درسنامه کامل فارسی ششم دبستان همراه با پاسخ تمرین ها

صفحه 1:
زنگ علوم وقنى محيط اطرافمان رابا دقت مشاهده كنيم. ممكن ست سؤالهابى در ذهتمان ايجاد شود و باسخ أن را بيش بينى كنيم نکته: رای مشاهده‌ی دقيق بايد از حواس يتكانه (بينابى. جشابى. بويايى. شتوابى و لامسه) استفاده کنیم. مثال: جرا بعضى از فرفره جرخان كاغذى ديرتر به سطح زمين ‎Sang‏ ‏اببشربينى: هر جه بهنلى بال فرفردى جرخان كاغذى بيشتر باشد. فرفره ديرتر به زمين مىرسد براى بررسى ببشربيتى بايد به صورت زير كاوش كنيم: الف) جه جيزى را بايد تغيير بدهيم؟ اب) جه جيزى را بايد اندازه بكيريم؟ ج) جه جيزى را نبايد تفيير بدهيم؟ درباردى مثال قرفرههلى جرخان كاغذى بايد مراحل زير را مراى بررسى بيش ببتى على ‎os‏ الف) بايد يهنلى بال فرقرة را تغيير يدهيم نب یدزمان زهاعردن فزرنا ما خی وین هزین نادرگ ‎0S‏ هرچه زمان را بت ری کنم.مشاهددی ما دقخترخواهد ود ‏ج) ارتفاعى كه از أنجا قرفردها را رها مىكنيم. طول دم فرفرهاء طول بال ‎steeds‏ ‏تین فررا ای یر یی ‏وموس یمیس هزین رآنچسین 8 راشيو طلون مس ‎Ped yell pdad‏ ‏کاوش را بیان کنیم. ‏در متلفرفه‌های چرخان کغذی. فرفای که بل پهن‌تری درد دور بهسطح زمین می‌رسد؛ در نتیجه هر ‎PORE JL‏ باشد. زمان رسيدن أن به سطح زمين طولانىتر م شود ‏هر تفييرى در فرفردى جرخان كاغذى ايجاد كنيم در زمان فرودأمدن أن تأثير دارد. مثلآ اكر طول بال ا يهتلى بال فرفره را کر كني با كيردى بيشترى به فرفره أويزان كنيم ويا جرم كاغذى كه با أن فرفره را مىسازيم زياد باشدء قرقره زودتر فرود مىأيد ب توجه به تارج بهدست آمده در ما ال می‌توايم گوبيم ار تمم شرایط رای فرد دو چتر از یکسان پاش چترازی که چتر ‏نجات بزرگ‌تری دارد آهسته‌تر به سطح زمین می‌رسد. ‎ 

صفحه 2:
درس در یک نگاه مراحل کاوشکری الغ مشاهدبی دقیق He z ‏الف) چه چیزی را تغییر بدهیم؟‎ پرسش‌های درس ۱ ۱ چگونه می‌تونيم یک مشاهده‌ی دقیق داشته باشیم؟ ۴ بای برسی پیشبیتی زیر جه جيزى را بايد ندازه بكبريم؟ #هر جه يهنلى بال فرفردى جرخان كاغذى بيشتر باشد. قرقره د به سطح زمین می‌رسد» ؟: مىخواهيم بانیم «چای در وان فزی زودتر خنک می‌شود با در لبون شیه‌ای؟» الف) پیش‌بینی خود را بنویسید. ) برای بررسی پیش‌بیتی خود چه چیزی را تفییر می‌دهید. ج) براى بررسى بيشربينى خود جه جيزى را نداه مىكيريد؟ د) برای بررسی پیش‌بینی خود چه چیزهایی را تفییر نمی‌دهید؟ 1 در کاوش به روش علمی, كدام يك ديرتر اتفاق مىافتد؟ الف) فرضیه‌سازی . ب) طرح پرسش. ج) آزمایش فرضیه د) تتیجه‌گیری براى لينكه بدانيم «جه خاكى براى رشد كياه مناسبتر اسست؟» بايد جه جيزى را تفبير بدهيم؟. ALF goes oe ‏ج) مقدار خاک‎ SB ale etal ‏بای اه فرفردی چرخان کاغذی دیورب سطح زمين برسد بايد أن را جكونه بسازيم؟‎ ۳ الف١)‏ كيردى بيشترى از أن أويزان كنيم. ب) طول بال قرفره را بيشر كنيم ج) بهناى بال فرقره را كمتر كنيم. خاي كاغدى كه وزن بيشترى ارد قزقزة را بسازيم. 

صفحه 3:
ماده تغيير مى كند ما در زندكى ‎lish ti‏ داريم و براى برطرف كردن اين نيازها مواد اطراف خود را تغير مىدهيم؛ مثل: تكه كردن نانء روشن كردن كبريت. بخئن غذاء تا كردن لباس. تغيير فيزيكى به تقییری که در آن شکل, ناه و حالت ماده‌ی ویه یر میکند اما جنس و عواص آن (مل بو رنگ و من :2 تغيير فيزيكى مىكويند. در تغببر فيزيكى: ماددى جديدى به وجود نمى أي مثال: حل شدن شكر يا نمك در أب. تاكردن لباس» شكستن شيشه. يخ زدن أبء بافتن يا دوختن لباس. توا با تفر یکی می‌ تون یه شکل قبلی و زگرد ملً ی تکد نع زد و خبارهآب شب نکته در چرخه‌ی آب در طبیعت, همه‌ی تغیبرات فیزیکی است. ‎peat‏ قیمیاین: به تفييرى كه در آن ماددى أوليه به ماددى جديدى تبدیل می‌شود و رنگ بو و مزهی آن تغییر میکند؛تفیبر شیمیایی می‌گویند متال:پختن نان و غذاء فاسد شدن غذاء ترش شدن هشم و اكوارش غذا در بدن و سوختن شمع, كبك شنين تان واميوف يوؤسيدن لاشهئ حنيوانات و كياضان خرن خاكنة ‎wale pat‏ تشکیل حیاب‌های گاز و آراد شدن تور و گم از تدانه‌های یک تغیر تدس عقيو رك مويه ذو ‏كاهى تفبيرات فبزيكى و شيميابى به دنبال هم اتفاق مىافتنده مثلأ وقثى تخممرغ را در ظرف مى شكنيم؛ تیب فیزیکی اقا مى - افتده ولى وقتى أن را روى شعله قرار مودهيم و م بزيم: تفيير شيميابى اتفاق ‎ge‏ ‏اكر قت را بكوبيم ويا در أب حل كنيم تغبير فيزيكى اتفاق مىافتده ولى اكر قند را روى شعله قرار بدهيم مسوزد و سيادرنك مى - شود و تفیبر شیمیایی رخ می‌دهد. ‏عوامل مؤثر در سرعت تغيير مواد ‏بعضى از عوامل م توانتد سرعت تغيير مواد را كم يا زياد ند ‏© زياد شدن دما باعث زياد شدن سرعت تفبير بعضى از مواد م شوده مثلأ شكر در جلى داغ زودتر حل مشو مواد غثابى در بيرون از يخجال و محيط كرم زودتر فاسد مىشوند. ‎Je ‏ید شدن رطوبتباعتمی‌شود هن زودتزنگ بزند ‎ 

صفحه 4:
درس در یک تک تغبير فيزيكى »تفييرى كه در أن شكلء اندازه وحالت ماددى اوليه تقيير مىكنده اما جتس أن »در اين تغيير ماددى جديدى به وجود نمىأيد. ‎cl‏ جرخدى أب در طبيعت, كوبيدن قند. شكسئن ‎whee ‏تنیبری كه در أن ماددى اوليه به ماددى جديدى تبديل مىشود و ركه بو و مزدى أن تفيير مىكند. ‎ale pat‏ تشكيل حبابهلى كازء أزاد شدن تور و گرم از نشانه‌های این تفییر است. ‏*» مواد حاصل از اين تغيبر را نمئتوان يا به سختى مىتوان به مواد اوليه تبديل كرد. ‏@ مان سوختن قند. يختن تان و غناء فاسد شدن غذاء كيك ردن ميوه و ‎in as‏ تغييرات سريع انجام م شوند. ‎al ©‏ سوختن جوب كبريت. سوختن بنزين و ‎Spat gies © aS ©‏ كند انجام مى شوند. مانن: زنگ ودن آهن, درست کردن ماست با دوغ و ‏رنگ کردن سطح اجسام آهتی © قبرمالى و يا روغنمالى سطح اجسام أهنى پوشاندن سطح اجسام آهنی با پوششی از جنس پلاستیک ‏تغییرتی که بهنفع ما هستند؛ مل پختن غذاءتبدیل گل به میوه و تفیبراتی که به ضرر ما هستند؛متل: سوختن جنگل,زنگ زدن آهن وا ‏© تغييراتى كه با خالت انسان صورث م ىكيرنده مثل: کندن زمین, صاف کردن جاده ساختن توئل و ‏© تفیراتی که بدون دخالت انسان صورت م ىكيرنده مثل: تغبير فصلهاء تبديل كل به ميوهأ : ‎ 

صفحه 5:
پرسش‌های درس ‎cate A‏ کلمه‌های مسب کامل کنید در چرخه‌ی آب همه‌ی تقبیراث سس چتس ماده در تفیپر مس عوض می‌شود. آهن در محیط مرطوب. .سسس....... (زودتر - فيرقر) زنك میزند در مومی کیک زده: غیر سس (فیزیگی - شیمییی) رخ داه است. سرعت حل‌شدن شکر در چای داغ از چای سرد است. مي سر گر یک یتسه یکی - هیمیای) آنه - جنس و خواص ماده در فییر سس -رطویته سرعت زنگ زدن ميخ أغنى وا ............ م كند. ‏- افزايش دما اعت می‌شود سرعت قاسد شدن گوشت س.. ‏۲ فیب فیزیکی چهتوع تغیبری است؟ براى أن يك مثال بتويسيد. ‏*. تفيبر شيميابى جه نوع تفييرى است؟ برا أن يك مثال بنويسيد ‎Sit ne ‎ ‏دییرحی مین ‏۵. هر یک از تیبرهای زیر را در جدول داده شده بتویسید. «صاف کردن جاده ‏شکوفهبه موه - ساخت تنل - کندن زمین» ‏با مخالت اتسان ‎ ‎ ‏بدون دخالت انسان ‎eS gal edt Galak GSD) ‏تفيير فصلها - زد شدن برگ درختان - ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 6:
رنگین کمان ریس تبلق مقر قی سای شرم تیآ به رای که ممومرطا ق مسسدم نمی رنكهاى كوناكون نور خورشيد را از هم جدا م كنند و رنكي نكمان به وجود مىأيدد رنگینکمان ‎lil SU leisy»‏ ديده تمىشوده جون قطرههاى أب در أسمان تيستند. ‎LSE,‏ از بالابه بابين از ‎٠‏ رنك (قرمز. تارتجى. رد سب ی یی و بنفش) تشکیل شده ست. ‏انكته براى ديدن رتكي نكمان بابد يشت به أفتاب بايستيم. ‏منشور ‏منشوره وسیله‌ای از جنس شیشه یا پلاستبک است. به وسیله‌ی متشور در آزمایشگه:نورسقبد را تجزیه میکنند؛یعنی رنگ‌های مختلف نور را از هم جدا مىكنند. در هتكام تشكيل رتكينكمان, قطردهاى آب نقش منشور را دارند ‏نکنه: در طبیعت گاهی نور به هنكام عبور از يك قطردى آبء به رنگ‌های سازندهاش تجزیه نمی‌شود؛ بلکه تصوير پشت قطره‌ی آب. درون قطره‌ی آب تشکیل می‌شود و قطرهی آب مثل یک ذردبین عمل می‌کند. ‏کانون عدسی ‏كر نور خورشيد به ذرهبين (عدسى) بتابد. ذردبين نور خورشيد را در یک نقطه جمع می‌کند و گرمای زیادی در این نقطه یجاد می- ‏شود. به ان نقطه‌ی نورانی کانون عدسی می‌گوييم. ‏ویزگی کانین مس اگر مسین را مر مقلبل تور خورشید قرار جهیم ویک کافذ,را برای مبتی طولاتی مر كانون مدستن قرار دحیم ‏می‌سوزد؛ چون میزان گرما و تور در کاتون عدسی زیاد ‏ ‏فاصله‌ی کانون تا عدسی در عدسی‌های مختلف متفاوت اسث و یه ضخامت عدسی بستگی دارد هر چه عدسی باریکتر بشد. فاصله‌ی ‏کانون تا عدسی بیشترمی‌شود. ملد شکل 0( چون عدسی شخیمتر است. نون به عدسی نزدیک است؛ ما در شکل (۳) چون نت ایک ان نون از عدبی دز نت ‏نكته: ساعتسازان و جواهرسازان جسم را بين عدسى و كانون عدسى قرار مىهند تا أن را بزرك و مستقيم ببيتند. ‎ 

صفحه 7:
anew as ‏وجود قطرات آب در آسما‎ ۱ ‏شرابط تشكيل و ديدن رنكينكمان بجود قطرات اب در أسمان‎ ‏تاببدن نور خورشید.‎ ۲ ‏پشت به خورشید فا بگريم‎ ۳ ‏قرمز, ارتجى, زرده سبزء أبى, تيلى؛ بنفش‎ cal AM ‏رتكي نكمان‎ GIS ‏درست كردن رنكي نكمان‎ las »با استفاده از لولدى شفاف یک خودکار ‎UE‏ استقاده از متشور وسیه‌ای از جنس شیشه یا پلاستیک است. با کمک آن در آزمایشگاه تور سفید را تجزیه م ىكنتد. © وسيلداى براى ديدن اجسام با نوشتههلى ريز ‎ae‏ أن ازشيشه يا بلاستيك شفاف است. ‏© أن را به شكل عدس مىسازنده به همين دليل به أن عدسى هم مىكويند. ‏ليوان شيشهلى بر أب يا بطرى شيشهاى برأمددى پر لب مانن ذربین عمل مىكند. ‏»نور خورشيد را در يك نقطه جمع مىكند و كرماى زيادى در ابن نقطه ايجاد مىششود كه به أن كانون عدسی می‌گویند. ‏ویزگی‌های کائون عدسی ‏در ابن نقطه نور و كرملى زيادى وجود دارد. فاصله‌ی آن با عدسی به ضخامت عدسی يستكى دار هر چه ضخامت عدسی کم‌تر باشده ‏فاصلدى كانون عدسى تا عدسي: بيشتر موشود. ‏ویژگی‌های تصاویر ساخته شده با عدسی ‏#اكر جسم بين كانون عدسى و عدسى قرار بكيرد. تصوير أن بزركتر و مستقيم از بشت ذردبين ديده مى شود کر جسم خارج از كانون عدسى قرار بكبردء تصوير أن وارونه روى برده تشكيل مى شود ‏»ميكروسكوب ‏تکوپ ‏دوریین عکاسی ‎ 

صفحه 8:
پرسش‌های درس ۳ جاهای خالی را با کله‌های مسب کامل کنید رای نک کردنزگیکما سناسا ای لسعو اناي یی يده مس ؟: در أزمايشكاهء نور سقيد را به وسيلهى ............. تجزيه م ىكنند. ۴ در هنم تشکیل زنكينكنان. ‎ans‏ أب ند اند 5 كهتسالان براى خواندن توشتههاى خيلى ريز از ............ استفاده مى كنند. ليوان شيشهلى ير از أب مثل ...........- عمل مى كند. ان 0 ندید سيكت وسار مسد قاف مقي ‎tll A‏ كانون عدسى تا عدن يه س.ب...... عدسى يستكى هار ‎٠١‏ ذردبين نور خورشيد را در يك نقطه به تام ............ جمع مى كند. ‏۲ درست یا نادرست بودن جمله‌های زیر را مشخص کنید. ‏رنگین کمان. در روزهاى كاملاً أفتابى ديده نمىشود. درست ۲ نادرست ۲۳ ‏ور خورشید از هفت رنگ تشکیل شده است. ‎Det Oe,‏ ‏؟: هميشه قطره‌های آب تور را تجزیه می‌کنند ‎Denies‏ ‏۴ منشور.نور خورشید را در یک نقطه جمع می‌کند. ‎Dew tO cus‏ ۵ یکی از رنگ‌های تشکیل دهنده‌ی تور سفید. رنگ تیلی است. ‎De tO us‏ ۶ در کانون غدسی میزان گرما کم است. درست آ] تادرست ۲0 ۷ در ساشت دورپینشکاری از منشور ستفدهشده است: درست ۳ تدرست ۳ ۳ بهپرسش‌های زير ياسخ دهيد ‎٠‏ نحودى تشكيل رتكينكمان در أسمان را توضيح دهيد ‏؟ با استفاده از جه وسايلى در منزل مىتوانيم نور خورشيد را تجزيه كتيم؟ (؟ وسيله ‏؟. دو روش براى درست كردن رنكينكمان بتویسیدد. ‎ 

صفحه 9:
برگی از تاريخ زمين فسیل ميليونها سال بيش. موجوداتى بر روى كردى زمين زندكى مىكردند كه امروزه از بين رفتعاند و متقرض شددانده مثل: دايناسورهاء از جانوران. كباها ‎ge J eae‏ كباهان و ‏زمينشتاسان با حقارىهابى كه انجام دادمائدء اثر و بقاياى بدن بعضى از موجودات را بر زوى ستكها بيدا كرددائد وبا مطالعدى أنها اطلاعات زيادى ذرباردى كفشتهى زمين به دسث أوردماند. ‏ابه أثارو بقابلى بر جاق ‎fase‏ كياهان و جانوران يس از کشت ننالهافسیل م ىكويد. ‏فسيل هر جاندار به خود أن جاندار شباهت دارد. با مطالعدى بخشى از بدن جاندار مىتوان ويزكىهلى ديكر أن جاتدار را تيز شناسایی كرد. مثلااكر فسيل ردياى يك جاندار شبيه سم باشد. متوجه مىشويم كه أن حيوان كيادخوار يوده و هر أن متطقه عكياه وجود داشته. يا اكر اندازمى فسيل يزرك باشد. مىتوانيم حدس بزنيم كه أن جاندار جندى يزركى داشته اسث. ‏زمينشتاسان برلى بيدا كردن فسيلها لايمهاى رسوبى را مطالعه مىكنتده جون باق ماتددى بدن جاندار به وسيلدى رسوبات بوشيدة و دفن مىشود و كمكم به فسيل تبديل مىشود. ‏اگر زمین‌شناسان فسیل بيدا كنتد, با ابزار متاسب و با دقت آنها را از ميان لايدهاى رسوبى خارج مىكتند. ‏درس در یک نگاه ‏© به آثار و بقاياى برجاىمانده از كباهان و جانوران بس از كشت سالهاء فسيل می‌ویند. زمین‌شناسان بای پیداکردن فسیله لیه‌های رسوبی را مطلعه میکنند ‏شرایط لام بای تشکیل فسیل ‏*» وجود قسمتهاى سخت در بدن؛ ماننذ: استخوان. دنفان: صدف و دورماندناجزای بدن جاندر از عوامل تجزیهکننده:منن: هو تور و © بوشيددشدن بدن جاندار به وسيلدى رسوبات و كلولاى ‏*» افتادن جانور مرده به كف دريا © ازبين رفتن قسمتهاى نرم بدن جانور و مندن قسمت‌های سخت بدن »© پوشيده شدن قسمت‌هایبایمنده‌ی بدن جانر توسط گلولای فشارلابه‌های روبی بر لابه‌های زیری و تشکیل فسیل ‎ 

