روش تدریس غیرمستقیم یامشاوره ای گزینش و مصاحبه معلمان

روش تدریس غیرمستقیم یا مشاوره ای استاد گرامی :جناب آقای دکتر حمیدرضا مقامی دانشجو :نوشین سبزی آذر 7931 روش تدریس غیرمستقیم یا مشاوره ای یکی از پایههای اصلی پیشرفت تحصیلی کیفیت محیطهای آموزشی است و روش تدریس تأثیر مستقیم بر کیفیت یادگیری دانش آموزان دارد .روش تدریس غیر مستقیم بر اساس نظریه کارل راجرز و طرفداران مشاوره غیرمستقیم است که به افکار و احساسات خود فرد آموزشپذیر تکیه دارد .این روش بیشتر برای بهبود رفتار دانشآموزان به کار میرود و در حل مسأله نیز مؤثر است .معلم در این روش نقش تسهیلگر را به عهده دارد و به دانشآموزان کمک میکند نظریات و دیدگاههای جدیدی به دست آورند و سعی میکند از آنها برای یادگیری بهتر کمک بگیرد .روش تدریس غیر مستقیم بیشتر به پرورش شاگردان تکیه دارد ،نه به کنترل آنها. روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای به این صورت تعریف می شود :یادگیری از طریق مشاوره ،یادگیری از طریق مشاوره را هم می توان به عنوان یک روش تدریس معرفی کرد و هم به عنوان یک روش یادگیری. بنیان گذار این روش کارل راجرز است و آنچه در فلسفه و تکنیک های مشاوره ای راجرز آمده است ،الگوی تدریس غیر مستقیم را پوشش داده و پشتیبانی می کند. یکی از مهم ترین کارکردهای الگوی تدریس یادگیری مشاوره ای یا غیر مستقیم زمانی است که کلاس بسیار “راکد” است و معلم تلاش می کند دانش آموزان را به هر قیمتی شده از طریق دادن تمرین و عرضه مطالب درسی به حرکت در آورد(.پیشنهاد می شود مقاله برای تدریس زور الکی نزنید را مطالعه کنید) الگوی تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای بر روابط دوستانه بین معلم و یادگیرنده تأکید می ورزد.در روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای تلاش معلم صرف آن میشود که یادگیرندگان را یاری کند تا خود نقش اصلی را در هدایت آموزش و پرورش آنها ایفا کند. در کلاس درس معلم به عنوان یک تسهیل گر و مدیر یادگیری تلاش می کند اطلاعات زمینه ای عرضه کند تا یادگیرندگان خود به حل مسئله بپردازند. اهداف روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای .1هدایت یادگیرندگان برای کسب بهداشت روانی و عاطفی از طریق پرورش اعتماد به نفس و افزایش شجاعت. .2ایجاد توانمندی خود رهبری در تعیین اهداف محتوا و شیوه یادگیری .3افزایش خلاقیت و… با وجود آن که ،پیش بینی ناپذیر بودن الگوی تدریس حاضر پذیرفته شده است .راجرز می گوید که توالی در این روش تدریس می تواند موجب تسهیل یادگیری شود. مراحل روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای ‏ مرحله اول ـ تعریف موقعیت کمک دهی :معلم به عنوان مشاور ،دانش آموزان را به ابراز آزادانه احساسات ترغیب می کند .در طی فعالیت ابراز احساسات و ارائه نگرش ،مسئله اصلی بیان می شود و مقداری بر روی مسئله بیان شده ،بحث می گردد. ‏ مرحله دوم ـ شرح و بسط و کاوش مسأله :در مرحله دوم ،دو دسته فعالیت صورت میگیرد : .1دانش آموزان برای تعریف مسأله ترغیب می شوند .2معلم احساسات دانش آموزان را میپذیرد و به روشن سازی آنها می پردازد. مرحله حاضر حیاتی است و بسیار حساس .زیرا اگر دانش آموزان احساسات خود را بیان کنند و بازخورد نامناسبی بگیرند ،دیگر تمایلی به ادامه فعالیت نشان نمی دهند .