روش تدریس کاوشگری آموزش آسان گزینش و مصاحبه معلمان

بسمه تعالی روشهای تدریس پیشرفته استاد محترم :جناب آقای دکتر مقامی دانشجو :آیدا اکبری اولقی موضوع :روش تدریس کاوشگری زمستان 79 رشته تحقیقات آموزشی روش تدریس نوین در الگوی کاوشگری که بر اساس نظر ریچارد ساچمن بنا نهاده شده است ؛تحیر و عدم تعادل دانش آموزان از طریق ایجاد یک موقعیت مشکل آفرین یا معما برانگیز پایه و اساس فعالیت های آموزشی را تشکیل می دهد .در این الگو دانش آموزان از طریق پرسش کردن ، ساخت فرضیه ،جمع آوری اطالعات و آزمایشگری ،فعالیت هایی را در جهت رفع عدم تعادل و ایجاد تعادل مجدد با محیط انجام می دهند .روش تدریس کاوشگری علمی میتواند مشکالت ناشی از روش تدریس سنتی را حل کند و فراگیران را به کشف ،تفکر و حل مسأله وادارد. الگوی تدریس کاوشگری آموزش کاوشگری ،موجب افزایش درک علوم،گسترش تفکر خالق وایجاد مهارت دریافت وتحلیل اطالعات می شود. درالگوی تدریس کاوشگری،دانش آموزان از طریق پرسیدن ،ساخت فرضیه،جمع آوری اطالعات وآزمایشگری،فعالیت هایی را در جهت رفع عدم تعادل مجدد با محیط انجام می دهند. الگوی کاوشگری فرصت تعامل خالق بین یاد گیرنده ومحیط را از طریق ایجاد یک موقعیت مشکل آفرین وابهام دار فراهم می کند.دریادگیری از طریق کاوشگری،مهم نیست که دانش آموزان چه می آموزند،بلکه مهم آن است که چگونه می آموزند. مراحل اجرای الگوی تدریس کاوشگری - 1برهم زدن تعادل :ارائه ی یک موقعیت اسرار آمیز،ابهام دار ،مهیج وغیر معمول از طریق انجام یک آزمایش ،تعریف یک پدیده ،نشان دادن یک عکس و... - 2پرسش گری :تمرکز دانش آموزان روی موقعیت ارائه شده ،پرسش های دانش آموزان پیرامون موقعیت،هوشیاری معلم وخود داری از توضیح مستقیم درباره ی موقعیت. - 3فرضیه سازی :ارائه ی راه حل هایی برای پرسش های مطرح شده توسط دانش آموزان وتاکید معلم روی متغیرها به منظور ساخت فرضیه توسط دانش آموزان.  - 4آزمایشگری :جمع آوری دقیق اطالعات از منابع معتبر،مانند کتاب توسط دانش آموزان،طبقه بندی اطالعات وآزمون فرضیه ها. - 5تحلیل :توضیح دانش آموزان پیرامون مساله سازماندهی وتحلیل نتایج کسب شده وتعمیم نتایج به موقعیت های جدید. مثال کاربردی (موضوع:عوامل آلوده کننده ی محیط زیست ) - 1برهم زدن تعادل برای شروع می توان فیلم جالب وغیر معمول را در ارتباط با آلودگی محیط زیست نشان داد.در صورتی که امکان نمایش فیلم وجود ندارد،می توان از چند عکس استفاده کرد.این فیلم ها یا عکس ها می توانند زمینه ی مناسبی را برای بحث درباره ی عوامل آلوده کننده ی محیط زیست به وجود آورند.  - 2پرسش گری از دانش آموزان بخواهید پیرامون فیلم یا عکس های ارائه شده پرسش هایی مطرح کنند.با صبر وحوصله فرآیند پرسش گری دانش آموزان را هدایت کنید. سواالتی که دانش آموزان ممکن است مطرح سازند عبارتند از: -آیا افزایش جمعیت از عوامل آلوده کننده ی محیط زیست محسوب می شود؟ آیا استفاده ی زیاد از منابع نفت،زغال سنگ و ...موجب آلودگی محیط زیستشده است؟ آیا سم های موجود در فاضالب کارخانه ها ومنازل باعث آلودگی آب وزمینشده است؟ - 3فرضیه سازی از دانش آموزان بخواهید که پاسخ پرسش های مطرح شده را ارائه دهند.البته باید مطمئن باشید که پرسش های مرحله ی قبل (پرسش گری)به اندازه ی کافی به دانش آموزان برای ساختن فرضیه کمک کرده است. پیشنهاد می شود در کالس های شلوغ وپرجمعیت،دراین مرحله و مرحله ی قبل کار را به صورت گروهی دنبال کنید.برای این منظور ابتدا از گروهها بخواهید سواالت یا فرضیه های خود را روی یک برگه بنویسند.سپس از هرگروه یک نفر بهترین سواالت یا فرضیه ها را بخواند .این سواالت یا فرضیه ها را می توان روی تابلوی کالس نوشت. پرسش :آیا افزایش جمعیت از عوامل آلوده کننده ی محیط زیست محسوب می شود؟ پاسخ احتمالی(فرضیه) :رشد بی رویه جمعیت باعث آلودگی محیط زیست می شود. - 4آزمایش گری دراین مرحله باید درباره ی درستی یا نادرستی فرضیه یا فرضیه ها تصمیم گرفته شود ( آزمون فرضیه ) این کار به اطالعات بیش تری نیاز دارد. از دانش آموزان بخواهید،مطالب کتاب درسی خود را که با این موضوع ارتباط دارند،مطالعه کنند.جمع آوری اطالعات دراین مرحله بسیار مهم است. شاید الزم باشد تا جلسه ی بعد به آنها فرصت دهید منابع علمی معتبر را به دانش آموزان معرفی کنید. دانش آموزان پس از جمع آوری اطالعات باید آنها را طوری طبقه بندی کنند که بتوانند بر اساس آن بهاستنباطی کلی برسند ودرباره ی فرضیه ها قضاوت کنند. - 5تحلیل از دانش آموزان بخواهید به توضیح آن چه گذشت بپردازند ودر واقع فرآیند کاوش گری خود را شرح دهند.هدف اصلی،آگاه شدن وتسلط بر فرآیند کاوش گری است ،نه محتوای مساله ی طرح شده. رویکرد مکاشفه ای بر تالش و سخت کوشی مبتنی است .یعنی معلم به طورمستقیم پاسخ نمی دهد ،بلکه کوششی دو جانبه ،سبب رسیدن به حقایق می شود .روش های اکتشافی همواره باید با تقویت کننده های مناسب همراه باشند .در غیر این صورت،فراگیران از دامنه ی فعالیت خودداری خواهند کرد و باید برای آنان تفهیم شود که مستقیما به آنها کمکی نخواهد شد و اگر تالش نکنند به هدف نخواهند رسید . هدف :دراین الگو جستجوی مفاهیم کامال به عهده ی دانش آموزان گذاشته می شود و معلم بافراهم آوردن زمینه ،فرایند تدریس را به گونه ای هدایت می کند که فراگیرندگان مفهوم مورد نظر را کشف کنند و راهنمایی های معلم ،براساس فعالیت های فراگیرندگان و محتوای آموزش ،متفاوت است بنابراین هدف نهایی این الگو پرورش فعالیت های ذهنی و مهارت های فرایندی دانش آموزان است. کاوشگری ایده پیچیده ای است به معنای بسیاری از چیزها ،برای بسیاری از افراد ،در بسیاری از موقعیت ها . عالقه ما به کاوشگری در مرکز یادگیری کاوش -محور ،ریشه در تجربیات ما به عنوان عالم ،معلم و دانش آموز دارد.آنچه در پی می آید یک سری از مطالبی است که مشام آدمی را با عطر چیزی آشنا می کند که از آن به کاوشگری یاد می شود .تعریفی با حد و رسم منطقی از آن اگر امکان پذیر باشد ،احتماال بسیار محدود کننده خواهد بود. کاوشگری پرسیدن سواالتی است .اما نه هر سوالی ؛ بلکه سواالت خوب .