جزوه انواع نقش های دستوری به زبان ساده با مثال

انواع واژه در زبان فارسی انواع نقش های دستوری • نقش های اصلی :نهادی ،مفعولی ،متممی ،مسندی ،منادایی ،فعلی • نقش های فرعی شامل: • • • نقشهای وابسته :صفتی ،قیدی ،مضافالیهی نقش های وابسته وابسته :صفت صفت ،قید قید ،مضافالیه مضافالیه ،قید صفت ،صفت مضافالیه نقش های تبعی :معطوف ،بدل ،تکرار مشابهت نام ها در نوع و نقش ها • قید ،صفت و فعل سه نام مشابه در نوع و نقش ها هستند. • طبیعتا قید نقش قیدی ،صفت نقش صفتی و فعل نقش فعلی خواهد داشت .اما الزاما این گونه نیست.این انطباق بین نوع و نقش در قید مختص بیشتر است .در فعل هم عموما این گونه است اما صد در صدی نیست ولی در صفت این عدم انطباق بیشتر دیده میشود. • . انواع نقش های اسم نهاد مفعول متمم قید مضاف الیه شاخص صفت مضاف الیه مضاف الیه ممیز( روشنگر) بدل معطوف تکرار منادا انواع نقش های صفت • صفت در صورتی نقش صفتی دارد که همراه موصوف خود باشد. • توضیح این که در نقش مسندی هم ،صفت کارکرد صفتی خود را دارد( اما نقش آن را مسندی ذکر می کنیم) صفتی که مسند قرار گرفته ویژگی ای را به نهاد یا مفعول یا متمم نسبت می دهد.البته در قالب جمله اسنادی نه یک ترکیب وصفی. • وقتی صفت همراه موصوف خود نباشد دیگر نقش صفتی نخواهد داشت. • در واقع جانشین دیگرانواع واژه ها شده و یکی از نقش های آنها را خواهد گرفت. • ضمیرشدن صفت :صفتهای پرسشی ،مبهم ،اشاره و تعجبی در صورت نداشتن موصوف ،به ترتیب تبدیل به ضمیرپرسشی، مبهم ،اشاره و تعجبی می شوند. • اسم شدن صفت :صفتهای بیانی در صورت همراه نداشتن موصوف گاه جانشین اسم می شوند و نقش های اسم را میگیرند. • قید شدن صفت :گاه صفت ها نقش قیدی می گیرند.او تند حرف می زند .خوب می نویسد و. .. ضمیر • • • • • • • • اقسام ضمیر: شخصی :جدا(منفصل) وپیوسته( متصل) مشترک :خود ،خویش ،خویشتن .گاه خود همراه ضمایر شخصی می آید. اشاره :آن ،این ،آنها ،آنان ،اینها ،اینان .نکته :موارد زیر را ضمایر اشاره مرکب محسوب کرده اند. آن جور،آن طور،آن گونه،آن قدر ،آن همه،این گونه ،این طور،این طور ،این همه،چنین ،چنان ،همین ،همان،همچنین، همچنان و. ... پرسشی:چند ،چندم،چندمی ،چندمین،چه ،که،کدام،کدامی ،کدامین. تعجبی :چه مبهم :هر ،همه ،هیچ ،اندکی ،بسی ،بسیاری ،بعضی ،پاره ای ،چند ،خیلی ،خیلی ها ،دیگر ،دیگری ،دیگران ،این وآن ،هیچ یک هیچ کدام،فالن ،بهمان،،کمی ،قدری و. ... نکاتی درباره ضمایر • در متون گذشته برای اشیا و مکانهای ارجمند و مقذس( ماند قرآن ،کعبه ،مکه و )...به جای ضمیر اشاره از ضمایر شخصی استفاده می شده است. • حاجت گه جمله جهان اوست محراب زمین و آسمان اوست • گاه از ضمایر اشاره به جای ضمایر شخصی استفاده می شود .این کاربرد با دو قصد و نیت متفاوت است« .آن » غالبا برای تجلیل و بزرگداشت وگاه برای تحقیرمرجع خود و «این» برای تحقیر و توهین به مرجع به کار می رود. • اگر چه اغلب موارد مرجع ضمیر ،اسم یا گروه اسمی است اما گاهی مواقع ،مرجع ضمیرمی تواندیک جمله باشد. • بگفت او آن من شد زو مکن یاد بگفت این کی کند بیچاره فرهاد فعل • فعل از جنبه های مختلف تقسیم بندی هایی دارد. • از نظر زمان :گذشته ،حال ،آینده .هریک از اینها انواعی دارند. • از نظر شخص :گوینده ،شنونده ،دیگری ،گویندگان ،شنوندگان و دیگران • از نظروجه :خبری ،امری ،التزامی • از نظر کارکرد -۱:تام -۲ناقص :ربطی ،کمکی ،غیر شخصی ،وجهی ،همکرد فعل مرکب • از نظر ساخت :ساده ،پیشوندی ،مرکب ( از نظر دکتر وفایی فعل پیشوندی نداریم وفعل ساده یا مرکب است). • از نظر جهت :گذرا ،ناگذر ،معلوم و مجهول روش شناسایی فعل مرکب • همراه یا جزء نخست فعل مرکب نقش نحوی ندارد. • بین دو جزء نمی توان «را» و «تر» افزود. • اسالم آورد .یاد داد .یاد گرفت .نیت کرد .فرق نهاد و... نکاتی در خصوص فعل • دو نوع فعل ماضی مستمر و مضارع مستمر منفی نمی شوند. • فعل مشترک باقید: • افعال :گفتی گویی وقتی در معنای مثل این که باشند. ست. گویی بط سفید جامه به صابون زده • افعال:گیرم و گرفتم وقتی در معنای به فرض یا فرضا باشند .گیرم گالب ناب شما اصل قمصر است • فعل شاید وقتی به معنی احتماال باشد. شاید این جمعه بیاید .شاید شاهزاده باشد فعل اسنادی • افعال اسنادی یا گذرای به مسند سه نوع هستند. • گذرای به مسند نهادی :است ،شد ،گشت ،گردید،بود • گذرای به مسند مفعولی:دانست ،خواند،نامید،پنداشت .. • گذرای به مسند متممی :گفت • شد در گدشته گاه به معنای فعل ناگذر رفت به کار می رفته است. • و گاهی آمد به جای فعل شد. فعل مجهول • فعل مجهول تنها از فعل گذرا ساخته می شود. • در مجهول سازی فعل مجهول گاهی صفت مفعولی فعل ـکه همکرد است ـ حذف می شود. • مانند ورق پاره شد .حسن ناراحت شد. • کسی ورق را پاره کرد. ورق پاره کرده شد. ورق پاره شد. • در قدیم گاه آمد به جای شد در ساخت فعل مجهول به کار می رفته است .گفته آمد .نبشته آمد.