صفحه 10:
چنس و رنگ هر لیه با لایهی دیگرفرق درد. لبه‌ای زیرینقدیمی‌تر هستند #ميزان فسيل جانوران ساكن خشكى كمتر لست زيرا بدن أنها بيشتر در معرض تجزيه شدن است. © ميزان فسيل حشردها و بىمهردها كمقر از ساير جانوران است زيرا بدن أنها قسمتهاى سخت ندارد و زود تجزیه می‌شود. #»احتمال تشكيل فسيل كباهان كمتر از فسيل جانوران استه زيرا قسمتهاى سخت ندارند و زود تجزيه م شوتد. © شناخت موجودات قديمى و ساختمان بدن آنه ©» شناخت محل زندگی و نوع غذای موجودات قدیمی © آشنابی با آب و هوای زمان‌های مختلف زمین *» تعبین شکل و وضعیت خشکی‌ها و دریاهای زمین پرسش‌های درس ۲ ‎cate A‏ کله‌های مناسب کامل کنید - یکی از شرابط لازم برلى تشكيل قسبل وجود قسصتهاى ...........- در بدن جانوز اسسته -امكاق فشكيل فيل :فاش يب از فسیل کبوتر استد ‏مکانتشکیل فسیل چانرن ساکن خشکی, ...ب ال جنران سکن دیا است. ‏- بيدا شدن فسيل سرخس, نشان دهند‌ی آب و هوای سس در گذشته است. ‏مکان تشكيل فسيل بروانه .از فسیل حون است. ‎gaa +‏ امالس ‎a‏ فای.- سس لاس زادی ری ‎ott‏ رسيو بد مسد بازيم - امکان تشکیل قسیل حشرات. از میرن است. ‏۴ یل چیست؟ ‏* از فسيل رديلى يك جاندار به جه جيزى م توانيم بى ببريم؟ ‎F‏ جرا زمينشتاسان براى بيدا كردن فسيلهاء لايدهاى رسوبى را مطالعه مىكتندة؟ ‏ف شرايط لازم براى تشكيل فسيل را بتويسيد. ‎ 

صفحه 11:
ماهیچه .بازوى دست خود را لمس كنيد. قسمتهاى نرم زير بوست دست» ماهيجه و بخش‌های سفنهاستخوانهاهستند أنجه را كه كوشت م ناميم. همان ماهيجه تام دارد. ماهيجدها شكلهاى كوناكونى دارند و در بخش‌های مختلف بدن ما مل معدهه قلب و .. قرار دارقد ماهيجدها باعث مى شوند كارهاى مختلقى را انجام دهيم؛ مثل صحبث كردن: خنديدنء ره رفتن و انواع ماهيجه ماهیچه‌های ارادی: حرکت ماهیچه‌های ارادی توسط ما کنثرل می‌شود. زمنی که ‎Iya‏ لیم آن‌ها را حرکت دهیم با نيجدهاى ارادى: حركت ماهيجههاى ارادى تو. مىشود. يعنى هر زمانى كه بخواهيم مىتوانيم أنها را حركت دهيم با مانع حركت آنها شويم؛ مثل ماهيجههاى دست. با و انكشتان. ماهيجههاى غبرارادى: حركت ماهيجدهاى غيرارادى دست ما نبست و خودشان خودبهخود و با فرمان مغز و نخاع كار مىكننده مثل حرکت ماهیچه‌های معده که باعث هضم غذا مى شوند و حركت ماهيجدهاى قلب كه خون را در ركها به جريان درمى أورند. تعومی حرکت استضوان‌ها ملهیچه‌طا به سياه وسل ‎gga dh lpn‏ یچ ‎si Sp gly‏ متلً وقتی م‌خواهید ساعد خود را روى بازو خم كنيد. ماهيجدى روى بازو كوتاه مى شود. ماهيجههاى يش بازو كشيده م شود و استخوان ساعد به سمت بالا حركت می‌کند.وقتی می‌خواهید ساعد خود را به حالت اوليه بركرداتيدء ماهيجدى بشت بازو كوتاه مى- شودء ماهيجدى روى بازو كشيده مىشود و استخوان ساعد به سمث پایین حرکت می‌کند. so iss ‏سعط‎ ‏ص‎ ape 2103 7 كوشت و تخممرغ براى رشد ماهيجهها لازم است. ورزش كردن باعث نبرومند شدن ماهيجدها م شود. 

صفحه 12:
در بدن ما تعداد زيادى استخوان وجود دارد كه شكل و اندازدى أنها با هم فرق مى كند. مجموع استخوانهاء اسكلث درونى بدن مارا تشكيل مىدهد. اسكلت شكل بدن را مىسازد. استخوانها با رشتههاى محکمی به هم وصل شد‌اد Sas جابى را كه دو استخوان به هم وصل ‎Jae ta‏ می‌گوييم.مفصل باعث حرکت استخوانها م شود Seatac SS Spy ‏ز‎ ee gu ach ec ese Jas ape Jee ‏نوت است. غضروف مانع ساببدكى استخوانها مىشود.‎ ستون مهره‌ها در يشت كردن و كمر خود مىتوانيد ستون مهردها را لمس كتيد. ستون مهرءها از تعدد زبادی مهره درست شده است. هر مهره یک سوراخ دارد. از روى هم قرار كرفتن مهردهاء لولهاى به وجود مىأيد كه نخاع در أن قرار دارد. در بين مهردهاء غضروف وجود دارد. سنون مهره‌ها باعث خم و راست شدن بدن می‌شود. استخوان استخوان زنده اسث واز مواد محكمى ساخته شذة اسث. اكر به استخوان ضربه وارذ شودء ممكن است ترك بردارف يا بشكند. ذر اين صورث بايد آن را چ گرفت. این استخوان ثابث بماند و زودتر جوش بخورد و ترمیم شود. پزشک براى إينكه ميزان أسيبديدكى استخوان را تشخيص بدهد. دستور مىدهد از أن عكس بردارى كتند. رادهاى مراقبت از استخوان ‎١‏ خوردن لبنات کافی و فا كرفتن در معرض أفتابء باعث رشد و محكم شدن استخوانها موشود ‏ورزش روزاته ‏فرست تعستن ‏حمل درست کولهپشتی ‏مغز و نخاع ‎ 

صفحه 13:
مرول وقزدانمی عنبی کارهای ین نت سس وه هام ‎ogc‏ قت ملي مق بمو سل قل هما را ‎aa gee‏ نخاع در کنترلفعلیتهایبدنبه فز کمک می‌کند. رقو حصي رز دارم یه از تخان‌هاي ‎lis Jes ose‏ نخاع. درون ستون مهره‌ها فرر دارد. جنس ستون مهره‌ها از استخوان |. سلول عصبی سلول عصبی. سلولی بل و درز است تا یامهای عصبی با سرعت زيادى منتقل شود هر مفزو نخاع ميليونها سلول عصبى وجود دارد. ابن سلولها دستورهایلزم اه بخش‌های مختلفبدن صادر می‌کنند. js ees, به مغر و تخاع ميلبونها سلول عصبى وصل است. إين سلولها مثل ركدهاى خونى در سراسر بدن ‎ae ay hy‏ م ىكويتد كار رشتههاى عصبى (اعصاب) رساندن فرمانهاى مغز و نخاع به بخشهاى مختلف بدن و رساندن بيام بخشهاى مختلف بدن به مغز ‎UG eta‏ وا تددم کیرد دما را حو ‎apie a pt ln lt ale eo clo GAR GIN LINE‏ هاى بازو مىدهند. ماهيجدهاى روى بازو كوتاه مىشوند و ماهيجههلى يشت بازو كشيده مى شوند و استخوان ساعد بلا مىأيد و روى بازو خم می‌شود. 

صفحه 14:
پرسش‌های درس ۵ جاهای خالی را با کله‌های مسب کامل کنید - جابى را كه دو استخوان به هم وصل شددائك ...........- می‌گویند. apd ‏هه سس هس‎ Ji - ستون مهرا اعدا یی سس فوست شده استه - از روی هم قرر گفتنمهرا وهای به وجودمی‌آید که .سس در آنقا درد - نخاع در كنترل فعاليتهاى بدن به کمک می‌کند. - يبام مفز و نخاع از طريق -......... به سرلسر يدن متتقل م شود - قسمت‌های ترم زیر پوست دست, نام درد - وفتى مىخواهيد استخوان ساعد خود را روى بازو خم كنيد. ماهيجدى روى باز .-. ۲ بخش‌های سقت زیر پوست دسث جه جيزى هستتد؟ ۳ کار ماهیچههای قلب چیست؟ ۴ تا کشیدهشدن ماهیچه‌ه ‎Cal‏ عرکت چه چیزی می‌شو؟ ۵. شکل بدن ما یه خاطر وجود چه چیزی است؟ 2 جه جيزى ماع ساییدگی ستخون‌ه می‌شود؟ ¥ تعريف كنيد a سلول عصی: ۲. نحومی حرکت استخوان ساعد را بتویسید. ۲ چه چیزهاییبه رشد و نیرومند شدن ماهیچه‌ها کمک می‌کند؟ براى اينكه اسنخوان أسيبديده. درسث جوش بخورد و ترميم شود جه بايد كرد؟. ‎lal,‏ مراقيث از استخوان را بنویسید. (۳ مور ‏۵ ماهيجدها جكوته باعث به حركت درآمدن استخوانها مىشوند؟ ‏۶ عصب چیست؟ چه کاری در بدن انجام می‌دهد؟ ‎ 

صفحه 15:
چشم ما به کمک چشم‌هایمان می‌توئيم بينيم و از محبط اطرافمان باخبر شویم. چشم. اندام کروی‌شکل و مخصوص حس بینابی است. بیشتر قسمت‌های چشم درون استخوان سر قرار درد و توسط آن محافظت می‌شود. ما فقط بخش کوچکی از چشم ‎tee)‏ قرنيه. مردمى) را مىبينيم. ee gus 500 شفافی است که بخش جلوی کره‌ی چشم (عنببه و مردمک) را میپوشاند و خارجی‌ترین لایه‌ی چشم است. عنبیه:بخش رتگی چشم است. مردمک: در وسط عنیه ور اد وب شکل دبای ‎Bil‏ ديده مى شود کار مردمک: نوری را که به چشم وارد می‌شود تنظیم می‌کند. با زیاد شدن نوره مردمك تنك مىشود تا نور كمترى وارد جشم شود. با کم شدن نوره مردمك كشاد مىشود تا تور بيشترى وارد جشم شود. عدسی: پشت مردمك قرار دارد. كار عدسى. تشكيل تصوير اجسام روى برددى شبكيدى جشم اسث. شبكيه: در عقب كردى جشم قار دارد. شبكيه سلول هاى وبزاى دارد كه نور را دريافت مىكتند. عصب بينابى: رشتدهاى عصبى هستند كه ييامهاى بيتابى را از برددى شبكيه به مغز منثقل م ىكتند. مراحل تشكيل تصوير در جشم ‎١‏ نور أز قرنيه عبور مىكند و وارد مردمك می‌شود. ‏خارج از درس: عنبيه با قباض و انبساط خود براساس تور محبطه اندازهى مردمك را تنك و كشاد مىكند نا تور كاقى وارد جشم ۲ نوز بس از عبر از مردمك توسط عدسى جشم جمع مى شود و تصوير كوجكتر و وارونه روى برددى شبكيدى جشم إيجاد مى- ؟: سلولهلى ويزدى نور در شبكيه تور ا دريافت مىكنند و يبام ببنابى را از طريق عصب بينابى به مغز منتقل مىكنند. مغز تصوير راابه حالت اول برمى كردائد و أنجه را كه ديددايم برايمان تفسير مى كند. ‏مراحل تشکیل تصویر در چشم در یک نگ ‏نوربزتاب شده از جسم ‏ قرنيه © مردمک عدسی ‏ شبکیه ‏ عصب بيتابى © مفز ‎ 

صفحه 16:
SS oe ‏جشم ما زماتى يك جسم روضح می‌بند که تصویرآن روی شبکبه تشکل بشود‎ نزدیک‌بین هر برخى افراد. تصوير اجسام دور به طور واضح روى شبكيه تشكبل نم شود براى همين آنها نمىتوانند اجسام دور را به خوبى ببينند؛ ولى اجسام تزديك را حوب مىبيتند. جشم إن افراد نزديكبين ا دوريين برخی اراد جسام زدیک را به خوبى نمىتوانند ببيننده اما اجسام دور را خوب موبينند. جشم اين افراد دوربين با كمك عدسى (عينك) مىتوان مشكل اين افراد را حل كرد pti bk ti بلكها روى جشم را م يوشانتد وز ورود كرد و خاك به أن جلوكيرى مى كنند. اكر سطلح قرني خشك بماند. امكان ‎psa‏ ‏مشکل بیتابی شویم. اهر بر پلکزدن, اک روی چشم پخش می‌شود و سطح قرنبه رطوب می‌شود ابراى مراقبت از جشم مى توانيم كارهاى زير را انجام بدهيم: ‎A‏ استفده از یتک آفتبی مخصوصاً در روزهلى أفتابى. برفى. کنر درا و ‏؟. فتكام مطالعه. فصله‌ی چشم تا کتاب مناسب باشد (فاصل‌ی مناسب ۳۰ ‎pagal‏ ‏۳ هنگام مطلعه ور متاسب و کافی در محیط وجود داشته باشد. ‏۴. با دست‌های كثيق و آلوده. چشم‌هایمان را لمس نکنیم. ‏۵ هنگام کار با سایل آزمایشگاهی و انجام آزمایش‌ها از عينك ايمنى استفادة كنيم. ‏گوش ‏اندام حس شنوایی و شتیدن صداها گوش است. لالدى كوش و سوراخ گوش را می‌توائيم ببیتیم؛ ولی بقیه‌ی قسمت‌های گوش درون اتتععييان سن قزار ارقف ‏قسمتهاى مختلف كوش ‏لالدى كوش: لألدى كوش قسمت ببرونى كوش الست كه صداها را از محيط م ىكبرد و به سمت كوش هدايث م كند. ‎ 

صفحه 17:
سوراخ كوش: سوراخ كوش ابتداى مجراى شتوابى قرار دارد. مجرای كوش: لولداى بن سوراخ كوش و برددى كوش است كه صداها را از سوراخ كوش به سمت بردهى كوش م برد. پردمی گوش: در انتهاى مجراى كوش قرار داد و در اثر برخورد صدا با آن می‌رزد استخوان کوچک گوش پشت پرده‌ی گوش قرار دارند و لرزش برددى كوش را به بخش حلزونى شكل كوش انثقال مى دهتد. بخش حلزونى شكل: در انتهاى كوش قرار دارد و سلولهاى كيرنددى شتوابى در أن قرار داد عصب شنوایی: پیام شنوابی (صدا) را دریافت می‌کند و آن را به مفز می‌رساند. شنیدن صداها لاله‌ی گوش. صدا را از محیط جمع می‌کند و از طریق سوراخ كوش وارد كوش مىكند: صدا از طريق مجراى كوش به برددى كوش می‌رسد: پرده‌ی گوش می‌لرزد و استخوان‌های کوچک پشت پرده‌ی گوش, این لرزش را به بخش حازونی‌شکل گوش می‌رسانتد در حلزون شكل, سلول هاى كيرتددى صدا يبام شنوابى را از طريق عصب شنوابى به مغز مىرسانند و ما صدا را مى شتويم. قاد هنارای شین ‎Spee ls wa spd cy a‏ مراحل شنیدن صدا در یک تگاه صدا > لالدى كوش ©© مجرای شتویی * پرده‌ی کوش * استخون‌های کوچک کوش * بخش حازون‌شکل * عصب ee ‏شنوابی‎ حفظ سلامت گوش در مجرای شنوابى کوش ماده‌ای چرب ترشحمی‌شود این ماه رده‌ی کوش رانوم نگهمی‌درد ۴ از ورود جنران رب به درون گوش جلوگبریمی‌کند آگر ترش این مده زا شود روی پرده‌ی گوش می‌چسبد و ما نمىتوانيم صدا را به خوبى بشنويم. در إين حال شستوشو مىدهد و ماددى اضافى را خارج مىكتد. رادهاى مراقبت از كوش ‎.٠‏ اجسام توك تيز مثل سنجاق سرء كبريت. نوك مداد و - را وارد سوراغ كوش تكنيم. ‏۲ هرکز با دست با جيز ديكرى به كوش كسى ضربه تزنيم. ‏*. هركز تزديك كوش كسى فرياد يا سوت نزنيم؛ زيرا ممكن الست برددى "كوش او ياره شود ؟. از هدفون يا كوشى به ميزان كم و با صداى كم استقاده كنيم ‏ل هيج مادماى را در كوش نريزيم؛ مكر أنكه بزشك تجويز كرده باشد. ‎ 

صفحه 18:
پرسش‌های درس ۶ جاهای خالی را با کله‌های مسب کامل کنید - جشم. اندامى كروى شكلى بوده و مخصوص حس مووي سروس ‎coli‏ یا کم شدن تورهمردمک ..- -عدسی چشم انسان, ‏ -شيكيه در ............... (جلو - عقب) كردى جشم قرار درد - يرددى شقافى كه روى قسمث رتكى جشم را يوشائدة اسه ست نام هار -عصب ببنابى» ‎lle a‏ را از يردمى شبكيه به ............ منتقل م ىكند. ا-نور يس از عبور از قرقیه ورد سس می‌شود. -عدسى جشم, تصویر اجسام را به صورت سس و سسس... روی پرده‌ی شبکیه ایجاد میکند. نور پس از عبو از مردمک به وسیله‌ی ...-...... جمع می‌شود. مچشم ما زمنی یک جسم را واشج می‌بند که تصوبر آن روی سس..... تشکیل پشود -گوش اندام حس سس... - وظيفهى جمع كردن صداها از محبط. -لولدى بين سوراخ كوش و برددى كوش. -استخوانهاى كوجك كوش بين .............. و بخش حلزونىشكل تكوش قرار دارند. ‎Ae‏ نکن هرمز ‎eS ge ind‏ -سلولهاى كبرتدمى صداء پام شنوایی راز طویق سس ‎he‏ م‌سانند ۲ چهار اه مرقبت از چشم را بنوسید ؟#هر يك از اعضاى زيرء در بدن جه كارى انجام م دهد؟ أن را بوسید عدسی: عصب شنویی: استخوان‌های کرچک کوش: ؟افراد كمشنوا برلى شنيدن بهتر صدا از جه جبزى استفاده مىكتند؟ اين وسيله جه تأثيرى روى صدا دارد؟ ۵ مادماى كه به وسيلدى مجراى كوش ترشح مىشود جه فوابدى دارد؟. 