سواالتی که د ر دسترس هستند ،سواالتی که می توانند جواب های ناقص یا کامل داشته باشند و سواالتی که به آزمون ها و مطالعاتی معنا دار می انجامند. کاوشگری هنر و دانش پرسیدن و پاسخ دادن به سواالت است که مستلزم مشاهده و اندازه گیری ،فرضیه سازی ،تفسیر ،مدل سازی و مدل آزمایی است .این کار به تجربه ،تامل شناخت نقاط قوت و ضعف روش های خاص خود بستگی دارد. در حین کاوشگری معلم می تواند به طرح سوالی بپردازد یا دانش آموزان را وادار نماید تا سواالت خودشان را مطرح کنند. این سواالت اغلب باز هستند و فرصتی در اختیار دانش آموزان قرار می دهد تا بررسی های خود را هدایت کنند و پاسخ هایشان را (نه فقط یک پاسخ درست ) خودشان بیابند و به احتمال زیاد با سواالت بیشتری روبه رو شوند. کاوشگری ،کاری است که عالمان انجام می دهند.این کار معموال به صورت رسمی و نظام مند انجام می شود و در این فرآیند در پیکره کلی اطالعات که دانش نامیده می شود ،سهیم می گردد. در تجربه کردن علم به عنوان کاوشگری ،دانش آموزان راه و رسم عالم شدن را یاد می گیرند و به این ترتیب است که آنها یاد می گیرند که فراتر از صرف مفاهیم و واقعیت ها ،فرآیندهای مربوط به ایجاد این مفاهیم و واقعیت ها را بیاموزند. دانش آموزان با کاوشگری به تجربیات عینی و فعال مجهز می شوند.آنها دست به ابتکار می زنند ولی در خود مهارت های حل مساله ، تصمیم سازی و تحقیق را ایجاد می کنند.این مهارت ها آنها را به یادگیرنده های مادام العمر در می آورند. کاوشگری در مراحل مختلف رشد خود به دانش آموزان این امکان را می دهد که روی مسایل مشابه کارکنند و حتی در یافتن راه حل های آنها با هم همکاری نمایند .هر دانش آموز باید از استعدادهای خاص خود استفاده کند. کاوشگری ،مستلزم تلفیق رشته های چند گانه است .دانش آموزان هنگام بررسی و مطالعه ،سواالتی را خواهند پرسید که شامل علوم تجربی ،ریاضیات ،مطالعات اجتماعی ،هنرهای زبانی و مهارت های فنی و هنری است . کاوشگری ،مستلزم ارتباط است .دانش آموزان باید سواالت منسجم و معنادار طرح کنند و نتایج را به صورت شفاهی یا کتبی گزارش نمایند و بدین طریق است که آنها به یکدیگر یاد می دهند و از یکدیگر یاد می گیرند. کاوشگری به معلمان امکان می دهد که درباره دانش آموزان خود اطالعاتی داشته باشند و بدانند که آنها چه کسانی هستند چه می دانند ،چگونه فکرشان را به کار می اندازند.این بینش ها معلمان را قادر می سازد که دانش آموزان را در کسب علم یاری نمایند. هنگام کاوشگری معلمان باید مراقب باشند ،کثرت رهنمودها و سواالت و پاسخ ها ،کل یادگیری را از فرآیند کاوش گری خارج می سازد و به همه آنها جنبه سرگرمی می دهد . کاوشگری حق دانش آموزانی است که برای آموزش خود احساس مسئولیت می کنند. کاوشگری و مهارت های تدریس کاوشگری ،فرصت هایی برای معلمان فراهم می کند که بدانند چگونه ذهن های دانش آموزان کار می کنند.این بینش ها بعدها میتواند برای ایجاد شرایط مناسب یادگیری مورد استفاده معلمان قرار گیرد و زمینه کسب علم را برای دانش آموزان فراهم آورد.