شوخی و مسخره کردن در این مرحله کار خطرناکی است. ‏ مرحله سوم ـ بسط و گسترش بینش :دانش آموزان مسئله بیان شده را به بحث میگذارند و از جوانب گوناگون به بررسی و اظهار نظر میپردازند .نقش معلم در مرحله حاضر آن است که به حمایت از دانش آموزان بپردازد و مانند یک مشاور نقش تسهیل گری را ایفا کند. ‏ مرحله چهارم ـ برنامه ریزی و تصمیم گیری :دانش آموزان برای تصمیم گیری اولیه خود تدارک می بینند .دانش آموزان در برنامه های خود تصمیم های مربوط به حل مسئله را میگنجاند. ‏ مرحله پنجم ـ درهم تنیدن یا ادغام :دانش آموزان در مرحله حاضر از مجموع تصمیم های اتخاذ شده بهره گرفته و با ترکیبی از راه حل ها به حل مسئله اقدام میکنند .نقش معلم در مرحله پنجم ،نقش حمایتی است(.آقا زاده. )13۱۱ مفهوم های روش غیر مستقیم /مشاوره ای : یادگیر از طریق مشاره را یادگیری به دو شیوه غیره مستقیم هم نامیده اند یادگیری از طریق مشاوره به مثابه یک روش تدریس –یادگیری تلقی میشود در این روش بیشتر اصول مورد تأکید قرار میگیرد این روش تدریس تلاش صرفا آن می شود که به یادگیرندگان یاری کند تا خود نقش اصلی را در هدایت آموزش وپرورششان ایفا می کنند ( اقازاده.محرم 13۱۱. ) 2۱1:این الگو بر گرفته از نظریه ها فرایند های مشاوره است در آن معام نقش تسهیل گر .راهنما .مشاور را ایفا کرده و به دانش آموزان کمک می کند تا با احساس امنیت و اعتماد به معلم در زمینه مشکلات درسی .عاطفی و شخصی خودشان صحبت کرده اهداف خود را روشن کنند با درک شرایط راهها ی رسیدن به هدف را با کمک معلم پیدا کنند ( .بهمئی .لیلا. ) 111 : 13۱1 تدریس غیر مستقیم تدریسی دانش اموز محور است زیرا در این رویکرد فعالیت اصلی در فرایند تدریس – یادگیری بر عهده دانش آموز است تدریس غیر مستقیم ممکن رو در رو یا از راه دور به صورت فردی یا گروهی صورت بگیرد سنجش پیشرفت تحصیلی به صورت خود سنجی یا خود ارزیابی صورت می گیرد ( .شعبانی .حسن : 13۱1 . ) 203 بنیان گذار و نظریه پرداز :اندیشه های کارل راجرز به عنوان بنیان گذار روش مشاوره ای ویژه .رهنمودهای بسیار اثر گذاری بر یادگیری می نمایاند و همچنین با توجه به پیشنهاد راجر تدریسی خطی نیست . بلکه تدریسی است زایشی موقعیت یا برایندی .به نظر و باور راجرز روابط انسانی زمینه را برای رشد انسان فراهم می سازد آموزش مبتنی بر مفاهیم روابط انسانی باشد تا بر مبنای موضوعات درسی و همچنین اظهارمیکند توالی را میتوان تسهیل فرایند یادگیری و مدیریت ان در نظر گرفت (.آقازاده .محرم ) 2۱1: 13۱۱. کارل راجرز ( ) 1191- 11۱2از بنیان گذاران این الگو میباشد مطابق نظر وی ان زمان که برای توجه به وجود فردی دانش آموزان معلمان راه را هموار میسازند و با ایجاد همدلی انها راتحریک میکنند که در مورد خودشان صحبت کنند به عنوان یک مشاور انان را یاری می دهند و به طور فعال موجبات همراهی را فراهم کرده و در حل مسائل و مشکلات به انان کمک میکنند ( بهمئی .لیلا ) 111: 13۱1. از بنیان گذاران و نظریه پردازان اصلی این روش کارل راجرز می باشد وی اظهار می کند که یکی از مسائلی که همواره معلمان مورد توجه قرار دهند ایجاد رابطه بین سبکهای یادگیری و روش تدریس دانش اموزان در فرایند فعالیتهای آموزشی است در فرایند تدرس باید به تفاوتها ی فردی توجه کند معلم نباید چهار چوبی را به عنوان یک قاعده ثابت و انعاف پذیر برای دستیای به اهداف و نتایج یادگیری انتخاب کند وهمچنین این روش تعاملی باید منجر به افزایش توانمندی یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شود (.