صفحه 1:
صفحه 2:
۱ 7 : ۰ شمان ۴
هم مر بر جهان دیز + 350
هم رونق زمان شما ذ
فق زمان شما نيز بكذرد
CW
صفحه 3:
قلمرو زبانی: رونق: اعتبار / زمان: زمانه» دوران / مرجع شما: فرمانروا!
ستمگر / قلمرو ادبی: قالب: قصیده / وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن(
شما نیز بگذردز ردیف/ جهان: مجاز از زندگی / مرگ بر جهان کسی گذشتن: کنایه از
فرارسیدن مرگ او
با زگردانی: سرانجام مرک به سراغ شما خواهد آمد و شکوه
روزگار شما نیز روزی به پایان خواهد رسيد. ١ '
پیام: به س رآمدن ستم
صفحه 4:
۳۲- وین بوم محنت از پی آن تا کند خراب
بر دولت آشیان شما نیز بگذره
صفحه 5:
براىء به خاطر / دولت: فرمانروایی» خوشبختی / آشیان: آشیانه /
دولت آشیان: دولت سرا؛ آشیانه خوشبختی
قلمرو ادبی: بوم: نماد شومی / بوم محنت: اضافه تشبیهی / بوم
صفحه 6:
با زگردانی: اندوه» جغد شوم ویرانگری است که به ما
بسنده نمی کند شما را نیز نابود خواهد کرد.
پیام: گرفتار اندوه شدن بیدادگران
صفحه 7:
۳- آب اجل که هست گلو گیر خاص و عام
بر حلق و بر دهان شما نیز بگذرد
قلمروزبانی: اجل: مرک (شبه هم آوا: عجله) / خاص: درباريان / عام: توده مردم / حلق:
گلو / قلمرو ادبی: آب اجل: اضافه تشبیهی / گلو گیر: کنایه از " نابود کننده» خفه کننده»
کشنده / خاص و عام: آرابه تضاد مجاز از "همه مردم / گلو؛ حلق» دهان: تناسب / آب
اجل بر حلق کسی كذشتن: كنايه از" مرك و نابودى او" / تلميح به آبه " كلّ نفس ذائقه
الموت ” همكان جشنده مرگ اند.
باز گردانی: مرگ که نابود کننده همگان است» روزی شما را نیز نابود خواهد كرد.
پیام: نابودی ستمگران
صفحه 8:
۴- چون داد عادلان به جهان در بقا نکرد
بیداد ظالمان شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی: جون: به این علت که /داد: عدل و انصاف / به جهان در: دو حرف
اضافه برای یک متمم / بقا نکرد: باقی نماند / بیداد: ظلم و ستم / قلمرو ادبی: داد
و بیداد؛ عادلان و ظالمان: تضاد / واچ‌آرایی: "۵" وان "
با زگردانی: همانکونه که عدل و داد انسان‌های دادگر در جهان باقی نمی‌ماند»
ستم ستمگران نیز بی گمان از بين رفتنی خواهد بود.
پیام: ناپایداری جهان
صفحه 9:
۵- در مملکت چو غزش شیران گذشت و رفت
این عوعو سگان شما نیز بگذرد
i استعاره از " دلیران و مردان دادگر" / عوعو: واق واق» "نام آوا/ استعاره از
«قدرت‌های ظاهری» / سکان: استعاره از " مزدوران ستمگران " / غرش و عوعوه
صفحه 10:
باز گردانی: چون بانگ و خروش انسان‌های
دلیر گذشت و رفت» این صدای گوش خراش
شما انسان‌های پست نیز رفتنی است.
پیام: نابودی دستیاران ستمگران
CW
صفحه 11:
۶- بادی که در زمانه بسی شمع‌ها بکشت
هم بر چراغدان شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی: بسی: بسیار / کشتن: خاموش کردن / چراغدان: جای نهادن چراغ / قلمرو
ادبی: باد: استعاره از "مرگ ۳ / شمع: استعاره از "انسان‌ها "/ باد» شمع: تضاد(باد شمع
را می‌کشد) / چراغدان: استعاره از "زندگی و وجود / شمع» چراخدان: تناسب / باد بر
شمع و چراغدان وزیدن: کنایه از "مرگ و نابودی" / تلمیح به آیه: کل نفس ذائقه القوت
(هر نفسی چشنده مرگ است.)