برخی از مهارت هایی که معلمان هنگام استفاده از کاوشگری یاد می گیرند عبارتند از : -1زمینه تشویق دانش آموزان را فراهم کنیم . - 2به یک دانش آموز خاص چه رهنمودهایی ارایه کنیم . - 3به آنها چه نگوییم (پاسخ را فاش نکنیم ) بدانیم چگونه  - 4رفتارهای دانش آموز را از روی چالش هایی که با آنها روبه روست بخوانیم و برای توصیف رفتارهایش موقعیت های یادگیری معنا داری را طراحی کنیم . - 5به دانش آموزان کمک کنیم تا در حل مسایل با یکدیگر همکاری نمایند. - 6مشاهدات ،فرضیات یا تجربیات معنا دار می شوند. - 7از اشتباهات به طور سودمند استفاده کنیم. - 8دانش آموزان را راهنمایی کنیم تا بدانند که کنترل بررسی ها و مطالعات به معنای از دست دادن کنترل کالس نیست . مراحل اجرای ملموس الگوی تدریس کاوشگری: -1مواجه کردن فراگیران بامسأله در این مرحله معلم شرایطی را به وجود می آورد تا سؤاالت زیادی در ذهن دانش آموزان ایجاد شود مثال انجام یک آزمایش یا نشان دادن یک پدیده یا تصویر و یا حتی بیان یک داستان می تواند شرایط خوبی را در این مرحله ایجاد کند( .در این مرحله معلم می تواند از دانش آموزان نیز برای ایجاد شرایط مناسب استفاده کند .مثال :طراحی آزمایش می تواند به صورت زیر باشد: یک ظرف پر از ماسه نرم دو یا چندگلوله با جرم های متفاوتیک گلوله را از ارتفاع های مختلف از باالی ظرف ماسه رها کنید. این عمل را با گلوله هایی با جرم های متفاوت از یک ارتفاع معین تکرار کنید.  - 2گردآوری اطالعات در مرحله ی قبل پرسش های زیادی در ذهن دانش آموزان شکل گرفته است در این مرحله دانش آموزان با هم گروه های خود بحث می کنند و با مراجعه به کتاب درسی و منابع اطالعاتی دیگر سعی می کنند به پرسش های مطرح شده پاسخ داده و برای هر یک دلیلی ارائه دهند .در این مرحله دانش آموزان می توانندسؤاالت بیشتری را طرح کنند و پاسخ آنها را بیابند .دانش آموزان می توانند جدولی برای تحلیل پرسش های مطرح شده و سؤاالتی که خود طرح کرده اند مطابق زیر رسم کنند . - 3سازماندهی اطالعات در این مرحله باید دانش آموزان را برای دستیابی به مفاهیم هدایت کرد .معلم، دانش آموزان را با ارائه مثال های گوناگون در رسیدن به مفاهیم کمک می کند. این مرحله دقایق زیادی ادامه پیدا می کند تا تبادل نظر و سؤال و پاسخ های مطرح ش ده در کالس ،ابعاد متفاوت مفهوم را گسترش دهد .امکان دارد در این گفتگوها ،بعضی از دانش آموزان مشارکت خیلی فعالی داشته باشند و دیگران، منفعل باشند. در این خصوص ،معلم با برنامه های نظارتی خویش ،باید همه ی دانش آموزان را در بحث و گفتگو شریک کند .بعد از دریافت و کشف مفاهیم ،دانش آموزان رابطه ها و قوانین مورد نظر و نتایج را روی تخته ثبت می کنند .این نظریات در حکم تولیدات فرآیند آموزش است. - 4بررسی شیوه ی عمل در جریان کاوشگری فعالیت های مختلفی تا اینجا صورت گرفت (طرح سؤال -گردآوری اطالعات، پاسخ به سؤاالت ،مفهوم سازی ،انجام فعالیت ،طراحی فعالیت) یکی از گروه ها به طور داوطلب یا انتخابی جریان اقدامات را از اول به صورت مختصر توضیح می دهد و معلم وتوضیحات گروه را کنترل می کند. INQUIRY METODالگوی کاوشگری براساس نظر ریچارد ساچمن الگوی کاوشگری که براساس نظر ریچارد ساچمن بنا نهاده شده یکی دیگر از الگوهای خانواده اطالعات پردازی است .