شعبانی.حسن 202 : 13۱1.تا) 201: مراحل اجرای روش غیر مستقیم : مرحل اول ) تعریف و کمک دهی :در مرحله حاضر معلم به مشابه یک مشاور دانش آموزان را به ابراز ازادانه احساسات ترغیب میکند در طی ابراز احساسات و ارائه نگرش مسئله اصلی بیان می شود و مقداری بر روی مسئله بیان شده میشود و با استفاده از همه ی این فعالیتها تلاش می شود در دانش آموزانآمادگی روانی و عاطفی مناسب برای رونی فعالیت ایجاد می شود. مرحله دوم ) شرح و بسط کاوش مسأله :دانش اموزان برای تعریف مسأله ترغیب میشوند و معلم احساسات دانش آموزان را می پذیرد و به روشن سازی آنان می پردازد .مرحله سوم ) بسط و گسترش بینش :دانش آموزان مسئله بیان به بحث می گذرانند و از جوانب گوناگون به برسی و اظهار نظر میپردازند نقش معلم در مرحله حاضر انست که به حمایت از دانش آموزان بپردازد ومنظور از بسط و گسترش بینش انجام فعالیتهای مبتنی بر تفکر واگرا است . مرحله چهارم ) برنامه ریزی و تصمیم گیری :دانش آموزان در برنامه های خود تصمیم های مربوط به حل مسئله را می گنجاند معلم تلاش میکند ممکن ترین یا محتمل ترین تصمیمها را در نظر آورده روشن سازد وانچه را که می اندیشد در اختیار دانش آموزان قرار دهد. مرحله پنجم ) در هم تنیدن و ادغام :در این مرحله از مجموع تصمیم های اتخاذ شده بهره گرفته و با درهم امیزی انواعی از راه حل ها به حل مسئله اقدام میکنند درهم آمیزی راه حل ها و اقدامات ممکن به دانش آموزان گسترده بینشی عمیق تری می دهد نقش معلم در مرحله پنجم نقش حمایتی است ( اقا زاده .محرم ) 2۱2: 13۱۱ . گام اول :تعریف موقعیت :معلم دانش اموزان را ترغیب می کند تا آزادانه احساسانش را بیان کند . گام دوم :کشف مشکل :دانش آموز به تعریف مشکل سوق داده می شود و معلم صحبتها و احساسات او را می پذیرد و به او کمک میکند تا مسأ له را به صورت واضح بشکافد گام سوم :رشد بینش فراگیر :با حمایت معلم فراگیر مسأته را تشریح می کند و به فهم بیشتری از وضعیت میرسد . گام چهارم :برنامه ریزی و تصمیم گیری :دانش آموزان تصمیمات اولیه برای حل مسائل را مطرح می کند و معلم تصمیمات و راههای دیگر را پیشنهاد می دهد گام پنجم :یک پارچگی :بینش دانش آموزان در مورد خود ش یافته و اقدامات بیشتری را انجام می دهد و معلم او را حمایت و پشتیبانی می کند(بهمئی .لیلا ) 13۱1:123. و همچنین از نظر اجرا روش غیر مستقیم دارای سه رویکرد مختلف این رویکردها عبارتند از: الف ) تدریس غیرتعاملی مستقیم در کلاس ب) تدریس غیر مستقیم ساختاری و هدایت شده . ج) تدریس از راه دور . الف ) تدریس غیر مستقیم تعاملی در کلاس :در این رویکرد رخداد های آموزشی در کلاس درس ودر حضور معلم اتفاق می افتد .