صفحه 1:
جغرافيا ('1) (كاربردى)
وشتة ادبيات وعلوم انساقى
صفحه 2:
وزارت آموزش و پرورش
سازمان پژوهش و برنمه‌ریزی آموزشی
۱۱۲۲ ۱۸- بای دهم درم موس CoD Dix as
wird sic پدیدورنده.. توهش و
عدیریتبنم‌ریزیدرسی و یقت لت کتاب‌ای درسیعمومی ومتوطه تطری
شناسهافوه باه ریزی و تألیق: .دم اصدی مرکا اد عی لاتی زهراصمدی ای خلاحان ی ملک محمودیمهین مان و
مریم ندری سای شورای رنه ریزی)
ناهيد قلاحيان (قصل اول و دوم مجتبى بمائى (قصل سوم) (ؤلقان) ا همكارى نازيا ملك محمودي.
تاهيد فلاحيان (مديريت و نظارت بر تأليف»- اقسانه حجتى طباطيابى لويراستار ادبي
مديريت آمادوسازى هترى: . الارء كل نظارت برنشر وتوزيع مواد أموزشى
شتاسه افؤوده آمادمسازى: احمدرضا امن (مديرامورقتى وجاب) - مجيد قاكرى يونى (مدير هترى) - محمدعبانى aE
كرافيك. طراح جلد و صفعهآرا) - فاطمه باقر مهر. ميددقاطمه محسني. امه تین
اشاداب ارشادى. كبرى أجابتى و مريم دهقانزادء امور أملدمساز).
IM i ashe gts بواتشهر شمالى - ساختمان شهارة ؟ أموزش و رورش لتيهيد son
oa AAT ATF figs AMAT AA a 3۳۳۳۵۲
كاد swenvitetbook ir wirw chap. sch
A شركث جلبوتشر كتلبهاى درسى ايراك تهران: كيلومثر 11 جادة مخصوس 0 — PY GS
(دارویخش) تلف ۴۳۹۸۵۱۶۱-۵ دورتكار: ۴۳۹۸۵۱۶۰: صدوق یستی: ۳۵۱۵-۱۳۹
چاپخانه:.. شرکت چقونشر ای در بان ASA
سال اتتشاروثويت جابيد ١ جاب جهارم 15٠٠
pe
صفحه 3:
فهرست
فصل اول : جغرافياى سكونتكاه ها
درس ۱- شهرها و روستاها........-- 695598
درس۲- مدیریت شهر و روستا سر 5 سس تت PY
فنون و مهارت‌های جفرافیایی( vA
فصل دوم : جغرافیای حمل و نقل
درس ۳- ویژکی هاو انواع شيوه هاى حمل و نقل ۴
درس ۴- مدیریت حمل‌ونقل 2٩
قنون و مهارت‌های Nel 1/7
فصل سوم: مخاطرات طبیعی
درس هت ویژگی‌ه وانوع ماطرات طبیعی سس ۸۲
dsl cirri Pye سس سس < سا
فنون ومهارت‌های جغرافیایی۳ MM
صفحه 4:
در پایان هر فصل کتاب. پایگاه‌های اینتونتی رسمی و مرتبط با موضوعات معرفی شده‌اند و در بعضی
از فعالیت‌ها نیز دانش‌آموزان به این پایگاه‌ها ارجاع داده شده‌اند. در برخی از پایگاه‌ها فیلم. عکس و
رسانه‌های مناسب و قابل استفاده در کلاس وجود دارند که می‌توانید از آنها بهره بگيرید.
٩ برای آموزش مباحث کتاب. استفاده از اطلس‌های جغراقیایی (حاوی نقشه‌های گوناگون از نواحی
مختلف) الزامی است.
ارزشيابى: در ارزشيابى اين درس. تأكيد مى كنيم كه به ارزشيابى مستمر اهميت بدهيد. با توجه
به ضلع سوم مثلت یادگیری مطلوب. یعنی بروندادهای یادگیری و ایجاد فرصت براى ارائة آموختههاء
كلية فعلیت‌های داخل و خارج از کلاس دانش‌آموزان را در ارزشیابی مستمر در نظر بگیرید. نم
أرؤشياين مسكمر الزلماً نيايد با تمرف آزمون oS همخوانی داشته ياشد: با توجه به-هدف آماده
دانش‌آموزان برای زندگی شایسته. ارزشیبی نباید موجب احساس سرخوردگی یا شکست در
مون‌های کتبي پایانی. آزمون نهایی خردادماه و آزمون‌های ورودی دانشكادها و
موْسسات. طرح هر گونه سوّال از بخش‌های «بیشتر بدانیم». «بينديشيم» «براى مطالعه»,
است کتاب اکیدا ممنوع است.طرح
پرسش از زمینه خواندن و تفسیر نمودارها و مدل‌ها بلامانع است به شرط آنکه اطلاعات
حافظه‌ای و آمار و ارقام مندرج در آنها مبنای پرسش نباشد.
امید است شما معلمان عزیز باه کارگیری روش‌های مناسب. فضایی پرنشاط و دلپذیر در کلاس‌های
جغرافیا فراهم کنید.