صفحه 19:
زبان اندام حس چشایی و حس مزه‌ها زبان است. وم سوام لدع را سوير مجحو معو نان آن بان کبک من روى زبان برجستعيهابى وجود دارد كه مزدى غذا را درياقت مىكنند و ييم را از طرق عصب جشابى به مفز مىفرستند. حس کردن مزه‌ها وقنی غا می‌خوريم, ذره‌های غذا در رای دهان حل می‌شوند.برجستگی‌های روی زبان(سلول‌های كبرتددى مزه) مزدى غذا را درياقت مىكنند و عصب جشابى بيام را به مغز مىبرد و ما مههای مختلف (شبریتی, تلخی, شورى و با ترشى) را تشخيص مىدهيم. ‎ate‏ مايعات را مىتوانيم زودتر تشخيص بدهيم؛ زيرا مايعات زودتر با بلق دهان حل مى شوند. ‏مراحل حس کردن مزه عبارت اسث از: ذرات غذا ©» سلول‌های گبرنده‌ی مزه ‏ عصب چشایی ‏ مغز ‏نکن از خوردن غذاهاى خيلى سرد و خيلى كرم برهيز كنيده زيرا باعث مىشود سلول هلى كيرنددى جشابى أسيب ببيتتف. ‎ae‏ ‏اندام حس بویایی و تشخیص بوهای مختلفه ببنی ‏بعشی بوهامثلبوی عطربری ما دلذیر اس ولى بعضى بوها مثل بوى دود ماشين برای ما اخوشایند است. ‏حس کردن بوها ‏وقتى ككل يا هر جيز ديكر را بو م ىكتيم. ذردهاى بودار را که با چشم نمی‌تولمببينیم. همراه ها ورد بنی می‌شوند. این ذره‌ها به سلول‌های گیرند‌ی بو که در قسمت بالاى حفردى بينى قرار دارند. مىرسند. سلولهلى كيرنددى بو بيام را به وسيلدى عصب يوباي به مغز می‌رسانند و ما بوهای مختلف را تشخیص مىدهيم. ‏مراحل تشخيص بو عبارت است از: ذرات بودار ©» كيرنددهلى يويايى © عصب بويابى ©» مغز ‏حس بويايى به ما كمك م ىكند از خطرها أكاه شويم؛ مثلا وقتى جيزى مىسوزد يا كاز نشث مىكند از طريق حس بويا از خطر أكاه شويم و يابا احساس بوى غذلى فاسد أن را تخوريم و مسموم تشويم. ‏حس بوبایی و حس چشایی در رتباط نزدیک پا هم هستند: ‏لمس کردن ‏پوست. بدن ما را پوشانده است و از أن در برابر میکروب؛ ‎ 

صفحه 20:
ادر زير بوست ماء غدههاى جربى و عرق وجود دارد. غددهاى جربى باعت جرب شدن يوست ما و غدمهلى عرق باعت مرطوب شدن پوست ما می‌شود در زب پوست گیرنده‌های گناونی وجود دارد كه مغز را از وجود سرا گرا لمس و ‎iS ga dl as‏ متال: گر روی دست شما حشرداى حركت کند. سلولهایگبرند‌ی لمس پیام را به مفز می‌فرستند و مغز منوجه می‌شود که حشره‌ای روی دسث شما حرکت می‌کند. نکته: تعداد گیرنههای لمس در برخی از بخش‌های بدن پیشتر از جاهای دیگر است. هر جا که تعداد گبرنده‌های لمس پیشتر باشد. پوس آن مت جسای‌ترلبتد افراد روشندل. از سرانگشتان خود برای خوندن القبای برجسته (بریل)استفاده می‌کننده چون میزان گبرندههای لمس در سرا ‎J jabs‏ جاهای دیگر دست است. راه‌های حفظ سلامت پوست ‎٠‏ شست‌وشوی روزاله‌ی پوست دست و صورت ۲ استفاده زکرم شدفتب هنگمقار گرفتن در تور تب *. برهيزاز قرار كرفتن طولاتى در معرض تابش أفتاب ‎١‏ ؟: تفذيدى متاسب پرسش‌های درس ۷ ‎ee ollie ae Ld‏ را تشخیص بدهیم؟ ‏۳ ما جكونه مىتوانيم بوى كل را تشخيص بدهيم؟ ‎ol a (US SAF Wy alge she lly ne‏ شوب ‏۴ پوست ادن ما در ار چهچیزهاییمعافظت می‌کند؟ ‏۵ کار غده‌های چربی و عرق در زیر پوست چیست؟ ‏۶ ما جكونه م توانيم متوجه حركت يك حشره بر روی يوست دستمان شويم؟ ‏لجرا أفراد روشتدل از سر الكشتان دست خود برلى خواندن خط يريل استفاده م ىكتتدة ‎A‏ جنهازرلة متطفلت رونت را وسيم ‎A‏ جرا بابد از خوردن غذا و نوشيدنى خيلى سرد يا خيلى داغ برهيز كنيم؟ ‎٠١‏ جرا وقتى با قاشق غذا مىخوريم مزدى غذا را مىفهميم؛ ولى مزهى قاشق را نمى فهميم؟ ‎ 

صفحه 21:
كارها آسان مى كنوذ ‎١‏ ‏ما برلى جابهجا كردن اجسام تباز به فيرو داري كاهى تيروى ما برلى انجام كارها كم است. از اين رو از وسايل مختلف برلى راحثتر انجام دادن كارها استفاده مىكنيم. از جملدى اين وسايل مىتوانيم اهرم را نام ببريع. اهرم هر اهرم یک میله و یک تکیه گاهدارد و با آن میتونیم اجسام را جاهجا ‎spo‏ نكتدد اهرمها فقط به شكل ميله نيستند و در شكلها و اندازههاى مختلفى ساخته مى شوند. الاكلتك» ترازوى دوكفهاى كردوشكن دربازكن» فرغون» ناخ نكبر و .- نوعى اهرم هستند. ساختار اهرم هر اهرم از سه قسمت تشکیل شده است. | محل وارد شدن تيرو رو رابا ملا نشان مى دهيم). ؟. محل قرار كرقتن جسم (جسم را با ] تشان می‌دهیم) ؟: محل تكيهكله (تكيهكاه رايا لك نشان مى دهيم) كته در اهرمهابى كه تكيهكاه در وسط اهرم قرار ندارد. تفبير جهت تبرو صورث تمى كيرد تک بتخوان‌ها نتم ات ارم عمل ع ‎Langit SS‏ نقش تیر و مقصل‌ها نقش تکیهگه را درد و محل فررگبری جسم با توجه هنم کر متفاوت ات مگ یک ماشین ساده است که باعت راحت‌تر انجام شدن کارها می‌شود. از ۳ قسمت تشکیل شده است. »نير لله ‎DO ace‏ ‎Owe‏ 2S SS) Le see *©1. تكيهكاه بين جسم وانيرو جهت نيرو م شوند. ۲ چم بین تکیدگاه وتیرو تبرو بین تکیهگاه و جسم 

صفحه 22:
تیه اه رین جنج و نیزو SAE | fs jd ‏تکیدگاه در وسط‎ ۱ ‎Lg‏ ترزوی دوکفهای ‎ES‏ ۲. تکیه گاه به جسم تزدیک تر © نبروى كمتر فيز داريم. ‎al Fol, BE‏ مى شود. ‎dee nt‏ ديلم ‎Ls ‏© ۳ تكيهكاه به تبرو نؤديكتر ست ‏© تيروى بيششر نباز داريم. کار سری‌تر اتجام می‌شود فیچی خیاطی و کاغذبری ‏۲ چم بین تکیگه و یرو * هر چه چم به تکی‌گهنزدیکترباشد > ‏نیو کر یز دارم کار راحتتر انجام می‌شود. فرغون: دبازکن:گردوشکن ‏نرویپیشتر یز ریم كار سريعتر انجام مشو »انبر يخ و سالاد. بنس و موجين ‎ 

صفحه 23:
پرسش‌های درس ۸ ‎.١‏ جاهاى خالى رايا كلمدهاى مناسب كلمل كنيف ‏يك جسم زمائى حركت مىكتد كه به أن .سس وارد شود ‏مالي ‎Rar Ql eases‏ اه نس ‏۳ فر بازى با الاكلتك. اكر بخواهيم تعاذل برقرار شوده فردى بايد به تكيه كاه نزذيكتر بتشيند كه وز سس فاد ؟: در بدن ما استخوانها نقش ................ (ميلدى اهرم - تكيهكاه) دارئد. ‎et ‏ترازوى دوكقفاى توعى ست‎ D ‏۳ درست يا نادرست بودن جملههاى زير را مشخص كنيد ‎60 ‏اهرمها فقط به شكل میله هستند. درست [] نافرسث‎ .١ ‏؟. محل تكيهكاه در اهرمهاى مختلف يكسان است. ادرسث [] تادرست 60 ‏۳ در گردوشکن, جسم بین نیو و تکیهگاه قرار درد ‎Dent Dens‏ ‏؟. در الاکلنگ ‎dS‏ دقيقا در وسط جسم و نیو قار درد درست ۲ تدرست ۳ ‏در قيجى أهنبرى. تكيهكاه به نيرو تزديكتر است. فرسث [] نادرست 60 ۶ آگر در اهرمی فاصلهی ترو تا تکه هبار فصل‌ی چسم تا تیه گه باشد. رو ا جرم چسم بر است. ‎Denton ‏به پرسش‌های زیر ياسخ دهيد.‎ ۳ ‏1 اهرم را تعریف کنید و سه قسمت اصلی آن را بتويسيد. ‏۳. سه وسیله نام ببرید كه از آن‌هابه عتون هرم استفاده می‌شود؟ ۴ یک اهرم رسم کنید و قسمت‌های مختلف آن را ام‌گذاری کنید ‏لد قسمت‌هایاسلی ارم اد کل‌های زب مشخص كنيد ‎sly SG 2 ‎ 

صفحه 24:
کارها آسان می شود ۲ bade ‏همانطور كه در درس قبل خوانديد اهرمها به أسانتر شدن كارها كمك مىكنند. وسايل و ايزارهاى ديكرئ هم وجود دارفد كه به ما‎ .. ‏هر أسانتر شدن كارها كمك مىكننده مثل: بيع فرقره. جرخ و محور و‎ ‏بعر نیام که کاهزا م كده مایم ین‎ ‏ماشین‌های سادهمثل: سح شیب‌دار ند پی.فرفرهچرخ و محور و‎ ec ‏ماشينها دو‎ © ماشينهاى بيجيده مثل: دوجرخه. اتومببل: جرنقیل و دعو هيعار ‎gales foes acs‏ الست كلام ‎lain) Wg‏ نات زا هه ول نکن ‎cath gelesen aig occ lf alias‏ بااريم وی باه ین از 211111111109095 ‎gle ah yaaa wy ajay yeas pes‏ ودعي مسا عور تدای زاو شتا سیون تال ‎sophie ait dat eal oop pla cs‏ مثال: اكر بخواهيم جند كناب را با يك كش بلندكتيم. كش ببشتر كشيده می‌شود و تبروی بیشتری نیز دریم تا آن‌ها | بلندکنيم: اما اكر همين جند كتاب را با كش از سطح شيبدار به سمت بالا بكشيم. كش كمتر كشيده مىشود و نبروى كمترى براى كشيدن کتاب‌ها تا دارم ار اتاع دو سح شیب‌دار مساوی پاشد. هر چه طول سطلح شیب‌دارپیشترشود.کرها اسان اجسام به نروی کم‌ری نز درم متال: در دوشکل پا ارتفاع سطع شيبدارها مساوى است: اما در شكل (5) طول سطح شيبهار بيشت است يسن بالا رقن از سطع شیب‌دار شكل (1) راحتتر از بالا رفتن از سطع شيبدار شكل )0( ‎al‏ در سطح شيبدار مسافت طولائى مىشوده اما جسم با انبروى كمترى جابدجا م شود. مثل در كودهاء جادده را به صورت ماربيج و طولانى مىسازند تا بالا رفتن از أن راحثتر شود. همان - اطوركه در شكل موبينيد بالا رفتن از جاددى () راحثتراز بالا رفتن از جاددى (1) است. هبيع ملع لعي رطفا لز ‎at‏ عيبفلر مرلوس لب جمی نود به سم رلا غللؤب سرخ کسجو عینها نیز سطع خبابان را كمى شيبدار موسازند تادر موقع بارندكى أب به سمت جوى أب حركت كند و در سطح خيابان جمعتشود. كوه ابه وسايلى كه يك لبدى أن از لبدى ديكر نازكتر است كوه مىكويند. مثل جاقو. 

صفحه 25:
كوه يك ماشین ساده و مثل سطلح شیب‌دار است و کارها را اسان‌تر میکند. ما با سطح شیب‌دار فرق دارد از سطح شيبدار يراى جابدجا كردن اجسام استفاده مىشوده اما از كوه براى كتدن: بريدن و قطعهقطعه كردن اجسام استقاده مى- شو. در زبر متالهابى از كوه با كاربردشان آمده اسث. تبر براى خرد كردن جوب» قبجى و جافو براى بريدن و ريز كردن اجسام مثل بارجه. كاغذ. مبوه و - كلتك براى كندن زمين: بزارهاى نجارى (مغار) برلى كندن و شکل دادن به چوب دندانهلى ببش و نيش انسان و جانوران كوشتخوار مانند كوه عمل مىكننده جون لبدهاى تيز دارند و بريدن غذا را أسان مىكنند. نكته: هر جه لبدهلى تكوه تيزتر باشد. كارها أسانتر انجام مى شود و نيروى كمترى برلى انجام كارها نيز داريم. 5 بع ري للد قد سه ىور رتفد ملام ‎Sie iid‏ ما ماقم فده با استفاده از پیج می‌تويم قطه‌های چوبی, پلاستیکی يا فلزى را به هم وصل كنيم. بيعها انوع مختلفى دارتد و كارهاى مختلفى اتجام مىدهند. ‎oe‏ بطری نوشاه و آب با سربيج لامبها و لبدى ببرون لامب توعى بيع هستئد. ‏قرقره ‏اقرقره توعى ماشين ساده استه ‏قرفره چرخ شبارهارى الست كه طنابى هر حاخل شيار أن قرار مى كيرد ‎slp‏ جابدجابى أجسام به جاهاى بلند تمىتوانيم از سطح شيبدار استفاده كتيم؛ براى همين از قرقره استفاده م ىكتيم. مثال: بلابردن مصالح ساختمانى. بالا برهن يرجم. بالا كشيدن تور ماهيكيرى. جابهجابى اجسام ستكين و ‏خارج از درس: در بالا برهن مصالح ساختمانى و يا يرجمء قرقره ثابت است و جسم به طناب وصل مى شود ‏هر جرتقيل. أسانسور و تلهكابين قرقره متحرك است و جسم به وسط قرقره وصل مشود و با قرقره حركت مىكند. در ابن صورت ‏آفرقره نبرو را بيشثر مىكند و كار راحثتر انجام مىشود. جرخ و محور ‏جرخ و محور يك ماشين ساده اس كه از يك ميله و چرخی که به دور آن م‌چرخد درسث شده است. کار چرخ و محور افزايض ‎yt‏ ی فزایش سرعت انجام که ست. ‎ 

صفحه 26:
prea) ‏دو سطح با ارتقاع‌های متفاوت را یه هم وصل می‌کند.‎ هر چه طول سطح شیب‌دار نسبت به ارتقاعش بیشتر باشد > #مثل: راديلء ‎splints gle le Sa‏ سوسره کار اسان‌ترانجام می‌شود. نبروی کم‌تر یز دایم 50 co So uel A ghee GE ‎ul GI‏ بريدن و قطعدقطعه كردن استقاده مىثشود. ‏© هرجه لبدى أن تيزتر باشد © کار آسانترانجاممی‌شود © دندانهاى نيش و بيش جاقوا ‏ | ©»نيروى كوترى تياز داريم. تبه فیچی ماه کانگ ‎ee ‏از یک سطح شیب‌دار کوچک و ماربيج ساخته شده است.‎ ‏© قطعدهاى چوب, پلاستیکی و فلزى را به هم وصل مىكند. © مثل: در بطرى توشابه و أبه سرييج لاسبها و لبدى بيرون لامب ‏۴ فرقره »جرخ شياردارى كه طنابى در داخل شبار أن قرار مى ككيرد. برای جابهجایی اجسام ستگین به جاهای بلند. ‎fete pe‏ »نابت © بالا بردن برجم و مصالح ساختماتى #متحرك © جرئقيل: أسانسور و تلهكلبين ‏۵ جرخ و محور ‏یک میله و چرخی که به در آن می‌چرخد. کار > ‏افزایش نیرو ‏ مثل: فرمان ماشين: دستكيردى درء بدال دوجرخه. أسياب آبی و بادی افزایش سرعت © مثل: جرخ و فلك. بنكه. وردندى خميرء فرفرهى جوبى ‎ ‎ 

صفحه 27:
پرسش‌های درس ‎٩‏ جاهای خالی را با کله‌های مسب کامل کنید. به هر وسيلهاى كه كارها را أسانتر م كند. امىكويئد. ‎cl ays gl ag R‏ ؟: به سطحى كه دو سطح با ارتفاع هلى متفاوت را به هم وصل می‌کند. Brent che ‏رتفاع دو سطح شيبخار مساوى باشد. هر جه طول‎ SIF ۵ پرای کندن و بریدن اجسام از فرقره) استفاده مىشود. ۶ بای جابه‌چاییاجسام بهجاهای غیلی بلد از سسسس... استفاهمی‌شود به ماشين سادداى كه از يك میله و چرخی که به دور آن می‌چرخد درست شده پاشد. سس می‌گویند. الس تومو ارس چهقنو هپپ تطاح ‎gay Madly sp‏ آجسام دنس خی تخت تر) مشود ‎٩‏ دستگیره‌ی در خانهمنندماشین ساده‌ی سس عمل می‌کند ........... ‏دندانهاى جانوران كوشتخوار نوعى‎ .1١ ۲ درست یا نادرست بودن جمله‌های زیر را مشخص کنید. قیچی یک ماشین ساده است. درست ۲ نادرست ۳0 ۲ هر چه طول سح شیب‌دار کنات باشد نوژیبیشتری مصرف می‌شود.. درست ‏ نادرست ۳ ۳ در سطح شیب‌دار مسافت کوتاترمی‌شود: درست ۲ نادرست ۲0 ۴ از گوه برای جابه‌جا کردن اجسام استقاده می‌شود. درست ل] نادرست ۳ ف هر چه لبه‌ی گوه تزتر باشد.کارها سختترانجام می‌شود. قرست 0 تافرست 8 ۶ رامپل‌ی ساختمان یک نوع سطح شیب‌دار اس ‎Dent ens‏ * تعريف كنيد ود ‎et‏ ۳ فرر ۴ بهپرسش‌های زیر پاسخ دهید ‎.١‏ چرا کف آشپزخانه حمام و سطح خبابانهاى شهر را كمى شيبدار موسازن؟ ‏۲ سطح شیب‌دار با گوه چه تفوتی دارد؟ ‎ 

صفحه 28:
خاک تقریًزندگی همه‌ی جانوران به خاک بستگی دارد. یکی از شرایط زننه مین و رشد کیان وود خاک است: بدون خاک زندگی گنهان: جنران و انسان بة ‎hye fad‏ تشکیل خاک سنگ‌ها در طول ساليان دراز بر اثر وزش باد و ريرش كوه به يكديكر برخورد مىكنتد و خُرد مى شوند اين مود خرد شده دچار تفر شيمبابى مى شوند و در على ساليان دراز موجب تشكيل خاك مى شوند. بعضى أز سنككها جون ترمتر هستند. راحثتر و سربعتر خرد م شوند و تشكيل خاك مى دهند. نکن خاک‌ها از ‎JE aS gil‏ رنگ و چنس با هم توت داد رای تکیل ۱ سانتی‌متر خاک در سطح زمین حدود ۲۰۰ سال زمان ارم است. عوامل موثر در تشکیل خاک ۱. فرسایش سنگ‌ها؛ بر ثروزش بادءریزش کود. حرکث آب و... سنگ‌ها حرکت مي‌کتند.به هم می‌خورند و خرد می‌شوند و به مرور ‎nag SIE JS‏ 7 ربشهى كباهان: ربشهى كباهان رشد مىكنند و به داخل شكاف سنگ‌ه می‌وند. با گذشت زمان ريشهها بزركاتر مى شوند و به على بغار قار ‎ESL St alg BSH a Ue beak a SF lg‏ نکه: در منقی که درختان و گیهانفاونی وجود درد عمق خاک پیشتر لقوق وتران لساري قسن رمي سوس وس ,دقوم نم لها مشود خارج از درس: مثلامورجهها با بزاق اسيدى دهاتشان و با موش با پنجههای تبزش سنگها را خرد می‌کند. یاوه وزكر وسكي ‎a Us yal gays‏ نکن سرد شنت خرا و ی نآ تون شکاف گنها بخ ‎he‏ وقتى أب بخ مىزند. فضاى ببشترى أشفال مىكتده رای همین به دو طرف ستك فشار وارد م ىكند و باعث شكستن سنگ می‌شود ان اقا در مناطق سرد و كوهستانى بيشتر روى مىدهد. وبزگی انواع خاک بعضى خاكها مثل خاك رس. ذرات بسيار ريزى دارنذ. به هميتدليل اكر با أب مخلوط شونذ. أب بيشتر كل ألود مىشود و ذراء اديرتر تدنشين مىشوند. 