اما مغلم باید سعی کند نیازها را از دریچه نگاه دانش آموزان بررسی کند و آنان را در فهم نیازها و انتخاب راهبردها کمک نماید با انان بتواند به طور مؤثر در تصمیمات خود را عملی سازد و تجارب یادگیری خود شخصا هدایت کنند در رویکرد تدریس غیر مستقیم تعاملی معلم اندیشه و تفکرات خود را به دانش آموزان دیکته نمی کند بلکه چون آیینه ای تفکرات و احساسات دانش آموزان را منعکس می سازد و با استفاده از اظهار نظر -ها ی منطقی ادراکها و فعالیتها ی دانش آموزان را در جهت دهد اگر دانش آموزی در دستیابی به اهداف آموزشی یا توانایی در مطالعه دچار مشکل شود معلم سعی نمی کند مشکل را تنها با توضیح بر طرف سازد به او کمک می کند که با انتخاب راهبردهای های مناسب خود شصخا در جهت حل مسأله اقدام کند و به جای پرسشگر مستقیم به دانش آموزان اجازه می دهد اظهار نظر کنند و به جریان تفکر و احساسات خود جهت دهند نقش معلم یک نقش ارشادی است او هرگز نباید در رفتار ارشادی خود به تغییرو ارزشیا بی رفتار دانش آموزان بپردازد .بلکه با توضیح پذیرش و تجسم ادراکهای انها بپردازد ب)تدرس غیر مستقیم ساختاری و هدایت شده :این نوع فعالیت آموزشی معمولا درمدرسه و با سر پرستی و هدایت معلم انجام می شود این رویکرد تدریس غیر مستقیم بیشتر به (آموزش انفرادی) معروف است همه دانش آموزان باید این محتوا را گام به گام مطالعه کنند اما پیشرفت هرکس بر اساس توان فردی است یعنی مباحث یا واحدها تا حد تسلط آموخته باشند . در این رویکرد اغلب محتوایی یکنواخت و برنامه ای شده و به همه دانش آموزان ارائه میشود و همچنین به نحوی سازماندهی میشود که دانش آموزان می توانند بدون یا با حضور معلم به طور مستقیم به مطالعه و تجارب یادگیری بپردازند. ج) تدریس غیر مستقیم از راه دور :این نوع آموزش ممکن است محلی منطقه ای و یا کشوری باشد این رویکرد آموزشی برای کسانی طراحی شده است به دلایل مختلف نمی توانند خود را با محدودیتها ی خشک و یخت نظام آموزشی رسمی وفق دهند مجبور نیستند بر اساس برنامه های تنظیم شده در مدرسه حضور یابند آنها نیز بر اساس توانایی خود در فرایند یادگیری پیش می روند هر وقت که نیاز داشته با شند با معلمان یا مؤسسه آموزشی خود ارتباط بر قرار می کنند برنامه های درسی علاوه بر خود آموز بودن دارای کتابچه های راهنا ی مطالعه نیز هست در هر واحد درسی اهداف رفتاری و شاخصهای شایستگی دقیقا مشخص شده اند و در نتیجه دانش آ موزان همراره در فرایند یادگیری میتوانند بر فعالیت و میزان پیشرفت خود نظارت و کنترل داشته با شند و آن را ارزیای کند ( .شعبانی . حسن 203: 13۱1.تا ) 20۱ : نتیجه گیری : در فرایند آموزش و پرورش – روش تدریس از اهمیت موقعیت خاص بر خوردار است ممکن است در تدوین سایر عناصر آموزش از قبیل هدف و محتوا به طرز مطلوب عمل کنیم ولی بدلیل کم توجهی یا عدم شناخت روش های تدریس نتایج مورد انتظا ر را در فرایند تعلیم و تربیت به دست نیاوریم بنابر این در انتخاب و سازماندهی روش های تدریس حساسیت لازم را داشته باشیم تا فراگیران به طور مطلوب مطالب را فرا بگیرند .در سه روش توضیح داده شده : الگوی کاوشگری به منظور فراهم ساختن مو قعیتی همراه با تحیر و کنجکاوی به منظور ترغیب دانش آموزان برای حل مسائل موجود و یادگیری فعال است و همچنین در این رویکرد دانش آموزان احساس مسئولیت بیشتری می کنند بدیعه پردازی :به منظور نو آ فرینی و افزایش و ایجاد خلاقیت طراحی شده در این روش از قیاسها استفاده شده که معلم برای استفاده از این روش با همانند سا زی .مقایسه .تضاد .