ﻧﻴﻜﻞ ،ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ،ﻣﺲ و ﻏﻴﺮه ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻨﺪ، ﻣﺜﻼً ﻧﻴﻜﻞ را ﺑﻪ ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻨﺪ ﺗﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارت دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ را ﺑﻪ درﺟﻪ اي ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ ﻛﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ در درﺟﻪ ﺣﺮارت اﺗﺎق ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ .اﻳﻦ ﭼﺪن ﺧﻮاص ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ زﻳﺎدي داﺷﺘﻪ و ﺑﻨﺎم ﭼﺪن آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ. 148 ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي: ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ورﻗﻪ اي ﻳﺎ ﻛﺮﻣﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ) GGLﻳﺎ (GGﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد ﺷﻜﻞ اﻳﻦ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﻮاع E, D, C, B, Aﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﺋﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ) ﻧﻮع ﻗﺎﻟﺐ، ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ،ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن و ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ( ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ. ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮي اﻳﻦ ﻧﻮع ﭼﺪﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ) درﺳﻴﻠﻨﺪر ،ﺳﺮ ﺳﻴﻠﻨﺪر ،ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺮاش ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﺬب ارﺗﻌﺎش از اﻳﻦ ﻧﻮع ﭼﺪﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد( ﭼﺪﻧﻬﺎي ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻜﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﭼﺪن ﺳﻔﻴﺪ: ﮔﺮاﻳﺶ اﻧﺠﻤﺎد ﭼﺪن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻔﻴﺪ ﺷﺪن ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻻزم ،ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻓﻠﺰ ﻣﺬاب ﺑﻪ زﻳﺮ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﻛﻪ در آن ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﭼﺪن ﺳﻔﻴﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷﻮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد. ﭼﺪن ﭼﻜﺸﺨﻮار: ﭼﺪن ﭼﻜﺸﺨﻮار ﻳﺎ ﻣﺎﻟﻴﺒﻞ،ذاﺗﺎً ازﻧﻮع ﭼﺪﻧﻬﺎي ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻜﻲ ﻛﻢ آﻟﻴﺎژ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ آﻟﻴﺎژي ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻳﻦ ﭼﺪﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺶ ﺧﻮﺑﻲ دارﻧﺪ. ﭼﺪﻧﻬﺎي ﻣﺎﻟﻴﺒﻞ ﻧﻈﻴﺮ ﭼﺪﻧﻬﺎي ﻧﺸﻜﻦ داراي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﺧﻮاص ﭼﻜﺶ ﺧﻮاري و ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺧﻮب ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﭼﻜﺶ ﺧﻮاري و ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺧﻮب ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﭼﻜﺶ ﺧﻮاري و ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺣﺎﺋﺰ 149 اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ .ﭼﺪن ﻣﺎﻟﻴﺒﻞ و ﻧﺸﻜﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻫﻢ ﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻜﻲ از دو ﭼﺪن ﻧﺸﻜﻦ ﻳﺎ ﻣﺎﻟﻴﺒﻞ در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺧﻮاص آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺮح ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﭼﺪن ﺑﺎﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻛﺮوي ﻳﺎ ﭼﺪن ﻧﺸﻜﻦ : در اﻳﻦ ﻧﻮع ﭼﺪن،ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ،ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮاﻓﻴﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻜﻪ ﻫﺎي ﻛﺮوي ﺷﻜﻞ اﺳﺖ. ﻣﻌﻤﻮﻻً درﺻﺪ ﮔﻮﮔﺮد و ﻓﺴﻔﺮ اﻳﻦ ﻧﻮع ﭼﺪن ﻛﻤﺘﺮ از ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي اﺳﺖ. ﭼﺪن ﺑﺎ ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻛﺮوي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي داراي ﺳﻴﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻻ ،ﻧﻘﻄﻪ ذوب ﭘﺎﺋﻴﻦ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﺎﺷﻴﻨﻜﺎري و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺶ ﺧﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺰﻳﺖ ﻋﻤﺪه اﻳﻦ ﻧﻮع ﭼﺪن در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭼﺪن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي اﺳﺘﺤﻜﺎم و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي آن اﺳﺖ. ﭼﺪﻧﻬﺎي آﻟﻴﺎژي: ﮔﺎﻫﺎً ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل ﺑﺮﺧﻲ ﺧﻮاص ﺧﺎص ﻋﻨﺎﺻﺮي ﺑﻪ ﭼﺪﻧﻬﺎ اﻓﺰوده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﭼﺪﻧﻬﺎ،ﭼﺪﻧﻬﺎي آﻟﻴﺎژي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﻧﻮع ﭼﺪﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺰش ،ﺧﺴﺘﮕﻲ و ﺷﻮك ﺣﺮارﺗﻲ ﺧﻮﺑﻲ دارﻧﺪ. زﻣﻴﻨﻪ ﭼﺪﻧﻬﺎ: ﭼﺪﻧﻬﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً داراي زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮﻳﺘﻲ،ﭘﺮﻟﻴﺘﻲ ﻳﺎ ﻓﺮﻳﺘﻲ ﭘﺮﻟﻴﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. 150 ﭼﻨﺪ ﺗﺴﺖ : ﺗﺴﺖ آزاد 79 ﻛﺪام ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺨﺘﻲ و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭼﺪن ﻣﻲ ﺷﻮد؟ (1ﻛﺮم و ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ (2ﻛﺮﺑﻦ و ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن (3ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ و ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ (4ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن و ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر ( 81 وﻳﮋﮔﻲ ﭼﺪن ﻣﺎﻟﻴﺒﻞ ﭘﺮﻟﻴﺘﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ (2اﺳﺘﺤﻜﺎم زﻳﺎد ،ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺶ ﺧﻮب (1اﺳﺘﺤﻜﺎم زﻳﺎد،ﭼﻜﺶ ﺧﻮاري زﻳﺎد (4ﺳﺨﺘﻲ زﻳﺎد ،ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻴﺪﻫﺎ (3ﺳﺨﺘﻲ زﻳﺎد ،ﭼﻜﺶ ﺧﻮاري زﻳﺎد ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 151 ﺗﺴﺖ آزاد (82 ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﺗﻨﺪ ﺑﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺪام ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي اﺳﺖ؟ (1ﻛﺒﺎﻟﺖ ،ﻧﻴﻜﻞ واﻧﺎدﻳﻮم (3ﻛﺒﺎﻟﺖ ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ،ﻧﻴﻜﻞ (4آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﻛﺮم (2ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ،ﻛﺮم ،واﻧﺎدﻳﻢ واﻧﺎدﻳﻮم ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 ﺗﺴﺖ آزاد (82در آﻟﻴﺎژﻫﺎي آﻫﻦ -ﻛﺮﺑﻦ ﺳﺎده ،ﻓﻮﻻد ﺑﺎ 0.8درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺪام ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﺖ؟ (1ﺻﺪ در ﺻﺪ ﭘﺮﻟﻴﺖ (2ﭘﺮﻟﻴﺖ +ﻓﺮﻳﺖ (3ﻓﺮﻳﺖ +آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ. ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 ﺗﺴﺖ ﻛﻨﻜﻮر (81 ﺷﺒﻜﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ آﻫﻦ در دﻣﺎي 911 0cﻛﺪام اﺳﺖ؟ (1ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺑﺎ ﺳﻄﻮح ﻣﺮﻛﺰ دار (3ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻨﺸﻮري ﺑﺎ ﻗﺎﻋﺪه ﻫﺸﺖ ﺿﻠﻌﻲ (2ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻣﺮﻛﺰ دار (4ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺮﻣﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﻳﻨﻪ 1 152 (4ﺻﺪ در ﺻﺪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺗﺴﺖ آزاد (83 ﻋﻨﺼﺮ آﻟﻴﺎژي اﺻﻠﻲ ﻓﻮﻻد ﺗﻨﺪﺑﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ (1واﻧﺎدﻳﻮم (3ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ (2ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ (4ﻛﺮم ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﻳﻨﻪ 2 ﺗﺴﺖ آزاد ( 82ﺣﺪود ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮﺟﻮد در آﻟﻴﺎژ آﻫﻦ – ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ %80ﭘﺮﻟﻴﺖ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ 1.2 (1 0.54 (2 0.64 (4 0.8 (3 ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﻳﻨﻪ 4 ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺮﻟﻴﺖ %0.8اﺳﺖ ﻟﺬا ﻣﻘﺪار ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻞ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ : 0/ 8 0/ 8 × = 0 / 64% 100 100 ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ: ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪي از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﺮم ﻛﺮدن ﺗﺎ دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻨﻲ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ از دﻣﺎي ذوب و ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ در آن دﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ و ﺳﭙﺲ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻌﻴﻦ و ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻫﻤﻴﺖ داده ﻫﺎي دﻣﺎ و زﻣﺎن ،ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮم و ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻧﻴﺰ ﻻزم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺮارت دادن در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ، 153 اﻏﻠﺐ ﺳﻴﻜﻠﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮم ﻛﺮدن ﺗﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ﻟﺬا ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺤﻼل ﻛﺮﺑﻦ در آﺳﺘﻨﻴﺖ داراي اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻋﺒﺎرت از ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮﺑﻦ در آﻫﻦ ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻠﻮري ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺑﺎ وﺟﻮه ﻣﺮﻛﺰ دار ) (FCCاﺳﺖ .ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ وارد ﺷﺪن در ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻠﻮري آﻫﻦ آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ،ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﭘﺎﻳﺪاري آﺳﺘﻨﻴﺖ را در ﻓﻮﻻدﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻲ دﻫﺪ .ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﻛﺮﺑﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﺎﻳﺪاري آﺳﺘﻨﻴﺖ از 912ﺗﺎ 1394 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻛﻪ ﮔﺴﺘﺮه ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﭘﺎﻳﺪاري آﻫﻦ آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮه وﺳﻴﻌﻲ از دﻣﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ،اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﺮﺑﻦ در آﺳﺘﻨﻴﺖ ،در 1148درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ 2.11 درﺻﺪ ﻣﻲ رﺳﺪ. در ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻠﻮري FCCدو ﻧﻮع ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺤﻠﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ .اﻳﻦ ﻓﻀﺎﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺸﺖ وﺟﻬﻲ و ﭼﻬﺎر وﺟﻬﻲ ﻣﻮﺳﻮم اﻧﺪ ،در ﺷﻜﻞ زﻳﺮﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ. 154 ﻧﺎم دو ﻧﻮع ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ از ﺗﻌﺪاد ﺻﻔﺤﺎت ﺟﺎﻧﺒﻲ ﭼﻨﺪ وﺟﻬﻴﻬﺎﻳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ رﺋﻮس آﻧﻬﺎ اﺗﻢ ﻫﺎي آﻫﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ آن ﻓﻀﺎ را اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ .ﻳﻚ اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ اﮔﺮ در ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﻫﺸﺖ وﺟﻬﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد داراي 6اﺗﻢ آﻫﻦ در ﻣﺠﺎور ﺧﻮد و اﮔﺮ در ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﭼﻬﺎر وﺟﻬﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ،داراي 4اﺗﻢ در ﻣﺠﺎور ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. اﻧﺪازه ﻫﺎي اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ،ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ .در آﺳﺘﻨﻴﺖ،ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ اﺗﻢ ﻫﺎي آﻫﻦ ﻛﺮوي ﺑﻮده و در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﻫﺸﺖ وﺟﻬﻲ ﻗﺎدر اﺳﺖ اﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﺷﻌﺎع 0.52 A°را در ﺧﻮد ﺟﺎي دﻫﺪ .در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﭼﻬﺎر وﺟﻬﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﺷﻌﺎع A° 0.28را در ﺧﻮد ﺑﭙﺬﻳﺮد .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 0.7 A°اﺳﺖ ،ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻫﺸﺖ وﺟﻬﻲ راﺣﺖ ﺗﺮ از ﻓﻀﺎﻫﺎي ﭼﻬﺎر وﺟﻬﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ را در ﺧﻮد ﺟﺎي دﻫﻨﺪ .اﻟﺒﺘﻪ ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﻧﺸﺴﺘﻦ اﺗﻢ ﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻫﺸﺖ وﺟﻬﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺒﺴﺎط ﺷﺒﻜﻪ اي اﺳﺖ. دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ در دﻳﺎﮔﺮام ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻫﻦ ﻛﺮﺑﻦ: دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در ﻧﻤﻮدار ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻫﻦ – ﻛﺮﺑﻦ وﺟﻮد دارﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ داراي اﻫﻤﻴﺖ اﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: 1 : Aﻣﺮز ﻧﺎﺣﻴﻪ دو ﻓﺎزي ﻓﺮﻳﺖ -ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ و ﻳﻜﻲ از ﻧﻮاﺣﻲ دو ﻓﺎزي ﻓﺮﻳﺖ – آﺳﺘﻨﻴﺖ و ﻳﺎ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ آﺳﺘﻨﻴﺖ. : A3ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻧﺎﺣﻴﻪ دو ﻓﺎزي ﻓﺮﻳﺖ – آﺳﺘﻨﻴﺖ و ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻜﻔﺎزي آﺳﺘﻨﻴﺖ . :Acmﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ دو ﻓﺎزي ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ – آﺳﺘﻨﻴﺖ و ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻜﻔﺎزي آﺳﺘﻨﻴﺖ اﺳﺖ. 155 دﻣﺎﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻓﺎز دﻳﮕﺮ را در ﺷﺮاﺋﻂ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﺋﻂ ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ و ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر آﻫﺴﺘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﺮوف A1 , A3 , Acmﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از Ae cm Ae1 , Ae3 ,اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺣﺮف eاز اول ﻛﻠﻤﻪ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ) (Equlibriumﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در دﻣﺎﻫﺎي A1, A3, Acmاﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻔﻮذﻧﺪ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻊ آﻫﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ ،آﻫﻨﮓ ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻮﻻدﻧﺪ .ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ زﻣﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻧﻔﻮذ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ در دﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از دﻣﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﻌﺎدﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ در دﻣﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ از دﻣﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﻌﺎدﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد .در ﻧﻤﻮدار ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻫﻦ -ﻛﺮﺑﻦ ،اﺛﺮات آﻫﻨﮓ ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ و آﻫﻨﮓ ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺮوف ﻗﺮاردادي ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از A r , Acﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ )ﺷﻜﻞ زﻳﺮ( 156 ﺗﻮزﻳﻊ و اﺛﺮات ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي در ﻓﻮﻻدﻫﺎ: ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻈﻴﺮ ﻛﺮم ،ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ ،ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ،ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن و ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﺎﻳﺪاري ﻓﺮﻳﺖ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻴﻜﻞ و ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﻳﺪاري آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ) .اﺷﻜﺎل زﻳﺮ( 157 ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در دﻳﺎﮔﺮام آﻫﻦ ﻛﺮﺑﻦ: ﭘﺮﻟﻴﺖ :ﻣﺤﺼﻮل دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ در ﻓﻮﻻدﻫﺎ ،ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﭘﺮﻟﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎوب ﻓﺮﻳﺖ و ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺛﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ روي ﻛﺎﻏﺬ اﺳﺖ .ﻓﺮﻳﺖ و ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﻓﺎزﻫﺎﻳﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ دو در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ روﺷﻦ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﺳﻴﺎه رﻧﮓ ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﻜﻞ Aدر ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﺎي اﻳﻦ دو ﻓﺎزﻧﺪ .اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع درﺷﻜﻞ Bﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮﻟﻴﺘﻲ را در ﻳﻚ ﻓﻮﻻد c % 0.8ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ. 158 ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ :دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺑﺮ ﺧﻼف دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﻔﻮذ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ،در دﻣﺎﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ از دﻣﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺮﻟﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻔﻮذ در آن ﻧﻘﺸﻲ ﻧﺪارد .ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ داراي ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎري رﻳﺰ و ﺳﻮزﻧﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮدن دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻧﻔﻮذي اﺳﺖ. دﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ آﻟﻴﺎژ ،دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺷﺮوع ﻣﻲ ﺷﻮد را دﻣﺎي ﺷﺮوع ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪه و ﺑﺎ MSو ﻧﻴﺰ دﻣﺎي ﭘﺎﻳﺎن دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ را ﺑﺎ MFﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ دﻣﺎي ﺷﺮوع دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺘﻲ MSﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ )ﺷﻜﻞ زﻳﺮ( اﮔﺮ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺎ دﻣﺎﻳﻲ در زﻳﺮ دﻣﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺳﺮد ﺷﻮد ،ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺣﺎل اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ،ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد ،ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻲ ﺷﻮدو اداﻣﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﻲ اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻣﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ. دﻣﺎي MFآﻟﻴﺎژﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از %0.3ﻛﺮﺑﻦ دارﻧﺪ ،زﻳﺮ دﻣﺎي اﺗﺎق اﺳﺖ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در دﻣﺎي اﺗﺎق و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﭘﺮﻛﺮﺑﻦ ﻫﻤﻮاره ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺸﺪه ﻫﻤﺮاه ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ وﺟﻮد دارد. 159 ﻧﻜﺘﻪ :در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﭘﺬﻳﺮ ،ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺑﻪ دو ﺷﻜﻞ ﻋﻤﺪه ﻳﻜﻲ ﻻﻳﻪ اي و دﻳﮕﺮي ﺑﺸﻘﺎﺑﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد .واژه ﻻﻳﻪ اي،ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ وﻳﺎﻛﺮﺑﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ ،در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ واژه ﺑﺸﻘﺎﺑﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﭘﺮﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ. ﺑﻴﻨﻴﺖ و دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺑﻴﻨﻴﺘﻲ: ﺑﻴﻨﻴﺖ در ﻓﻮﻻدﻫﺎ در ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ دﻣﺎي ﺗﺸﻴﻜﻞ ﭘﺮﻟﻴﺖ ) (PFو ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ دﻣﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ) (Msﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد .از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﺪه دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺑﻴﻨﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آن را ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻤﻮده ﻃﺒﻴﻌﺖ دوﮔﺎﻧﻪ آن اﺳﺖ .ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺑﻴﻨﻴﺘﻲ از ﺑﻌﻀﻲ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﭘﺮﻟﻴﺘﻲ و از ﺑﺮﺧﻲ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺘﻲ اﺳﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ،دو ﺷﻜﻞ ﻋﻤﺪه ﺑﻴﻨﻴﺖ وﺟﻮد دارد ،ﻳﻜﻲ ﺑﻴﻨﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻨﻴﺖ ﭘﺮ ﺷﻜﻞ ﻛﻪ درﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ درﺳﺖ زﻳﺮ دﻣﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ و دﻳﮕﺮي ﺑﻴﻨﻴﺖ ﭘﺎﺋﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻨﻴﺖ ﺳﻮزﻧﻲ ﺷﻜﻞ ﻛﻪ در دﻣﺎﻫﺎﻳﻲ ﻧﺰدﻳﻚ دﻣﺎي Msﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺸﻮد. ﻧﻤﻮدارﻫﺎي زﻣﺎن -دﻣﺎ -دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ. اﺛﺮات زﻣﺎن ﺑﺮ روي ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺧﻮاص ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﻮﻻدﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي زﻣﺎن -دﻣﺎ -دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي TTTﻣﻮﺳﻮم اﻧﺪ ،ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه ﻣﻲ ﺗﻮان اﺛﺮات ﻫﺮ دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ زﻣﺎن و دﻣﺎ را ﺑﺮ روي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ در ﻓﻮﻻدﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد. 160 ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن اﺻﻮل اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي TTTﻧﻤﻮدار ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻮﻻد 1080در ﺷﻜﻞ زﻳﺮرﺳﻢ ﺷﺪه و ﺑﺮ روي آن ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻴﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻓﺮض ﻣﻲ ﺷﻮد در اﻣﺘﺪاد آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ از ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ دﻣﺎي اﺗﺎق اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﺑﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺮاي رﺳﻢ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي TTTﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺗﺎ دﻣﺎي آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﮔﺮم ﻛﺮده ﻳﻜﺴﺎﻋﺖ در آن دﻣﺎ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮدﺗﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺷﻮد .ﺳﭙﺲ ﻳﻜﺴﺮي از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ دﻣﺎﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻴﻦ A1و Msرﺳﺎﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻗﻄﻌﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮان زﻣﺎن ﺷﺮوع و ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺮ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﺷﺮاﺋﻄﻲ ﻛﻪ %1از ﻫﺮ ﻓﺎز وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ زﻣﺎن ﺷﺮوع و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ %99از آن ﻓﺎز وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ زﻣﺎن ﭘﺎﻳﺎن اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. 161 ﻣﺴﻴﺮ :1ﻧﻤﻮﻧﻪ از دﻣﺎي 750 C°در ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻴﻨﺖ ﺗﺎ دﻣﺎي 160درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺪت 10ﺛﺎﻧﻴﻪ در اﻳﻦ دﻣﺎ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ،در ﺑﻴﻦ دﻣﺎﻫﺎي 750ﺗﺎ 160درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن آﻧﻘﺪر زﻳﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮﻟﻴﺖ و ﺑﻴﻨﻴﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻮﻻد ﺗﺎ دﻣﺎي Msﺑﻪ ﺻﻮرت آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ از اﻳﻦ دﻣﺎ ﺗﺎ دﻣﺎي 160 C°ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺪﻣﺎ از آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ دﻣﺎي 120درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه دﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ 50 درﺻﺪآﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و از ﻃﺮﻓﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ از زﻣﺎن اﺳﺖ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ 1′ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻮﻻد در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ 1ﺑﻮد ه و ﺷﺎﻣﻞ 50درﺻﺪ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ و 50درﺻﺪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ. ﻣﺴﻴﺮ :2در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺗﺎ دﻣﺎي 250 0cﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه در اﻳﻦ دﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت 100 ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ از ﺷﻜﻞ ﻓﻮق ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ دﻣﺎي 250درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد در ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺑﻴﻨﻴﺖ اﺳﺖ وﻟﻲ زﻣﺎن 100ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺑﻴﻨﻴﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻧﻘﻄﻪ cﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻮﻻد ﺻﺪ در ﺻﺪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ .ﻟﺬا ﻣﺴﻴﺮ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم از 250درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻣﺴﻴﺮ :3ﻗﻄﻌﻪ ﺗﺎ 300درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه ،در اﻳﻦ دﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت 500ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت 500ﺛﺎﻧﻴﻪ در دﻣﺎي 300درﺟﻪ 162 ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ 50درﺻﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد و 50درﺻﺪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺷﻮد .ﻣﺴﻴﺮ :4در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻗﻄﻌﻪ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ 600درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮادﻛﺎﻣﻼً ﺑﻪ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد .از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻴﺖ و ﻳﺎ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ﻟﺬا ﭘﺲ از ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ دﻣﺎي اﺗﺎق ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺮﻟﻴﺘﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ. ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ در ﺿﻤﻦ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ):(CT ﻧﻤﻮدارﻫﺎي TTTاﺑﺰار ﺑﺎ ارزﺷﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وا ﺑﺴﺘﮕﻲ دﮔﺮﮔﻮﻧﻴﻬﺎي آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ دﻣﺎﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ رواﺑﻂ زﻣﺎن- دﻣﺎ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻓﻮق ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻛﻪ در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد .در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪودي از روﺷﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد،ﻓﻮﻻدﻫﺎ ﺗﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺣﺮارت داده ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق ﺳﺮد ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ .ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﻧﻤﻮدار در ﺷﻜﻞ زﻳﺮﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ. 163 اﺻﻮل اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدارﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺪﻣﺎ )ﺳﺮد ﺷﺪن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ(: ﻧﻤﻮدار CTﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻮﻻد ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺎده ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﺮد ﺷﺪن در ﺷﻜﻞ زﻳﺮرﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺿﻤﻦ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺎ آﻫﻨﮕﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻴﻔﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ،ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از : 164 -1آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ :اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺴﻴﺎر آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻮده و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺲ از آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ از ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ دﻣﺎي اﺗﺎق در ﺣﺪود ﻳﻚ روز اﺳﺖ .در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﭘﺮﻟﻴﺖ در دﻣﺎﻳﻲ در ﺣﺪود دﻣﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﻳﻴﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺤﺼﻮل دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ،ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺧﺸﻦ اﺳﺖ. -2ﻧﺮﻣﺎﻟﻪ ﻛﺮدن :اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ آﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﺎﻟﺖ آﻧﻴﻞ و ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﭘﺲ ازآﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﺷﺪن از ﻛﻮره ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق در ﻫﻮاي آرام ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ در ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ 600ﺗﺎ 500 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻣﺪﺗﻲ در ﺣﺪود ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﺻﻞ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺑﻮده وﻟﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ ﺑﺴﻴﺎر رﻳﺰﺗﺮ و ﻇﺮﻳﻔﺘﺮ اﺳﺖ. -3ﺳﺮد ﻛﺮدن در روﻏﻦ :اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﺮﻣﺎﻟﻪ ﻛﺮدن اﺳﺖ، ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻮﻻدي از دﻣﺎي آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﺣﻤﺎم روﻏﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد .ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻬﺎﻳﻲ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﭘﺮﻟﻴﺖ و ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ اﺳﺖ. -4ﺳﺮد ﻛﺮن در آب :ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﺮد ﺷﺪﻧﻲ ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻗﺮار دارد ،ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺳﺮد ﺷﺪن ،ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ .اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﻪ از دﻣﺎي آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ داﺧﻞ آب اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد. -5آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺤﺮاﻧﻲ :اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻂ ﭼﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه و ﺑﺮ دﻣﺎﻏﻪ ﻧﻤﻮدار CTﻣﻤﺎس اﺳﺖ .در ﻫﺮ آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻫﻨﮓ ﺳﺮدﺷﺪن ﺑﺤﺮاﻧﻲ )ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺧﻂ ﭼﻴﻦ( ﻓﻮﻻد ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد،در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻛﻤﺘﺮ از آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ )ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺧﻂ ﭼﻴﻦ( ﺑﺠﺰ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻣﻘﺪاري ﭘﺮﻟﻴﺖ )و ﻳﺎ ﺑﻴﻨﻴﺖ( ﻧﻴﺰ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. 165 ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ : -1ﻫﻤﮕﻦ ﻛﺮدن )ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻛﺮدن( : از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎي ﻓﻮﻻدﻫﺎي رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺎﺧﻪ اي ،ﺟﺪاﻳﺶ ﻣﻮﺿﻌﻲ و ﻧﺎﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ .ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﺎﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺳﺮد ﺷﺪن در ﺿﻤﻦ اﻧﺠﻤﺎد و ﻋﺪم ﻧﻔﻮذ ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي اﺳﺖ ،ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺖ ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻓﻮﻻد از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻛﺎرﮔﺮم و /ﻳﺎ ﺳﺮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻛﺎراﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ .ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ،ﺳﺎﺧﺘﺎر وﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻮﻻدﻫﺎي رﻳﺨﺘﻪ ﮔﺮي ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺷﻮد .ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را دردﻣﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ) ﺷﻜﻞ اﻟﻒ ( ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲ )زﻣﺎن ﺣﺮارت دادن ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻗﻄﻌﻪ دارد( ﺣﺮارت داده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﻲ ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق ﺳﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. 166 اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻪ ﻫﻤﮕﻦ )ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ( ﻛﺮدن و ﻳﺎ آﻧﻴﻞ ﻧﻔﻮذي ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ .از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ دﻣﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻﺳﺖ ﻧﻔﻮذ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت ،ﻧﺎﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲ رود .ﺑﻪ ﻋﻼوه،ﻓﺎزﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻧﻈﻴﺮﻛﺎرﺑﻴﺪﻫﺎي راﺳﺐ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠﻤﺎد ،در آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺣﻞ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل در ﻣﻲ آﻳﻨﺪ .ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ از ﺷﻜﻞ اﻟﻒ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ،ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﻫﻤﮕﻦ ﻛﺮدن و ﻛﺎرﮔﺮم ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﻧﺪ. -2آﻧﻴﻞ ﻛﺮدن واژه آﻧﻴﻞ داراي ﻣﻌﻨﻲ،ﻣﻔﻬﻮم و ﻛﺎرﺑﺮد وﺳﻴﻌﻲ اﺳﺖ ،ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ ،ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺠﺰ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ و ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ ﻛﻢ و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي زﻳﺎد ﺷﻮد اﻃﻼق ﻣﻴﺸﻮد .از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻠﻲ اﺳﺖ ،ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ آﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻳﻜﺴﺮي ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﺘﺮ و دﻗﻴﻘﺘﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﺑﺮ اﺳﺎس دﻣﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ،روش ﺳﺮد ﻛﺮدن ،ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺧﻮاص ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ. آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ.آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﻋﺒﺎرت از ﺣﺮارت دادن ﻓﻮﻻد در ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ اﻟﻒ و ﺳﭙﺲ ﺳﺮد ﻛﺮدن آﻫﺴﺘﻪ ،ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻛﻮره اﺳﺖ .ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﺋﻂ ﻓﻮق آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن در ﺣﺪود 0.02درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ از ﺷﻜﻞ اﻟﻒ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ،ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﻛﺮدن ﺑﺮاي آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ،ﺗﺎﺑﻊ درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻮﻻد اﺳﺖ .ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﺣﺪود 50درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺎﻻي ﺧﻂ A3 و ﺑﺮاي ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﺎﻳﭙﺮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﺣﺪود 50درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺎﻻي ﺧﻂ A1اﺳﺖ. -آﻧﻴﻞ ﻫﻤﺪﻣﺎ: 167 اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺮارت دادن ﻓﻮﻻد در دو دﻣﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ ،اﺑﺘﺪا ﻋﻤﻠﻴﺎت آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﻛﺮدن ﻛﻪ در ﻫﻤﺎن ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺎ دﻣﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ )زﻳﺮ ﺧﻂ ( A1و ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﺎﻓﻲ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻓﻮﻻد را ﺑﺎ ﻫﺮ آﻫﻨﮓ ﺳﺮدﺷﺪن دﻟﺨﻮاﻫﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺳﺮد ﻛﺮد. ﻧﻜﺘﻪ :زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي آﻧﻴﻞ ﻫﻤﺪﻣﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ ،در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻧﻜﺘﻪ :ﻫﺮ ﮔﺎه از واژه آﻧﻴﻞ ﺑﺪون ﭘﺴﻮﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ،ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﺎن آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ. ﻧﻜﺘﻪ :ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﺻﻞ از آﻧﻴﻞ ﻫﻤﺪﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ،ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ و ﻫﺎﻳﭙﺮ ﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺒﺎرت از ﻓﺮﻳﺖ -ﭘﺮﻟﻴﺖ ،ﭘﺮﻟﻴﺖ و ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ اﺳﺖ. -3ﻧﺮﻣﺎﻟﻪ ﻛﺮدن: ﻧﺮﻣﺎﻟﻪ ﻛﺮدن ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از اﻧﻮاع روﺷﻬﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﺻﻞ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﻴﻞ ﻛﺮدن ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮﻟﻴﺖ ،ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﭘﺮﻟﻴﺖ و ﻓﺮﻳﺖ و ﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﭘﺮﻟﻴﺖ و ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ )ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻮﻻد( اﺳﺖ .ﻟﻴﻜﻦ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﺮﻣﺎﻟﻪ و آﻧﻴﻞ ﻛﺮدن وﺟﻮد دارد .در ﻧﺮﻣﺎﻟﻪ ﻛﺮدن ،دﻣﺎي آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﻛﺮدن ﺑﺮاي ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﻛﻤﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻴﻞ ﻛﺮدن اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﺎﻳﭙﺮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ از ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﺣﺪود 50درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺎﻻي Acmاﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. 168 ﺑﺮﺧﻼف آﻧﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻪ ﻓﻮﻻد در ﻛﻮره ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﺮﻣﺎﻟﻪ ﻛﺮدن ﻗﻄﻌﺎت ﭘﺲ از آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﺷﺪن درﻫﻮا ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. -4ﻛﺮوي ﻛﺮدن: اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮﺗﺮﻳﻦ و ﻧﺮم ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﺋﻂ در ﻫﺮ ﻓﻮﻻد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎري ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﻛﺮوي ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ در زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮﻳﺘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ روش ﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﺮوي ﻛﺮدن: -1ﺣﺮارت دادن ﻓﻮﻻد ﺗﺎ درﺳﺖ زﻳﺮ دﻣﺎي ،Ac1ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﺎﻓﻲ ﺟﻬﺖ ﻛﺮوي ﺷﺪن و ﺳﭙﺲ ﺳﺮد ﻛﺮدن آن درﻫﻮا ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق -2ﺣﺮارت دادن ﻓﻮﻻد ﺗﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪ دوﻓﺎزي ﺑﻴﻦ Ac1و Ac3ﺑﺮاي ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ و ﻳﺎ ﺑﻴﻦ Acm-Ac1 ﺑﺮاي ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﺎﻳﭙﺮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﻛﺮدن ﺟﺰﻳﻲ ،ﺳﺮد ﻛﺮدن آﻫﺴﺘﻪ ﺗﺎ زﻳﺮ دﻣﺎي داﺷﺘﻦ ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﺎﻓﻲ ﺟﻬﺖ ﻛﺮوي ﺷﺪن و ﺳﭙﺲ ﺳﺮدﻛﺮدن در ﻫﻮاﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق. 169 ‏Ar1 ﻧﮕﻪ  -3ﺣﺮارت دادن ﻓﻮﻻد ﺗﺎ ﺑﺎﻻي دﻣﺎي Ac1و آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﻛﺮدن ﺟﺰﺋﻲ ،ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺗﺎ زﻳﺮ دﻣﺎي Ar1وﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ در ﺣﺪود 30دﻗﻴﻘﻪ ،ﮔﺮم ﻛﺮدن ﻣﺠﺪد ﺗﺎ ﺑﺎﻻي Ac1و ﺗﻜﺮار ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺎ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﻛﺎﻣﻼً ﻛﺮوي ﺷﺪه ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ .ﭘﺲ از ﻛﺮوي ﺷﺪن ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ،ﻗﻄﻌﻪ را ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق در ﻫﻮا ﺳﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻧﻜﺘﻪ :ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺳﻴﻜﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﺮوي ﻛﺮدن ،آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق اﺛﺮي ﺑﺮ روي درﺻﺪ ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ ﻛﺮوي و ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﻴﻨﻪ ﻧﺪارد .ﻟﻜﻦ ﺗﺮﺟﻴﺢ داده ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎت در ﻛﻮره ﻳﺎ ﻫﻮا ﺳﺮد ﺷﻮﻧﺪ. -5ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺒﻠﻮر ﻣﺠﺪد: اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺳﺮد ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻدﻫﺎ )ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﻠﺰات و آﻟﻴﺎژﻫﺎ( ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺘﺤﻜﺎم و ﺳﺨﺘﻲ وﻛﺎﻫﺶ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي ﻳﺎ ﺷﻜﻞ ﭘﺬﻳﺮي آﻧﻬﺎ ﻣﻴﺸﻮد .اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ ﻧﺎﺷﻲ از اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺑﻠﻮري در اﺛﺮ اداﻣﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺳﺮد اﺳﺖ .در اﺛﺮ ﻛﺎر ﺳﺮد اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﺑﻠﻮر اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﻧﻈﺮ ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﺣﺮارت دادن ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻄﻌﻪ اي ﻣﻮﺟﺐ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺑﻠﻮري ﻣﻮﺟﻮد و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﺘﺎﻟﻮرژي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ وﺗﺒﻠﻮر ﻣﺠﺪد ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ: 170 در ﺿﻤﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ،ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﻤﺪه اي ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻠﻮري ﻓﻠﺰ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ ﻋﺒﺎرت از ﻛﺎﻫﺶ و ﻳﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺑﻠﻮري ﻛﻪ از ﻗﺪرت ﺗﺤﺮك زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ اﺳﺖ .در اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ،ﻣﻌﺎﻳﺐ ﻧﻘﻄﻪ اي ﻧﻈﻴﺮ ﺟﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ و اﺗﻢ ﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺧﻨﺜﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﭘﻴﭽﻲ ﭼﭗ ﮔﺮد و راﺳﺖ ﮔﺮد و ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﻟﺒﻪ اي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ادﻏﺎم ﺷﺪه و ﺣﺬف ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﺗﺒﻠﻮر ﻣﺠﺪد: از ﺟﻤﻠﻪ اﺛﺮات ﻛﺎر ﺳﺮد ﻋﺒﺎرت از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ داﻧﻪ ﻫﺎ در ﺟﻬﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو و اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺸﻬﺎي داﺧﻠﻲ اﺳﺖ .در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺗﺒﻠﻮر ﻣﺠﺪد داﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻢ ﻣﺤﻮر ) ﺷﻜﻞ زﻳﺮ( وﻋﺎري از ﺗﻨﺶ در ﻓﻠﺰ ﻛﺎر ﺳﺮد ﺷﺪه ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ .در ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت،ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺳﺮد در ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه از ﺑﻴﻦ ﻣﻲ رود و ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ از ﻛﺎر ﺳﺮد ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد. 171 در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﺒﻠﻮر ﻣﺠﺪد اداﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ اﺳﺖ و داﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻋﺎري از ﺗﻨﺶ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از داﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﻨﺪ .اﺳﺎﺳﺎً ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺒﻠﻮر ﻣﺠﺪد ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ و رﺷﺪ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺮژي آزاد ﺣﺠﻤﻲ در اﺛﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎﺳﺖ. -6ﺗﻨﺶ ﮔﻴﺮي: ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ و ﻳﺎ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ در ﻗﻄﻌﺎت اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ ﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺮب ﺑﻮده و ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﮔﺬارد .ﺗﻨﺶ ﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ،ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺎب ﺑﺮداﺷﺘﻦ ،ﺗﺮك ﺧﻮردن و ﻳﺎ اﻧﻬﺪام ﻗﻄﻌﺎت در ﺗﻨﺸﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻤﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﺗﻨﺶ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺷﻮد .از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: -1ﻧﺎﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﻄﻌﻪ درﺿﻤﻦ ﻛﺎﻫﺶ دﻣﺎ از ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ. -2ﻣﺎﺷﻴﻨﻜﺎري و ﻛﺎر ﺳﺮد از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ درﻓﻮﻻدﻫﺎﺳﺖ. -3ﺟﻮﺷﻜﺎري ﻋﻤﻠﻴﺎت دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻛﺸﺸﻲ در ﻗﻄﻌﻪ ﺷﻮد. ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻨﺸﻬﺎي ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻗﺒﻠﻲ ،ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﺮاي زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ در دﻣﺎﻳﻲ زﻳﺮ دﻣﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ Ac1ﺣﺮارت ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ .زﻣﺎن ﺣﺮارت دﻫﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﻪ ودﻣﺎي ﺗﻨﺶ ﮔﻴﺮي دارد .ﻫﺮ ﭼﻪ دﻣﺎي ﺗﻨﺶ ﮔﻴﺮي ﺑﺎﻻﺗﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ ﺟﺪﻳﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻗﻄﻌﻪ درﺿﻤﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺗﻨﺶ ﮔﻴﺮي ،ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺮارت دادن ﺑﻪ و ﻳﺎ ﺳﺮد ﻛﺮدن از دﻣﺎي ﺗﻨﺶ ﮔﻴﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻴﻠﻲ آﻫﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد .اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ وﻳﮋه در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﻄﻌﺎت ﺣﺠﻴﻢ و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺰرگ ﺟﻮﺷﻜﺎري ﺷﺪه ﺻﺎدق اﺳﺖ. 172 ﺳﺨﺘﻲ وﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي : ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺳﺨﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ در ﻳﻚ ﻓﻮﻻد ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺎده ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ. ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﻜﺮوﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺘﻲ درﺻﻮرﺗﻲ اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ از دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﻓﺮﻳﺖ و ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد. ﻧﻜﺘﻪ :ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻدﻫﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ 0.3درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي: در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻳﻚ ﻓﻮﻻد از ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻴﻨﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺤﺮاﻧﻲ )ﺣﺪاﻗﻞ آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪﻧﻲ ﻛﻪ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺮﻟﻴﺘﻲ و ﺑﻴﻨﻴﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد( ﺑﺎﺷﺪ ،ﺳﺨﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻮﻻد دارد .اﮔﺮ آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻛﻤﺘﺮ از آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،درﺻﺪ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺨﺘﻲ ﻓﻮﻻد ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي ﻋﺒﺎرت از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ) و ﺳﺨﺖ ﺷﺪن ﻓﻮﻻد( در اﺛﺮ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪن از ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ اﺳﺖ .ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﻋﺒﺎرت از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺎ ﻣﺤﻠﻲ در داﺧﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ داراي 50درﺻﺪ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺖ. ﺗﻮزﻳﻊ ﺳﺨﺘﻲ در ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ: دراﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺨﺘﻲ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ آن در ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎﻳﻲ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺨﺘﻲ از ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﺮي ﻣﻴﻠﻪ 173 ﻫﺎي ﻓﻮﻻدي ﺑﻪ ﻗﻄﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻻد ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺎده ) SAE 1045ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ 0.17 Si %و % 0.014Sو %0.022Pو %0.6 Mnو ( %0.48Cﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در آب و روﻏﻦ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ .در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ دوﺷﻜﻞ اﺛﺮات ﻗﻄﺮ ﻳﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻗﻄﻌﻪ و ﺷﺪت ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮ روي ﺗﻮزﻳﻊ ﺳﺨﺘﻲ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺎده را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﺨﺘﻲ در ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻄﺢ آن ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺳﺨﺘﻲ از ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺮﻛﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮا ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﻓﻮﻻد ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه ﺳﺨﺖ ﺗﺮ از ﻣﺮﻛﺰ آن اﺳﺖ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻤﻮدار CCTﺗﻮﺿﻴﺢ داد .ﺷﻜﻞ زﻳﺮﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﺳﺮدﺷﺪن ﺳﻄﺢ و ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻴﻠﻪ اي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ 95ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﻛﻪ در روﻏﻦ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮدﺷﺪه اﺳﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ. 174 از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻫﻨﮓ ﺳﺮدﺷﺪن ﻣﺮﻛﺰ اﺳﺖ ،ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺳﻄﺢ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ درﺳﻄﺢ ﻓﻘﻂ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد .از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ در ﻣﺮﻛﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ )ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﺮد ﺷﺪن آن ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ( ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ،ﻣﻘﺪاري ﺑﻴﻨﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ،ﺳﺨﺘﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻜﻠﻬﺎي Aو Bﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﻛﻪ: -1ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻄﺮ ﻳﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ،ﺳﺨﺘﻲ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻄﺢ و ﻣﺮﻛﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ،در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ اﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﻪ ،آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. -2ﭘﺎراﻣﺘﺮ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﺗﻮزﻳﻊ ﺳﺨﺘﻲ در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻮﻻدي اﺛﺮ دارد و از ﺷﻜﻠﻬﺎي Aو Bﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ،ﺷﺪت ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ اﺳﺖ .از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ روﻏﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آب ،ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻼﻳﻤﺘﺮي اﺳﺖ، آﻫﻨﮓ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻣﻴﻠﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در روﻏﻦ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻤﺘﺮ از آﻫﻨﮓ ﺳﺮدﺷﺪن ﻣﻴﻠﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ در آب اﺳﺖ. 175  -3از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﺗﻮزﻳﻊ ﺳﺨﺘﻲ در ﻗﻄﻌﺎت ﻓﻮﻻدي ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ،ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي و ﻣﻘﺪار ﻛﻤﻲ آﻧﻬﺎ در ﻓﻮﻻدﻫﺎﺳﺖ .ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ،ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﺑﺠﺰ ﻛﺒﺎﻟﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل در آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .ﺷﻜﻠﻬﺎي Aو Bﺗﻮزﻳﻊ ﺳﺨﺘﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﻓﻮﻻد آﻟﻴﺎژي ) SAE 6140ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ % 0.42Cو %0.023 Sو %0.027Pو Mn %0.73و %0.17 Vو ( %0.94Crﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در آب و روﻏﻦ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻜﻠﻬﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه ﺑﺎ ﺷﻜﻠﻬﺎي Aو Bﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﻮﻻد آﻟﻴﺎژي SAE 6140ﻫﻤﻮاره ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ از ﻓﻮﻻد ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺎده SAE 1045 ﻛﻪ در ﺷﺮاﺋﻂ ﻳﻜﺴﺎن ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ اﺳﺖ .ﻧﻘﺶ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﺑﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﻔﻮذ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﻓﺮﻳﺖ و ﺳﻤﻨﺘﻴﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن اﻣﻜﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ در آﻫﻨﮕﻬﺎي ﺳﺮد ﺷﺪن ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ. 176 ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮروي ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي: ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ آﻫﻨﮓ ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ و رﺷﺪ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺷﻮد )زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ و رﺷﺪ ﭘﺮﻟﻴﺖ را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ( ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي را در ﻓﻮﻻدﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ .اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: -1اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫﺎي آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ داﻧﻪ ﻫﺎ رﻳﺰﺗﺮ ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي ﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ -2درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻮﻻد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ -3ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﻫﺮ ﭼﻪ درﺻﺪ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي )ﺑﻪ ﺟﺰ ﻛﺒﺎﻟﺖ( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي زﻳﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد. -4آﺧﺎل – ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎي ﻧﺎﻓﻠﺰي ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎي ﻧﺎﻓﻠﺰي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻠﺖ: ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ ﻫﺎي ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ آﺧﺎل ﻳﺎ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎي ﻧﺎﻓﻠﺰي ﺑﻪ ﺻﻮرت ذرات ﺑﺴﻴﺎر رﻳﺰ در ﻣﻴﻜﺮو ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه و از رﺷﺪ داﻧﻪ ﻫﺎيآﺳﺘﻨﻴﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. -5ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻮدن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﻜﺮو ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻤﮕﻦ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ. 177 ﺑﺎزﭘﺨﺖ : ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي داﺧﻠﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺿﻤﻦ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪن ،ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﻄﻌﺎت ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺗﺮد و ﺷﻜﻨﻨﺪه اﻧﺪ .از اﻳﻦ رو ،ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻓﻮﻻدﻫﺎ ﭘﺲ از ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪن و در ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺨﺖ )ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ( ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ،ﻣﮕﺮ در ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده زﻳﺎدي ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ .ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﻮﻻد ﭘﺲ از ﺳﺮد ﺷﺪن و ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎزﭘﺨﺖ ﺷﻮد .ﺑﺎزﭘﺨﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﺮارت دادن ﻓﻮﻻد ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﺗﺎ دﻣﺎﻳﻲ زﻳﺮ دﻣﺎي Ae1ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ و ﺳﭙﺲ ﺳﺮد ﻛﺮدن آﻫﺴﺘﻪ ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق ،دﻣﺎ و زﻣﺎن ﺣﺮارت دادن ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻮﻻد ،اﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﻪ و ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد .در اﺛﺮ ﺑﺎزﭘﺨﺖ ﺗﻨﺸﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻳﺎ ﺣﺬف ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺿﺮﺑﻪ اي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ )ﺷﻜﻨﻨﺪﮔﻲ ﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد( .در ﻋﻮض ﺳﺨﺘﻲ و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ. اﺛﺮات ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺑﻌﺎد در ﺿﻤﻦ ﺳﺮد ﻛﺮدن: ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ دﻻﻳﻞ اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺠﻢ ،اﻧﻘﺒﺎض و اﻧﺒﺴﺎط ﻧﺎﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﻄﻌﺎت اﺳﺖ .ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻧﻘﺒﺎض ﻫﺎ و اﻧﺒﺴﺎط ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ در ﺗﻤﺎم ﺣﺠﻢ ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﻮﻧﺪ )ﻣﺜﻼً در ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮدﺷﺪن ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﺠﻢ ﻗﻄﻌﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻨﺒﺴﻂ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ(، اﻣﻜﺎن اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ ﺣﺬف و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻲ رﺳﺪ .ﻋﻠﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻨﻘﺒﺾ و ﻣﻨﺒﺴﻂ ﻧﺸﺪن ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﻄﻌﻪ آﻫﻨﮕﻬﺎي ﺳﺮد و ﻳﺎ ﮔﺮم ﺷﺪن ﻣﺘﻔﺎوت در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ آن اﺳﺖ .آﻫﻨﮕﻬﺎي ﺳﺮد و ﮔﺮم ﺷﺪن ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ در 178 ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺗﺎﺑﻊ اﻧﺪازه و اﺑﻌﺎد آن و ﻳﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻘﺎط در داﺧﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺳﺮد ﻛﺮدن، ﺳﻄﻮح ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪه و ﺑﻪ دﻣﺎي اﺗﺎق ﻣﻲ رﺳﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻫﻨﻮز ﮔﺮم ﺑﻮده و ﺑﺎ آﻫﻨﮓ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮي ﺳﺮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﺗﻔﺎوت آﻫﻨﮕﻬﺎي ﺳﺮد ﺷﺪن ﺳﻄﺢ و ﻣﻐﺰ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺧﺘﻼف دﻣﺎي ﺳﻄﺢ و ﻣﻐﺰ در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ اﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﻪ و ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪت ﺳﺮدﻛﻨﻨﺪﮔﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. روﺷﻬﺎي ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه: روش ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻓﻮﻻد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﻮع ﻓﻮﻻد ،ﺷﻜﻞ ﻗﻄﻌﻪ ،اﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﻪ و ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد .ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺳﻪ روش ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﺮاي ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﻓﻮﻻدﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: -1ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ -2ﻣﺎرﺗﻤﭙﺮﻳﻨﮓ -3آﺳﺘﻤﭙﺮﻳﻨﮓ -1ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ ،در روش اول ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪن ﻓﻮﻻد از دﻣﺎي آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﺷﺪن ﺗﺎ زﻳﺮ دﻣﺎي Mfاﺳﺖ )ﺷﻜﻞ زﻳﺮ( ،ﺳﻄﺢ وﻣﺮﻛﺰ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ آﻫﻨﮕﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺳﺮد ﺷﺪه و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﻧﻮاﺣﻲ ﻓﻮق اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲ ﺷﻮد .اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺗﻨﺶ 179 ﻫﺎي داﺧﻠﻲ در ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪه و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﻄﻌﻪ را ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ دﻫﺪ .ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﺋﻂ ﺧﺎﺻﻲ ،ﻣﻲ ﺗﻮان از روﺷﻬﺎي دوم و ﺳﻮم ﺑﻪ ﺟﺎي روش اول اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ از اﺛﺮات زﻳﺎن آور ﺗﻨﺶ ﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮد. -2ﻣﺎرﺗﻤﭙﺮﻳﻨﮓ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﺎرﺗﻤﭙﺮﻳﻨﮓ ﻳﺎ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛـﻪ آن را ﻣﺎرﻛﻮﺋﻨﭽﻴﻨـﮓ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲ ﻧﺎﻣﻨـﺪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ: -1آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﻛﺮدن ﻓﻮﻻد -2ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻓﻮﻻد در روﻏﻦ داغ و ﻳﺎ ﻧﻤﻚ ﻣﺬاب ﺗـﺎ دﻣـﺎﻳﻲ درﺳـﺖ ﺑـﺎﻻﺗﺮ )و ﻳـﺎ درﺳـﺖ ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ( از دﻣﺎي ﺷﺮوع ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎزﻧﺰﻳﺖ ) .(Msﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ﻛﻪ از ﺗﺠﺰﻳﻪ آﺳﺘﻨﻴﺖ در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد. 180  -3ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ در ﻣﺤﻴﻂ ﻳﺎد ﺷﺪه ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ دﻣﺎي ﻗﻄﻌـﻪ در ﺗﻤـﺎم ﻗـﺴﻤﺘﻬﺎي آن ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ ﺷـﻮد. زﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪاري در اﻳﻦ دﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ 2ﺗﺎ 4دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ 10ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ اﺳﺖ .زﻣﺎن ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻮﻻد در دﻣﺎﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﺷـﻮد ،درﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ زﻣـﺎن ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻮﻻد در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. -4ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﺎ آﻫﻨﮕﺮي ﻣﺘﻮﺳﻂ )ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻫﻮا( ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺳﻄﺢ و ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺳﺮد ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ. -5ﺑﺎز ﭘﺨﺖ دادن ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ. ﺷﻜﻠﻬﺎي اﻟﻒ وب ،ﺷﻤﺎﻳﻲ از ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎرﺗﻤﭙﺮﻳﻨﮓ را ﺑﺮ روي ﻧﻤﻮدار TTTﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ. 181 -3آﺳﺘﻤﭙﺮﻧﻴﮓ: روش دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻨﺸﻬﺎي ﺣﺎﺻﻞ در ﺿﻤﻦ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺎده )ﭘﺮﻛﺮﺑﻦ( ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد) .ﺷﻜﻞ زﻳﺮ( آﺳﺘﻤﭙﺮﻳﻨﮓ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ: -1آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﻛﺮدن ﻓﻮﻻد 182  -2ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮدﻛﺮدن در ﺣﻤﺎم ﻧﻤﻚ ﻣﺬاب ﻳﺎ روﻏﻦ داغ ﺗﺎ دﻣﺎﻳﻲ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺒﻞ از دﻣﺎي ﺷﺮوع ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ )(Ms -3ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ در اﻳﻦ دﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد .زﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪاري در اﻳﻦ دﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻤﻮدار ITﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد. -4ﺳﺮد ﻛﺮدن در ﻫﻮا ﺗﺎ دﻣﺎي اﺗﺎق ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻧﺎزك ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺎده ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺳﺨﺘﻲ 50راﻛﻮل ﺳﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮده واﺳﺘﺤﻜﺎم ﺿﺮﺑﻪ و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ ،آﺳﺘﻤﭙﺮﻳﻨﮓ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ. ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺳﻄﺤﻲ: در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺳﻄﺤﻲ ﺳﺨﺖ ﺑﻮده ودر ﻋﻴﻦ ﺣﺎل از ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﻳﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ .از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻛﺮدﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻣﻴﻞ ﻟﻨﮓ ،ﻣﻴﻞ ﺑﺎداﻣﻚ ،ﭼﺮخ دﻧﺪه و ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ .اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ وﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﻳﺶ داﺷﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﭼﻘﺮﻣﻪ وﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﻫﺎي وارده در ﺣﻴﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺨﺖ ﻛﺎري آﺧﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺳﺎﺧﺖ ﻗﻄﻌﻪ و ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻫﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺎﺷﻴﻨﻜﺎري و ﻏﻴﺮه اﻧﺠﺎم ﺷﻮد. 183 روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﺎت را ﺳﺨﺖ ﻛﺮد ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .دﺳﺘﻪ اول ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻻد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ -ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺮﻣﻮﺷﻴﻤﻲ ﻣﻮﺳﻮﻣﻨﺪ ﻧﻈﻴﺮ ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ،ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ و ﻛﺮﺑﻦ ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ. دﺳﺘﻪ دوم روﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﻐﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﻄﺢ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻪ در ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺨﺖ ﺷﺪن ﺳﻄﺢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻣﻮﺳﻮم اﻧﺪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺷﻌﻠﻪ اي وﺳﺨﺖ ﻛﺮدن اﻟﻘﺎﻳﻲ. -1ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ: ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻮﻻد ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ )ﻣﺜﻼً (%0.15در ﻣﻮاد ﻛﺮﺑﻦ ده ﻣﺎﻧﻨﺪ ذﻏﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ودر دﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻ ﻧﻈﻴﺮ 925درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺣﺮارت داده ﺷﻮد ﻛﺮﺑﻦ اﺗﻤﻲ از ﻣﺎده ﻛﺮﺑﻦ ده آزاد ﺷﺪه و ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻔﻮذ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ زﻣﺎن دارد وﻟﻲ در ﻣﺪت ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻛﺮﺑﻦ )ﺗﺎ 1.2درﺻﺪ( ﺟﺬب ﻛﻨﺪ .ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﻄﻌﻪ اي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻐﺰ آن را ﻓﻮﻻد ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ وﺳﻄﺢ آن را ﻓﻮﻻد ﭘﺮﻛﺮﺑﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ .اﮔﺮ اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﻮد ،در ﺳﻄﺢ ﻣﺎﺗﻨﺰﻳﺖ ﭘﺮﻛﺮﺑﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﺳﺨﺘﻲ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﻄﺢ : ‏C C − CS ⎤ ⎡ x ⎢ = erf ‏C C − Co ⎦⎥ ⎣ 2 Dt 184 اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه : xﻋﻤﻖ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه )ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ( ﺑﺮﺣﺴﺐ tزﻣﺎن و Dﺿﺮﻳﺐ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮﺑﻦ در ﻓﻠﺰ و ‏CC ،ﻏﻠﻈﺖ در زﻣﺎن ﺧﺎص در ﻫﺮ ﻣﻜﺎن ﻳﺎ در ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺧﺎص در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﺳﻄﺢ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد و ‏dy ‏Co 2 ‏CS :درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ اوﻟﻴﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ‏z 2 ) exp(− y ‏π ∫0 = ) erf ( z ).ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ﻧﻤﻮدار )erf(Zﺑﺮ ﺣﺴﺐ Zدر دﻳﺎﮔﺮام زﻳﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ( ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺘﮕﺮال ﻓﻮق ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﺪدي آن در ﺟﺪاول رﻳﺎﺿﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ 185 :ﻏﻠﻈﺖ ﻛﺮﺑﻦ در :ﺗﻌﺮﻳﻒ for x=0.2 - 0.6 ‏Erf(z)≈z ‏erf (x)=x ‏Z )Erf(z ∞- -1 ∞+ +1 0 0 0.2 ≈ 0.2 0.4 ≈ 0.4 0.5 0.5 0.6 ≈ 0.5 1 0.84 2 0.95 ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﭘﻮدري )ﺟﺎﻣﺪ( در اﻳﻦ روش ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻛﺮﺑﻦ ده ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ذﻏﺎل ﭼﻮب و ﻳﻚ ﻣﺎده اﻧﺮژي زا اﺳﺖ را درﻳﻚ ﺟﻌﺒﻪ ﻓﻮﻻدي ) (%25 c2 - %20 Niﻛﻪ از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻻدﻧﺴﻮز اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎت درﺣﺪود 50 mmﺑﺎﺷﺪ .ﺳﭙﺲ درﺟﻌﺒﻪ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻲ ﺑﻨﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﺎدل ﻫﻮا ﺑﺎ ﺧﺎرج ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .اﻳﻦ ﺟﻌﺒﻪ را ﺗﺎ دﻣﺎي ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻴﻦ 875ﺗﺎ 925درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد اﺳﺖ ﺣﺮارت داده و ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ در اﻳﻦ دﻣﺎ ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارﻧﺪ .زﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪاري در دﻣﺎي ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز دارد .ﺷﻜﻞ زﻳﺮارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ دﻣﺎ و زﻣﺎن ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ و ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮﺑﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ .ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ و ﻳﺎ زﻣﺎن ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. 186 ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﻣﺎﻳﻊ: ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﻣﺎﻳﻊ درﻣﺬاب ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻚ ﻫﺎي ﺳﻴﺎﻧﻴﺪ ﺳﺪﻳﻢ 20) NaCNﺗﺎ 50درﺻﺪ( ،ﻛﺮﺑﻨﺎت ﺳﺪﻳﻢ )40 درﺻﺪ( و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻨﺎﺑﻬﻲ از ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺳﺪﻳﻢ و ﻳﺎ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺑﺎرﻳﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﻏﻨﻲ از ﺳﻴﺎﻧﻴﺪ را در ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم )آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﻛﺎري ﺷﺪه ( ذوب ﻛﺮده و در دﻣﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ 870ﺗﺎ 950 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارﻧﺪ .ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ را در ﺳﺒﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي رﻳﺨﺘﻪ و ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻤﻬﺎي ﻓﻠﺰي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻠﻖ درﻣﺬاب ﻓﻮق ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ درﺣﺪود 5دﻗﻴﻘﻪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارﻧﺪ. زﻣﺎن ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دارد .ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت ،ﺳﺒﺪ ﺣﺎوي ﻗﻄﻌﺎت ﻛﺮﺑﻦ داده ﺷﺪه را در آب و ﻳﺎ روﻏﻦ ﻓﺮو ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ .ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﻣﺎﻳﻊ را ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﻗﻄﻌﺎت ﻛﻮﭼﻚ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻤﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ .از آﻧﺠﺎﻳﻴﻜﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ﻧﻤﻚ ﻣﺬاب ﺑﺎﻻ ﺑﻮده و اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت از ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺮﻳﻊ اﺳﺖ،اﻳﻦ روش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﭘﻮدري ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮ اﺳﺖ. ﺗﺬﻛﺮ :ﻧﻤﻜﻬﺎي ﺳﻴﺎﻧﻴﺪ وﺑﺨﺎرات ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺬاب آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻤﻲ ﺑﻮده وﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎر ﻛﺮدن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم ﻧﻜﺎت اﻳﻤﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ. 187 ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﮔﺎزي: ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﮔﺎزي ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﭘﻮدري و ﻣﺎﻳﻊ از ﻗﺪﻣﺖ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮﻳﻦ و ﺳﺮﻳﻌﺘﺮﻳﻦ روش ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺒﻮه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﺋﻄﻲ ﻛﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﺮﺑﻦ داده ﺷﺪه ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﻤﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،اﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻋﻼوه در اﻳﻦ روش ﻛﺮﺑﻦ ﺳﻄﺢ را ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻘﺘﺮ و ﺳﺎده ﺗﺮ از روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺮد. در ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﮔﺎزي ﻗﻄﻌﺎت ﻛﺎر را در 900درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺮاي ﻣﺪت 3ﺗﺎ 4ﺳﺎﻋﺖ درﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺎز ﻳﺎ ﮔﺎزﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻻد ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪه و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ اﺗﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﺣﺮارت ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺘﺎن )ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ( ،اﺗﺎن ) (CH4و ﻳﺎ ﭘﺮوﭘﺎن ) (C3H8ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺰﻳﻲ در ﻛﻮره ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﺎز رﻗﻴﻖ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﮔﺎز ﺣﺎﻣﻞ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ .ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﺎﻗﺺ و ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎز ﺣﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺼﻮل ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻻد اﺳﺖ .ﮔﺎزﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ ﻛﻪ از ﻧﻮع ﮔﺮﻣﺎﮔﻴﺮ )اﻧﺪوﺗﺮﻣﻴﻚ( ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،در ﻳﻚ ﻣﻮﻟﺪ ﻣﺠﺰا ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻧﻴﺘﺮوژن ﻫﻴﺪروژن و ﻣﻨﻮاﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ اﻧﺪ. -2ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ: ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از وارد ﻛﺮدن ﻧﻴﺘﺮوژن اﺗﻤﻲ در ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﻓﻮﻻد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻄﺢ در اﻳﻦ روش ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪ ﻓﻠﺰي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه دارد. در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﺑﺮاي ﺑﺴﻴﺎري از ﻓﻮﻻدﻫﺎ وﺟﻮد دارد ،ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺳﺨﺘﻲ زﻳﺎد در ﺳﻄﺢ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ﻛﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ از ﺟﻨﺲ ﻓﻮﻻدﻫﺎي آﻟﻴﺎژي ﻣﺨﺼﻮص ،ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﻧﻈﻴﺮ 188 آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم،ﻛﺮم ،ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن و ﻳﺎ واﻧﺎدﻳﻮم ﺑﺎﺷﺪ .اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﻤﺎس ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻧﻴﺘﺮوژن اﺗﻤﻲ ﺑﺎ آن ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪﻫﺎي ﭘﺎﻳﺪار و ﺳﺨﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪ آﻟﻴﺎژي ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪﻫﺎي ﻛﺮم ) (CrN, Cr 2Nﻧﻴﺘﺮﻳﺪ ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ ) ،(TiNﻧﻴﺘﺮﻳﺪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ) (AlNو ﻧﻴﺘﺮﻳﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺮوه اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ )آﻫﻦ ،ﻛﺮم ،ﻣﻨﮕﻨﺰ ،واﻧﺎدﻳﻮم ،ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ،ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن و ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ( ﺑﺎ ﻧﻴﺘﺮوژن ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺨﺘﻲ زﻳﺎد ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن داده ﺷﺪه ﻧﺎﺷﻲ از وﺟﻮد ﻫﻤﻴﻦ ذرات ﺑﺴﻴﺎر رﻳﺰ و ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻧﻴﺘﺮﻳﺪﻫﺎي آﻟﻴﺎژي اﺳﺖ. ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ و ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ: در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﺪاري آﺳﺘﻨﻴﺖ ) 875 C°ﺗﺎ ( 925 C°اﻧﺠﺎم ﺷﻮد،ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان در ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﺪاري ﻓﺮﻳﺖ ) 550 C°ﺗﺎ (650 C°اﻧﺠﺎم داد. ﭘﺲ از ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﻄﻌﺎت ﻧﻴﺘﺮوژن داده ﺷﺪه را ﭘﺲ ازﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت و از دﻣﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ در ﻫﻮا ﺳﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪﻫﺎي آﻟﻴﺎژي ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺳﺨﺘﻲ اﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ذرات ﺑﺴﻴﺎر رﻳﺰ و ﭘﺮاﻛﻨﺪه در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ. اﮔﺮ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺳﺎده ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻄﺢ در ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ )در ﺣﺪود (400 HVاﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .دﻟﻴﻞ ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در دﻣﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲِ ،ﻧﻴﺘﺮوژن ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻓﻮﻻد ﻧﻔﻮذ ﻛﺮده و ﺗﺸﻜﻴﻞ ‏Fe4 N و ﮔﺎﻫﻲ ‏Fe2 N ﻣﻲ دﻫﺪ .از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه در ﻋﻤﻖ ﻧﺴﺒﺘﺎً زﻳﺎدي ﭘﺮاﻛﻨﺪه 189 ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻄﺢ را ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺣﺪ زﻳﺎدي اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪ .آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم و ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻛﺮم ،واﻧﺎدﻳﻮم و ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﻣﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ زﻳﺎدي ﺑﺎ ﻧﻴﺘﺮوژن دارﻧﺪ ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﻧﻔﻮذ آن ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻄﻌﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﺮده و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻧﺎزك ﭘﺎﻳﺪار )ﺗﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ (1mmو ﺳﺨﺖ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪي ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ درﺻﺪ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻄﺢ ﻧﻴﺘﺮوژن داده ﺷﺪه اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ )ﺷﻜﻞ (1در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ ﻧﻴﺘﺮوژن داده ﺷﺪه ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ )ﺷﻜﻞ (2از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪ ﻛﺮم در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺘﺮﻳﺪ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺗﺎ ﻋﻤﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ،وﺟﻮد اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ آﻟﻴﺎژي ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و اﻓﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺳﺨﺘﻲ از ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ﺳﺨﺖ ﻧﺸﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﻄﺢ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ .ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺸﺎرﻛﺖ در ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﻘﺮﻣﮕﻤﻲ ﻣﻐﺰ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺷﻮد. 190 ﺑﺮاي ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﻣﻮﺿﻌﻲ،ﻣﻨﺎﻗﻄﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ را ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت ﺳﺪﻳﻢ و ﭘﻮدر ﮔﭻ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. -3ﻛﺮﺑﻦ ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ،ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ: ﻛﺮﺑﻦ -ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻛﺮﺑﻦ ﻫﺮ دو ﺟﺬب ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻻد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻴﺘﺮوژن ﺟﺬب ﺷﺪه ،ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻄﺢ ﻛﺮﺑﻦ داده ﺷﺪه را ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ. ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺮﺑﻦ ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ 800ﺗﺎ 875درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد و در ﻣﺤﻴﻄﻲ از ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻨﻮاﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺷﺎﻣﻞ 3ﺗﺎ 8درﺻﺪ آﻣﻮﻧﻴﺎك اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد .درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ و ﻧﻴﺘﺮوژن ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻮﻻد را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل دﻣﺎ و ﻏﻠﻈﺖ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺗﻐﻴﻴﺮ داد. ﺑﺮاي اﻧﺤﻼل ﺳﺮﻳﻊ ﻛﺮﺑﻦ در ﻓﻮﻻد ،ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ در ﺷﺮاﺋﻂ آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاي اﻧﺤﻼل ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﻧﺮخ اﻧﺤﻼل ﻧﻴﺘﺮوژن در آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 50ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﺮخ اﻧﺤﻼل آن در ﻓﺮﻳﺖ اﺳﺖ .وﻟﻲ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ دﻣﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت زﻳﺮ 900درﺟﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻧﻴﺘﺮوژن در آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. 191 ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ،ﻛﺮﺑﻦ – ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﻳﺎ ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﺗﻨﻬﺎ ،ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺬﻳﺮي و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺶ را ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ .در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﺮﺑﻦ و ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﮔﺴﺘﺮه دﻣﺎﻳﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن دﻫﻲ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﻦ 500ﺗﺎ 650درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد( اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ،اﺻﻄﻼﺣﺎً ﺑﻪ آن ﻧﻴﺘﺮوژن – ﻛﺮﺑﻦ دﻫﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ .در اﻳﻦ روش ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﻴﺘﺮوژن داده ﺷﺪه وﻟﻲ ﭼﻮن ﻣﻘﺪاري ﻛﺮﺑﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﺬب ﻣﻲ ﺷﻮد ﺳﺨﺘﻲ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آن را ﻓﻘﻂ ﻧﻴﺘﺮوژن داده ﺑﺎﺷﻨﺪ. -4ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮﺿﻌﻲ: در اﻳﻦ روش ﻣﻐﺰ و ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ داراي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده و ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲ ﺷﻮد .از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻛﺎﻓﻲ ﺟﻬﺖ ﺳﺨﺖ ﺷﺪن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ روي ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ 0.35ﺗﺎ 0.5درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﻢ آﻟﻴﺎژ ﻛﻪ داراي ﺣﺪاﻛﺜﺮ 1درﺻﺪ ﻛﺮم و در ﺣﺪود 0.25درﺻﺪ ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن و 0.5درﺻﺪ ﻧﻴﻜﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ را ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ روش ﺳﺨﺘﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .در اﻳﻦ روش ﺗﻨﺸﻬﺎي ﻓﺸﺎري ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺷﺪن ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻗﻄﻌﻪ را ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ. ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺧﻮاص ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺧﻮب( در ﻣﻐﺰ ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ روش ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺳﺨﺖ ﺷﻮﻧﺪ ،اﺑﺘﺪا آﻧﻬﺎ را ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﻛﺮده و ﺑﺎز ﭘﺨﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﻳﺎ ﻧﺮﻣﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ، ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺣﺮارت دادن ﻣﻮﺿﻌﻲ ،ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﺎت را آﺳﺘﻴﻨﺘﻪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻗﻄﻌﻪ در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﺛﺎﺑﺖ و در ﺣﺪود 0.4درﺻﺪ اﺳﺖ ،ﻣﻐﺰ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺑﺎزﭘﺨﺖ ﺷﺪه و ﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻓﺮﻳﺖ و ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺑﺎ ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺧﻮب ﺑﻮده و ﺳﻄﺢ آن از ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه 192 اﺳﺖ .ﺳﻄﺢ و ﻣﻐﺰ در اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﺑﻴﻨﻴﺘﻲ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺣﺮارت دادن ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺑﻪ دو روش اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ ،ﻳﻜﻲ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺷﻌﻠﻪ اي و دﻳﮕﺮي ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن اﻟﻘﺎﻳﻲ. ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺷﻌﻠﻪ اي:در اﻳﻦ روش ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻳﻚ ﺷﻌﻠﻪ ﮔﺎزي ﺣﺮارت داده ﺷﺪه و ﭘﺲ از آﺳﺘﻴﻨﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺷﻌﻠﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در اﻳﻦ روش را ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﻌﻞ اﻛﺴﻴﮋن و ﻳﻚ ﮔﺎز ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮاق ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﻴﻠﻦ ،ﭘﺮوﭘﺎن و ﻳﺎ ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد .ﻗﻄﻌﺎت ﻛﻮﭼﻚ و ﻳﺎ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﻪ اﺑﺰار ﺑﺮش و ﻳﺎ اﻧﺘﻬﺎي آﭼﺎرﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﻌﻠﻪ دﺳﺘﻲ ﺣﺮارت داده و ﺳﭙﺲ ﺗﻤﺎم ﻗﻄﻌﻪ را در آب ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮد. ﺑﺮاي ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺰرگ و ﻳﺎ ﺳﻄﻮح زﻳﺎد ﻣﻲ ﺗﻮان از دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﺧﻮدﻛﺎر ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ﺷﻌﻠﻪ و ﻳﻚ آب ﻓﺸﺎن ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ،اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد .دو ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ از اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ در ﺷﻜﻠﻬﺎي Aو Bﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ. 193 در ﺷﻜﻞ Aﻣﺸﻌﻞ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻋﻤﻖ ﻣﺸﺨﺼﻲ از آﻧﺮ ا آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آن آب ﻓﺸﺎن ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﺷﺪه را ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﻨﺪ .ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎ ﺷﻜﻠﻬﺎي ﻣﺘﻘﺎرن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﻠﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﻜﻞ را ﻣﻲ ﺗﻮان در داﺧﻞ ﻳﻚ ﻣﺸﻌﻞ ﺣﻠﻘﻪ اي ﺷﻜﻞ و ﻳﺎ ﺗﻌﺪادي ﻣﺸﻌﻞ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺖ دوراﻧﻲ و اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ اﺑﺘﺪا آﺳﺘﻴﻨﺘﻪ ﻛﺮده و ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺳﻂ آب ﻓﺸﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺸﻌﻞ و در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰدﻳﻜﻲ از آن در ﺣﺎل ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺖ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻛﺮد )ﺷﻜﻞ (B از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﻋﻤﺪه ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺷﻌﻠﻪ اي ،اﻛﺴﺎﻳﺶ ﺳﻄﺢ و ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ .اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻤﺎس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﻄﻌﻪ ﮔﺮم ﺷﺪه ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻮاﺳﺖ .ﺑﻪ ﻋﻼوه ،ﻧﻮع ﺷﻌﻠﻪ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ دﺧﺎﻟﺖ دارد .ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻌﻠﻪ ﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺿﻌﻴﻒ و ﻳﺎ اﺣﻴﺎ ﻛﻨﻨﺪه ،اﻳﻦ ﻋﻴﺐ را ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﻲ ﺗﻮان ﻛﺎﻫﺶ داد و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺣﺬف ﻛﺮد. 194 ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن اﻟﻘﺎﻳﻲ:اﺻﻮل اﻳﻦ روش ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺷﻌﻠﻪ اي اﺳﺖ .ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ آﺳﺘﻴﻨﺘﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .اﻣﺎ در اﻳﻦ روش ﺣﺮارت دادن ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻳﻚ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻫﺎدي ﻛﻪ از آن ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ زﻳﺎد )در ﻣﺤﺪوده 2ﺗﺎ 50ﻛﻴﻠﻮﻫﺮﺗﺰ( ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ،اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺳﺨﺘﻲ و ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺟﺮﻳﺎن دارد .ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﺟﺮﻳﺎن و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﻛﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ارﺗﺒﺎط ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺳﺨﺖ ﺷﺪه و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ. ‏ρ ‏µF ‏δ ‏ρ ‏µ ‏δ = 5030 :ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﺟﺮﻳﺎن = ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺨﺖ ﺷﺪهCm :ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ohm-Cm :ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ C ‏o ‏Gs :Fﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺟﺮﻳﺎن HZ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ از ﻳﻚ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻫﺎدي ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ ،ﻳﻚ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در اﻃﺮاف ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ )ﺷﻜﻞ Cاﻟﻒ( ﺣﺎل اﮔﺮ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻪ ﻓﻮﻻدي ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ وارد 195 ﺷﻮد ،ﻳﻚ ﺳﺮي ﺧﻄﻮط ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ از آن ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ ،در ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻴﻠﻪ ﻓﻮﻻدي ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻓﻮﻛﻮ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮔﺮم ﺷﺪن آن ﻣﻲ ﺷﻮد .از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻣﺴﻲ در اﺛﺮ ﺗﺸﻌﺸﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺎر ،ﮔﺮم ﻣﻲ ﺷﻮد اﻏﻠﺐ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ آن از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر آب از داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ ،آﻧﺮا ﺳﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ )ﺷﻜﻞ Cب( ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻪ دﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ رﺳﻴﺪ ﺑﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ آن در ﻣﺨﺰن آب و ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ آوردن و ﻗﺮار دادن آن در ﺑﻴﻦ آب ﻓﺸﺎﻧﻬﺎ آن را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻣﺤﻮرﻫﺎ و ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ داراي ﺷﻜﻠﻬﺎي ﻣﺘﻘﺎرن اﻧﺪ را ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﺧﻮدﻛﺎر ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻫﺎدي در ﻳﻚ ﺳﻤﺖ و ﻳﻚ آب ﻓﺸﺎن در اﻧﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ )ﺷﻜﻞ Cج( ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﺨﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ .در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﮔﺮم ﺷﺪن ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ،ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺎر در ﺿﻤﻦ ﺣﺮﻛﺖ اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ دوراﻧﻲ ﻫﻢ دارد .ﺳﺨﺖ ﻛﺮدن ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺑﻪ روش اﻟﻘﺎﻳﻲ را ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎدﻳﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﻜﻞ ﻗﻄﻌﻪ) ،ﺷﻜﻞ Cد( ﻣﻲ ﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد .در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺲ از آﺳﺘﻴﻨﺘﻪ ﺷﺪن در ﻫﻮا ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد .در اﻳﻦ روش ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺳﺨﺘﻲ 60راﻛﻮل Cرا در ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻮﻻدﻫﺎ ﺗﺎ ﻋﻤﻖ 3ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد. 196 197 ﺗﺴﺘﻬﺎي ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ][1 1 1 ﺗﺴﺖ ( در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺒﻲ زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺟﻬﺖ و ] [110ﭼﻨﺪ درﺟﻪ اﺳﺖ ؟ 35.2 (1 65.9 (2 90 (3 120 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 1+ 0 −1 =0 2×3 = ⇒ cos φ ‏hh′ + kk ′ + ll ′ ‏h 2 + k 2 + l 2 h′ 2 + k ′ 2 + l ′ 2 = cos φ ﺗﺴﺖ ( ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ذﻳﻞ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ؟ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺳﺮد ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﻓﻠﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ... (1ﺳﺨﺘﻲ و ﺣﺮﻛﺖ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎ در ﻓﻠﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ (2اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﻌﻄﺎف ) (Ductilityآن اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ (3ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻫﺎ و ﻣﺪول اﻻﺳﺘﻴﻚ ﻓﻠﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ (4ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﻌﻄﺎف و ﺣﺮﻛﺖ ﻧﺎﺑﺠﺎﺋﻴﻬﺎ در آن ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﭘﺎﺳﺦ (4) :ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 198 ﺗﺴﺖ ( ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺮﻳﻔﻴﺚ در ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻨﺶ ﻻزم ﺑﺮاي ﺷﻜﺴﺖ : (1در ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد دﻗﻴﻖ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ (2ﻣﻮاد ﺗﺮد دﻗﻴﻘﺘﺮ از ﻣﻮاد ﻧﺮم ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ (3ﻣﻮاد ﻧﺮم دﻗﻴﻘﺘﺮ از ﻣﻮاد ﺗﺮد ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ (4ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد دﻗﺖ ﻛﻤﻲ دارد ﭘﺎﺳﺦ (2) :ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ﺗﻐﻴﻴﺮ از ﻧﻮع دوﻗﻠﻮﻳﻲ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺎ ﺻﻴﻘﻠﻲ ﻛﺮدن از ﺑﻴﻦ ﻧﻤﻲ رود. ﺗﺴﺖ ( در ﻳﻚ ﺗﻚ ﺑﻠﻮر از ﺟﻨﺲ ﻓﻠﺰي ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﻨـﺸﻮر ﻓـﺸﺮده ) (hcpﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺷـﻜﻠﻲ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺛﺮ آن ﭘﺲ از ﺻﻴﻘﻠﻲ ﻛﺮدن ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻪ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑﻮﺳـﻴﻠﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺳـﻜﻮپ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣـﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ .اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ در ﻛﺪام ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ رخ ﺑﺪﻫﺪ؟ (1 (3 )[10 1 1 ](10 1 2 (2 )[20 1 1 ](0100 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 199 )[ 1 1 20](0001 )[112 0 ](0001 ﺗﺴﺖ ( ﭘﺪﻳﺪه ﺧﺴﺘﮕﻲ در ﻓﻠﺰات ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻛﺪام ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ ؟ (1اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﻨﺎوب (2اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو ﺛﺎﺑﺖ در دﻣﺎي ﺑﺎﻻ (3اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺮﻧﺶ در ﻓﻠﺰ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن (4ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺳﺮﻳﻊ ﻓﻠﺰ ﺑﻪ دﻣﺎي زﻳﺮ ﺻﻔﺮ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ﺗﺴﺖ ( ﻓﻮﻻد ﻫﺎ ﻳﭙﺮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از 0.9درﺻﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺲ از آﺳﺘﻨﻴﺘﻪ ﺷﺪن در دﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از دﻣﺎي Acmﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً زﻳﺎدي ﺳﺮد ﻣﻲ ﮔﺮدد اﻳﻦ ﻓﻮﻻد ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً : (1ﺳﺨﺘﻲ و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻛﺸﺸﻲ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ (2ﺳﺨﺘﻲ و اﻧﺮژي ﺿﺮﺑﻪ اي آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ (3ﺳﺨﺘﻲ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ وﻟﻲ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻛﺸﺸﻲ آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ 200  (4اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮي و اﻧﺮژي ﺿﺮﺑﻪ اي آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ﺗﺴﺖ ( ﻣﺤﺪوده دﻣﺎﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت آﻧﻴﻞ ﺗﺎﺑﻜﺎري ﻛﺪام اﺳﺖ؟ (1ﻣﺤﺪوده دﻣﺎﻳﻲ 1200-1000درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد (2در دﻣﺎﻳﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻂ A1 100-50 (3درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺎﻻي ﺧﻂ A3در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﻴﭙﻮ و +50oCﺑﺎﻻي ﺧﻂ Acm در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﺎﻳﭙﺮوﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ 50-25 (4درﺟــﻪ ﺳــﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑــﺎﻻي ﺧــﻂ A3در ﻓﻮﻻدﻫــﺎي ﻫﻴﭙــﻮ و ﺑــﺎﻻي ﺧــﻂ A1در ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻫﺎﻳﭙﺮوﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( دﻣﺎي اﻧﺠﻤﺎد ﻓﻠﺰ ﻣﺲ ﺧﺎﻟﺺ 1085درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد اﺳﺖ .ﺗﺤﺖ اﻧﺠﻤﺎد ﻻزم ﺑـﺮاي ﺟﻮاﻧـﻪ زﻧـﻲ ﻫﻤﮕﻦ را ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻴﺪ. 201 217oC (1 372oC (3 272oC (2 490oC (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏Tm = 1083 + 273 = 1358 K ∆Tr = 0.2 Tm = 272 K ﺗﺴﺖ ( در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻟﻴﺎژ دوﺗﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮم ﻛﺮدن ،ﻳﻚ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ و ﻳﻚ ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ادﻏﺎم ﺷﺪه و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ .ﻧﺎم اﻳﻦ واﻛﻨﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟ (1ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ (2ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻮﺋﻴﺪ (3ﻣﻮﻧﻮﺗﻜﺘﻴﻚ (4ﻣﺘﺎﺗﻜﺘﻴﻚ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( در ﻛﺪام ﻣﺎده ،ﺟﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ داراي ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﺳﺖ؟ ‏Brass (1 ‏CsBr (2 ‏Ni (3 ‏PVC (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 202 ﺗﺴﺖ ( در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻠﺰي ،ﻛﺪام ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺗﺴﻠﻴﻢ را ﺑﺼﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از اﻧـﺪازه داﻧـﻪ ﻧـﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ؟ (1 (3 1 ‏kd 2 ‏σo = σ y + 1 ‏kd 2 ‏σ y = σo + −2 (2 1 2 (4 ‏σ y = σ o + kd − ‏σ y = σ o + kd ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( ﻋﺪد ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﺑﺮاي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎي ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻜﻌﺐ ﺳﺎده ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ : 4 (1 6 (2 12 (4 8 (3 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( ﻛﺪام واﻛﻨﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ،ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ و ﻳﻚ ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻴﺸﻮد؟ (1ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ (2واﻛﻨﺸﻲ در ﻧﻘﻄﻪ اﻧﻄﺒﺎﻗﻲ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ (3ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ (4ﻣﻨﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 203 ﺗﺴﺖ ( در ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ ،داﻣﻨﻪ اﻧﺠﻤﺎد آﻟﻴﺎژ ﺑﺎ 10درﺻﺪ ﻋﻨﺼﺮ Bرا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ. (1ﺣﺪود 100درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد (2ﺣﺪود 150درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد (3ﺣﺪود 180درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد (4ﺣﺪود 300درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ∆ ≅ 1180 − 1080 ≅ 100 o C ﺗﺴﺖ ( در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺐ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ) (110ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ: ‏a 2 ‏a (1 (2 ‏a 2 2 (3 ‏a 3 3 (4 204 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏a ‏a 2 = 2 2 = ‏a ‏h2 + k 2 + l 2 =d ﺗﺴﺖ ( ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺒﻜﻪ اي ﻫﺮ ﺳﻠﻮل واﺣﺪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻠﻮري آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم 0.4049nmاﺳﺖ .ﻣﻘـﺪار d200 آن را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ. 0.2024nm (1 0.81nm (2 0.1431nm (3 1.2nm (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 0/ 4049 = 0/ 2024nm 4 = ‏a ‏h 2 + k 2 + l2 =d ﺗﺴﺖ ( ﭼﺮا اﺗﻤﻬﺎ ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ در آﻫﻦ bccﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ ﺗﺎ در آﻫﻦ fcc؟ (1راه ﻋﺒﻮر ﺑﻴﻦ ﺣﻔﺮه اي fccﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﺳﺎﺧﺘﺎر bccاﺳﺖ. (2ﺿﺮﻳﺐ ﻓﺸﺮدﮔﻲ اﺗﻤﻲ آﻫﻦ fccﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ. (3ﺿﺮﻳﺐ ﻓﺸﺮدﮔﻲ اﺗﻤﻲ آﻫﻦ bccﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ. 205  (4ﺣﻔﺮه ﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻲ fccﻛﻮﭼﻜﺘﺮ اﺳﺖ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( ﻣﻴﺰان ﻓﺸﺮدﮔﻲ ) (Packing factorﺷﺒﻜﻪ آﻫﻦ در دﻣﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ اﺳﺖ؟ 52 (1 68 (2 74 (4 70 (3 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏T = Room Temperature ‏B.C.C 4R 3 = 3a = 4R ⇒ a ‏n =2 ⎡4 ⎤ ⎥ 2⎢ πR 3 3 ⎦ = 0/ 68 ⎣ = P.F 3 ⎤ ⎡ 4R ⎦⎥ ⎢⎣ 3 ﺗﺴﺖ ( ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﺗﺒﻠﻮر ﻣﺠﺪد در ﻓﻠﺰات ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ: (1 اﻧﺮژي ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎر ﺳﺮد در ﺟﺴﻢ 206 (2 اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫﺎ در اﺛﺮ ﭘﺪﻳﺪه رﺷﺪ ﺑﻠﻮرﻫﺎ (3 اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺮژي ﻣﺮز داﻧﻪ ﻫﺎ (4 ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺮژي ﻣﺮز داﻧﻪ ﻫﺎ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ درﺑﺎره ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ؟ = Edge Dislocationﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي = Screw Dislocationﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ (1ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻛﺎﻣﻞ = ،Aﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ = ،Bﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي =C (2ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻛﺎﻣﻞ = ،Aﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي = ،Bﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ =C 207  (3ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي = ،Aﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻧﺎﻗﺺ = ،Bﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻲ =C (4ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻛﺎﻣﻞ = ،Aﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ﻧﺎﻗﺺ = ،Bﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻟﺒﻪ اي =C ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻃﻮل ﻳﻚ ﻣﺎده در اﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ 100درﺟـﻪ ﺳـﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد دﻣـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ 10-4Lﺑﺎﺷـﺪ ﺿـﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﺣﺮارﺗﻲ آن ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ؟ )ﺑﺮﺣﺴﺐ (°C-1 2×10-6 (1 1.5×10-6 (2 10×10-6 (3 0.5×10-6 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ∆L= Loα∆L⇒10-4Lo=Lo α (100)⇒ α=10-6 ﺗﺴﺖ (ﭼﮕﺎﻟﻲ اﺗﻤﻲ ﺻﻔﺤﻪ ) (100در ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ f.c.cﺑﺮﺣﺴﺐ )/mm2اﺗﻢ( ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ) r=0.124×10-9mﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ( 43.112×1012 (1 34.49×1012 (2 17.245×1012 (3 8.622×1012 (4 208 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 1 4× +1 = 2 4 ;ﺗﻌﺪاد اﺗﻤﻬﺎ 2 ⎤ ⎡ 4R ‏A = a = ⎢ ⎥ = 8(0/124 × 10−9 ) = 1/ 23 × 10−19 m2 ⎦⎣ 2 2 19 atm 13 12 atm = / × = × = × / / 1 63 10 1 63 10 16 3 10 ‏m2 1/ 23 × 10−19 ‏mm2 2 =d ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺮ دﻣﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ) (Transition Temperatureرا ﺗﺤﺖ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻗـﺮار ﻧﻤـﻲ دﻫﺪ؟ (1ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺴﻢ (2ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺟﺴﻢ (3اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺴﻢ (4ﺳﺮﻋﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺮو ﺑﺮ ﺟﺴﻢ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻣﻴﺰان ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﺮﺑﻦ در ﻛﺪام ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻫﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ ؟ (1ﺳﺎﺧﺘﺎر b.c.c (2در ﻫﺮ دو ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ 209  (3ﺳﺎﺧﺘﺎر f.c.c (4در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﺗﻌﺮﻳﻒ درﻣﻮرد ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟ ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ ﺑﻪ ........ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. (1ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺑﺮاي ﺷﻜﺴﺖ (2ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺟﺬب ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ داﺋﻤﻲ در ﻣﺎده (3ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺟﺬب ﺷﺪه در ﻣﺤﺪوده اﻻﺳﺘﻴﻚ (4ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎده ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ‏α ﺗﺴﺖ (داﻧﺴﻴﺘﻪ )ﭼﮕﺎﻟﻲ( آﻫﻦ ﻛﻪ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر b.c.cو ﻣﺸﺨﺼﺎت ذﻳﻞ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ gr/cmﻛﺪام اﺳﺖ ؟ =6.02×1023آووﮔﺎدرو =0.124×10-9mﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ آﻫﻦ ‏α اﺗﻤﻲ آﻫﻦ 210 ‏α 3 =56ﺟﺮم 7.92 (1 7.82 (2 7.80 (3 7.62 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏No. of atoms in U.C = 2 3 64 3 64 ⎤ ⎡ 4R = ⎥ ⎢ = U.C volume; V = a = R (0/124 × 10− 7 )3 3 3 3 3 ⎦⎣ 3 3 = 2 / 3 × 10−23 cm4 2 × 56 ‏gr = 7 / 92 6 / 02 ×1023 × 2 / 3 ×10−23 ‏cm3 =ρ ﺗﺴﺖ (اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ﺻﻔﺤﻪ OABﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از : (1 (3 )( 1 1 1 ) (1 1 2 (001) (2 (4 )( 1 11 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 211 ﺗﺴﺖ ( در ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻓﺎز ﭘﺮﻟﻴﺖ از آﺳﺘﻨﻴﺖ ،ﻓﺎز ﻓﺮﻳﺖ ......و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻻﻳﻪ ﻫﺎ ﺗـﺎﺑﻌﻲ از ﺳـﺮﻋﺖ ﺳـﺮد ﻛﺮدن ....... (1و ﻛﺎرﺑﻴﺪ ﺑﻄﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن رﺷﺪ ﻛﺮده – ﻧﻴﺴﺖ . (2و ﻛﺎرﺑﻴﺪ ﺑﻄﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن رﺷﺪ ﻛﺮده – اﺳﺖ. (3ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﭘﺲ از ﻓﺎز ﻛﺎرﺑﻴﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه – اﺳﺖ. (4ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﭘﺲ از ﻓﺎز ﻛﺎرﺑﻴﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه -ﻧﻴﺴﺖ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك دو ﺻﻔﺤﻪ ) (101و ) (111ﻛﺪام ﺟﻬﺖ اﺳﺖ؟ [110] (1 (2 [101] (3 (4 ][1 1 0 ][1 01 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 212 ﺗﺴﺖ (ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ) (111در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺒﻲ وﺟﻮه ﻣﺮﻛـﺰ دار ) (f.c.cﺑﺮﺣـﺴﺐ ﺷـﻌﺎع اﺗﻢ ﭼﻘﺪر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؟ 4R 6 (1 (3 6R 2 ‏R 3 (2 (4 3R ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 4R ‏a ‏a 4 =d = == 2 ‏R 2 2 2 3 3 6 ‏h +k +l ﺗﺴﺖ (ﭼﺪن ﻣﺎﻟﻴﺒﻞ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﺪام ﭼﺪن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ؟ (1ﺳﻔﻴﺪ (2ﻣﺨﺘﻠﻂ (3ﭼﺎﻳﻴﺪه (4ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﭘﻠﻴﻤﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ 213  (1ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ (2ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ و ﻓﻠﺰي (3ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺲ (4ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺴﻲ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (در ﻧﻘﻄﻪ اوﺗﻜﺘﻴﻚ و در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ،در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دوﺗﺎﻳﻲ درﺟـﻪ آزادي ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﭼﻘـﺪر اﺳﺖ؟ (1ﺳﻪ (2دو (3ﻳﻚ (4ﺻﻔﺮ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏P+F=C+2⇒P+F=C+1⇒3+F=2+1⇒F=0 در ﺳﻴﺴﺘﻢ دوﺗﺎﻳﻲ ) (C=2در ﻧﻘﻄﻪ ﻳﻮﺗﻜﺘﻴﻚ ﺳﻪ ﻓﺎز درﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل اﻧﺪ(P=3) . ﺗﺴﺖ (ﺑﺎ اﻧﺤﻼل ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﻫﺪاﻳﺖ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮاد ﻓﻠﺰي ﺧﺎﻟﺺ ﻛﻢ ﻣﻴﺸﻮد زﻳﺮا ......ﻣﻴﺸﻮد. 214  (1ﺳﺮﻋﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﻛﻢ (2ﺳﺮﻋﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ زﻳﺎد (3ﻃﻮل ﭘﻮﻳﺶ آزاد اﻟﻜﺘﺮون زﻳﺎد (4ﻃﻮل ﭘﻮﻳﺶ آزاد اﻟﻜﺘﺮون ﻛﻢ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻓﺎز ﻟﺪﺑﻮرﻳﺖ در ﭼﺪن ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻪ اﺟﺰاﻳﻲ اﺳﺖ ؟ (1 ‏γ (2 ‏α+ ‏α + Graphite (3 (4 ‏γ + Fe3C ‏γ + Graphite ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (در ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎدي ﻫﺎي ذاﺗﻲ ،رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ........ (1 ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي آزاد و اﺑﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻲ اﺳﺖ (2 ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺰرگ ﺑﻮدن ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺮژي ﺑﻴﻦ ﺑﺎﻧﺪ واﻻﻧﺲ و ﺑﺎﻧﺪ رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﺳﺖ (3 ﺑﻌﻠﺖ وﺟﻮد اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي اﺿﺎﻓﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﻀﻮر اﺗﻤﻬﺎي ﻣﻬﻤﺎن اﺳﺖ (4 ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﺘﻘﺎل اﻟﻜﺘﺮون از ﺑﺎﻧﺪ واﻻﻧﺲ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﺪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ 215 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (در ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻫﻦ – ﻛﺮﺑﻦ ،ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻓﻮﻻد ﻫﻴﭙﻮﻳﻮﺗﻜﺘﻮﺋﻴﺪ در دﻣـﺎي ﻣﺤـﻴﻂ ....ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. (1ﻓﻘﻂ از ﻓﺎز ﭘﺮﻟﻴﺖ (3از ﻓﺎز ﭘﺮﻟﻴﺖ و ‏α (2ﻓﻘﻂ از ﻓﺎز ‏α (4از ﻓﺎز ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ و ‏α ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﻳﻚ از ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي زﻳﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻛﺮﻧﺶ ﺣﻘﻴﻘﻲ ) (εو ﻛﺮﻧﺶ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ) (eرا ﺑﻴـﺎن ﻣـﻲ ﻛﻨﺪ؟ ‏ε=lne (1 ‏e ‏l o (3 =ε ‏ε=ln(1+e) (2 1+ e ‏l o (4 =ε ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ⎫ ⎪ ⎪ )⎬ ⇒ ε = ln(1 + e ‏L − Lo L ‏L = ⇒−1 ⎪= 1 + e =e ⎭⎪ ‏Lo ‏Lo ‏Lo ‏dl ‏L ⇒ ε = ln ‏l ‏Lo 216 = dε ﺗﺴﺖ (اﺗﻢ ﻫﺎي آﻫﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر b.c.cداراي ﭼﻪ ﻋﺪد ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. (1ده (2ﺷﺶ (4دوازده (3ﻫﺸﺖ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ درﺑﺎره آﻟﻴﺎژ Aﺑﻌﺪ از آﻫﺴﺘﻪ ﺳﺮد ﺷﺪن از درﺟﻪ ﺣﺮارت Tﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟ (1آﻟﻴﺎژ Aدر درﺟﻪ ﺣﺮارت اﻃﺎق ﻓﻘﻂ از ﻓﺎز ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. (2آﻟﻴﺎژ Aدر درﺟﻪ ﺣﺮارت اﻃﺎق از ﻓﺎز ﭘﺮﻟﻴﺖ و ‏α (3آﻟﻴﺎژ Aدر درﺟﻪ ﺣﺮارت اﻃﺎق از ﻓﺎز ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ و (4آﻟﻴﺎژ Aدر درﺟﻪ ﺣﺮارت اﻃﺎق از ﻓﺎز ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. ‏α ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. ‏α 217 ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (در ﺑﻠﻮرﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ،ﻟﻐﺰش در ﺻﻔﺤﺎت و ﺟﻬﺎﺗﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺪ ﻛﻪ دو ﻳﻮن ﻫﻢ ﻧﺎم ،ﻣﺠـﺎور ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد .ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺮف ﻟﻐﺰش در ﺑﻠﻮر ﻧﻤﻚ ﻃﻌﺎم NaClاﺳﺖ؟ (1ﺟﻬﺎت > <010ﺻﻔﺤﺎت }{100 (2ﺟﻬﺎت > <111ﺻﻔﺤﺎت (3ﺟﻬﺎت (4ﺟﻬﺎت > < 10 1 > <110 }{10 1 ﺻﻔﺤﺎت }{111 ﺻﻔﺤﺎت }{110 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﭘﺲ از ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺷﻌﻪ اﻳﻜﺲ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺮا ﻓﻴﻠﺘﺮ ﻧﻤﻮد و ﻣﻮاد ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﻓﻠـﺰي ﺑـﺎ ﻋﺪد اﺗﻤﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﻛﺎﺗﺪ ﻻﻣﭗ اﺷﻌﻪ اﻳﻜﺲ ﺑﺎﺷﺪ ،اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﭼﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد؟ (1ﻛﺎﻫﺶ ﺷﺪت اﺷﻌﻪ اﻳﻜﺲ (2ﺑﻮﺟﻮد آوردن اﺷﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺗﺎزه 218  (3اﻧﺤﺮاف زاوﻳﻪ ‏α ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻮرد اﺷﻌﻪ اﻳﻜﺲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رود (4از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن زﻣﻴﻨﻪ ،ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎي زاﺋﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه اﺷـﻌﻪ اﻳﻜـﺲ ﻓﻘـﻂ ﻳـﻚ ﻃﻮل ﻣﻮج دارد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (در ﻛﺪام ﮔﺮوه از ﻣﻮاد ذﻛﺮ ﺷﺪه ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ وﺟﻮد دارد ؟ (1ﻓﻠﺰات (2آﻟﻴﺎژﻫﺎ (3ﺳﺮاﻣﻴﻚ ﻫﺎ (4ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻲ 0.1278nmﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و در ﻫﺮ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻓﻀﺎي اﺷﻐﺎﻟﻲ 0.85×1023اﺗﻢ ﻣﺲ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاﻛﻢ ﻣﺲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ 0.47 (1 0 . 5 (2 0.74 (3 1 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 4 ‏P.F = 0/ 85 ×1023 × π(0 / 1278 ×10−7 ) 3 = 0/ 74 3 219 ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام آﻟﻴﺎژ ،در ﺳﺎﺧﺖ ﻗﻄﻌﺎت ﭘﺮوﺗﺰي ارﺗﻮﭘﺪي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد؟ ‏Cu-Ni (1 ‏Cu-Zn (2 ‏Pb-Sn (3 ‏Ti-Al (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (در ﺷﻜﻠﻬﺎي زﻳﺮ ،ﻧﻤﻮدار )اﻟﻒ( ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﻨﺶ در ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻴﻜﻞ در آﻟﻴﺎژ ﻧﻴﻜـﻞ- ﻣﺲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ و در ﻧﻤﻮدار )ب( ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﻛﺸﺸﻲ اﻳﻦ آﻟﻴـﺎژ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ درﺻـﺪ ﻧﻴﻜﻞ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ. ارزاﻧﺘﺮﻳﻦ آﻟﻴﺎژ ﻧﻴﻜﻞ – ﻣﺲ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻨﺶ آن در ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ 100ﻣﮕﺎﭘﺎﺳـﻜﺎل و ﺗـﻨﺶ ﻛﺸـﺸﻲ آن ) (UTSﺑﻴﺶ از 300ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﻜﺎل ﺑﺎﺷﺪ ،داراي ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﻧﻴﻜﻞ اﺳﺖ؟ 18 (1 25 (2 75 (4 68 (3 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 220 ﺗﺴﺖ (ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻛـﺪام ﮔﺰﻳﻨـﻪ درﺑـﺎره ﻣﻨﺤﻨـﻲ ) (CCTﻋﺒـﺎرت زﻳـﺮ را ﻛﺎﻣـﻞ ﻣﻴﻜﻨـﺪ؟ )ﺧﻄﻮط 1و 2و 3ﺳﺮﻋﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺮد ﻛﺮدن را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ(. ﺧﻂ ﺳﺮد ﻛﺮدن ) ...... %100 (1و ﺧﻂ )........... %100 (2و ﺧﻂ ) ... %100 (3ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻜﻨﺪ. (1ﭘﺮﻟﻴﺖ ،ﺑﻴﻨﻴﺖ ،ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ (2ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ،ﭘﺮﻟﻴﺖ +ﺑﻴﻨﻴﺖ ،ﭘﺮﻟﻴﺖ (3ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ،ﭘﺮﻟﻴﺖ +ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ،ﭘﺮﻟﻴﺖ (4ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ،ﺑﻴﻨﻴﺖ ،ﭘﺮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 221 ﺗﺴﺖ ( ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻳﺎﮔﺮام روﺑﺮو ﻓﻮﻻد Aﺑﺎ %0.8ﻛﺮﺑﻦ آﻫﺴﺘﻪ ﺗﺎ درﺟﻪ ﺣـﺮارت اﻃـﺎق ﺳـﺮد ﻣﻴـﺸﻮد ، اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه در ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺎزﻫﺎ و درﺻﺪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ آن را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ (1 (2 (3 (4 ‏a = %88, γ = %12, γ + α ‏α = %88, Fe3 C = %12, Fe3 C + α ‏α = %88, Fe3 C = %12, γ + Fe3 C ‏Fe3 C = %88α = %10, γ = %12, γ + α + Fe3 C ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 222 ﺗﺴﺖ ( ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎرﺗﻨﺰﻳﺖ ﺗﻤﭙﺮ ﺷﺪه ،ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺪام ﻣﺴﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗـﻲ را دﻧﺒـﺎل ﻛﺮد؟ 1 (1 2 (2 3 (3 1 (4و 2ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( ﻋﻼﻣﺖ ﺻﻔﺤﻪ ABCﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻴﻠﺮ ) (Millerﻛﺪام اﺳﺖ ؟ 223 (1 (2 ) (1 1 1 )(1 1 1 (111) (3 (4 )(1 1 1 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (درﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل MXﻛﻪ Xآﻧﻴﻮن و Mﻛﺎﺗﻴﻮن اﺳـﺖ ،ﻣﻴﻨـﻴﻤﻢ ﻧـﺴﺒﺖ ﺷـﻌﺎع ‏rM ﻳﻮﻧﻬﺎ rXﺑﺮاي ﻳﻚ ﻋﺪد ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ 6ﻛﺪام اﺳﺖ؟ 0.155 (1 0.255 (2 0.414 (3 0.732 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 224 (rM + rx ) 2 = 2rx ‏rM ‏r 2 = +1 ⇒ M = 2 − 1 = 0/ 414 ‏rx ‏rx 2 ⇒ ﺗﺴﺖ ( ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ،ﻓﻠﺰﻫﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در درﺟـﻪ ﺣـﺮارت T1ﺑـﺮاي آﻟﻴـﺎژ ، Aدر ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﻌﺎدل ﻛﺪام اﺳﺖ؟ ‏β,α (1 ‏L,β,α (2 ‏α+L (3 ‏L,β,L+β,α (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 225 ﺗﺴﺖ ( ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻌﺮف ﺟﻬﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﻜﻞ اﺳﺖ؟ (1 (2 (3 (4 ][1 1 0 ] [10 1 ][ 1 11 ][ 1 01 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( در روش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻜﺲ ،Laveﺑﺎﻳﺪ از .....اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد. (1ﭘﻮدر ﻓﻠﺰ (2ﻳﻚ ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل (3ﻳﻚ ﭘﻠﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل (4ﻫﺮدو ﻧﻮع ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل 226 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزي ﻓﻠﺰات و آﻟﻴﺎژﻫﺎ ،واﻛﻨﺸﻲ ﻛﻪ در آن ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﺳﺮد ﻛﺮدن ،ﺑـﻪ دو ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ،واﻛﻨﺶ .....ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد. ‏Liquid ⎯Cooling ⎯⎯ ⎯→ Solid1 + Solid 2 (1اوﺗﻜﺘﻴﻚ (2اوﺗﻜﺘﻮﻳﺪ (3ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻚ (4ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻨﺶ – ﻛﺮﻧﺶ ﻣﺎده اي ﺗﺮد و ﺷﻜﻨﻨﺪه اﺳﺖ؟ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( در ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳﻮﻧﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﺎﻧﻮن اول ﭘﺎوﻟﻴﻨـﮓ و ﻧـﺴﺒﺖ ﺷـﻌﺎع ﻛـﺎﺗﻴﻮن ﺑـﻪ آﻧﻴـﻮن ،ﻋـﺪد ﻛﻮردﻳﻨﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﺗﻴﻮن 6ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد .اﻣﺎ در ﻋﻤﻞ اﻳﻦ ﻛـﺎﺗﻴﻮن داراي ﻋـﺪد ﻛﻮردﻳﻨﺎﺳـﻴﻮن 8ﻣـﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،زﻳﺮا اﻧﺪازه آﻧﻴﻮن ........و ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﺎﺗﻴﻮن .......اﺳﺖ. 227  (1ﺑﺰرگ – ﻛﻢ (2ﻛﻮﭼﻚ – ﻛﻢ (3ﺑﺰرگ – زﻳﺎد (4ﻛﻮﭼﻚ – زﻳﺎد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( درﻣﻮرد ﺑﻠﻮرﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻠﻮر MgOﺑﺎ ﻳـﻚ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛﺮﻳـﺴﺘﺎﻟﻲ ) FCCﺷـﺒﻴﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ،(NaClﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻋﺒﺎرت ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟ (1ﻟﻐﺰش ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴـﺸﻮد و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻟﻐـﺰش در ][100 آﺳﺎﻧﺘﺮ از ] [101ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. (2ﻟﻐﺰش ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴـﺸﻮد و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻟﻐـﺰش در ][110 آﺳﺎﻧﺘﺮ از ] [100ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. (3ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻧﻘﺸﻲ در ﻟﻐﺰش اﻳﻔﺎ ﻧﻜﺮده و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻟﻐﺰش در ] [110آﺳﺎﻧﺘﺮ از ] [100ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. (4ﻟﻐﺰش ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﻻﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﻴﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺸﻮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻟﻐـﺰش در ] [100و ] [110آﺳﺎﻧﺘﺮ از ﺟﻬﺎت دﻳﮕﺮ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 228 ﺗﺴﺖ ( ﺑﺮ روي ﻣﻴﻜﺮوﮔﺮاف ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ TiCﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ،ﻳﻚ ورق ﺷﻔﺎف )ﺗﺮاﻧﺴﭙﺎرﻧﺖ( ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﻪ ﻃﻮل 100ﺧﺎﻧﻪ و ﻋﺮض 35ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار داده و ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ در ون ﺣﻔﺮه ﻫﺎ را ﻣﻌـﺎدل 70ﺧﺎﻧـﻪ ﺷﻤﺎرش ﻛﺮده اﻳﻢ .اﮔﺮ ﻣﺪاول اﻻﺳﺘﻴﺘﻪ TiCﭼﮕﺎل ﺑﺮاﺑﺮ 440 GPaﺑﺎﺷﺪ ،در اﻳﻦ ﺻﻮرت Eاﻳـﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ GPaﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ 220 (1 323 (2 400 (3 423 (4 ‏Ea 70 = 1− = 0/ 98 ⇒ E a = 0/ 98(440) = 431/ 2Gpa ‏Et 35 × 100 ﭘﺎﺳﺦ: ﺗﺴﺖ ( ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺛﺎﺑﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ Fﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ اوﻟﻴﻪ ‏do و ﻃﻮل اوﻟﻴﻪ ‏lo در ﺣﺪ اﻻﺳﺘﻴﻚ وارد ﻣﻲ ﺷﻮد .اﮔﺮ ﻣﺪول اﻻﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻪ ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ E2=2E1و E3=3E1ﺑﺎﺷﺪ ،راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ازدﻳﺎد ﻃﻮل آﻧﻬﺎ ﻛﺪام اﺳﺖ ؟ ∆l3<∆l2<∆l1 (1 ∆ l 3> ∆ l 2> ∆ l 1 ( 2 ∆l2>∆l1,∆l3>∆l2 (3 ∆ l 1> ∆ l 2, ∆ l 3> ∆ l 2 ( 4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 229 ﺗﺴﺖ ( دارا ﺑﻮدن ﺿﺮﻳﺐ ﻣﮕﻨﺘﻮاﺳﺘﺮﻳﻜﺴﻮن اﺷﺒﺎع ، ........اﻧﺮژي اﻧﻴﺘﺮوﭘﻲ ﻣﻐﻨﺎﻃﻮﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ،........ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣﺨﺼﻮص اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ .....و ﻧﻴﺰ آﻫﻦ رﺑﺎﻳﺶ ......ﺟﺰو ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺪه آل ﺑﺮاي ﺧﻮاص ﻣﻐﻨﺎﻃﻴـﺴﻲ و اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ ﻳﻚ ﻓﺮﻳﺖ ﻧﺮم ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻴﮕﺮدد. (1ﺑﺎﻻ – ﺑﺎﻻ – ﭘﺎﺋﻴﻦ – ﻛﻢ (2ﺑﺎﻻ – ﻛﻢ – ﺑﺎﻻ – ﻛﻢ (3ﺑﺎﻻ – ﺑﺎﻻ – ﺑﺎﻻ – ﺑﺎﻻ (4ﭘﺎﺋﻴﻦ – ﻛﻢ – ﺑﺎﻻ – ﻛﻢ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﻣﺎده رواﻧﻜﺎر ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺖ ،زﻳﺮا ....... (1اﺗﻤﻬﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺠﺰا از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮاﻧﺪ. (2ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل دارﻧﺪ. (3ﻻﻳﻪ ﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ واﻧﺪرواﻟﺲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل دارﻧﺪ. (4اﺗﻤﻬﺎي ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺗﺼﺎل دارﻧﺪ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 230 ﺗﺴﺖ ( در ﻛﺪام راﺑﻄﻪ ،ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ )ﺗـﺎﻓﻨﺲ( ،در ﺑﺪﻧـﻪ ﻫـﺎي ﻛﺎرﺑﻴـﺪ ﺗﻨﮕـﺴﺘﻦ ﺳـﻤﺎﻧﺘﻪ ،آﻟﻮﻣﻴﻨـﺎ و ﻓـﻮﻻد ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ،ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ؟ (1آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ > ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ﻛﺎرﺑﻴﺪ > ﻓﻮﻻد (2ﻓﻮﻻد > ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ﻛﺎرﺑﻴﺪ > آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ (3ﻓﻮﻻد > آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ > ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ﻛﺎرﺑﻴﺪ (4ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ﻛﺎرﺑﻴﺪ > ﻓﻮﻻد > آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (آﻟﻴﺎژي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ 10ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ و ﻃﻮل 300ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﺗﺤـﺖ ﺑـﺎر ﻛـﺸﺶ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ 5000Nﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﻛﺮﻧﺶ ﻛﺸﺶ در ﻗﻄﻌﻪ و ﻛﺎﻫﺶ در ﻗﻄﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺪام اﺳﺖ؟ = 0.33 0.33×10-3mm , 1×10-4 (1 0.3×10-3mm , 9.1×10-4 (2 1×10-3mm , 3.03×10-4 (3 1.5×10-3mm , 4.55 × 10-4 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ. 231 ‏υ ‏E = 70 GPa, F 5000 = = 63 / 67MPa ‏A π (10)2 4 ‏σ 63 / 67 = = 9 / 1× 10−4 3 ‏E 70×10 =σ =ε ‏ε L = −υε d ⇒ 9 /1 ×10−4 = −0 / 33 ε d ⇒ ε d = −0 / 0027 ‏d ‏d ⇒ −0/ 0027 = ln ‏do 10 ‏ε = ln ⇒ d = 9 / 97mm ⇒ ∆d = 0/ 3 × 10− 3 mm ﺗﺴﺖ (ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﺪ ﻳﻮﻧﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺷﻌﺎع ﻳﻮﻧﻲ آﻧﻴﻮن و ﻛـﺎﺗﻴﻮن ........ و ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ ........ﺑﺎﺷﺪ. (1ﻛﻮﭼﻚ – ﻛﻢ (2ﺑﺰرگ – ﻛﻢ (3ﺑﺰرگ – زﻳﺎد (4ﻛﻮﭼﻚ – زﻳﺎد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (اﮔﺮ ﻋﺪد اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻓﻠﺰي در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ASTMﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 4ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻗﻄﺮ داﻧﻪ ﻫـﺎي اﻳـﻦ ﻓﻠﺰ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ 232 0 .1 (1 0.01 (2 0.001 (3 0.0256 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ ﻫﺎ در ﻳﻚ N = 2n-1 = 23 = 8 mm ‏mm 8 1 = ⇒ x = ≈ 0/ 1mm ‏x 1 8 ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻲ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﻲ ) (Disaccommodationدرﻣﻮرد ﻓﺮﻳﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴـﺴﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؟ (1ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪه و اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫﺎ (2ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺑﻌﺎد ﻗﻄﻌﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻴﺪان اﻋﻤﺎل ﺧﺎرﺟﻲ (3ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺨﺼﻮص اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﻣﮕﻨﺘﻮاﺳﺘﺮﻳﻜﺴﻴﻮن ﺑﺎ زﻣﺎن (4ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻔﻮذ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن در اﺛﺮ ﻳـﻚ ﺷـﻮك ﻣﻜـﺎﻧﻴﻜﻲ ،ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﻲ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ دﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 233 ﺗﺴﺖ ( اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻓﺸﺎري – ﺳﺮاﻣﻴﻚ ﻫﺎ در درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ......و در 1000درﺟﻪ ﺳـﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد .....از ﻓﻠﺰات اﺳﺖ. (1ﻛﻤﺘﺮ – ﻧﻴﺰ ﻛﻤﺘﺮ (2ﺑﻴﺸﺘﺮ – ﻛﻤﺘﺮ (3ﺑﻴﺸﺘﺮ – ﺑﻴﺸﺘﺮ (4ﻛﻤﺘﺮ – ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (اﻧﺪﻳﺲ ﻣﻴﻠﺮ ) (Millerﺻﻔﺤﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻛﺪام اﺳﺖ ؟ (1 )( 1 12 (221) (2 (3 (4 ) (11 2 ) (22 1 234 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي داﻧﺴﻴﺘﻪ و ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻳﻚ آﺟﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑﺎﻟﻚ و ﻇﺎﻫﺮي ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ .اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ : (1ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻫﺎي آﺟﺮ ﺑﺎز اﺳﺖ (2ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻫﺎي آﺟﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ (3ﻣﻴﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﭘﻮدر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ (4ﻣﻴﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻫﺎي ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( در ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳﻮﻧﻲ ﺑـﺼﻮرت A2B3ﺷـﻌﺎع A+=3.5Aoو ﺷـﻌﺎع B=7Aoﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ. آﻧﻴﻮﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ........و ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻬﺎ ........را ﭘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. (1 –hcpﻧﻴﻤﻲ از ﺣﻔﺮه ﻫﺎي ﭼﻬﺎر وﺟﻬﻲ (2 2 − hcp 3 ﺣﻔﺮه ﻫﺎي 8وﺟﻬﻲ 235 (3 2 − F .c.c 3 ﺣﻔﺮه ﻫﺎي 8وﺟﻬﻲ (4 ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺳﺎده – ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻔﺮه ﻫﺎي 8وﺟﻬﻲ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ،ﻃﻮل ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز را ﺑﺮاي ﻓﻠﺰ ﻧﻘﺮه ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ F.C.Cو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺷـﺒﻜﻪ اي aﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. 0.866a (1 77.7a (2 0.707a (3 ‏a (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 2 ‏a = 0/ 707a 2 =b ﺗﺴﺖ (در ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻔﻮذ ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻲ ،اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ واﻛﻨﺶ در دﻣﺎي 1000Kﺑﻪ دﻣﺎي اﺗـﺎق ﺑﺮاﺑـﺮ ‏kJ ﺑﺎ 2×1029ﺑﺎﺷﺪ ،اﻧﺮژي اﻛﺘﻴﻮاﺳﻴﻮن ﭘﺮوﺳﻪ ﻧﻔﻮذ ﻛﺎﺗﻴﻮن ﭼﻨﺪ molاﺳﺖ؟ 200 (1 240 (2 280 (3 236 300 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ⎫ ⎤⎡− Q ⎢ V1 = A exp ⎪⎥ ⎤⎞ ⎡ Q ⎛ 1 1 ‏V2 ⎪ ⎦ ⎣ RT1 ‏exp ⇒ = ⎬ ⎥⎟⎟ ⎢ ⎜⎜ − ‏V1 ⎪⎤ ⎡ − Q ⎦⎠ ⎣ R ⎝ T1 T2 ⎢ V2 = A exp ⎪⎥ ⎭ ⎦ ⎣ RT2 ⎤⎤ 1 ⎡ Q ⎡ 1 ⎢ ⇒ 2 × 1029 = exp − ⎢ ⎥⎥ ⎦ ⎦⎣ 8 / 314 ⎣ 298 1000 ⇒ Q = 238115 / 5J / mol ⇒ Q ≈ 240kJ / mol ﺗﺴﺖ (اﮔﺮ اﺧـﺘﻼف اﻟﻜﺘﺮوﻧﮕﺎﺗﻴﻮﻳﺘـﻪ ،ﺑـﻴﻦ دو ﻋﻨـﺼﺮ ﻛـﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑـﺪ ،در اﻳـﻦ ﺻـﻮرت درﺻـﺪ ﭘﻴﻮﻧـﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ .....و درﺻﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ ........ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. (1ﻛﺎﻫﺶ – اﻓﺰاﻳﺶ (2اﻓﺰاﻳﺶ – اﻓﺰاﻳﺶ (3ﻛﺎﻫﺶ – ﻛﺎﻫﺶ (4اﻓﺰاﻳﺶ – ﻛﺎﻫﺶ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 237 ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﻋﺒﺎرت درﻣﻮرد ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻴﺴﺘﺮزﻳﺲ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؟ (1درﻳﻚ ﻣﺎده ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ اﻳﺪه آل ﺻﻔﺮ اﺳﺖ (2ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﺑﻮدن و ﻳﺎ ﭘﻠﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﺑﻮدن ﻣﺎده ﻧﺪارد (3درﻣﺎده ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل اﻳﺪه آل ﻣﻘﺪاري ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻧﻮاع ﭘﻠﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل اﺳﺖ (4در ﻣﺎده ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل اﻳﺪه آل ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺎده ﭘﻠﻲ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ‏σ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام راﺑﻄﻪ ،ارﺗﺒﺎط ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻴﻦ ﺗـﻨﺶ ﺣﻘﻴﻘـﻲ ) ( ،ﺗـﻨﺶ ﻧـﺎﻣﻲ )ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ( )ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ( eو ﻛﺮﻧﺶ ﺣﻘﻴﻘﻲ εرا ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ؟ (1 ‏σ=σ°(1+ε) (1 ‏σ=σ°ln(1+ε) (2 ‏σ=σ° (1+e) (3 ‏σ=σ°ln(1+e) (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ⎫ F ⎪⎪ A ‏σ Ao ⇒ = )(1 ⎬ ‏F ⎪ σo A = σo ⎭⎪ A o =σ 238 ‏σo ،ﻛـﺮﻧﺶ ﻧـﺎﻣﻲ L − Lo L ‏L = ⇒−1 )= 1 + e(2 ‏Lo ‏Lo ‏Lo =e ‏L Ao = ) (3 ‏Lo A ‏σ )= 1 + e ⇒ σ = σo (1 + e ‏σo ⇒ )(1), (2), (3 ﺗﺴﺖ (ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻪ ﻓﻮﻻدي داراي ﺧﻮاص زﻳﺮ اﺳﺖ : ﺿﺮﻳﺐ اﻧﺒﺴﺎط ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ = 12×106×C-1 ﻣﺪول ﻳﺎﻧﮓ = 205000ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﻜﺎل ﻣﻴﺰان اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ )ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ( ﻛﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل در اﻳﻦ ﻣﻴﻠﻪ ﻓﻮﻻدي را ﻣﻌﺎدل اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل ﺑﺎ اﻋﻤـﺎل 620ﻣﮕﺎ ﭘﺎﺳﻜﺎل ﺗﻨﺶ ﻛﺸﺶ ﺑﻮﺟﻮد آورد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ. 205 (1درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد 254 (2درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد 300 (3درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد 500 (4درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏o ‏a = 12 × 10 − 6 C −1 ‏E = 205 × 103 Mpa 239 σ 620 ⇒ = α∆T ) = 12 ×10− 6 (∆T ‏E 205000 ⇒ ∆T = 252o C ﺗﺴﺖ ( ﻧﺴﺒﺖ ﻃﻮل ﺑﺮدار ﺑﺮﮔﺮز ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺷﺒﻜﻪ اي در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي SC,BCC,FCCﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ....... 2 3 ,1, 2 (1 2 2 3 ,1 , 2 2 (2 2 3 ,1, 2 2 (3 3 2 , 2 2 (4 1, ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏a 2 ‏b 2 = ⇒ 2 ‏a 2 = F .C.C ; b ‏a 3 ‏b 3 = ⇒ 2 ‏a 2 = B.C.C ; b ‏b =1 ‏a 240 ⇒ S .C ; b = a ﺗﺴﺖ (اﮔﺮ دو ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ در اﺛﺮ ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺎﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه و ﻳﻚ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ دﻳﮕـﺮ ﺑﻮﺟـﻮد آورﻧـﺪ ،ﭼﻨـﻴﻦ واﻛﻨﺸﻲ ﺑﻪ واﻛﻨﺶ ......ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ. (1اوﺗﻜﺘﻴﻜﻲ (2ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻴﻜﻲ (3اوﺗﻜﺘﻮﻳﺪي (4ﭘﺮﻳﺘﻜﺘﻮﻳﺪي ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﺗﻨﺶ ﺑﺮش ﺑﺤﺮاﻧﻲ ‏τ crss ﻻزم ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﻟﻐﺰش در ﺳﻴﺴﺘﻢ )(111 > < 1 10 ﺗﻚ ﻛﺮﻳـﺴﺘﺎل ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺲ ﺑﺮاﺑﺮ 1MPaاﺳﺖ ﭼﻪ ﺗﻨﺸﻲ ﻻزم اﺳﺖ در راﺳﺘﺎي ] [001اﻋﻤﺎل ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻟﻐـﺰش در ﺟﻬـﺖ ] [101و روي ﺻﻔﺤﻪ )( 1 11 رخ دﻫﺪ. 2MPa (1 2.45 MPa (2 3.5 MPa (3 (4ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏τ cr = σ cos φ cos λ 0 + 0 +1 3 = 3 3 1 = ]]cos λ = cos[( 1 11), [001 0 + 0 +1 2 = 2 1 2 241 = ]]cos φ = cos[[001], [101 2 3 × ⇒ σ 6 = 2 / 45MPa 2 3 1= σ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي زﻳﺮ ﻣﻌﺮف رﻓﺘﺎر ﺗﻨﺶ – ﻛﺮﻧﺶ در ﺳﺮاﻣﻴﻚ ﻫﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻞ رﻓﺘﺎر ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ﺑﻠﻮري را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ؟ ‏a (1 ‏b (2 242 c (3 ‏d (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (1ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ (ﻛﺪاﻣﻴﻚ از اﺳﻴﺪﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي آﻧﻮداﻳﺰ ﻛﺮدن آﻟﻮﻣﻴﻨﻮم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﺸﻮد؟ (1اﺳﻴﺪ ﻛﻠﺮﻳﺪرﻳﻚ (2اﺳﻴﺪ ﻓﺴﻔﺮﻳﻚ (3اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ (4اﺳﻴﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻚ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. اﺳﻴﺪي ﻛﻪ ﺣﺎوي ﺳﻪ ﻳﻮن H+ﺑﺎﺷﺪ )(H3PO4 ﺗﺴﺖ (در ﺳﻴﺴﺘﻢ A-Bاﻧﺠﻤﺎد ﻏﻴﺮ ﺗﻌﺎدﻟﻲ آﻟﻴﺎژ 3% Bرا در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ .دﻣﺎي ﭘﺎﻳﺎن اﻧﺠﻤـﺎد و ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ در ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺧﻂ ﭼﻴﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳـﺖ ﺑﺎ : 243  -1اﻧﺠﻤﺎد در دﻣﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 1300درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد و ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﺧـﺮﻳﻦ ﺟﺎﻣـﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 30% Bاﺳﺖ. -2اﻧﺠﻤﺎد در دﻣﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 1300درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﺧﺮﻳﻦ ﻓﺎز ﺟﺎﻣـﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 30% Bاﺳﺖ. -3اﻧﺠﻤﺎد در دﻣﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 1200درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﺧﺮﻳﻦ ﻓﺎز ﺟﺎﻣـﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 30% Bاﺳﺖ. -4اﻧﺠﻤﺎد در دﻣﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 1200درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﺧﺮﻳﻦ ﻓﺎز ﺟﺎﻣـﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً 47% Bاﺳﺖ. ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 244 ﺗﺴﺖ (اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ MgOداراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ NaClﻣﻴﺒﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﺷﻌﺎع اﺗﻤﻬﺎي ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ و اﻛﺴﻴﮋن 0.066nmو 0.132nmو ﺟﺮم اﺗﻤﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 24.312ﺑﺎﺷﺪ ،داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺗﺌﻮري ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ‏g ‏cm2 (1 3/5 ‏g ‏cm2 (2 4 ‏g ‏cm2 (3 4 / 31 ‏g ‏cm2 (4 5/6 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 2(rmg + ro ) = a ⇒ 2(0/ 6 + 0/ 132) = 0/ 396nm 4 × 24 / 312 + 4 ×16 = 4 / 31dr / cm 3 + 23 −7 3 ) 6 / 02 ×10 (0/ 396 ×10 =ρ ﺗﺴﺖ ( ورﻗﻲ ﻣﺴﻲ ﺑﻪ ﺿﻤﺎﻧﺖ اوﻟﻴﻪ 1cmﻃﻲ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻮرد ﺳﺮد ﺷﺪه و ﺿﻤﺎﻧﺖ آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺑﺘﺪا ﺑـﻪ 0.5cmو ﺑﻌﺪ ﺑﻪ 0.16cmﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .درﺻﺪ ﻛﺎر ﺳﺮد ﻛﻞ ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ 75% (1 68% (2 84% (3 ﭘﺎﺳﺦ (3) :ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 245 118% (4 0/ 16 ‏Ao − A ‏A ‏Wt = 1− = 1− = 1− = 0/ 84 1 ‏Ao ‏Ao ‏Wt. = rt ﺗﺴﺖ ( ﺗﺤﺮك اﻟﻜﺘﺮون در ﻳﻚ ﻣﺎده ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎدي 0.19ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺮ وﻟﺖ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﻴﻤﻪ ﻫـﺎدي داراي 1020اﻟﻜﺘﺮون در ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﻳﻦ ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎدي را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ .ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮون ) (0.16×10-18آﻣﭙﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ. 3.04×1020Ω-1m-1 (1 0.33×1020Ωm-1 (2 3.04×1020Ω-1m-1 (3 3×1020Ω-1m-1 (4 ﭘﺎﺳﺦ: = neη =1020 ×0 /16 ×10−18 ×0 /19 = 3 / 04 1 ‏R ⇒ neRη =1 ﺗﺴﺖ (ﻛﺪام ﻋﺒﺎرت ذﻳﻞ درﻣﻮرد ﻓﻠﺰات ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ؟ -1ﮔﺮﻣﺎي ذوب ﻓﻠﺰات ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ -2ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻓﻠﺰات ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ذوب ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ -3ﻫﺮﭼﻪ دﻣﺎي ذوب ﻓﻠﺰ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،دﻣﺎي ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ -4اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎي ﻧﻬﺎن ذوب ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 246 ﺗﺴﺖ (اﮔﺮ در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ ،در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﻮﻻدي ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺖ ) (4:1ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﻳﺒـﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻮﻻد ﻣﻌﺎدل ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﺪدي ﻣﻲ ﮔﺮدد؟ 0.44 (1 0.54 (2 0.64 (3 0.74 (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ⎫ x − 0/ 025 0/ 8 − 0/ 025 ⎪⎪ α x − 0/ 025 4 = = ⇒⎬ ⎪ 0/ 8 − x ‏p 0/ 8 − x 1 =p ⎭⎪ 0/ 8 − 0/ 025 =α ⇒ x − 0/025 = 3 / 2 − 4x ⇒ 5x = 3 / 225 ⇒ x = 0/ 645 ﺗﺴﺖ (ﺗﻚ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺷﺒﻜﻪ FCCو ﺣﺠﻢ Vدر ﻳﻚ ﺗﺤﻮل اﻟﻮﺗﺮوﭘﻴﻚ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺳﺎده ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ‏V′ V′ﺗﺤﻮل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .ﻧﺴﺒﺖ Vﺑﻪ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ 247 1 (1 2 (2 3 2 (4 3 4 (3 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ⎪⎫ s.c = (2R ) 3 = 8R 3 4(2R ) 3 4 ‏V′ 4VS.C ⇒ = = = = 2 = 1/ 4 ⎬ 3 3 ‏V ‏V 2 2 2 2 ( ‏R ) ⎭⎪ ) F.C.C = (r 2R ‏F.C.C ﺗﺴﺖ ( ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺻﻔﺤﺎت ) (111و (1 (3 ) (11 1 ] [01 1 در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﭼﻪ ﺟﻬﺘﻲ اﺳﺖ؟ [102] (2 ] [10 1 (4 ][1 1 0 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﺗﺴﺖ ( در ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ و در ﺗﺮﻛﻴﺐ ،xدرﺻﺪ ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ در درﺟﻪ ﺣﺮارت 180درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ : 10 (1 20 (2 60 (4 50 (3 248 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. 20 − 10 10 = = 0/ 2 = 20% 60 − 10 50 = %L ﺗﺴﺖ ( در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻠﻮري ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺻﻔﺤﺎت اﺗﻤﻲ ) (dﺻﻔﺤﻪ ) (hklﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ: ‏nλ 2 sin θ (1 ‏λ 2 sin θ (3 =d =d 2 sin θ ‏nλ ( 2 =d 2 sin 2θ (4 ‏λ =d ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (3ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ‏λ 2 sin θ 249 = λ = 2d sin θ ⇒ d ﺗﺴﺖ ( اﮔﺮ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﻔﻮذ اﻛﺴﻴﮋن در ﺗﺮﻛﻴﺐ C2O3ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در دﻣﺎي 1150درﺟﻪ ﺳـﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد و 1715 ‏cm 2 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻣﻌﺎدل 4×10-15و s −11 6 × 10 ﺑﺎﺷﺪ ،اﻛﺘﻴﻮاﺳﻴﻮن )اﻧﺮژي ﻓﻌﺎل ﺳـﺎزي( ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻧﻔﻮذ ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ 80 K cal (1 97.4 K cal (2 85.5 K cal (3 95.5 K cal (4 ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (4ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ. ⎫ ⎤⎡− Q ⎢ D1 = Do exp ⎪⎥ ⎤⎤ ⎡ Q ⎡ 1 1 ⎣ RT1 ⎦ ⎪ D2 ⎥ ⎥ = exp ⎢ ⎢ − ⇒⎬ ‏D1 ⎪⎤ ⎡ − Q ⎦ ⎦ ⎣ R ⎣ T1 T2 ⎢ D2 = Do exp ⎪⎥ ⎭ ⎦ ⎣ RT2 6 ×10−11 ⎤⎤ 1 ⎡ Q ⎡ 1 ⇒ ‏exp = − ⎥ ⎥ ⎢1/ 987 ⎢1423 1988 4 ×10−15 ⎣ ⎦⎦ ⎣ ⇒ Q = 95kcal 250 ﺗﺴﺖ ( ﺑﺮاي وﻗﻮع ﭘﺪﻳﺪه (SSC) Stress Corrosion Crackingﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳـﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ؟ -1ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻮرﻧﺪه ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻛﺸﺸﻲ -2آﻟﻴﺎژ ﻣﺴﺘﻌﺪ ،ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﻛﺸﺸﻲ ﻳﺎ ﺗﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻛﺸﺸﻲ ،در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻮرﻧﺪه -3ﺗﺮك ﻣﺮز داﻧﻪ اي در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻮرﻧﺪه ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎري -4ﺗﺮك ) Transgranularﻓﺮداﻧﻪ اي( در ﻣﺤﻴﻂ ﺣﺎوي ﻛﻠﺮاﻳﺪ ﭘﺎﺳﺦ :ﮔﺰﻳﻨﻪ ) (2ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ 251 ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ : -1ﻋﻠﻢ ﻣﻮاد –ﺣﺴﻴﻦ ﺗﻮﻳﺴﺮﻛﺎﻧﻲ-اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ اﺻﻔﻬﺎن -2اﺻﻮل و ﻛﺎرﺑﺮد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺮارﺗﻲ ﻓﻮﻻدﻫﺎ )وﻳﺮاﻳﺶ دوم( ،ﺗﺎﻟﻴﻒ دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﮔﻠﻌﺬار -3ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﻮاﻻت ﻛﻨﻜﻮرﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎي آزاد و ﺳﺮاﺳﺮي -4ﺟﺰوات رﺷﺘﻪ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺳﻨﺠﺶ و داﻧﺶ 252