صفحه 29:
بعضی خاک‌ها معل ماسه. ذرات درشتی دارند.به همین دلیل گر با آب مخلوط شوند؛زودترتنشین می‌شوند. پعضی خاک‌ها مثل خاک بافچه مخلوطی از ذرا ریز و درشت هستند و از اجزای گوناگوتی تشکیل شه‌اند و برای رشد گباه متسب اسرعت تفوذ آب فز خاک هر جه ذرات خاك داتهدريزتر باشد. فاصله و ای کوتری بین ذرات خاک وجود دارد و وقتى بان ببارد أب يا سرعت كمتر و زمان بیشتر هزین تک تفذ می‌کنده ما فدرت تهداري زید اد ملک بیان و خاکهای رن مال: ار در یک لیان که هی آن سوراخ شده است خاک درز برزيم و بعد آبپرزيم.آب روی خاک می‌من و یر در خاک ‎Bese‏ هرچه فرك خاک داسرعت ‎ash‏ اه وهای ببستر برج قرت شاك وجوه زد از باراد نا ترعت پیستر ود زمان كوتادتر درون خاك نفو مىكنده ما قدرتنک‌داری آب درون فشای خالی کم است: مثل خاک‌های شنی و مه‌ای کنر درب دار خر یک ینک انآ راغ همست خاک مرت ریم نآ یی بر تفت رون خاک فد میب کند وا انتهاى ليوان خارج مى شود. خاى بافجه مخلوطى از خاك دانعريز و دانهدرشت است و ياقى ماتدمى لاشهى كيلهان و جاتوران در أن مخلوط شده الست برل ‎gS Shia taba gee‏ لب ‎snd‏ مان هیک بان که هي آن تزع داضت از ین شاک پیز بخ يم آب نز جر ‎SUAS ESSE‏ از انتهلى لبوان خارج مى شود گیاخاک وقتى باقى مانددى بدن جانوران و كياهان درون خاك قرار مىكيرد. با كذشت زمان مى بوسد و تغيبر مىكند و مخلوطى تيرهرتك به دست می‌آید. بان مخلوط گیاخاک میگوييم. بایان در پیز برگ درختان راد یک جا جمع می‌کند وروی آن ابا خاک می‌پشانن تا به مرو مان گیاعاک تشکیل شوذ قات سبي صو عاک می‌شود و قدزت گساری بو سيفيتيرى آب و مر زا زد وگن زوی خاک یشاک بیهتر يجيد ‎ays‏ فرسایش با گذشت زمان, آب وبا مقدری از اک را با خود جابه‌ا می‌کنند که ه آنفرسایش خاک می‌گویند. فرسایش خاک باعث می‌شود خاک جابه‌جا شود و كباخاك و مواد غذابى خود را از دست بدهد و حاصل‌خیزی خاک کم شود. در اين صورت برای رشد کیاه متاسب نخواهد بود 

صفحه 30:
عوامل فرسایش خاک © عوامل طبیعی .| سيلابه رود و هر آب جاری که سعلح خاک را می‌شوید وبا خود می‌بد. © ريرش كوه هر آثر زلزله ©»وزش باد و طوفان ۲ عوامل غیرطبیعی: در اين عوامل انسان باعث فرسايش خاك می‌شود. © قطع درختان و نابودى جتكل © جراى بى رويد داهها © حركت ماشينهاى سنكين بر روی خاک‌ها © جادصازى. شهرسازى و.. © آبیارینامناسب در جهت شیب خاک و کاشت بیموقع شخم زدن عمبق خاک ربشههلى كياهان خاك را در زمين محكم نكه م دارند و جلوى فرسايش خاك را مىكيرنده در نتيجه اكر بوشش كياهى از بين برود خاک سست مى شود و زود فرسابش بيدا مىكند. نكته: هر جه بوشش كياهى زمين كمتر باشد. خاك أن بيشتر تحت تأثير عوامل فرسايش خاك قرار مىكيرد. نكته: هر جه شيب زمين بيشتر باشد خاك أن بيشتر توسط آب فرسايش پیدا میکند. راه‌های جلوگیری از فرسایش خاک در متاطق کوهستانی. مزرعه را عمود بر شیب زمین شخم بزنيم. (حالت پلکانی) استفاده از کودها رای تقویت خاک کاشت گیهانی مثل نخود و لویا که باعث تقویت خاک می‌شوند © کاشت گیاهان و درختان, چون © ریشه‌ی گیاهان خاک را محکم نگه می‌دارند و باد تمی‌تادآن را جليمجا كنود كياهان مانع از جريان سريع أب روى زمين مى شوتد. وييمجر ادجو شاك عيذ مكده 

صفحه 31:
پرسش‌های درس ۱۰ جاهای خالی را با کله‌های مسب کامل کنید ‎١‏ براى تشكيل ‎١‏ سانتىمثر خاك هر سطح زمين: ‎a‏ سال زمان لام ست. ار شزد کی ساملس سس طفق بيد ‏۴ رفن ریش کیان ام خرد شین مشاه هوجو ان سب ‎Siege‏ ‏۴ در منطقی که درختان و کیاهانفرواتی وجود درهعمق خاک ‎NGS = Ay) wn‏ ۵ وقتی آب بخ می‌زندفضای .سس (بشتری سکم‌ری) اشفا میکند. ‏۶شکستن سنگ‌ها و تشکیل خاک بر ثر یخ زدن آب در شکاف ستگ‌ها بیشتر در مناطق مس (گرم و خشک - سرد و کوهستاتی) روی می‌دهد. ‏۷ هر چه ذرات خاک ‎pr ay plo‏ تفوذ آب هر خاک سس می‌شود و قدرت نگه‌داری آب هر خاک سس می‌شود ‏هر چه ذرات خاک دانه‌درشت‌ترباشد, سرعت تفوذ آب در خاک سس می‌شود و قدرت نگه‌داری آب در خاک بسس... ‏قدرت نفوذپذیری و نگه‌داری آب و هوا را سس می‌کند. آب وبا مقداری از خاک ابا خود جایهجاميکند که به آن دس نس خاک ييه ‏1 فسایش خاک باعث می‌شود حاصل‌خیزی خاک س.س... شود ۲ اهمیت خاک روء در كشاورزى يه علث ‎GS‏ سس ۳ هر چه شيب زمين بيشتر باشد. فرسايش خاك .............. موشود ؟. درست ی نادرست بودن جمله‌های زیر را مشخص كنيد. ۱ اجزای همه‌ی خاک‌ها مشابه است. درست ۲ نادرست ۲7 ۲ در متاطق پر درخت عمق خاک بیشتر است. درست ۲ نادرست ۳0 ۳ سرعت نقوذ أب در همدى خاكها به يك اننازه است. درست آ۲ ادرست 0 ۴ هرجه فرات خاک درشتترباشده سرغت نقوة آب بيشثر اسث. . فرست 3] نافرست 60 ‏۵ کاشت گیاهان ‎ge‏ فرسايش خاک می‌شود. ‎Dest Des‏ ‏۶ نوع سنگ در مقدار خاکی که تشکیل می‌شود تأثبری رد درست لآ نافرست 18 ‎ 

صفحه 32:
‎gaan yrs ly‏ رنه اک واه اند ‏* بهپرسش‌های زیر پاسخ دهید ‎١‏ خاک‌ه از جه نظر با هم ‎fal Sal‏ ‏۳ جه عواملى باعث خرد شدن سنگ‌ها و تشکیل خاک می‌شود؟ ۳ مورد را ام ببید ‎poe SELES‏ ‏۴ با توجه به شكل مقابل جكونكى تشكيل خاك را توضیح دهید ‏۵ ریشه‌ی كباهان جكونه سبب ایجاد خاک می‌شوند؟ ‏۶ با توجه به تصویر زیر کدام خاک برای کشاورزی متسب است؟ ‎gy‏ ‏۷ هر سه "كلدان زيرء ههزمان مقدار مساوى أب ريختيم. الف) در كدام ظرف خاك رسى وجود دارد؟ جكونه متوجه ‎Saad‏ ‏ب) در كدام ظرف ماسه وجود دارد؟ دليل بياوري. ‏ج) در كدام ظرف خاك باغجه وجود دارد؟ جكونه به اين موضوع بى برديد؟. ‎thy ins SE Gala A‏ ‎A‏ چرا فرسایش خاک بامتمی‌شود حمل‌خبزی خاک کم شود؟ ‏۰ دو عامل فرسايش خاك را بنويسيد ‎.١١‏ جرا كاشتن درختان و مكباهان جلوى فرسايش خاك را مىكيرد؟. ‏۲ در مناطق كوهستانى و زمينهاى شيبخارء مزرعه را جكونه بابد شخم بز ‏1 دوراه جلوكيرى از فرسايش خاك را بتويسيد. ‎ 

صفحه 33:
اهميت كياهان كياهان در وندكئ ما و سایرجانرن نقش مهمی دارند. ما با کاشتن گیاهان عاوه بر ان که ذا به حسث مىأوريم: يه كيزن محيط زيست هم كمك مىكنيم. كيافان براى رشد به أبء خاك. ثور و هوا نياز دارن. a گیاهان بای زند اند و رشد کردن بهآب نا درد قدر و نع آب در رشدگیاهن مور استد أبيارى منظم و به موقع باعث توليد محصولات بيشتر و مرغوبتر می‌شود. اب مقطر بای رشد كيلهان مناسب فيست و كياد در آن به خونى رشد ثم ىكندة چون مود مورد یز رای رشد کی را فارد أب شور نيز برلى رشد بيشتر كياهان مناسب نيست و باعث خشك شدن آنها موشوده زيرا شورى و تمك زياد أب ‎Sept aly‏ سلول‌های گیاه می‌شود. آب معمولی شامل آب رودخاه‌ه:قناتء چشمه. چاه و .بر رشد یاه مناسب است+ چون ملاح و مود مورد تيا بای رشد کی تکتهیضی از گاهان که در دیا زندگی میکنند بای رشد به اب شور با تسب شور از داد نکته: بعضی از گياهان نسبث به شوری آب مقاوم هستند و با آب شور هم رشد می‌کتند. مثل جوه چفندرهپنبه و نخود. خاک یکی از عوامل مور در رش گیهان. خاک مناسب است. گاهنتمی‌توند در هر کی رشد کند جر شاه مود مود دبای رف وجود رد نیماد جرب سل مشود وزرب ریده زد یل نود غیرد می‌کند. خاکی كه مواد مورة تياز برلى رشد كياه را داشتهباشد. خاک مناسبی استءمتل: خاک باقچم خاك رس برلى كشاورزى مناسب نيسته جون داتدهاى ريزى هارد و آب را در خود نكه م دارد و ريشههلى كيه تمى تواند به راحتى بو خاک وق وزشه کت ماسه نیز رای کشاورزی مناسب نیست؛ چون هم ماده‌ی غذابی ندارد و هم دانه‌های درشتی دارد و آب را از خود عبور می‌دهد و خیلی کم آب را در خد نگه میداد خرچ عمط زا نزمه ود تاکز[ و جر دنه مارد مه متا زد صر تفر هوا در خاک می‌شود و كود مود غذایی که بای رشد یاه مناسب است را درد برای کشاورزی در مناطق کم برا, خاکی مناسب است كه ماسدى أن كم باشد و ميزان خاك رس أن بيشتر باشد. تا أب مدث بشتری در خاک نگه داشنه شود. پیشتری در ‎ro‏ 

صفحه 34:
$1 میزان خاک رس وید بشدهمی‌توانيم ‎.١‏ كياهاتى بكاريم كه در خا رس زیاد هم می‌تونند رشد کنند ؟ به خاک ملسه. كود ويا خاك باغجه اضافه كنيم و أن را زيرورو كتيم تا با هم مخلوط شوتد. ان كار بعث مى شود ميزان انقوذيذيرى أب و هوأ در خاك بيشتر شود. كر ميزان شورى خاك زياد باشد. بايد كباهانى بكاريم كه در خاك شور هم رشد مىكنند. مثل جفندر. اسفتاج و يسته. هوا كباهان هم مثل همدى موجودات براى تنفس و رشد كردن به هوا نياز دارتد. هوا مخلوطى از كازهاى مختلف از جمله اكسيزن و كريندىاكسيد است. كياهان از كاز اكسيزن براى تنقس استفاده م ىكنند. اكر يك كلدان را در يك ظرف دربسته قرار دهيم و ديكرى را درون يك ظرف حرباز قرار دهيم؛ ديواردى ظرف دربسته به خاطر تنفس "لياه عرق مىكند و بعد إز مداتى كياه درون ظرف دربسته به خاطر تمام شدن هوا و اكسيزن يزمرده و خشك مى شود لور ‎lal‏ براى رشد به تور هم احتياج دارند. ميزان نور مورد نباز براى رشدء در كياهان مختلف فرق م ىكند. اكر نور کم هگا برد ابتدا ساقدها بلتد و بركهابشان تارك مى شود و بعد از عدتى كمكم بركها بزمرده مى شوند و مى ريزت. ‏علوم تجربى به ما و کشاورزان کمک می‌کند که شرايط رشد متاسب كياهان را بشتاسيم و مطايق با أن از كباهان تكمدارى كنيم ‏مثال: در جاهای گرم می‌توانيم درخث خرما پرورش دهیم یا درخت گردو را در جاهای سرد و کوهستانی پرورش بدهیم تا بهثر رشد ‎as‏ ‎ 

صفحه 35:
پرسش‌های درس ۱۱ جاهای خالی را با کله‌های مسب کامل کنید .رای تولید محصولاتپیشتر و مرقوبت پید بری سسست و سس باش ۳ مود مود نی بای رشد كياه هر أب حل می‌شوند و از طريق............وارد كيله مى شوتدر * خاک پفچه مخلوطى از خاک وس: سس و سس ست. ۴ بای کشاورزی در مناطق کم بان خاکیمناسب است که سای آن سس......(م‌تر ‏ پیشت) پاش هل بای سفن از مر تسده فده مش ‎oS a SIF‏ نو نود پوگهایش سس مشود ۷ اضافه کردن ماسه به خاکی که خاک رس زباد درد باعث می‌شود میزان نفوذپذیری آب و هوا در خاک سس شود. ۲ درست با نادرست بودن جمله‌های زیر را مشخص ‎AS‏ ‏1 كياهان به باكيزكى محيط زيسث كمك م ىكنتد. درست ل] نادرسث ۲0 ‎Sa ahs ta 8‏ وري آب بقاوع فد افرست 0 تلفرست © ۳ گياهان می‌تونند در هر خاکی رشد کنند. درست ل] تادرست 6 ۴ ريشههاى كياه مىتوانند به راحتى در خاك رس تفذ و رشد کنند. درست ۳ ندرست ۳ شدن نفوذيذيرى أب و هو در خاك مىشود. درست [] نادرست 60 ۶ ماسه: ماده‌ی غنایی داد ‎Dest Des‏ میزان تور مورد تا برای رشد. در كياهان مختلف فرق تم ىكند. درست ۳ ندرست ۳ ۸ نوع آب در رشد گیاهتأثیر درد أفرست 0 نافرست 0 ٩گیاهان‏ برای تنفی به گاز کربن دی‌اکسید نیز داند. أفرست ل] نادرست 60 * بهپرسش‌های زیر پاسخ دهید ‎.٠‏ كباهان براى رشد به جه جبزهابى نباز دارتد؟ نام بريد. ‏وید گیاهن را پیسید. ۲ موزن) ‏۳ گر مود غذبیبرای رشد گیاه در یک زمین كم باشدء جه بايد كرد؟ ‏۴ چرا گیاهان برای رشد به خاک نیز دارند؟ ‎ 

صفحه 36:
ريشه تا برگ یج ‎IRAE Ie‏ ری مشود زر را یر خی متکم میا وب و جوا غقای مود نار زان رشد یا راز خاک نت یدوب یدای روى ريشه تأرهلى نازكى وجود دارد كه به أنها تار كشتده م ىكويند. روى ريشدى همدى كياهان, تار كشنده وجود هارد. تارهاى کشنده آب و مود محلول موجود در خاک را میگرند وا ریق ریشه ه یه می‌سانند. گر ترهای کشنده‌ی ريشه آسیب پینند. كيلة تت ييف أبن ومزل معاول مزر یز خید از خاک گید در نیجه زشد آن کم با موق م وها هنگام عوض کردن گلدان یک گیا ی را خاک اطراف, ربشه به لدندیگرمنقل میکند تا ريشه وهای کشنده‌ی ریش آسیب تبنند ‎ou‏ ‏للهای اریکی در ساقه و برگ وجود درد که مود مود یار از ريشه م ىكيرند وبه قسمتهاى مختلف كياة ‎aig‏ اي ولد ها أوتد مىكويتد. أوندها در بركه ركبرك را به وجود مىأورتد. در بعضى از كياهان (متل لوبي) ركبركها به صورث متفعب هستئد و در بعضى لز كباهان (مثل كندم) ركبرككها به صورت موازى با هم هستئد. اكر انتهلى جند ساقدى بركدار جعقرى را به طور مايل ببريد و درون محلول أب قند قرار دهيد. بعد از مدتى متوجه مى شويد كه مزدى ابن بركدها تغيبر كرده و شيرين شده است به اين علت كه أوندهلى موجود در كياه جعفرى أب قند را به بركها رساتدماد. سه لبان أب برمى فاريم. در هر كدام جند قطره جوهر سبزء قرمز و أبى مى ريزيم. سپس سه شاخه كل ميخك با كلايل سفيد را درون هر لبوان قرار م دهيم. بعد از مدتى خواهيم ديد أب و جوهر از طريق أوندها الا رنه است و رنگ گل‌بر‌های کل بهونگ آب لبون تفر کرده ست. sy در انسانهاء هوا از طريق سوراغ‌هایبینی ورد شش‌هامی‌شود و انسان نفس می‌کشد. در ‎MLS‏ نبز هوا از ‎Sas‏ سوراخهایربزی در يشت و زوى برك وارد كياه مى شود و كياه نفس م ىكششد. هر بشت و روى برك سوراغهاى ربزى وجود دارد كه به اين سوراغهاى ريز روزته مىكويتد. هوا از ره روزنهها وارد كياد مى شود. كياهان اكسيؤن مورد نياز خود را از راه روزنهها دربافت مى كنند و كرين دىاكسيد را دقع مى كنند. اكر به بشت و روى يك برك از كياه شمعدائى مقدارى وازلين (يا هرجيز جرب) بماليم روزنههاى برگ بسته می‌شوند وراه ورود و خروج هوأ بسته مى شود و برك يزمرده و زرد مى شود. 