از یک موضوع برای تفهیم بیشتر آنان بکار میرود قوانین اجرای روش تدریس غیر مستقیم به ترتیب زیر است: ‏ معلم با صمیمیت با دانشآموزان ارتباط نزدیک برقرار میکند و به هر سؤال یا جملهای از طرف دانشآموزان پاسخ کامل میدهد و سعی میکند در پاسخ دهی اهمیت وجودی هر فرد را پررنگ کند تا این حس به دانشآموزان دست دهد که هر یک اهمیت و نقش خاصی در کلاس دارند. ‏ جو کلاس بر اساس آسانگیری پیش می رود تا همه بتوانند از عواطف و احساسات خود صحبت کنند .به بیان احساسات پاداش کلامی داده میشود تا دانشآموزان تشویق به تفکر و توجه بیشتر به احساساتشان شوند. ‏ شاید این طور به نظر برسد که با این روش جو کلاس آشفته و بینظم خواهد شد .یکی از قوانین اجرای تدریس غیرمستقیم این است که شاگردان در بیان احساسات آزاد هستند ولی آزاد نیستند که جو کلاس یا معلم را کنترل کنند و بر اساس موضوع صحبت و چگونگی پیش رفتن در کلاس تذکراتی کاملاً قاطع توسط معلم داده میشود. ‏ معلم به هیچ وجه نباید در مورد موضوعات جهت گیری داشته باشد و تنها به عنوان راهنما میتواند موضوعات را با سازماندهی پیش ببرد. مراحل اجرای روش تدریس غیر مستقیم به ترتیب زیر است: ‏ معلم هدف و موضوع را به نرمی و با صمیمیت عنوان میکند و از ابراز نظرهای شاگردان استقبال میکند. ‏ معلم دانشآموزان را به ابراز احساسات منفی و مثبت ترغیب میکند و با طرح سؤال کمک میکند شاگردان افکار و احساسات خود را بیان کنند و آنها را به خوبی درک کنند و بشناسند. ‏ دانشآموز به تدریج بینشی می یابد و روابط علی و معلولی بین اتفاقات مثبت و منفی و احساسات و افکار خود را پیدا میکند و معنی رفتار گذشته خود را میفهمد. ‏ دانشآموز در جهت طرحریزی و تصمیمگیری با توجه به مسأله حرکت میکند .نقش معلم در این مرحله روشن ساختن رفتارهای جایگزین است و کمک به دانشآموز برای اجرای بهتر آنها. ‏ دانش آموز گزارشی از اقداماتی که در نظر دارد انجام دهد ،میدهد و اقدامات مثبتتر و یکپارچهتر توسط معلم تشویق میشود و در صورت لزوم برنامهریزی و الگودهی ارائه میشود. ‏ این مراحل میتواند در ی ک یا دو جلسه بنابر صلاحدید معلم یا مشاور و بر اساس پیشرفت کلاس انجام شود .در جلسات بعد همین مراحل به اضافه ارزیابی از عملکرد دانشآموزان و یاری رسانی برای ماندن در مسیر درست اجرا میشود و معلم کاملاً نقش آسانگر و بازتابدهنده رفتار را ایفا میکند. این الگوی تدریس و مشاوره میتواند به صورت فردی و گروهی اجرا شود .موقعیتهای کاربرد آن در مسائل شخصی، اجتماعی و تحصیلی است .مثلاً در کلاس درسی که اکثر دانشآموزان از مسألهای مشترک آزار میبینند و این احساسات منفی بر روند یادگیری اثر میگذارد ،میتوان ساعاتی از کلاس را به بحث و گفتگو در مورد آن به روش غیرمستقیم گذراند یا اگر دانشآموزی در کلاس دارای اضطراب است یا گوشهگیری میکند و به خوبی آموزش نمیبیند ،میتوان به صورت فردی این روش را برای او اجرا کرد تا با کلاس همسو شود. این روش نوعی روش تکمیلی محسوب میشود و کمک میکند دانشآموزان در مورد خود باور مثبت داشته باشند و تحقیقات نشان داده که خودباوری در زمینههای تحصیلی کیفیت یادگیری را ارتقا میبخشد .