باز گردانی: مرگ همچون بادی است که انسان‌ها را می‌کشد. این باد شما را نیز نابود
خواهد کرد.
پیام: مرگ ستمگران
صفحه 12:
۷- زین کاروانسرای؛ بسی کاروان گذشت
ناچار کاروان شما نیز بگذرد
زبانی: زین: از این / کاروانسرا: جایی در راه که کاروانها در آنجا اقامت
می‌کنند / بسی: بسیار / کاروان: گروه مسافرانی که با هم سفر می‌کنند / قلمرو
ادبی: کاروانسرا: استعاره از گیتی
بازگردانی: فرمانروایی‌های بسیار در این جهان آمدند و رفتند. ناچار
روزی نابود خواهید گشت.
پیام: تباهی کاروان ستمگران
صفحه 13:
۸-ای مفتخر به طالع مسعود خویشتن
تأثير اختران شما نيز بكذرد
قلمرو زبانی: مفتخر: سر بلند» صاحب افتخار / طالع: سرنوشت»
بخت / مسعود: فرخنده / اختر: ستاره / قلمرو ادبى: اختر: استعاره
از عوامل خوشبختی / تاثیر اختران شما نیز بگذرد: کنایه از اين که
بخت نیک شما نیز به پایان خواهد رسید / طالع» اختران: تناسب /
واج آرایی «ت» / تلمیح به حدیث: الدهر بومان بومٌ لک و بومٌ علیک
(روزگار دو روز است: روزی به سود تو و روزی به زیان تو.)
با زگردانی: ای کسی که به بخت نیک خود می‌نازی» این بخت فرخنده
شما نيز به بايان خواهيد رسيد.
بيام: نابايدارى طالع خجسته
CW
صفحه 14:
- بر قير جورقان ز تحمل سپر کنیم
تا سختى كمان شما نيز بكذرد
قلمرو زبانى: جور: ستم / قلمرو ادبى: قير جور: اضافه تشبيهى / از تحمل سپر كنيم: تشببه
پنهان / كمان: مجاز از ” قدرت» زور ” / سختى كمان: كنايه از توان و زورمندى» ورزيدكى
در تيراندازى / قير» سير» كمان: تناسب / تیر» سپر: تضاد
باز گردانی: با سپر بردباری و تحمل در برابر ستم و ظلم تیر مانند شما ( ستمگران) پایداری
می‌ورزیم تا روزگار کشورداری شما نیز به پایان برسد.
پیام: شکیبایی در برابر ستم
صفحه 15:
١٠-اى تو رمه سبرده به جوبان كرى طبع
۱ اين كركى شبان شما نيز بكذرد
قلمرو زبانى: تو: منظور كشورداران ستمكر / رمه: كله / طبع: سرشت (ششبه هم آوا:
تبع: پیروی) / سپردن: واگذار کردن (بن ماضی: سپرد» بن مضارع: سپار) / كركى:
درندگی» ستمگری / شبان: چوپان / قلمرو ادبی: رمه: استعاره از " توده مردم */
چوبان: استعاره از " کار گزاران ستمگر " / گرگ طبع: درنده خوه قشبیه / شبان:
استعاره از " کارگزاران ستمگر "/ گرگ و رمه» جوپان» شبان: تناسب / رمه» گرگ:
é تضاد / چوپان گرگ طبح: گوفه‌ای متناقض نما (آرایه سال آینده)
كركى: كنايه از ستمگری و درندگی
صفحه 16:
باز گیدانی: ای کسانی که مردم را به
دست کار گزاران ستمگر درنده خو
سپرده‌اید [ آگاه باشید] که این
ستمگری شما نیز روزی به پایان
خواهد رسید.پیام: نابودی کار گزاران
بیدادگران
5
4.(
صفحه 17:
درس پنجم
بیداد ظالمان
ادبیات دهم
صفحه 41
-1هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد
هم رونق زمان شما نیز بگذرد
1
قلمرو زبانی :رونق :اعتبار /زمان :زمانه ،دوران /مرجع شما :فرمانروایان و توانگران
ستمگر /قلمرو ادبی :قالب :قصیده /وزن :مفعول فاعالت مفاعیل فاعلن(رشته انسانی) /
شما نیز بگذرد :ردیف /جهان :مجاز از زندگی /مرگ بر جهان کسی گذشتن :کنایه از
فرارسیدن مرگ او
بازگردانی :سرانجام مرگ به سراغ شما خواهد آمد و شکوه
روزگار شما نیز روزی به پایان خواهد رسید.