تربیت کاوشگر به منزله « فرآیندی برای بررسی و تشریح پدیده های غیر معمول » تعریف می شود (جویس و ویل . ) 1881تئوری ساچمن برآن است که دانش آموزان (دانشجویان ) با پی بردن به این ا مر که دانش بشری جنبه آزمایشی و غیر قطعی دارد و اینکه چون دانش آزمایشی ثابت نیست و ممکن است با دانش جدید جایگزین شود ،درک درستی از موضوع درسی خواهند داشت .جوهر و اساس الگوی کاوشگری آن است که دانش آموزان از طریق معلم ،کاوش علمی را بیاموزند . نمونه متداول تدریس کاوشگری عبارت است از ارائه سؤال و موقعیتی که در آن مسئله وجود داشته باشد . کاوشگری گروهی ‏GROUP INQUIRY الگوی کاوشگری گروهی از اندیشه های جان دیوئی ،هربرت تلن ،ویلیام هرد کیل پا تریک ،و گردون هولفیش و فلیپ اسمیت نشأت گرفته است .این الگو از فرآیندهای مبتنی بر آزادی و روش علمی تشکیل یافته است و معلم هنگام آموزش به شیوه کاوشگری گروهی مراحل زیر را دنبال می کند : -1ایجاد انگیزه دانش آموزان را با یک مسئله مواجه می سازد .  - 2به دانش آموزان به اندازه کافی فرصت می دهد تا پیرامون مسئله فکر کنند ، واکنش نشان دهند و اظهار نظر نمایند - 3فعالیتها را با فهمیدن مسئله و کاری که باید صورت گیرد ،گروه بندی افراد ،طرز کار گروهها ،در نظر گرفتن جا و مکان برای فعالیتهای گروهی ،تعیین و تدارک وسایل ،مواد و منابع و تعیین وقت سازمان دهی می کند . - 4گروهها مطالعات خود را انجام می دهند . - 5گروهها پیشرفت کار خود ،مراحل کار و نیازهای گروهی را گزارش می دهند و به گزارش ها گوش می دهند و به سایرین کمک می کنند . - 6در صورت لزوم کار گروهی در روزهای دیگر دنبال می شود. نمونه ای از روش تدریس کاوشگری : این پژوهش ،آزمایشی و از نوع طرح پیشآزمون -پسآزمون با دو گروه کنترل و آزمایش میباشد .جامعهی آماری این پژوهش شامل دانشآموزان ابتدایی پایه چهارم شهر مشهد بود که 44نفر از آنان به شیوهی نمونه گیری خوشهای انتخاب شدند .ابزار پژوهش پرسشنامهی دانش فراشناختی است که ضریب پایایی آن با روش آلفای کرونباخ در پیشآزمون 1/68و در پسآزمون 1/78به دست آمد . یافتهها :دادههای جمعآوری شده با استفاده ازآمار توصیفی و آزمون تحلیل کوواریانس یک راهه و چند متغیره تحلیل شد .یافتهها نشان داد که میانگین گروه آزمایش و کنترل در پیشآزمون تفاوت چندانی ندارد ،اما در پسآزمون ،میانگین گروه آزمایش از گروه کنترل بیشتر بود و با کنترل نمره پیشآزمون ،بین نمرات دانش فراشناخت دوگروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری مشاهده شد. نتیجه گیری :نتایج نشان داد که تدریس کاوشگری علمی بر رشد دانش فراشناخت دانشآموزان بهطورکلی در هر سه مؤلفهی دانش شخص ،دانش تکلیف و دانش راهبرد تأثیر داشته است . با تشکر آیدا اکبری اولقی 87/11/11