دانشآموزانی که در زمینه فعالیتهای تحصیلی ،خودباوری بالاتری دارند ،در فعالیتهای درسی ،بیشتر از راهبردهای یادگیری استفاده میکنند. (صوفی و گنجی)1312 ، روش تدریس غیرمستقیم متدی از مشاوره است که برای حل مشکلات احساسی دانشآموزان در کلاس اجرا میشود و با یکپارچه کردن افکار و احساسات گروه میتوان به بهبود عملکرد دانشآموزان یاری رساند. روش آموزش مستقیم یا غیر مستقیم ؟؟؟ روش سخنرانی یا روش آموزش مستقیم یکی از روشهای بسیار معمول مورد استفاده معلمان در سراسر جهان است روش سخنرانی یا روش آموزش مستقیم یکی از روشهای بسیار معمول مورد استفاده معلمان در سراسر جهان است .در روش سخنرانی فعالیت اصلی کلاس درس را معلم خود بر عهده می گیرد و از راههای مختلف ارائه و نمایش دادن مطالب به آموزش موضوعهای گوناگون می پردازد .این روش رو به آن روش نمایشی و روش ارائه نیز گفته می شود .ویژگی مهم دیگر این روش آن است که اکثریت فعالیتهای آموزشی معلم در آن جنبه کلامی دارد و ازاین جهت نام روش سخنرانی به آن داده اند. مانند روش آموزشی دیگر ،در روش سخنرانی نیز بیان هدفهای آموزشی درآغاز هر درس ضروری است. حرکت و جنب و جوش معلم به هنگام آموزش نشان دهنده اشتیاق و علاقه او به کار خود و پیشرفت دانش آموزان است و یکی از عوامل بالابرنده سطح اثر بخشی آموزش معلم است .راه رفتن ،حرکات بدنی ،برقراری تماس چشمی با فرد فرد دانش آموزان ،بالا و پایین بردن صدا ،و موارد دیگری از این قبیل معرف معلمان علاقه مند و پرتحرک است .این فعالیتهای معلم موجب جلب توجه دانش آموزان به درس و افزایش سطح یادگیری آنها می شود. معلم می تواند ازدانش آموزان و دانشجویان خود بخواهد تا از توضیحات او یادداشت تهیه کنند .یادداشت برداری دانش آموزان و دانشجویان از مطالب سخنرانی معلم ،آنها را از حالت غیر فعال خارج می سازد و به شرکت در فعالیت کلاسی وا می دارد. یادداشت برداری به ویژه در مواردی که متن سخنرانی یا ماخذی که بتوان موضوعات ارائه شده در سخنرانی را در آنها پیدا کرد وجود نداشته باشد مفید است. یادداشتهایی که هنگام گوش دادن به سخنرانی تهیه می شوند اغلب نا منظم و در هم و برهم هستند .بهتر است برای استفاده های بعدی این یادداشتها را منظم کرد " .عمل یادداشت برداری برای این سات که محتوای سخنرانی را برای همیشه قابل استفاده سازد؛ بنابراین ،استفاده از مداد رنگی ،کشیدن چهارخانه ،پیکانها ،پرانتز ها ،نمودارها ،و جداول خلاصه بسیار مهم هستند" یکی از ایرادی که به ر وش سخنرانی گرفته اند این است که در این روش آموزشی دانش آموزان و دانشجویان فعال نیستند، حوصله شان سر می رود ،قدرت خلاقیتشان پرورش نمی یابد و صرفاً به صورت گیرنده اطلاعات در می آیند .خلاصه اینکه روش سخنرانی یک روش غیر موثر است. برخی از صاحب نظران از روش سخن رانی دفاع کرده و آن را برای آموزش پاره ای از مطالب مفید دانسته اند. بنابراین یادگیری از طریق مشاوره را یادگیری به شیوه ی غیر مستقیم هم نامیده اند .از آن رو ،یادگیری از طریق مشاوره مانند یک روش تدریس – یادگیری تلقی می شود که اندیشه ها را به عنوان روش مشاوره ای ویژه ،رهنمود های بسیار اثر گذاری برای یادگیری می نمایاند وآن چه در فلسفه وتکنیک های مشاوره های گذشته آمده است ،الگوی تدریس غیر مستقیم را که درخانواده ی الگو های تدریس قرار می گیرد پوشش داده وپشتیبانی می کنند.