پیام :به سرآمدن ستم
2
-۲وین بوم محنت از پی آن تا کند خراب
بر دولت آشیان شما نیز بگذرد
3
قلمرو زبانی :وین :و این /بوم :جغد /محنت :اندوه ،غم /از پی:
برای ،به خاطر /دولت :فرمانروایی ،خوشبختی /آشیان :آشیانه /
دولت آشیان :دولت سرا ،آشیانه خوشبختی
قلمرو ادبی :بوم :نماد شومی /بوم محنت :اضافه تشبیهی /بوم
محنت بر آشیان کسی گذشتن :کنایه از ” نابود کردن قدرت و اعتبار
کسی” /دولت آشیان :ترکیب تشبیهی
4
بازگردانی :اندوه ،جغد شوم ویرانگری است که به ما
بسنده نمی‌کند شما را نیز نابود خواهد کرد.
پیام :گرفتار اندوه شدن بیدادگران
5
-۳آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام
بر حلق و بر دهان شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی :اجل :مرگ (شبه هم آوا :عجله) /خاص :درباریان /عام :توده مردم /حلق:
گلو /قلمرو ادبی :آب اجل :اضافه تشبیهی /گلوگیر :کنایه از ” نابود کننده ،خفه کننده،
خاص و عام :آرایه تضاد ،مجاز از ” همه مردم /گلو ،حلق ،دهان :تناسب /آب
کشنده /
ّ
اجل بر حلق کسی گذشتن :کنایه از” مرگ و نابودی او” /تلمیح به آیه ” ّ
کل نفس ذائقه
الموت ” همگان چشنده مرگ اند.
بازگردانی :مرگ که نابودکننده همگان است ،روزی شما را نیز نابود خواهد کرد.
پیام :نابودی ستمگران
6
-۴چون داد عادالن به جهان در ،بقا نکرد
بیداد ظالمان شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی :چون :به این علت که /داد :عدل و انصاف /به جهان در :دو حرف
اضافه برای یک متمم /بقا نکرد :باقی نماند /بیداد :ظلم و ستم /قلمرو ادبی :داد
و بیداد ،عادالن و ظالمان :تضاد /وا‌ج‌آرایی ” :د” و”ن “
بازگردانی :همانگونه که عدل و داد انسان‌های دادگر در جهان باقی نمی‌ماند ،پس
ستم ستمگران نیز بی گمان از بین رفتنی خواهد بود.
پیام :ناپایداری جهان
7
غرش شیران گذشت و رفت
-۵در مملکت چو ّ
این عوعو سگان شما نیز بگذرد
/غرش :بانگ ،فریاد ،خروش /قلمرو ادبی :شیران:
قلمرو زبانی :مملکت :کشور ّ
استعاره از ” دلیران و مردان دادگر” /عوعو :واق واق ” ،نام آوا” ،استعاره از
«قدرت‌های ظاهری» /سگان :استعاره از ” مزدوران ستمگران ” /غرش و عوعو،
Wش»
سگان و شیران :تضاد /گذشت و بگذرد :اشتقاق (رشته انسانی) /وا‌ج‌آرایی «
8
بازگردانی :چون بانگ و خروش انسان‌های
دلیر گذشت و رفت ،این صدای گوش خراش
شما انسان‌های پست نیز رفتنی است.