صفحه 37:
پرسش‌های درس ۱۲ ‎JE ale‏ با کماتمناسب کامل کند اولین قسمتی که پس از جواته زدن دانه از أن اسوك قار سم دازي رق قا سس ال خاق رنه بی‌فود روى ريشه تارهلى تازكى وجو درد كه به آن‌ها سس ‎safe‏ ‏آوندها درب ...... را به وجود مىأورند. مر لاد مسبت ‎pull UF pg ease‏ روسرس جرد دن عه ۶ هوا از طرية وارد یاه می‌شود. ۳ درست با درست بودن جمله‌های زیر را مشخص ‎AS‏ ‎.١‏ روى ريشدى همدى كباهان تار كشنده وجود تدارد درست ۲ نادرست 0 ۴ رگبرگ در برگ یاه همان آوند است. درست ل] نادرسث 6 ۳ آسیب به تارهای کشنده تأثیری در رشد گیاهندرد. درست [] نادرست ۲0 ۴ رگبرگ در یاه تره به صورت موازي استد ‎Devt Deus‏ ۵ روزندها قط در يشت برك قرار دارقد. :درست [] نامرست 1 ۶ در صورت بسته شدن روزنههایبرگبرگ زرد نمی‌شود. ۰ درست [] نادرست 3] ۷ آب اول واردتارهای کشنده می‌شود. فرشت ۲ نادرشت ۲7 ۲ بهپرست‌های زیر پاسخ دهید اصطلاحات زیر را عریف کید الف) آوند ب) روزنه ۲ دو وظیقه‌ی ریشه را بنویسید. ۳ اكر تارهاى كشتددى ريشه أسيب يبينند جه اتقاقى ‎ge‏ جرا ۴ مادر مریم در حال عوض كردن كلدان بك كل ‎Sy‏ مريم ديد كه مادرء كل رابا خاكهاى اطراف ريشه از كلدان برداشت و در كلدان ديكر كذاشت. به نظر شما جرا مادر مريم. كل را با خاكهاى اطراف ريشه برداشث؟ 