در مواقعی که هدف آموزش کسب مطالب پیچ یده و انتزاعی و یادگیری مهارتهای سطح بالا مانند تحلیل ،ترکیب ،و ارزشیابی از سوی یادگیرنده است، استفاده از روش سخنرانی مناسب نیست. این روش سخنرانی را باید به معلمان بخصوصی اختصاص داد ،زیرا هر معلمی نمی تواند به خوبی از این روش استفاده کند .زیرا باید ارتباط عمیقی با دانش آموزان پیدا کند. دانش آموزان دراین مرحله ازمجموع تصمیم های اتخاذ شده بهره گرفته وبادرهم آمیزی انواعی از راه حل ها به حل مساله اقدام می کنند .درهم آمیزی راه حل ها واقدامات ممکن ،به دانش آموزان گستره بینشی عمیق تری می دهد .نقش معلم درمرحله آموزش غیر مستقیم ،نقش حمایتی است و بسیار هم مهم است . یکی ازروش های مهم ،در باب دیگرسازی وتربیت ،روش «غیر مستقیم» است .گاهی سخن غیر مستقیم به این معناست که پیامدهنده ازگفتگوی رو در رو با دیگری خودداری میکند و این یا به خاطر دشمنی است که با او داردو او را لایق برای سخن گفتن مستقیم با خود نمیبیند ـ مانند بسیاری از خطابهایقرآنی در رابطه با کافران که پیام الهی به واسطه پیامبر(ص) و در خطاب با آن حضرت بهآنان ابلاغ گردیده است ،برخلاف مؤمنان که به گونه مستقیم مورد خطاب واقع شدهاند کهدر یکی از نوشتارهای پیش بدان پرداخته شد ـ و یا بدین جهت است که پیامدهنده خود رادر مقامی بالاتر از مخاطب خود فرض میکند و او را حقیر می شمرد ،و لذا برای حفظموقعیت خود و پاسداری از آن از راه ایجاد و تقویت توهم این برتری در طرف مقابل ،ازکلام رو در رو با آن شخص پرهیز میکند ،و سخن خود را با واسطه به او میرساند وغالبا این گونه عملکردها بین ریاستمداران و جاهطلبان رایج است. این گونه پیام رسانی همراه با نوعی تحقیر و توهین به مخاطب است و پیغام رسانندهاز این طریق ،حقارت او و دشمنی خود را نسبت به او نشان میدهد. قسم دیگر خطاب غیر مستقیم ،خود از روشهای تربیتی است که شخص مربی پیام خویش رانه با صراحت بلکه به صورتی آن را به فرد یا گروه مورد تربیت خود منتقل میکند که درعین حالی که آن شخص یا گروه خطاب را متوجه خود احساس میکند از تحریک احتمالیاحس اسات و عواطف آنها و احیانا مقاومت در پذیرش آن نیز جلوگیری کرده است .اهمیت اینشیوه در تربیت وقتی نمودار می شود که به کم اثر بودن روش مستقیم بویژه در جهانامروز و نسبت به نسل جوان توجه داشته باشیم. مصادیق روش غیر مستقیم پیامرسانی و تربیت به شکل غیر مستقیم به چند صورت است که بدان میپردازیم. 1ـ ابهام. گاهی لازم است مربی ،برای انتقال پیام تربیتی و اصلاحی خود ،صاحبان یک صفت یاکار زشت را که در مجلس او حضور دارند به صورت مبهم ذکر کند و نامی از کسی به میاننیاورد مثل اینکه بگوید« :برخی از مردم دارای فلان صفت زشتاند و آنان چهبدمردمیاند »...و سپس در تقبیح آن صفت و یا کار ناشایسته با آنها سخن بگوید .و یااینکه در حضور آنان دارندگان صفت متضاد با آنها را تحسین و تمجید کند مثلاً بگوید : «...بعضی افراد یا گروهها دارای چنین ویژگی هستند و خوشا به حال آنان ...». از خصوصیات ا ین صورت این است که شنونده برکنار از تأثیرات و نفوذ شخصیتها وجمعیتهای خاص در قضاوت خود ،آزادانه در باره زشتی و یا خوبی یک رفتار خاص به داوریمینشیند و نگاه خود را تنها به خود عمل معطوف میدارد و نسبت به وجود یا عدم آن درخود ،به درستی میاندیشد. در سیره رسول خدا(ص) آمده است« :هر گاه از کسی کاری که در نظر آن حضرتناخوشآیند بود صادر میشد نمیگفت چرا فلان شخص این کار را کرده است بلکهمیفرمود :چه شده است گروههایی از مردم را که این گونه عمل میکنند و این چنینمیگویند .