پیام :نابودی دستیاران ستمگران
9
-۶بادی که در زمانه بسی شمع‌ها بکشت
هم بر چراغدان شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی :بسی :بسیار /کشتن :خاموش کردن /چراغدان :جای نهادن چراغ /قلمرو
ادبی :باد :استعاره از ” مرگ ” /شمع :استعاره از ” انسان‌ها ” /باد ،شمع :تضاد(باد شمع
را می‌کشد) /چراغدان :استعاره از ” زندگی و وجود /شمع ،چراغدان :تناسب /باد بر
الموت
شمع و چراغدان وزیدن :کنایه از ” مرگ و نابودی” /تلمیح به آیه :کلُهقئاذ سفن ّ َ
(هر نفسی چشنده مرگ است).
بازگردانی :مرگ همچون بادی است که انسان‌ها را می‌کشد .این باد شما را نیز نابود
خواهد کرد.
پیام :مرگ ستمگران
10
-۷زین کاروانسرای ،بسی کاروان گذشت
ناچار کاروان شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی :زین :از این /کاروانسرا :جایی در راه که کاروانها در آنجا اقامت
می‌کنند /بسی :بسیار /کاروان :گروه مسافرانی که با هم سفر می‌کنند /قلمرو
ادبی :کاروانسرا :استعاره از گیتی
بازگردانی :فرمانروایی‌های بسیار در این جهان آمدند و رفتند .ناچار شما نیز
روزی نابود خواهید گشت.
پیام :تباهی کاروان ستمگران
11
-۸ای مفتخر به طالع مسعود خویشتن
تأثیر اختران شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی :مفتخر :سربلند ،صاحب افتخار /طالع :سرنوشت،
بخت /مسعود :فرخنده /اختر :ستاره /قلمرو ادبی :اختر :استعاره
از عوامل خوشبختی /تاثیر اختران شما نیز بگذرد :کنایه از این که
بخت نیک شما نیز به پایان خواهد رسید /طالع ،اختران :تناسب /
یوم علیک
وا‌ج‌آرایی «ت» /تلمیح به حدیث:
یوم لک و ٌ
الدهر یومان ٌ
ُ
(روزگار دو روز است :روزی به سود تو و روزی به زیان تو).
بازگردانی:ای کسی که به بخت نیک خود می‌نازی ،این بخت فرخنده
شما نیز به پایان خواهید رسید.
پیام :ناپایداری طالع خجسته
12
-۹بر تیر جورتان ز تحمل سپر کنیم
تا سختی کمان شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی :جور :ستم /قلمرو ادبی :تیر جور :اضافه تشبیهی /از تحمل سپر کنیم :تشبیه
پنهان /کمان :مجاز از ” قدرت ،زور ” /سختی کمان :کنایه از توان و زورمندی ،ورزیدگی
در تیراندازی /تیر ،سپر ،کمان :تناسب /تیر ،سپر :تضاد
بازگردانی :با سپر بردباری و تحمل در برابر ستم و ظلم تیر مانند شما ( ستمگران) پایداری
می‌ورزیم تا روزگار کشورداری شما نیز به پایان برسد.
پیام :شکیبایی در برابر ستم
13
-۱۰ای تو رمه سپرده به چوپان گرگ طبع
این گرگی ُشبان شما نیز بگذرد
قلمرو زبانی :تو :منظور کشورداران ستمگر /رمه :گله /طبع :سرشت (شبه هم‌آوا:
تبع :پیروی) /سپردن :واگذار کردن (بن ماضی :سپرد ،بن مضارع :سپار) /گرگی:
درندگی ،ستمگری ُ /شبان :چوپان /قلمرو ادبی :رمه :استعاره از ” توده مردم ” /
چوپان :استعاره از ” کارگزاران ستمگر” /گرگ طبع :درنده خو ،تشبیه ُ /شبان:
استعاره از ” کارگزاران ستمگر ” /گرگ و رمه ،چوپان ،شبان :تناسب /رمه ،گرگ:
تضاد /چوپان گرگ طبع :گونه‌ای متناقض نما (آرایه سال آینده)
گرگی :کنایه از ستمگری و درندگی
14
qدانی :ای کسانی که مردم را به
بازگر
دست کارگزاران ستمگر درنده خو
سپرده‌اید [آگاه باشید] که این
ستمگری شما نیز روزی به پایان
خواهد رسید.پیام :نابودی کارگزاران
بیدادگران
15
تدوین :محمد فایق مجیدی
دبیر بازنشسته ادبیات فارسی