زنگ علوم وقتی محیط اطرافمان را با دقت مشاهده کنیم ،ممکن است سؤالهایی در ذهنمان ایجاد شود و پاسخ آن را پیشبینی کنیم نکته :برای مشاهدهی دقیق باید از حواس پنجگانه (بینایی ،چشایی ،بویایی ،شنوایی و المسه) استفاده کنیم. مثال :چرا بعضی از فرفره چرخان کاغذی دیرتر به سطح زمین میرسند؟ پیشبینی :هر چه پهنای بال فرفرهی چرخان کاغذی بیشتر باشد ،فرفره دیرتر به زمین میرسد. برای بررسی پیشبینی باید به صورت زیر کاوش کنیم: الف) چه چیزی را باید تغییر بدهیم؟ ب) چه چیزی را باید اندازه بگیریم؟ ج) چه چیزی را نباید تغییر بدهیم؟ دربارهی مثال فرفرههای چرخان کاغذی باید مراحل زیر را برای بررسی پیشبینی طی کنیم: الف) باید پهنای بال فرفره را تغییر بدهیم ب) باید زمان رهاکردن فرفرهها تا لحظهی رسیدن آن به زمین را اندازه بگیریم. نکته :هرچه زمان را دقیقتر اندازهگیری کنیم ،مشاهدهی ما دقیقتر خواهد بود. ج) ارتفاعی که از آنجا فرفرهها را رها میکنیم ،طول دم فرفرهها ،طول بال فرفرهها و جنس فرفرهها را نباید تغییر بدهیم. برای بررسی پیشبینی باید آزمایش را چندین بار تکرار کنیم و نتایج به دست آمده از هر آزمایش را یادداشت کنیم؛ سپس نتیجهی کاوش را بیان کنیم. در مثال فرفرههای چرخان کاغذی ،فرفرهای که بال پهنتری دارد ،دیرتر به سطح زمین میرسد؛ در نتیجه هر چه بال فرفره پهنتر باشد ،زمان رسیدن آن به سطح زمین طوالنیتر میشود. هر تغییری در فرفرهی چرخان کاغذی ایجاد کنیم در زمان فرودآمدن آن تأثیر دارد .مثالً اگر طول بال یا پهنای بال فرفره را کمتر کنیم ،یا گیرهی بیشتری به فرفره آویزان کنیم و یا جرم کاغذی که با آن فرفره را میسازیم زیاد باشد ،فرفره زودتر فرود میآید .با توجه به نتایج به دست آمده در مثال باال میتوانیم بگوییم اگر تمام شرایط برای فرود دو چتر باز یکسان باشد ،چتربازی که چتر نجات بزرگتری دارد آهستهتر به سطح زمین میرسد. درس در یک نگاه مراحل کاوشکری الف) مشاهدهی دقیق ب) طرح پرسش ج) پیشبینی پاسخ د) انجام آزمایش و نوشتن نتایج :در یک آزمایش باید بدانیم که الف) چه چیزی را تغییر بدهیم؟ ب) چه چیزی را اندازه بگیریم؟ ج) چه چیزهایی را نباید تغییر بدهیم؟ هـ) نتیجهگیری پرسشهای درس 1 .1چگونه میتوانیم یک مشاهدهی دقیق داشته باشیم؟ .2برای بررسی پیشبینی زیر ،چه چیزی را باید اندازه بگیریم؟ «هر چه پهنای بال فرفرهی چرخان کاغذی بیشتر باشد ،فرفره دیرتر به سطح زمین میرسد». .3میخواهیم بدانیم «چای در لیوان فلزی زودتر خنک میشود یا در لیوان شیشهای؟» الف) پیشبینی خود را بنویسید. ب) برای بررسی پیشبینی خود چه چیزی را تغییر میدهید. ج) برای بررسی پیشبینی خود چه چیزی را اندازه میگیرید؟ د) برای بررسی پیشبینی خود چه چیزهایی را تغییر نمیدهید؟ .1در کاوش به روش علمی ،کدام یک دیرتر اتفاق میافتد؟ الف) فرضیهسازی ب) طرح پرسش ج) آزمایش فرضیه د) نتیجهگیری .2برای اینکه بدانیم «چه خاکی برای رشد گیاه مناسبتر است؟» باید چه چیزی را تغییر بدهیم؟ الف) نوع گیاه ب) نوع خاک ج) مقدار خاک د) محل نگهداری گیاه .3برای اینکه فرفرهی چرخان کاغذی دیرتر به سطح زمین برسد ،باید آن را چگونه بسازیم؟ الف) گیرهی بیشتری از آن آویزان کنیم. ب) طول بال فرفره را بیشتر کنیم. ج) پهنای بال فرفره را کمتر کنیم. د) با کاغذی که وزن بیشتری دارد فرفره را بسازیم. ماده تغییر می کند ما در زندگی روزانه نیازهایی داریم و برای برطرف کردن این نیازها مواد اطراف خود را تغییر میدهیم؛ مثل :تکه کردن نان ،روشن کردن کبریت ،پختن غذا ،تا کردن لباس. تغییر فیزیکی به تغییری که در آن شکل ،اندازه و حالت مادهی اولیه تغییر میکند؛ اما جنس و خواص آن (مثل بو ،رنگ و مزه) تغییر نمیکند، تغییر فیزیکی میگویند .در تغییر فیزیکی ،مادهی جدیدی به وجود نمیآید. مثال :حل شدن شکر یا نمک در آب ،تاکردن لباس ،شکستن شیشه ،یخ زدن آب ،بافتن یا دوختن لباس. معموالً مواد بعد از تغییر فیزیکی میتوانند به شکل قبلی خود برگردند .مثالً آب میتواند یخ بزند و دوباره آب شود. نکته :در چرخهی آب در طبیعت ،همهی تغییرات فیزیکی است. تغییر شیمیایی به تغییری که در آن مادهی اولیه به مادهی جدیدی تبدیل میشود و رنگ ،بو و مزهی آن تغییر میکند؛ تغییر شیمیایی میگویند. مثال :پختن نان و غذا ،فاسد شدن غذا ،ترش شدن شیر ،کپک شدن نان و میوه ،پوسیدن الشهی حیوانات و گیاهان درون خاک، هضم و گوارش غذا در بدن و سوختن شمع. تغییر رنگ ماده ،تشکیل حبابهای گاز و آزاد شدن نور و گرما از نشانههای یک تغییر شیمیایی است؛ بعضی از این نشانهها ممکن است در تغییر فیزیکی هم دیده شود. گاهی تغییرات فیزیکی و شیمیایی به دنبال هم اتفاق میافتند؛ مثالً وقتی تخممرغ را در ظرف میشکنیم ،تغییر فیزیکی اتفاق می- افتد؛ ولی وقتی آن را روی شعله قرار میدهیم و میپزیم ،تغییر شیمیایی اتفاق میافتد. اگر قند را بکوبیم و یا در آب حل کنیم تغییر فیزیکی اتفاق میافتد؛ ولی اگر قند را روی شعله قرار بدهیم میسوزد و سیاهرنگ می- شود و تغییر شیمیایی رخ میدهد. عوامل مؤثر در سرعت تغییر مواد بعضی از عوامل میتوانند سرعت تغییر مواد را کم یا زیاد کنند. مثال: ‏زیاد شدن دما باعث زیاد شدن سرعت تغییر بعضی از مواد میشود؛ مثالً شکر در چای داغ زودتر حل میشود، مواد غذایی در بیرون از یخچال و محیط گرم زودتر فاسد میشوند. ‏زیاد شدن رطوبت باعث میشود ،آهن زودتر زنگ بزند. درس در یک نگاه : تغییر فیزیکی ‏تغییری که در آن شکل ،اندازه و حالت مادهی اولیه تغییر میکند؛ اما جنس آن تغییر نمیکند. ‏در این تغییر مادهی جدیدی به وجود نمیآید. مانند :چرخهی آب در طبیعت ،کوبیدن قند ،شکستن شیشه و ... تغییر شیمیایی ‏تغییری که در آن مادهی اولیه به مادهی جدیدی تبدیل میشود و رنگ ،بو و مزهی آن تغییر میکند. تغییر رنگ ماده ،تشکیل حبابهای گاز ،آزاد شدن نور و گرما از نشانههای این تغییر است. مواد حاصل از این تغییر را نمیتوان یا به سختی میتوان به مواد اولیه تبدیل کرد. مانند :سوختن قند ،پختن نان و غذا ،فاسد شدن غذا ،کپک زدن میوه و ... سرعت تغییر مواد راههای جلوگیری از زنگ زدن آهن تغییرات مضر و مفید نقش انسان در تغییرات ‏تند بعضی تغییرات سریع انجام میشوند. مانند :سوختن چوب کبریت ،سوختن بنزین و ... کند بعضی تغییرات کند انجام میشوند. ‏مانند :زنگ زدن آهن ،درست کردن ماست یا دوغ و ... ‏رنگ کردن سطح اجسام آهنی ‏قیرمالی و یا روغنمالی سطح اجسام آهنی ‏پوشاندن سطح اجسام آهنی با پوششی از جنس پالستیک ‏تغییراتی که به نفع ما هستند؛ مثل :پختن غذا ،تبدیل گل به میوه و ... ‏تغییراتی که به ضرر ما هستند؛ مثل :سوختن جنگل ،زنگ زدن آهن و ... ‏تغییراتی که با دخالت انسان صورت میگیرند؛ مثل :کندن زمین ،صاف کردن جاده، ساختن تونل و ... ‏تغییراتی که بدون دخالت انسان صورت میگیرند؛ مثل :تغییر فصلها ،تبدیل گل به میوه و ... پرسشهای درس .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. در چرخهی آب همهی تغییرات ....................است. جنس ماده در تغییر ..........................عوض میشود. آهن در محیط مرطوب( ........................ ،زودتر – دیرتر) زنگ میزند. در میوهی کپک زده ،تغییر ( ......................فیزیکی – شیمیایی) رخ داده است. سرعت حلشدن شکر در چای داغ ..................از چای سرد است. تهیهی سرکه از انگور ،یک تغییر ( .........................فیزیکی – شیمیایی) است. جنس و خواص ماده در تغییر ( ...........................فیزیکی – شیمیایی) تغییر نمیکند. رطوبت ،سرعت زنگ زدن میخ آهنی را .......................میکند. افزایش دما باعث میشود سرعت فاسد شدن گوشت ........................شود. .2تغییر فیزیکی چه نوع تغییری است؟ برای آن یک مثال بنویسید. .3تغییر شیمیایی چه نوع تغییری است؟ برای آن یک مثال بنویسید. .4هر یک از تغییرهای زیر را در جدول داده شده بنویسید« .حل شدن نمک در آب – شکستن لیوان – ترش شدن شیر – دوختن لباس – سوزاندن مقوا – تهیهی مربا – زنگ زدن مجسمهی آهنی – آرد کردن گندم – خشک کردن نان – کپک زدن نان» تغییر فیزیکی تغییر شیمیایی ..5هر یک از تغییرهای زیر را در جدول داده شده بنویسید« .صاف کردن جاده – تغییر فصلها – زرد شدن برگ درختان – تبدیل شکوفه به میوه – ساخت تونل – کندن زمین» با دخالت انسان بدون دخالت انسان رنگینکمان اگر پس از بارش باران بالفاصله خورشید نمایان شود ،نور آن به ذرههای آب که هنوز در هوا معلق هستند ،میتابد .ذرههای ریز آب، رنگهای گوناگون نور خورشید را از هم جدا میکنند و رنگینکمان به وجود میآید. رنگینکمان در روزهای کامالً آفتابی دیده نمیشود؛ چون قطرههای آب در آسمان نیستند. رنگیکمان از باال به پایین از 7رنگ (قرمز ،نارنجی ،زرد ،سبز ،آبی ،نیلی و بنفش) تشکیل شده است. نکته :برای دیدن رنگینکمان باید پشت به آفتاب بایستیم. منشور منشور ،وسیلهای از جنس شیشه یا پالستیک است .به وسیلهی منشور در آزمایشگاه ،نور سفید را تجزیه میکنند؛ یعنی رنگهای مختلف نور را از هم جدا میکنند .در هنگام تشکیل رنگینکمان ،قطرههای آب نقش منشور را دارند. نکته :در طبیعت گاهی نور به هنگام عبور از یک قطرهی آب ،به رنگهای سازندهاش تجزیه نمیشود؛ بلکه تصویرِ پشت قطرهی آب، درون قطرهی آب تشکیل میشود و قطرهی آب مثل یک ذرهبین عمل میکند. کانون عدسی اگر نور خورشید به ذرهبین (عدسی) بتابد ،ذرهبین نور خورشید را در یک نقطه جمع میکند و گرمای زیادی در این نقطه ایجاد می- شود .به این نقطهی نورانی کانون عدسی میگوییم. ویژگی کانون عدسی :اگر عدسی را در مقابل نور خورشید قرار دهیم و یک کاغذ را برای مدتی طوالنی در کانون عدسی قرار دهیم میسوزد؛ چون میزان گرما و نور در کانون عدسی زیاد است. فاصلهی کانون تا عدسی در عدسیهای مختلف متفاوت است و به ضخامت عدسی بستگی دارد .هر چه عدسی باریکتر باشد ،فاصلهی کانون تا عدسی بیشتر میشود .مثالً در شکل ( )1چون عدسی ضخیمتر است ،کانون به عدسی نزدیک است؛ اما در شکل ( )2چون عدسی باریک است ،کانون از عدسی دورتر است. نکته :ساعتسازان و جواهرسازان جسم را بین عدسی و کانون عدسی قرار میهند تا آن را بزرگ و مستقیم ببینند. درس در یک نگاه شرایط تشکیل و دیدن رنگینکمان .1وجود قطرات آب در آسمان .2تابیدن نور خورشید .3پشت به خورشید قرار بگیریم. رنگهای رنگینکمان از باال به پایین قرمز ،نارنجی ،زرد ،سبز ،آبی ،نیلی ،بنفش ‏با استفاده از آبفشان ‏با استفاده از آینه و آب ‏با استفاده از لولهی شفاف یک خودکار ‏با استفاده از منشور راههای درست کردن رنگینکمان ‏وسیلهای از جنس شیشه یا پالستیک است. ‏با کمک آن در آزمایشگاه ،نور سفید را تجزیه میکنند. منشور ذرهبین ‏وسیلهای برای دیدن اجسام یا نوشتههای ریز است. ‏جنس آن از شیشه یا پالستیک شفاف است. ‏آن را به شکل عدس میسازند؛ به همین دلیل به آن عدسی هم میگویند. ‏لیوان شیشهای پر آب یا بطری شیشهای برآمدهی پر آب ،مانند ذرهبین عمل میکند. ‏نور خورشید را در یک نقطه جمع میکند و گرمای زیادی در این نقطه ایجاد میشود که به آن کانون عدسی میگویند. ویژگیهای کانون عدسی ‏در این نقطه نور و گرمای زیادی وجود دارد. ‏فاصلهی آن با عدسی به ضخامت عدسی بستگی دارد .هر چه ضخامت عدسی کمتر باشد، فاصلهی کانون عدسی تا عدسی ،بیشتر میشود. ویژگیهای تصاویر ساخته شده با عدسی ‏اگر جسم بین کانون عدسی و عدسی قرار بگیرد ،تصویر آن بزرگتر و مستقیم از پشت ذرهبین دیده میشود. ‏اگر جسم خارج از کانون عدسی قرار بگیرد ،تصویر آن وارونه روی پرده تشکیل میشود. کاربرد عدسی ‏میکروسکوپ ‏تلسکوپ ‏دوربین عکاسی پرسشهای درس 3 .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. .1برای درست کردن رنگینکمان با استفاده از آبفشان باید (.......................پشت ،رو) به آفتاب بایستیم. .2منشور ،وسیلهای از جنس شیشه یا .....................است. .3در آزمایشگاه ،نور سفید را به وسیلهی ..................تجزیه میکنند. .4در هنگام تشکیل رنگینکمان ،ذرههای آب نقش ...................را دارند. .5کهنساالن برای خواندن نوشتههای خیلی ریز از .....................استفاده میکنند. .6لیوان شیشهای پر از آب مثل ......................عمل میکند. .7هر چه ضخامت عدسی بیشتر باشد ،فاصلهی نقطهی کانون عدسی تا عدسی .................. ،میشود. .8برای دیدن سیارات و ستارهها از ....................استفاده میکنیم. .9فاصلهی کانون عدسی تا عدسی به ..................عدسی بستگی دارد. .10ذرهبین نور خورشید را در یک نقطه به نام .................جمع میکند. .2درست یا نادرست بودن جملههای زیر را مشخص کنید. .1رنگینکمان ،در روزهای کامالً آفتابی دیده نمیشود. درست نادرست  .2نور خورشید از هفت رنگ تشکیل شده است. درست نادرست  .3همیشه قطرههای آب ،نور را تجزیه میکنند. درست نادرست  .4منشور ،نور خورشید را در یک نقطه جمع میکند. درست نادرست  .5یکی از رنگهای تشکیل دهندهی نور سفید ،رنگ نیلی است. درست نادرست  .6در کانون عدسی میزان گرما کم است. درست نادرست  .7در ساخت دوربین شکاری از منشور استفاده شده است. درست نادرست  .3به پرسشهای زیر پاسخ دهید. .1نحوهی تشکیل رنگینکمان در آسمان را توضیح دهید. .2با استفاده از چه وسایلی در منزل میتوانیم نور خورشید را تجزیه کنیم؟ ( 4وسیله را بنویسید) .3دو روش برای درست کردن رنگینکمان بنویسید. برگی از تاریخ زمین فسیل میلیونها سال پیش ،موجوداتی بر روی کرهی زمین زندگی میکردند که امروزه از بین رفتهاند و منقرض شدهاند؛ مثل :دایناسورها، بعضی از جانوران ،گیاهان و ... زمینشناسان با حفاریهایی که انجام دادهاند ،اثر و بقایای بدن بعضی از موجودات را بر روی سنگها پیدا کردهاند و با مطالعهی آنها اطالعات زیادی دربارهی گذشتهی زمین به دست آوردهاند. به آثار و بقایای بر جای مانده از گیاهان و جانوران پس از گذشت سالها فسیل میگویند. فسیل هر جاندار به خود آن جاندار شباهت دارد .با مطالعهی بخشی از بدن جاندار میتوان ویژگیهای دیگر آن جاندار را نیز شناسایی کرد .مثالً اگر فسیل ردپای یک جاندار شبیه سُم باشد ،متوجه میشویم که آن حیوان گیاهخوار بوده و در آن منطقه گیاه وجود داشته ،یا اگر اندازهی فسیل بزرگ باشد ،میتوانیم حدس بزنیم که آن جاندار جثهی بزرگی داشته است. زمینشناسان برای پیدا کردن فسیلها الیههای رسوبی را مطالعه میکنند؛ چون باقیماندهی بدن جاندار به وسیلهی رسوبات پوشیده و دفن میشود و کمکم به فسیل تبدیل میشود. اگر زمینشناسان فسیل پیدا کنند ،با ابزار مناسب و با دقت آنها را از میان الیههای رسوبی خارج میکنند. درس در یک نگاه فسیل به آثار و بقایای برجایمانده از گیاهان و جانوران پس از گذشت سالها ،فسیل میگویند. زمینشناسان برای پیداکردن فسیلها ،الیههای رسوبی را مطالعه میکنند. شرایط الزم برای تشکیل فسیل مراحل تشکیل فسیل در دریاها وجود قسمتهای سخت در بدن؛ مانند :استخوان ،دندان ،صدف و ... دورماندن اجزای بدن جاندار از عوامل تجزیهکننده؛ مانند :هوا ،نور و ... پوشیدهشدن بدن جاندار به وسیلهی رسوبات و گلوالی افتادن جانور مرده به کف دریا از بین رفتن قسمتهای نرم بدن جانور و ماندن قسمتهای سخت بدن ‏پوشیده شدن قسمتهای باقیماندهی بدن جانور توسط گلوالی فشار الیههای رویی بر الیههای زیری و تشکیل فسیل ویژگی الیههای رسوبی تنوع فسیلها ‏جنس و رنگ هر الیه با الیهی دیگر فرق دارد. ‏الیههای زیرین قدیمیتر هستند. ‏میزان فسیل جانوران ساکن خشکی کمتر است؛ زیرا بدن آنها بیشتر در معرض تجزیه شدن است. ‏میزان فسیل حشرهها و بیمهرهها کمتر از سایر جانوران است؛ زیرا بدن آنها قسمتهای سخت ندارد و زود تجزیه میشود. ‏احتمال تشکیل فسیل گیاهان کمتر از فسیل جانوران است؛ زیرا قسمتهای سخت ندارند و زود تجزیه میشوند. کاربرد فسیلها شناخت موجودات قدیمی و ساختمان بدن آنها شناخت محل زندگی و نوع غذای موجودات قدیمی آشنایی با آب و هوای زمانهای مختلف زمین تعیین شکل و وضعیت خشکیها و دریاهای زمین پرسشهای درس 4 .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. یکی از شرایط الزم برای تشکیل فسیل وجود قسمتهای ....................در بدن جانور است. امکان تشکیل فسیل ماهی ....................... ،از فسیل کبوتر است. امکان تشکیل فسیل جانداران ساکن خشکی .................. ،از جانداران ساکن دریا است. پیدا شدن فسیل سرخس ،نشان دهندهی آب و هوای ..................در گذشته است. مکان تشکیل فسیل پروانه .................از فسیل حلزون است. زمینشناسان با مطالعهی سنگهای ..................اطالعات زیادی دربارهی گذشتهی زمین به دست میآورند. امکان تشکیل فسیل حشرات ...................... ،از مهرهداران است. .2فسیل چیست؟ .3از فسیل ردپای یک جاندار به چه چیزی میتوانیم پی ببریم؟ .4چرا زمینشناسان برای پیدا کردن فسیلها ،الیههای رسوبی را مطالعه میکنند؟ .5شرایط الزم برای تشکیل فسیل را بنویسید. حرکت بدن ماهیچه بازوی دست خود را لمس کنید .قسمتهای نرم زیر پوست دست ،ماهیچه و بخشهای سفت ،استخوانها هستند. آنچه را که گوشت مینامیم ،همان ماهیچه نام دارد. ماهیچهها شکلهای گوناگونی دارند و در بخشهای مختلف بدن ما مثل معده ،قلب و ...قرار دارند. ماهیچهها باعث میشوند کارهای مختلفی را انجام دهیم؛ مثل صحبت کردن ،خندیدن ،راه رفتن و ... انواع ماهیچه ماهیچههای ارادی :حرکت ماهیچههای ارادی توسط ما کنترل میشود .یعنی هر زمانی که بخواهیم میتوانیم آنها را حرکت دهیم یا مانع حرکت آنها شویم؛ مثل ماهیچههای دست ،پا و انگشتان. ماهیچههای غیرارادی :حرکت ماهیچههای غیرارادی دست ما نیست و خودشان خودبهخود و با فرمان مغز و نخاع کار میکنند؛ مثل حرکت ماهیچههای معده که باعث هضم غذا میشوند و حرکت ماهیچههای قلب که خون را در رگها به جریان درمیآورند. نحوهی حرکت استخوانها ماهیچهها به استخوانها وصل هستند؛ با کوتاه یا کشیده شدن ماهیچهها ،استخوانها حرکت میکنند. مثالً وقتی میخواهید ساعد خود را روی بازو خم کنید ،ماهیچهی روی بازو کوتاه میشود ،ماهیچههای پشت بازو کشیده میشود و استخوان ساعد به سمت باال حرکت میکند .وقتی میخواهید ساعد خود را به حالت اولیه برگردانید ،ماهیچهی پشت بازو کوتاه می- شود ،ماهیچهی روی بازو کشیده میشود و استخوان ساعد به سمت پایین حرکت میکند. خوردن شیر ،گوشت و تخممرغ برای رشد ماهیچهها الزم است .ورزش کردن باعث نیرومند شدن ماهیچهها میشود. اسکلت در بدن ما تعداد زیادی استخوان وجود دارد که شکل و اندازهی آنها با هم فرق میکند. مجموع استخوانها ،اسکلت درونی بدن ما را تشکیل میدهد. اسکلت شکل بدن را میسازد .استخوانها با رشتههای محکمی به هم وصل شدهاند. مفصل جایی را که دو استخوان به هم وصل شدهاند مفصل میگوییم .مفصل باعث حرکت استخوانها میشود. شکل مفصلها با توجه به نوع و مقدار حرکت آنها متفاوت است .در مفصل بین استخوانها غضروف وجود دارد .غضروف از استخوان نرمتر است .غضروف مانع ساییدگی استخوانها میشود. ستون مهرهها در پشت گردن و کمر خود میتوانید ستون مهرهها را لمس کنید .ستون مهرهها از تعداد زیادی مهره درست شده است .هر مهره یک سوراخ دارد .از روی هم قرار گرفتن مهرهها ،لولهای به وجود میآید که نخاع در آن قرار دارد .در بین مهرهها ،غضروف وجود دارد. ستون مهرهها باعث خم و راست شدن بدن میشود. استخوان استخوان زنده است و از مواد محکمی ساخته شده است. اگر به استخوان ضربه وارد شود ،ممکن است ترک بردارد یا بشکند .در این صورت باید آن را گچ گرفت .این کار باعث میشود تا استخوان ثابت بماند و زودتر جوش بخورد و ترمیم شود. پزشک برای اینکه میزان آسیبدیدگی استخوان را تشخیص بدهد ،دستور میدهد از آن عکسبرداری کنند. راههای مراقبت از استخوان .1خوردن لبنیات کافی و قرار گرفتن در معرض آفتاب ،باعث رشد و محکم شدن استخوانها میشود. .2ورزش روزانه .3درست نشستن .4حمل درست کولهپشتی مغز و نخاع مغز مسئول و فرماندهی همهی کارهای بدن است. حتی به هنگام خواب نیز ،مغز فعالیت قسمتهایِ مختلف بدن مثل قلب و ششها را کنترل میکند. نخاع ،در کنترل فعالیتهای بدن به مغز کمک میکند. مغز ،درون جمجمه قرار دارد .جمجمه از استخوانهای محکمی تشکیل شده است. نخاع ،درون ستون مهرهها قرار دارد .جنس ستون مهرهها از استخوان است. سلول عصبی سلول عصبی ،سلولی بلند و دراز است تا پیامهای عصبی با سرعت زیادی منتقل شود. در مغز و نخاع میلیونها سلول عصبی وجود دارد .این سلولها دستورهای الزم را به بخشهای مختلف بدن صادر میکنند. هسته رشتهی دراز به مغز و نخاع میلیونها سلول عصبی وصل است .این سلولها مثل رگهای خونی در سراسر بدن پراکندهاند .