بدین صورت آن حضرت از آن کار نهی میکرد بیآنکه نامی از کننده آن عمل بهمیان آورد». 2ـ تطبیق. نقل یک داستان و یا نمونه تاریخی گاهی به منظور ارائه الگو و اسوه است تا شخصمورد تربیت وضعیت روحی و اخلاقی خود را با آن مورد معرفی شده ،تطبیق داده و همسوکند ـ که در این خصوص در مباحث آینده سخن خواهیم گفت ـ و گاهی هم به منظور انتقالپیام و رساندن یک حقیقت اخلاقی و انسانی به دیگری انجام میپذیرد .در صورت نخست،کار تطبیق به عهده فرد و یا گروه مورد تربیت واگذار می شود و کار مربی صرفا نشاندادن نمونه مناسب است ،ولی در صورت دوم ،نقل داستان و یا نمونه تاریخی ،ابزاری برایان تقال پیام است و شخص مربی وضعیت رفتاری و منشی شخص مورد تربیت خود را ،بر موضوع ومحتوای آن تطبیق کرده و از این طریق بدو میفهماند که او نیز به آنچه در قصه آمدهگرفتار است و باید در وضع خود تجدیدنظر کند. 3ـ عطف خطاب به مخاطب فرعی. از صورتهای رایج این نوع از خطا ب این است که مربی برای رساندن آراء و افکارتربیتی خود به شخص یا گروه مورد نظر خویش وجهه سخن خود را متوجه شخص سومی میکند وبا اینکه در حقیقت مخاطب اصلی دیگرانند او را در ظاهر به عنوان مخاطب برمیگزیند واز این طریق ،اصطلاحا به عنوان «ایّاک اَعنی و اسمعی یا جاره» یاد میشود. و این صورت به دو شکل عملی میشود. الف ـ اشتراک در وضعیت. بدین صورت که سوژه تربیت خود را با مخاطب همردیف و از لحاظ روحی و اخلاقی مشترکمیداند و با عطف خطاب بدو از سوی مربی ،در حقیقت خود را هم مخاطب او به حسابمیآورد گرچه به ظاهر و از جنبه دستوری روی سخن را متوجه خویش نداند. ب ـ اولویت. گاهی مربی به خاطر اهمیت یک موضوع و نشان دادن این اهتمام به افراد مورد نظر اثرات آموزشی وپرورشی درادامه وپایان این مبحث به اثرات آموزشی وپرورشی روش تدریس غیرمستقیم اشاره خواهیم کرد باتوجه به اینکه محیط کار وفع الیت دراین روش غیردستوری است وفعالیتها به صورت مستقیم تجویز نمی شود معلم سعیمی کند تافراگیر زمانی به خودفرمانی برسدوفراگیر باشناخت خود وپرورش بیشتر خودبه موفقیت دست یابد . لذا اثرات آموزشی در این الگووابسته به توفیق در پرورش قوای درونی فراگیر است.فراگیر باکنکاش دردرون خود به رشد عاطفی رسیده وخودپنداری خویش را توسعه می بخشد تاجایی که به نیازهای خود واقف میگرددودرقبال این شناخت خود احساس مسئولیت خواهدکرد. دراین روش پاداشها درونی است ورضایت مندی فراگیر بالاترین پاداش برای وی می باشد.شناخت خویشتن واتکا به خویش چیزی است که جای هر پاداش را می گیرد.ارزشیابی پیشرفت نیزبه صورت خودسنجی متجلی می شود تاارزشیابی از سوی معلم ودرنهایت فراگیربااگاهی از خودوارد جامعه می شود وفراگرفته است که چگونه درصورت برخورد بامشکل به حل آن بپردازد. منابع: جویس ،بروس ،ویل ،مارشال ،کالهون ،امیلی .) 2002( .الگوهای تدریس (ترجمه محمدرضا بهرنگی) .تهران :نشر کمال تربیت. صوفی ،صلاح ،گنجی ،حمزه .)1312( .تدوین مدل ساختاری برای پیشبینی پیشرفت تحصیلی از طریق عزت نفس کلی، خودپنداره تحصیلی ،راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و انگیزش تحصیلی خودمختار ،مجله مطالعات روانشناسی تربیتی، .199-123،)10(۱