به این رشتهها ،عصب میگویند. کار رشتههای عصبی (اعصاب) رساندن فرمانهای مغز و نخاع به بخشهای مختلف بدن و رساندن پیام بخشهای مختلف بدن به مغز و نخاع است .مثالً وقتی تصمیم میگیرید ساعد خود را خم کنید ،سلولهای مغز ،فرمان را به وسیلهی سلولهای عصبی به ماهیچه- های بازو میدهند .ماهیچههای روی بازو کوتاه میشوند و ماهیچههای پشت بازو کشیده میشوند و استخوان ساعد باال میآید و روی بازو خم میشود. پرسشهای درس 5 .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. جایی را که دو استخوان به هم وصل شدهاند ..................... ،میگویند. فصل باعث حرکت .....................میشود. ستون مهرهها از تعداد زیادی ..................... ،درست شده است. از روی هم قرار گرفتن مهرهها لولهای به وجود میآید که .......................در آن قرار دارد. نخاع در کنترل فعالیتهای بدن به ......................کمک میکند. پیام مغز و نخاع از طریق .......................به سراسر بدن منتقل میشود. قسمتهای نرم زیر پوست دست ................................ ،نام دارد. وقتی میخواهید استخوان ساعد خود را روی بازو خم کنید ،ماهیچهی روی بازو ( .......................کوتاه – کشیده) میشود. .2بخشهای سفت زیر پوست دست چه چیزی هستند؟ .3کار ماهیچههای قلب چیست؟ .4کوتاه یا کشیده شدن ماهیچهها باعث حرکت چه چیزی میشود؟ .5شکل بدن ما به خاطر وجود چه چیزی است؟ .6چه چیزی مانع ساییدگی استخوانها میشود؟ .7تعریف کنید. اسکلت: سلول عصبی: .1نحوهی حرکت استخوان ساعد را بنویسید. .2چه چیزهایی به رشد و نیرومند شدن ماهیچهها کمک میکند؟ .3برای اینکه استخوان آسیبدیده ،درست جوش بخورد و ترمیم شود ،چه باید کرد؟ .4راههای مراقبت از استخوان را بنویسید 3( .مورد) .5ماهیچهها چگونه باعث به حرکت درآمدن استخوانها میشوند؟ .6عصب چیست؟ چه کاری در بدن انجام میدهد؟ چه خبر 1 چشم ما به کمک چشمهایمان میتوانیم ببینیم و از محیط اطرافمان باخبر شویم. چشم ،اندام کرویشکل و مخصوص حس بینایی است .بیشتر قسمتهای چشم درون استخوان سر قرار دارد و توسط آن محافظت میشود .ما فقط بخش کوچکی از چشم (عنبیه ،قرنیه ،مردمک) را میبینیم. ساختمان چشم قرنیه :پردهی شفافی است که بخش جلوی کرهی چشم (عنبیه و مردمک) را میپوشاند و خارجیترین الیهی چشم است. عنبیه :بخش رنگی چشم است. مردمک :در وسط عنبیه قرار دارد و به شکل دایرهای سیاهرنگ دیده میشود. کار مردمک :نوری را که به چشم وارد میشود تنظیم میکند. با زیاد شدن نور ،مردمک تنگ میشود تا نور کمتری وارد چشم شود. با کم شدن نور ،مردمک گشاد میشود تا نور بیشتری وارد چشم شود. عدسی :پشت مردمک قرار دارد .کار عدسی ،تشکیل تصویر اجسام روی پردهی شبکیهی چشم است. شبکیه :در عقب کرهی چشم قرار دارد .شبکیه سلولهای ویژهای دارد که نور را دریافت میکنند. عصب بینایی :رشتههای عصبی هستند که پیامهای بینایی را از پردهی شبکیه به مغز منتقل میکنند. مراحل تشکیل تصویر در چشم .1نور از قرنیه عبور میکند و وارد مردمک میشود. خارج از درس :عنبیه با انقباض و انبساط خود براساس نور محیط ،اندازهی مردمک را تنگ و گشاد میکند تا نور کافی وارد چشم شود. .2نور پس از عبور از مردمک توسط عدسی چشم جمع میشود و تصویر کوچکتر و وارونه روی پردهی شبکیهی چشم ایجاد می- شود. .3سلولهای ویژهی نور در شبکیه ،نور را دریافت میکنند و پیام بینایی را از طریق عصب بینایی به مغز منتقل میکنند .مغز تصویر را به حالت اول برمیگرداند و آنچه را که دیدهایم برایمان تفسیر میکند. مراحل تشکیل تصویر در چشم در یک نگاه: نور بازتاب شده از جسم قرنیه مردمک عدسی شبکیه عصب بینایی مغز عدسی کمکی چشم ما زمانی یک جسم را واضح میبیند که تصویر آن روی شبکیه تشکیل بشود. نزدیکبین در برخی افراد ،تصویر اجسام دور به طور واضح روی شبکیه تشکیل نمیشود. برای همین ،آنها نمیتوانند اجسام دور را به خوبی ببینند؛ ولی اجسام نزدیک را خوب میبینند .چشم این افراد نزدیکبین است. دوربین برخی افراد ،اجسام نزدیک را به خوبی نمیتوانند ببینند؛ اما اجسام دور را خوب میبینند. چشم این افراد دوربین است. با کمک عدسی (عینک) میتوان مشکل این افراد را حل کرد. حفظ سالمت چشم پلکها روی چشم را میپوشانند و از ورود گرد و خاک به آن جلوگیری میکنند .اگر سطح قرنیه خشک بماند ،امکان دارد دچار مشکل بینایی شویم. با هر بار پلکزدن ،اشک روی چشم پخش میشود و سطح قرنیه مرطوب میشود. برای مراقبت از چشم میتوانیم کارهای زیر را انجام بدهیم: .1استفاده از عینک آفتابی مخصوصاً در روزهای آفتابی ،برفی ،کنار دریا و ... .2هنگام مطالعه ،فاصلهی چشم تا کتاب مناسب باشد (فاصلهی مناسب 30سانتیمتر است). .3هنگام مطالعه ،نور مناسب و کافی در محیط وجود داشته باشد. .4با دستهای کثیف و آلوده ،چشمهایمان را لمس نکنیم. .5هنگام کار با وسایل آزمایشگاهی و انجام آزمایشها ،از عینک ایمنی استفاده کنیم. گوش اندام حس شنوایی و شنیدن صداها گوش است .اللهی گوش و سوراخ گوش را میتوانیم ببینیم؛ ولی بقیهی قسمتهای گوش درون استخوان سر قرار دارند. قسمتهای مختلف گوش اللهی گوش :اللهی گوش قسمت بیرونی گوش است که صداها را از محیط میگیرد و به سمت گوش هدایت میکند. سوراخ گوش :سوراخ گوش ابتدای مجرای شنوایی قرار دارد. مجرای گوش :لولهای بین سوراخ گوش و پردهی گوش است که صداها را از سوراخ گوش به سمت پردهی گوش میبرد. پردهی گوش :در انتهای مجرای گوش قرار دارد و در اثر برخورد صدا با آن میلرزد. استخوان کوچک گوش :پشت پردهی گوش قرار دارند و لرزش پردهی گوش را به بخش حلزونیشکل گوش انتقال میدهند. بخش حلزونیشکل :در انتهای گوش قرار دارد و سلولهای گیرندهی شنوایی در آن قرار دارد. عصب شنوایی :پیام شنوایی (صدا) را دریافت میکند و آن را به مغز میرساند. شنیدن صداها اللهی گوش ،صدا را از محیط جمع میکند و از طریق سوراخ گوش وارد گوش میکند .صدا از طریق مجرای گوش به پردهی گوش میرسد .پردهی گوش میلرزد و استخوانهای کوچک پشت پردهی گوش ،این لرزش را به بخش حلزونیشکل گوش میرسانند .در بخش حلزونیشکل ،سلولهای گیرندهی صدا ،پیام شنوایی را از طریق عصب شنوایی به مغز میرسانند و ما صدا را میشنویم .افراد کمشنوا برای شنیدن بهتر صدا ،از سمعک استفاده میکنند .سمعک ،صدا را تقویت میکند. مراحل شنیدن صدا در یک نگاه صدا اللهی گوش مجرای شنوایی پردهی گوش استخوانهای کوچک گوش بخش حلزونیشکل عصب شنوایی مغز حفظ سالمت گوش در مجرای شنوایی گوش مادهای چرب ترشح میشود ،این ماده: .1پردهی گوش را نرم نگه میدارد. .2از ورود جانوران ریز به درون گوش جلوگیری میکند. اگر ترشح این ماده زیاد شود ،روی پردهی گوش میچسبد و ما نمیتوانیم صدا را به خوبی بشنویم .در این حالت پزشک ،گوش را شستوشو میدهد و مادهی اضافی را خارج میکند. راههای مراقبت از گوش .1اجسام نوک تیز مثل سنجاق سر ،کبریت ،نوک مداد و ...را وارد سوراخ گوش نکنیم. .2هرگز با دست یا چیز دیگری به گوش کسی ضربه نزنیم. .3هرگز نزدیک گوش کسی فریاد یا سوت نزنیم؛ زیرا ممکن است پردهی گوش او پاره شود. .4از هدفون یا گوشی به میزان کم و با صدای کم استفاده کنیم. .5هیچ مادهای را در گوش نریزیم؛ مگر آنکه پزشک تجویز کرده باشد. پرسشهای درس 6 .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. چشم ،اندامی کروی شکلی بوده و مخصوص حس ........................است. در وسط عنبیه ..................... ،قرار دارد. با کم شدن نور ،مردمک .......................میشود.عدسی چشم انسان ،پشت .........................قرار دارد.شبکیه در ( ......................جلو – عقب) کرهی چشم قرار دارد. پردهی شفافی که روی قسمت رنگی چشم را پوشانده است ................... ،نام دارد.عصب بینایی ،پیامهای بینایی را از پردهی شبکیه به .....................منتقل میکند.نور پس از عبور از قرنیه وارد ........................میشود.عدسی چشم ،تصویر اجسام را به صورت ................و .................روی پردهی شبکیه ایجاد میکند.نور پس از عبور از مردمک به وسیلهی ...................جمع میشود.چشم ما زمانی یک جسم را واضح میبیند که تصویر آن روی .................تشکیل بشود.گوش ،اندام حس ......................است. وظیفهی جمع کردن صداها از محیط برعهدهی ..........................گوش است.لولهی بین سوراخ گوش و پردهی گوش ....................... ،نام دارد.استخوانهای کوچک گوش بین .........................و بخش حلزونیشکل گوش قرار دارند.افراد کمشنوا برای شنیدن بهتر صدا از ........................استفاده میکنند.سلولهای گیرندهی صدا ،پیام شنوایی را از طریق .....................به مغز میرسانند. .2چهار راه مراقبت از چشم را بنویسید. .3هر یک از اعضای زیر ،در بدن چه کاری انجام میدهد؟ آن را بنویسید. عدسی: عصب شنوایی: استخوانهای کوچک گوش: .4افراد کمشنوا برای شنیدن بهتر صدا از چه چیزی استفاده میکنند؟ این وسیله چه تأثیری روی صدا دارد؟ .5مادهای که به وسیلهی مجرای گوش ترشح میشود چه فوایدی دارد؟ درسنامه زبان اندام حس چشایی و حس مزهها ،زبان است. زبان ماهیچهای است که به جویدن غذا در دهان و مخلوط شدن آن با بزاق کمک میکند. روی زبان برجستگیهایی وجود دارد که مزهی غذا را دریافت میکنند و پیام را از طریق عصب چشایی به مغز میفرستند. حس کردن مزهها وقتی غذا میخوریم ،ذرههای غذا در براق دهان حل میشوند .برجستگیهای روی زبان (سلولهای گیرندهی مزه) مزهی غذا را دریافت میکنند و عصب چشایی پیام را به مغز میبرد و ما مزههای مختلف (شیرینی ،تلخی ،شوری و یا ترشی) را تشخیص میدهیم. مزهی مایعات را میتوانیم زودتر تشخیص بدهیم؛ زیرا مایعات زودتر با بزاق دهان حل میشوند. مراحل حس کردن مزه عبارت است از :ذرات غذا سلولهای گیرندهی مزه عصب چشایی مغز نکته :از خوردن غذاهای خیلی سرد و خیلی گرم پرهیز کنید؛ زیرا باعث میشود سلولهای گیرندهی چشایی آسیب ببینند. بینی اندام حس بویایی و تشخیص بوهای مختلف ،بینی است. بعضی بوها مثل بوی عطر برای ما دلپذیر است؛ ولی بعضی بوها مثل بوی دود ماشین برای ما ناخوشایند است. حس کردن بوها وقتی گل یا هر چیز دیگر را بو میکنیم ،ذرههای بودار را که با چشم نمیتوانیم ببینیم ،همراه هوا وارد بینی میشوند .این ذرهها به سلولهای گیرندهی بو که در قسمت باالی حفرهی بینی قرار دارند ،میرسند .سلولهای گیرندهی بو پیام را به وسیلهی عصب بویایی به مغز میرسانند و ما بوهای مختلف را تشخیص میدهیم. مراحل تشخیص بو عبارت است از :ذرات بودار گیرندههای بویایی عصب بویایی مغز حس بویایی به ما کمک میکند از خطرها آگاه شویم؛ مثالً وقتی چیزی میسوزد یا گاز نشت میکند از طریق حس بویایی میتوانیم از خطر آگاه شویم و یا با احساس بوی غذای فاسد آن را نخوریم و مسموم نشویم. حس بویایی و حس چشایی در ارتباط نزدیک با هم هستند. لمس کردن پوست ،بدن ما را پوشانده است و از آن در برابر میکروبها ،سرما و گرما محافظت میکند. در زیر پوست ما ،غدههای چربی و عرق وجود دارد. غدههای چربی باعث چرب شدن پوست ما و غدههای عرق باعث مرطوب شدن پوست ما میشود. در زیر پوست گیرندههای گوناگونی وجود دارد که مغز را از وجود سرما ،گرما ،لمس و تماس آگاه میکنند. مثال :اگر روی دست شما حشرهای حرکت کند ،سلولهای گیرندهی لمس پیام را به مغز میفرستند و مغز متوجه میشود که حشرهای روی دست شما حرکت میکند. نکته :تعداد گیرندههای لمس در برخی از بخشهای بدن بیشتر از جاهای دیگر است .هر جا که تعداد گیرندههای لمس بیشتر باشد، پوست آن قسمت حساستر است. افراد روشندل ،از سرانگشتان خود برای خواندن الفبای برجسته (بریل) استفاده میکنند؛ چون میزان گیرندههای لمس در سرانگشتان زیادتر از جاهای دیگر دست است. راههای حفظ سالمت پوست .1شستوشوی روزانهی پوست دست و صورت .2استفاده از کرم ضدآفتاب هنگام قرار گرفتن در نور آفتاب .3پرهیز از قرار گرفتن طوالنی در معرض تابش آفتاب .4تغذیهی مناسب پرسشهای درس 7 .1ما چگونه میتوانیم مزهی غذاها را تشخیص بدهیم؟ .2ما چگونه میتوانیم بوی گل را تشخیص بدهیم؟ .3حس بویایی چگونه میتواند به ما کمک کند تا از خطرها آگاه شویم؟ .4پوست از بدن ما در برابر چه چیزهایی محافظت میکند؟ .5کار غدههای چربی و عرق در زیر پوست چیست؟ .6ما چگونه میتوانیم متوجه حرکت یک حشره بر روی پوست دستمان شویم؟ .7چرا افراد روشندل از سر انگشتان دست خود برای خواندن خط بریل استفاده میکنند؟ .8چهار راه محافظت از پوست را بنویسید. .9چرا باید از خوردن غذا و نوشیدنی خیلی سرد یا خیلی داغ پرهیز کنیم؟ .10چرا وقتی با قاشق غذا میخوریم مزهی غذا را میفهمیم؛ ولی مزهی قاشق را نمیفهمیم؟ کارها آسان می شود 1 ما برای جابهجا کردن اجسام نیاز به نیرو داریم. گاهی نیروی ما برای انجام کارها کم است .از این رو از وسایل مختلف برای راحتتر انجام دادن کارها استفاده میکنیم .از جملهی این وسایل میتوانیم اهرم را نام ببریم. اهرم هر اهرم یک میله و یک تکیهگاه دارد و با آن میتوانیم اجسام را جابهجا کنیم. نکته :اهرمها فقط به شکل میله نیستند و در شکلها و اندازههای مختلفی ساخته میشوند. االکلنگ ،ترازوی دوکفهای گردوشکن ،دربازکن ،فرغون ،ناخنگیر و ...نوعی اهرم هستند. ساختار اهرم هر اهرم از سه قسمت تشکیل شده است. .1محل وارد شدن نیرو (نیرو را با نشان میدهیم). .2محل قرار گرفتن جسم (جسم را با نشان میدهیم). .3محل تکیهگاه (تکیهگاه را با نشان میدهیم). نکته :در اهرمهایی که تکیهگاه در وسط اهرم قرار ندارد ،تغییر جهت نیرو صورت نمیگیرد. نکته :استخوانهای بدن ما مانند اهرم عمل میکنند و نقش میلهای اهرم را دارند .ماهیچهها نقش نیرو و مفصلها نقش تکیهگاه را دارند و محل قرارگیری جسم با توجه به انجام کار متفاوت است. ‏یک ماشین ساده است که باعث راحتتر انجام شدن کارها میشود. ‏از 3قسمت تشکیل شده است. ‏نیرو  ‏تکیهگاه  ‏جسم  ‏براساس قرارگیری تکیهگاه و جسم و نیرو .1تکیهگاه بین جسم و نیرو :باعث تغییر جهت نیرو میشوند. .2جسم بین تکیهگاه و نیرو .3نیرو بین تکیهگاه و جسم  .1تکیهگاه بین جسم و نیرو .1تکیهگاه در وسط قرار دارد. .2 تکیهگاه به جسم نزدیکتر است. ‏نیروی کمتر نیاز داریم. ‏کار راحتتر انجام میشود. ‏سیمچین ،میخکش ،دیلم .3 تکیهگاه به نیرو نزدیکتر است. ‏نیروی بیشتر نیاز داریم. ‏کار سریعتر انجام میشود. ‏قیچی خیاطی و کاغذبری .2جسم بین تکیهگاه و نیرو هر چه جسم به تکیهگاه نزدیکتر باشد . ‏نیرو کمتر نیاز داریم. ‏کار راحتتر انجام میشود. ‏فرغون ،دربازکن ،گردوشکن .3نیرو بین تکیهگاه و جسم هر چه نیرو به تکیهگاه نزدیکتر باشد ‏نیروی بیشتر نیاز داریم. ‏کار سریعتر انجام میشود. ‏انبر یخ و ساالد ،پنس و موچین ‏االکلنگ ‏ترازوی دوکفهای پرسشهای درس 8 .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. .1یک جسم زمانی حرکت میکند که به آن ....................... ،وارد شود. .2هر اهرم از ..........................قسمت اصلی تشکیل شده است. .3در بازی با االکلنگ ،اگر بخواهیم تعادل برقرار شود ،فردی باید به تکیهگاه نزدیکتر بنشیند که وزن .....................دارد. .4در بدن ما استخوانها نقش ( .........................میلهی اهرم – تکیهگاه) دارند. .5ترازوی دوکفهای نوعی ........................است. .2درست یا نادرست بودن جملههای زیر را مشخص کنید. .1اهرمها فقط به شکل میله هستند. درست نادرست  .2محل تکیهگاه در اهرمهای مختلف یکسان است. درست نادرست  .3در گردوشکن ،جسم بین نیرو و تکیهگاه قرار دارد. درست نادرست  .4در االکلنگ ،تکیهگاه دقیقاً در وسط جسم و نیرو قرار دارد. درست نادرست  .5در قیچی آهنبری ،تکیهگاه به نیرو نزدیکتر است. درست نادرست  .6اگر در اهرمی فاصلهی نیرو تا تکیهگاه برابر فاصلهی جسم تا تکیهگاه باشد ،نیرو با جرم جسم برابر است. درست نادرست  .3به پرسشهای زیر پاسخ دهید. .1اهرم را تعریف کنید و سه قسمت اصلی آن را بنویسید. .2اهرمها چه تأثیری در زندگی ما دارند؟ .3سه وسیله نام ببرید که از آنها به عنوان اهرم استفاده میشود؟ .4یک اهرم رسم کنید و قسمتهای مختلف آن را نامگذاری کنید. .5قسمتهای اصلی اهرم را در شکلهای زیر مشخص کنید. کارها آسان می شود 2 ماشینها همانطور که در درس قبل خواندید اهرمها به آسانتر شدن کارها کمک میکنند .وسایل و ابزارهای دیگری هم وجود دارند که به ما در آسانتر شدن کارها کمک میکنند؛ مثل :پیچ ،قرقره ،چرخ و محور و ... به هر وسیلهای که کارها را آسانتر میکند ماشین میگویند. ماشینها دو دستهاند ‏ماشینهای ساده مثل :سطح شیبدار،گُوِه ،پیچ ،قرقره ،چرخ و محور و ... ماشینهای پیچیده مثل :دوچرخه ،اتومبیل ،جرثقیل و ... سطح شیبدار سطح شیبدار ،سطحی است که دو سطح با ارتفاعهای متفات را به هم وصل میکند. با استفاده از سطح شیبدار میتوانیم اجسام را به راحتی از پایین به باالببریم و یا از باال به پایین بیاوریم. مثال :باال رفتن از دیوار سخت است .اما با استفاده از نردبان این کار آسان میشود .در واقع نردبان یک سطح شیبدار است. سطح شیبدار مثل سرسره ،راهپله ،پلههای پل هوایی ،جادههای کوهستانی ،محل عبور صندلی چرخدار و سقف شیروانی ساختمانها. نکته :سطح شیبدار باعث بیشتر شدن نیرو میشود. مثال :اگر بخواهیم چند کتاب را با یک کش بلندکنیم ،کش بیشتر کشیده میشود و نیروی بیشتری نیاز داریم تا آنها را بلندکنیم؛ اما اگر همین چند کتاب را با کش از سطح شیبدار به سمت باال بکشیم ،کش کمتر کشیده میشود و نیروی کمتری برای کشیدن کتابها نیاز داریم. اگر ارتفاع دو سطح شیبدار مساوی باشد ،هر چه طول سطح شیبدار بیشتر شود ،کارها آسانتر انجام میشود و برای جابهجایی اجسام به نیروی کمتری نیاز داریم. مثال :در دو شکل باال ،ارتفاع سطح شیبدارها مساوی است؛ اما در شکل ( )2طول سطح شیبدار بیشتر است .پس باال رفتن از سطح شیبدار شکل ( )2راحتتر از باال رفتن از سطح شیبدار شکل ( )1است .در سطح شیبدار مسافت طوالنی میشود؛ اما جسم با نیروی کمتری جابهجا میشود .مثالً :در کوهها ،جادهها را به صورت مارپیچ و طوالنی میسازند تا باال رفتن از آن راحتتر شود .همان- طور که در شکل میبینید باال رفتن از جادهی ( )2راحتتر از باال رفتن از جادهی ( )1است. همیشه سطح آشپزخانهها و حمام را کمی شیبدار میسازند تا آب جمع نشود و به سمت راه فاضالب حرکت کند .در خیابانها نیز سطح خیابان را کمی شیبدار میسازند تا در موقع بارندگی آب به سمت جوی آب حرکت کند و در سطح خیابان جمع نشود. گُوِه به وسایلی که یک لبهی آن از لبهی دیگر نازکتر است گوه میگویند ،مثل چاقو. گوه یک ماشین ساده و مثل سطح شیبدار است و کارها را آسانتر میکند ،اما با سطح شیبدار فرق دارد. از سطح شیبدار برای جابهجا کردن اجسام استفاده میشود؛ اما از گوه برای کندن ،بریدن و قطعهقطعه کردن اجسام استفاده می- شود .در زیر مثالهایی از گوه با کاربردشان آمده است. تبر برای خرد کردن چوب ،قیچی و چاقو برای بریدن و ریز کردن اجسام مثل پارچه ،کاغذ ،میوه و ... کلنگ برای کندن زمین ،ابزارهای نجاری (مغار) برای کندن و شکل دادن به چوب دندانهای پیش و نیش انسان و جانوران گوشتخوار مانند گوه عمل میکنند؛ چون لبههای تیز دارند و بریدن غذا را آسان میکنند. نکته :هر چه لبههای گوه تیزتر باشد ،کارها آسانتر انجام میشود و نیروی کمتری برای انجام کارها نیاز داریم. پیچ پیچ نوعی ماشین ساده است که سطح آن از یک سطح شیبدار کوچک و مارپیچ ساخته شده است. با استفاده از پیچ میتوانیم قطعههای چوبی ،پالستیکی یا فلزی را به هم وصل کنیم. پیچها انواع مختلفی دارند و کارهای مختلفی انجام میدهند. مثال :درِ بطری نوشابه و آب ،یا سرپیچ المپها و لبهی بیرون المپ نوعی پیچ هستند. قرقره قرقره نوعی ماشین ساده است. قرقره چرخ شیارداری است که طنابی در داخل شیار آن قرار میگیرد. برای جابهجایی اجسام به جاهای بلند نمیتوانیم از سطح شیبدار استفاده کنیم؛ برای همین از قرقره استفاده میکنیم. مثال :باالبردن مصالح ساختمانی ،باال بردن پرچم ،باال کشیدن تور ماهیگیری ،جابهجایی اجسام سنگین و.. خارج از درس :در باال بردن مصالح ساختمانی و یا پرچم ،قرقره ثابت است و جسم به طناب وصل میشود. در جرثقیل ،آسانسور و تلهکابین قرقره متحرک است و جسم به وسط قرقره وصل میشود و با قرقره حرکت میکند .در این صورت قرقره نیرو را بیشتر میکند و کار راحتتر انجام میشود. چرخ و محور چرخ و محور یک ماشین ساده است که از یک میله و چرخی که به دور آن میچرخد درست شده است .کار چرخ و محور افزایش نیرو در کارها یا افزایش سرعت انجام کارها است.  .1سطح شیبدار ‏دو سطح با ارتفاعهای متفاوت را به هم وصل میکند. ‏هر چه طول سطح شیبدار نسبت به ارتفاعش بیشتر باشد ‏مثل :راهپله ،پلهای هوایی ،جادهی کوهستانی ،سرسره ‏کار آسانتر انجام میشود. ‏نیروی کمتر نیاز داریم. .2گوه ‏یک لبهی آن نازکتر از لبهی دیگر است. ‏برای کندن ،بریدن و قطعهقطعه کردن استفاده میشود. ‏هرچه لبهی آن تیزتر باشد  ‏کار آسانتر انجام میشود. مثل :دندانهای نیش و پیش ،چاقو، ‏نیروی کمتری نیاز داریم. تبر ،قیچی ،مغار ،کلنگ .3پیچ ‏از یک سطح شیبدار کوچک و مارپیچ ساخته شده است. ‏قطعههای چوبی ،پالستیکی و فلزی را به هم وصل میکند. ‏مثل :در بطری نوشابه و آب ،سرپیچ المپها و لبهی بیرون المپ .4قرقره ‏چرخ شیارداری که طنابی در داخل شیار آن قرار میگیرد. ‏برای جابهجایی اجسام سنگین به جاهای بلند. ‏دو نوع است  ‏ثابت باال بردن پرچم و مصالح ساختمانی ‏متحرک جرثقیل ،آسانسور و تلهکابین .5چرخ و محور ‏یک میله و چرخی که به دور آن میچرخد. ‏کارش  ‏افزایش نیرو مثل :فرمان ماشین ،دستگیرهی در ،پدال دوچرخه ،آسیاب آبی و بادی ‏افزایش سرعت مثل :چرخ و فلک ،پنکه ،وردنهی خمیر ،فرفرهی چوبی پرسشهای درس 9 .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. .1به هر وسیلهای که کارها را آسانتر میکند ..................... ،میگویند. .2گوه یک ماشین ( .........................ساده – پیچیده) است. .3به سطحی که دو سطح با ارتفاعهای متفاوت را به هم وصل میکند ....................... ،میگویند. .4اگر ارتفاع دو سطح شیبدار مساوی باشد ،هر چه طول سطح شیبدار بیشتر شود ،به نیروی ..........نیاز داریم. .5برای کندن و بریدن اجسام از ( ........................گوه – قرقره) استفاده میشود. .6برای جابهجایی اجسام به جاهای خیلی بلند از ......................استفاده میشود. .7به ماشین سادهای که از یک میله و چرخی که به دور آن میچرخد درست شده باشد ................... ،میگویند. .8در سطح شیبدار هر چهقدر شیب سطح کمتر باشد ،باال بردن اجسام ( ................راحتتر – سختتر) میشود. .9دستگیرهی در خانه مانند ماشین سادهی ........................عمل میکند. .10دندانهای جانوران گوشتخوار نوعی ........................است. .2درست یا نادرست بودن جملههای زیر را مشخص کنید. درست نادرست  .1قیچی یک ماشین ساده است. .2هر چه طول سطح شیبدار کوتاهتر باشد ،انرژی بیشتری مصرف میشود .درست نادرست  .3در سطح شیبدار مسافت کوتاهتر میشود. درست نادرست  .4از گوه برای جابهجا کردن اجسام استفاده میشود. درست نادرست  .5هر چه لبهی گوه تیزتر باشد ،کارها سختتر انجام میشود. درست نادرست  .6راهپلهی ساختمان یک نوع سطح شیبدار است. درست نادرست  .3تعریف کنید. .1گوه: .2پیچ: .3قرقره: .4به پرسشهای زیر پاسخ دهید. .1چرا کف آشپزخانه ،حمام و سطح خیابانهای شهر را کمی شیبدار میسازند؟ .2سطح شیبدار با گوه چه تفاوتی دارد؟ خاک با ارزش خاک تقریباً زندگی همهی جانوران به خاک بستگی دارد. یکی از شرایط زنده ماندن و رشد گیاهان وجود خاک است .بدون خاک زندگی گیاهان ،جانوران و انسان به خطر میافتد. تشکیل خاک سنگها در طول سالیان دراز بر اثر وزش باد و ریزش کوه به یکدیگر برخورد میکنند و خُرد میشوند .این مواد خرد شده دچار تغییر شیمیایی میشوند و در طی سالیان دراز موجب تشکیل خاک میشوند. بعضی از سنگها چون نرمتر هستند ،راحتتر و سریعتر خرد میشوند و تشکیل خاک میدهند. نکته :خاکها از نظر اندازهی ذرات ،شکل ،رنگ و جنس با هم تفاوت دارند. برای تشکیل 1سانتیمتر خاک در سطح زمین حدود 200سال زمان الزم است. عوامل مؤثر در تشکیل خاک .1فرسایش سنگها :بر اثر وزش باد ،ریزش کوه ،حرکت آب و ...سنگها حرکت میکنند ،به هم میخورند و خرد میشوند و به مرور زمان ،تشکیل خاک میدهند. .2ریشهی گیاهان :ریشهی گیاهان رشد میکنند و به داخل شکاف سنگها میروند .با گذشت زمان ریشهها بزرگتر میشوند و به جای بیشتری نیاز پیدا میکنند .به همین دلیل سنگها را میشکنند تا برای خود جا باز کنند. نکته :در مناطقی که درختان و گیاهان فراوانی وجود دارد ،عمق خاک بیشتر است. .3جانوران :جانوران با النهسازی ،کندن زمین ،دویدن و حرکت ،باعث خرد شدن سنگها میشوند. خارج از درس :مثالً مورچهها با بزاق اسیدی دهانشان و یا موش با پنجههای تیزش سنگها را خرد میکند. تغییر آب و هوا بر اثر بارندگی ،جریان رود و ...آب به درون شکاف سنگها نفوذ میکند .بر اثر سرد شدن هوا و تغییر دما ،آب درون شکاف سنگها یخ میزند .وقتی آب یخ میزند ،فضای بیشتری اشغال میکند؛ برای همین به دو طرف سنگ فشار وارد میکند و باعث شکستن سنگ میشود .این اتفاق در مناطق سرد و کوهستانی بیشتر روی میدهد. ویژگی انواع خاک بعضی خاکها مثل خاک رس ،ذرات بسیار ریزی دارند .به همیندلیل اگر با آب مخلوط شوند ،آب بیشتر گلآلود میشود و ذرات دیرتر تهنشین میشوند. بعضی خاکها مثل ماسه ،ذرات درشتی دارند .به همین دلیل اگر با آب مخلوط شوند ،زودتر تهنشین میشوند. بعضی خاکها مثل خاک باغچه مخلوطی از ذرات ریز و درشت هستند و از اجزای گوناگونی تشکیل شدهاند و برای رشد گیاه مناسب هستند. سرعت نفوذ آب در خاک هر چه ذرات خاک دانهدریزتر باشد ،فاصله و هوای کمتری بین ذرات خاک وجود دارد و وقتی باران ببارد آب با سرعت کمتر و زمان بیشتر درون خاک نفوذ میکند؛ اما قدرت نگهداری زیاد دارد؛ مثل خاک بیابان و خاکهای رسی. مثال :اگر در یک لیوان که انتهای آن سوراخ شده است خاک دانهریز بریزیم و بعد آب بریزیم ،آب روی خاک میماند و دیر در خاک نفوذ میکند. هر چه ذرات خاک دانهدرشت باشد ،فاصله و هوای بیشتری بین ذرات خاک وجود دارد و اگر باران ببارد ،آب با سرعت بیشتر و در زمان کوتاهتر درون خاک نفوذ میکند؛ اما قدرت نگهداری آب درون فضای خالی کم است؛ مثل خاکهای شنی و ماسهای کنار دریا. مثال :اگر در یک لیوان که انتهای آن سوراخ شده است خاک دانهدرشت بریزیم و بعد آب بریزیم ،آب با سرعت درون خاک نفوذ می- کند و از انتهای لیوان خارج میشود. خاک باغچه مخلوطی از خاک دانهریز و دانهدرشت است و باقی ماندهی الشهی گیاهان و جانوران در آن مخلوط شده است .برای همین دارای نفوذپذیری زیاد و قدرت نگهداری زیاد آب است. مثال :اگر در یک لیوان که انتهای آن سوراخ شده است از این خاک بریزیم و بعد آب بریزیم ،آب سریع در خاک نفوذ میکند؛ اما دیر از انتهای لیوان خارج میشود. گیاخاک وقتی باقی ماندهی بدن جانوران و گیاهان درون خاک قرار میگیرد ،با گذشت زمان میپوسد و تغییر میکند و مخلوطی تیرهرنگ به دست میآید ،به این مخلوط گیاخاک میگوییم. باغبانان در پاییز برگ درختان را در یک جا جمع میکنند و روی آن را با خاک میپوشانند تا به مرور زمان گیاخاک تشکیل شود. گیاخاک سبب تقویت خاک میشود و قدرت نگهداری آب و نفوذپذیری آب و هوا را زیاد میکند .روی خاک ،گیاخاک بیشتری وجود دارد. فرسایش با گذشت زمان ،آب و باد مقداری از خاک را با خود جابهجا میکنند که به آن فرسایش خاک میگویند. فرسایش خاک باعث میشود خاک جابهجا شود و گیاخاک و مواد غذایی خود را از دست بدهد و حاصلخیزی خاک کم شود .در این صورت برای رشد گیاه مناسب نخواهد بود. عوامل فرسایش خاک .1 عوامل طبیعی ‏سیالب ،رود و هر آب جاری که سطح خاک را میشوید و با خود میبرد. ‏ریزش کوه در اثر زلزله ‏وزش باد و طوفان .2عوامل غیرطبیعی :در این عوامل انسان باعث فرسایش خاک میشود. ‏قطع درختان و نابودی جنگل ‏چرای بیرویهی دامها ‏حرکت ماشینهای سنگین بر روی خاکها جادهسازی ،شهرسازی و ... آبیاری نامناسب در جهت شیب خاک و کاشت بیموقع شخم زدن عمیق خاک ریشههای گیاهان خاک را در زمین محکم نگه میدارند و جلوی فرسایش خاک را میگیرند؛ در نتیجه اگر پوشش گیاهی از بین برود خاک سست میشود و زود فرسایش پیدا میکند. نکته :هر چه پوشش گیاهی زمین کمتر باشد ،خاکِ آن بیشتر تحت تأثیر عوامل فرسایش خاک قرار میگیرد. نکته :هر چه شیب زمین بیشتر باشد ،خاک آن بیشتر توسط آب فرسایش پیدا میکند. راههای جلوگیری از فرسایش خاک در مناطق کوهستانی ،مزرعه را عمود بر شیب زمین شخم بزنیم( .حالت پلکانی) ‏استفاده از کودها برای تقویت خاک ‏کاشت گیاهانی مثل نخود و لوبیا که باعث تقویت خاک میشوند. کاشت گیاهان و درختان ،چون ریشهی گیاهان خاک را محکم نگه میدارند و باد نمیتواند آن را جابهجا کند. ‏گیاهان مانع از جریان سریع آب روی زمین میشوند و بیشتر آب در خاک نفوذ میکند. پرسشهای درس 10 .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. .1برای تشکیل 1سانتیمتر خاک در سطح زمین ،حدود .....................سال زمان الزم است. .2از خرد شدن سنگها ........................ ،تشکیل میشود. .3رشد ریشهی گیاهان باعث خرد شدن سنگها و به وجود آمدن ......................میشود. .4در مناطقی که درختان و گیاهان فراوانی وجود دارد ،عمق خاک ( ......................زیاد – کم) است. .5وقتی آب یخ میزند فضای ( ........................بیشتری – کمتری) اشغال میکند. .6شکستن سنگها و تشکیل خاک بر اثر یخ زدن آب در شکاف سنگها بیشتر در مناطق ( ..................گرم و خشک – سرد و کوهستانی) روی میدهد. .7هر چه ذرات خاک دانهریزتر باشد ،سرعت نفوذ آب در خاک ...................میشود و قدرت نگهداری آب در خاک ...................میشود. .8هر چه ذرات خاک دانهدرشتتر باشد ،سرعت نفوذ آب در خاک ...................میشود و قدرت نگهداری آب در خاک ..................... میشود. .9گیاخاک قدرت نفوذپذیری و نگهداری آب و هوا را ....................میکند. .10با گذشت زمان آب و باد مقداری از خاک را با خود جابهجا میکند که به آن ....................خاک میگویند. .11فرسایش خاک باعث میشود حاصلخیزی خاک ...................شود. .12اهمیت خاک رو ،در کشاورزی به علت داشتن .......................است. .13هر چه شیب زمین بیشتر باشد ،فرسایش خاک ........................میشود. .2درست یا نادرست بودن جملههای زیر را مشخص کنید. .1اجزای همهی خاکها مشابه است. درست نادرست  .2در مناطق پر درخت عمق خاک بیشتر است. درست نادرست  .3سرعت نفوذ آب در همهی خاکها به یک اندازه است. درست نادرست  .4هرچه ذرات خاک درشتتر باشد ،سرعت نفوذ آب بیشتر است. درست نادرست  .5کاشت گیاهان مانع از فرسایش خاک میشود. درست نادرست  .6نوع سنگ در مقدار خاکی که تشکیل میشود تأثیری ندارد. درست نادرست   .7تقریباً زندگی همهی جانداران به خاک وابسته است. درست نادرست  .3به پرسشهای زیر پاسخ دهید. .1خاکها از چه نظر با هم تفاوت دراند؟ .2چه عواملی باعث خرد شدن سنگها و تشکیل خاک میشود؟ 3مورد را نام ببرید. .3گیاخاک چیست؟ .4با توجه به شکل مقابل چگونگی تشکیل خاک را توضیح دهید. .5ریشهی گیاهان چگونه سبب ایجاد خاک میشوند؟ .6با توجه به تصویر زیر ،کدام خاک برای کشاورزی مناسب است؟ چرا؟ .7در سه گلدان زیر ،همزمان مقدار مساوی آب ریختیم. الف) در کدام ظرف خاک رسی وجود دارد؟ چگونه متوجه شدید؟ ب) در کدام ظرف ماسه وجود دارد؟ دلیل بیاورید. ج) در کدام ظرف خاک باغچه وجود دارد؟ چگونه به این موضوع پی بردید؟ .8فرسایش خاک یعنی چه؟ .9چرا فرسایش خاک باعث میشود حاصلخیزی خاک کم شود؟ .10دو عامل فرسایش خاک را بنویسید. .11چرا کاشتن درختان و گیاهان جلوی فرسایش خاک را میگیرد؟ .12در مناطق کوهستانی و زمینهای شیبدار ،مزرعه را چگونه باید شخم بزنیم؟ .13دو راه جلوگیری از فرسایش خاک را بنویسید. بکارید و بخورید اهمیت گیاهان گیاهان در زندگی ما و سایر جانوران نقش مهمی دارند .ما با کاشتن گیاهان عالوه بر اینکه غذا به دست میآوریم ،به پاکیزگی محیط زیست هم کمک میکنیم .گیاهان برای رشد به آب ،خاک ،نور و هوا نیاز دارند. آب گیاهان برای زنده ماندن و رشد کردن به آب نیاز دارند .مقدار و نوع آب در رشد گیاهان مؤثر است. آبیاری منظم و به موقع باعث تولید محصوالت بیشتر و مرغوبتر میشود. آب مقطر برای رشد گیاهان مناسب نیست و گیاه در آن به خوبی رشد نمیکند؛ چون مواد مورد نیاز برای رشد گیاه را ندارد. آب شور نیز برای رشد بیشتر گیاهان مناسب نیست و باعث خشک شدن آنها میشود؛ زیرا شوری و نمک زیاد آب باعث نابودی سلولهای گیاه میشود. آب معمولی شامل آب رودخانهها ،قنات ،چشمه ،چاه و ...برای رشد گیاه مناسب است؛ چون امالح و مواد مورد نیاز برای رشد گیاه را دارد. نکته :بعضی از گیاهان که در دریا زندگی میکنند برای رشد به آب شور یا نسبتاً شور نیاز دارند. نکته :بعضی از گیاهان نسبت به شوری آب مقاوم هستند و با آب شور هم رشد میکنند ،مثل جو ،چغندر ،پنبه و نخود. خاک یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاهان ،خاک مناسب است .گیاهان نمیتوانند در هر خاکی رشد کنند. در خاک ،مواد مورد نیاز برای رشد گیاه وجود دارد .این مواد در آب حل میشوند و از طریق ریشه وارد گیاه میشوند و گیاه رشد میکند .خاکی که مواد مورد نیاز برای رشد گیاه را داشته باشد ،خاک مناسبی است ،مثل :خاک باغچه. خاک رس برای کشاورزی مناسب نیست؛ چون دانههای ریزی دارد و آب را در خود نگه میدارد و ریشههای گیاه نمیتوانند به راحتی در خاک نفوذ و رشد کنند. ماسه نیز برای کشاورزی مناسب نیست؛ چون هم مادهی غذایی ندارد و هم دانههای درشتی دارد و آب را از خود عبور میدهد و خیلی کم آب را در خود نگه میدارد. خاک باغچه مخلوطی از خاک رس ،ماسه و کود است .خاک رس آب را در خود نگه میدارد ،ماسه باعث زیاد شدن نفوذپذیری آب و هوا در خاک میشود و کود مواد غذایی که برای رشد گیاه مناسب است را دارد. برای کشاورزی در مناطق کم باران ،خاکی مناسب است که ماسهی آن کم باشد و میزان خاک رس آن بیشتر باشد ،تا آب مدت زمان بیشتری در خاک نگه داشته شود. اگر میزان خاک رس زیاد باشد ،میتوانیم: .1گیاهانی بکاریم که در خاک رسِ زیاد هم میتوانند رشد کنند. .2به خاک ،ماسه ،کود و یا خاک باغچه اضافه کنیم و آن را زیرورو کنیم تا با هم مخلوط شوند .این کار باعث میشود میزان نفوذپذیری آب و هوا در خاک بیشتر شود. اگر میزان شوری خاک زیاد باشد ،باید گیاهانی بکاریم که در خاک شور هم رشد میکنند ،مثل چغندر ،اسفناج و پسته. هوا گیاهان هم مثل همهی موجودات برای تنفس و رشد کردن به هوا نیاز دارند .هوا مخلوطی از گازهای مختلف از جمله اکسیژن و کربندیاکسید است .گیاهان از گاز اکسیژن برای تنفس استفاده میکنند. اگر یک گلدان را در یک ظرف دربسته قرار دهیم و دیگری را درون یک ظرف درباز قرار دهیم ،دیوارهی ظرف دربسته به خاطر تنفس گیاه عرق میکند و بعد از مدتی گیاه درون ظرف دربسته به خاطر تمام شدن هوا و اکسیژن پژمرده و خشک میشود. نور گیاهان برای رشد به نور هم احتیاج دارند .میزان نور مورد نیاز برای رشد ،در گیاهان مختلف فرق میکند .اگر نور کم به گیاه برسد، ابتدا ساقهها بلند و برگهایشان نازک میشود و بعد از مدتی کمکم برگها پژمرده میشوند و میریزند. علوم تجربی به ما و کشاورزان کمک میکند که شرایط رشد مناسب گیاهان را بشناسیم و مطابق با آن از گیاهان نگهداری کنیم. مثال :در جاهای گرم میتوانیم درخت خرما پرورش دهیم یا درخت گردو را در جاهای سرد و کوهستانی پرورش بدهیم تا بهتر رشد کند. پرسشهای درس 11 .1جاهای خالی را با کلمههای مناسب کامل کنید. .1برای تولید محصوالت بیشتر و مرغوبتر باید آبیاری ................و ................باشد. .2مواد مورد نیاز برای رشد گیاه در آب حل میشوند و از طریق ...................وارد گیاه میشوند. .3خاک باغچه مخلوطی از خاک رس ................... ،و ..................است. .4برای کشاورزی در مناطق کم باران خاکی مناسب است که ماسهای آن ( ....................کمتر – بیشتر) باشد. .5گیاهان برای تنفس از گاز .....................استفاده میکنند. .6اگر به گیاه نور نرسد ،برگهایش .......................میشود. .7اضافه کردن ماسه به خاکی که خاک رس زیاد دارد باعث میشود میزان نفوذپذیری آب و هوا در خاک ........................شود. .2درست یا نادرست بودن جملههای زیر را مشخص کنید. .1گیاهان به پاکیزگی محیط زیست کمک میکنند. درست نادرست  .2بعضی از گیاهان نسبت به شوری آب مقاوم هستند. درست نادرست  .3گیاهان میتوانند در هر خاکی رشد کنند. درست نادرست  .4ریشههای گیاه میتوانند به راحتی در خاک رس نفوذ و رشد کنند .درست نادرست  .5ماسه باعث زیاد شدن نفوذپذیری آب و هوا در خاک میشود. درست نادرست  .6ماسه ،مادهی غذایی دارد. درست نادرست  .7میزان نور مورد نیاز برای رشد ،در گیاهان مختلف فرق نمیکند .درست نادرست  .8نوع آب در رشد گیاه تأثیر دارد. درست نادرست  .9گیاهان برای تنفس به گاز کربن دیاکسید نیاز دارند. درست نادرست  .3به پرسشهای زیر پاسخ دهید. .1گیاهان برای رشد به چه چیزهایی نیاز دارند؟ نام ببرید. .2فواید گیاهان را بنویسید 2( .مورد) .3اگر مواد غذایی برای رشد گیاه در یک زمین کم باشد ،چه باید کرد؟ .4چرا گیاهان برای رشد به خاک نیاز دارند؟ از ریشه تا برگ ریشه اولین قسمتی که پس از جوانه زدن دانه از آن خارج میشود ،ریشه است .ریشه ،گیاه را در خاک محکم نگه میدارد و آب و مواد غذایی مورد نیاز برای رشد گیاه را از خاک میگیرد و به گیاه میرساند. روی ریشه تارهای نازکی وجود دارد که به آنها تار کشنده میگویند .روی ریشهی همهی گیاهان ،تار کشنده وجود دارد .تارهای کشنده آب و مواد محلول موجود در خاک را میگیرند و از طریق ریشه به گیاه میرسانند .اگر تارهای کشندهی ریشه آسیب ببینند، گیاه نمیتواند آب و مواد محلول مورد نیاز خود را از خاک بگیرد؛ در نتیجه رشد آن کم یا متوقف میشود. هنگام عوض کردن گلدان یک گیاه ،گیاه را با خاک اطرافِ ریشه به گلدان دیگر منتقل میکنند تا ریشه و تارهای کشندهی ریشه آسیب نبینند. ساقه لولههای باریکی در ساقه و برگ وجود دارند که مواد مورد نیاز را از ریشه میگیرند و به قسمتهای مختلف گیاه میبرند .به این لوله- ها آوند میگویند. آوندها در برگ ،رگبرگ را به وجود میآورند .در بعضی از گیاهان (مثل لوبیا) رگبرگها به صورت منشعب هستند و در بعضی از گیاهان (مثل گندم) رگبرگها به صورت موازی با هم هستند. اگر انتهای چند ساقهی برگدار جعفری را به طور مایل ببرید و درون محلول آب قند قرار دهید ،بعد از مدتی متوجه میشوید که مزهی این برگها تغییر کرده و شیرین شده است .به این علت که آوندهای موجود در گیاه جعفری آب قند را به برگها رساندهاند. سه لیوان آب برمیداریم .در هر کدام چند قطره جوهر سبز ،قرمز و آبی میریزیم .سپس سه شاخه گل میخک یا گالیل سفید را درون هر لیوان قرار میدهیم .بعد از مدتی خواهیم دید آب و جوهر از طریق آوندها باال رفته است و رنگ گلبرگهای گل به رنگ آب لیوان تغییر کرده است. برگ در انسانها ،هوا از طریق سوراخهای بینی وارد ششها میشود و انسان نفس میکشد .در گیاهان نیز هوا از طریق سوراخهای ریزی در پشت و روی برگ وارد گیاه میشود و گیاه نفس میکشد. در پشت و روی برگ سوراخهای ریزی وجود دارد که به این سوراخهای ریز روزنه میگویند .هوا از راه روزنهها وارد گیاه میشود. گیاهان اکسیژن مورد نیاز خود را از راه روزنهها دریافت میکنند و کربن دیاکسید را دفع میکنند. اگر به پشت و روی یک برگ از گیاه شمعدانی مقداری وازلین (یا هرچیز چرب) بمالیم روزنههای برگ بسته میشوند و راه ورود و خروج هوا بسته میشود و برگ پژمرده و زرد میشود. پرسشهای درس 12 .1جاهای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید. .1اولین قسمتی که پس از جوانه زدن دانه از آن خارج میشود ....................... ،است. .2آب و مواد غذایی مورد نیاز برای رشد گیاه توسط .......................از خاک گرفته میشود. .3روی ریشه تارهای نازکی وجود دارد که به آنها ....................میگویند. .4آوندها در برگ ........................ ،را به وجود میآورند. .5در گیاه لوبیا آوندها به صورت .....................و در گیاه گندم ،آوندها به صورت ..................هستند. .6هوا از طریق .................وارد گیاه میشود. .2درست یا نادرست بودن جملههای زیر را مشخص کنید. .1روی ریشهی همهی گیاهان تار کشنده وجود ندارد. درست نادرست  .2رگبرگ در برگ گیاه همان آوند است. درست نادرست  .3آسیب به تارهای کشنده تأثیری در رشد گیاه ندارد. درست نادرست  .4رگبرگ در گیاه تره به صورت موازی است. درست نادرست  .5روزنهها فقط در پشت برگ قرار دارند. درست نادرست  .6در صورت بسته شدن روزنههای برگ ،برگ زرد نمیشود. درست نادرست  .7آب ،اول وارد تارهای کشنده میشود. درست نادرست  .2به پرسشهای زیر پاسخ دهید. .1اصطالحات زیر را تعریف کنید. الف) آوند: ب) روزنه: .2دو وظیفهی ریشه را بنویسید. .3اگر تارهای کشندهی ریشه آسیب ببینند چه اتفاقی میافتد؟ چرا؟ .4مادر مریم در حال عوض کردن گلدان یک گل بود .مریم دید که مادر ،گل را با خاکهای اطراف ریشه از گلدان برداشت و در گلدان دیگر گذاشت .به نظر شما چرا مادر مریم ،گل را با خاکهای اطراف ریشه برداشت؟