گگروه جغرافیای دفتر تألیف کتاب‌های درسی عمومی و متوسطه نظری
http: //Geography-dept. talif. sch. ir Wali سایت گروه
صفحه 5:
صفحه 6:
ود 6 وكوي
مقر و موقعيت جغرافيايى
تفاوتهاى شهر و روستا
سلسله مراتب سکونتگاه ها
حوزه نفوذ سکونتگاه
به سوی جهانی در حال شهری شدن
افزايش شهرهای میلیونی
از مادرشهر تا زنجیره کلان شهرها (مگالاپلیس
تغییر در روستانشینی و سکونتگاه های روستایی
مهاجرت از روستاها به شهرها
تغیبرات کالبدی و عملکردیدر روستاها
روابط شهر و روستا
ات جمعیت شهری و روستایی در ایران
صفحه 7:
< a جلي Ls oe هد
سياره زمين سکونتگاه بیش از ۷و نیم میلیارد نفر جمعیت انسانی است. خشکی ها تنها یک سوم سطح زمین را
تشکیل میدهند.
بیشتر این جمعیت انبوه در نواحی خاصی از خشکی های کره زمین یعنی روستاها و شهرها متمرکز شده اند.
بر طبق آمار سازمان ملل؛ در نیمه سال ۲۰۱۸مبلادی ۴/۲میلیارد نفر از مردم جهان در شهرها و ۳/۴میلیارد
نفر از مردم جهان در روستاها مستقر بوده اند.
مدیریت شهرها و روستاهاو برنامه ریزی برای سکونتگاه هایی هایی که از هر جنبه برای زندگی انسان ها مناسب
باشند از مهمترین مسائل قرن بیست ویکم است.
شما در اين فصل با ویژگی ها و الگوهای پراکندگی شهر و روستاء و برخی مسائل و راهکارهای مدیریت آنها
آشنا می شوید.
صفحه 8:
{ue
شما در كدام شهر يا روستا زندكى مى كنيد؟ اگر از شما بپرسند مکان دقیق شهر یا روستای شما کجاست چه می
گویید؟ همفکری کنیدو پاسخ ها را روی تابلو بنویسید. محل شهر با روستای خود را روی نقشه نشان دهید.
اکنون با استفاده از معلومات قبلی خود بگویبدشهر با روستای شم با کدام پدیده های طبیعی محیط پیرامون
مانند کوه» رود» دریا و... همجوار است و از آنها تاثیر می پذیرد؟
سکونتگاه شما در کدام منطقه آب وهوایی واقع است و کدام معادن و منابع» مسیرهای ارتباطی» روستاها و
شهرهاء صنابع و... درپبرامون آن قرار گرفته اند؟ آیا شهر با روستای شما از عوامل سیاسی و اداری تأثیر می
پذیرد؟ پاسخ ها را جمع بندی کنید و توضیح دهید.
شهر یا روستای شما چه موقعیتی در ناحیه دارد؟
صفحه 9:
مقر و موقعیت جغرافبایی
مقدمه:
سر آغاز مطالعه و شناخت یک سکونتگاه روستایی و شهری مقر(مکان؛جایگاه ) و موقعبت آن
است.
تعریف مقر:
منظور از مقر مکان اصلی و دقیق یک سکونتگاه ومحل استقرار آن بر روی زمین است. مقر هر
روستا یا شهر همچنین هسته اولیه آن را شامل می شود.
تعریف هسته اولیه سکونتگاه:
منظور از هسته اولیه مکانی است که مردم برحسب نیاز آن را برای زندگی انتخاب نموده و به
اشغال در آورده اند و بعدها روستا با شهر از آن محل گسترش بافته است.
صفحه 10:
|
در انتخاب مکان برای استقرار و سکونت جمعیت» عوامل طبیعی بیشترین نقش را
داشته اند.
پیش ازچهار هزار سال قبل نخستین روستاها و شهرهای پرجمعیت و همچنین تمدن
های اولیه در کنار رودهای دجله و فرات نيل» کارون؛ سند و ... بدید آمدند.
در سکونت گزینی انسان ها در این مناطق» عواملی چون:
آب فراوان»
آب و هوای ملایم»
خاک حاصلخیز جلگه ها
نقش مهمی داشته است.
۶
Cc
£
f
>
9
‘G
3
5
5
صفحه 11:
عوامل طبیعی i
عوامل سیاسی وتصمیمات حکومتی
دسترسی به راه های تجاری
دسترسی به آب
قلعه های دفاعی
بازارهای محلی
صفحه 12:
هر سال به مناسبت عید پاک مسیحیان, در یکی از
روستاهای کوچک شمال شرق مجارستان بنام هولوکو.
جشنوارهویژه ای برگزار می شود.
به عدث سد زلاز؛ كرد شهر لباس های محلی می پوشند و
هم به پسران هدیه عید پاک نقاشی یا تخم مرغ رنگ شده
می دهند.
یکی از دختران روستا می گوید: «وقتی هو اینقدر خوب
استء این برای ما هم تجربه خوبی است. نه فقط برای
پسرها. این جشن اعضای جامعه را به هم نزدیک می کند و
خيلى هم لذت ب
ن مراسم در سال 15/17 در فهرست ميراث جهانى يونسكو
به ثبت رسيد.
گردشگران بسیاری در این دوران به روستای هولوکو می
آیند و از دیدن این سنت ها لذت می برند.
آندریا هاجاگوش, خبرنگار یورونیوز از روستای هولوکو
گزارش می دهد: «با إينكه يسران همه دختان را با آب
خیس کرده اند هنوز هم آب زیادی برای گردشگران باق
مانده است.»
روستای هولوکو در مجارستان
صفحه 13:
صفحه 14:
صفحه 15:
هسته ی اولیه و روند توسعه ی کالبدی شهر رشت در دوره های مختلف تاريخى
تصویرهوایی از میدان شهرداری شهررشت
اين تصويرهسته اولیه شهررشت را نشان می دهد.
صفحه 16:
صفحه 17:
شهر اهواز در کنار رودخانه کارون و در
اف POI
راه آهن قرار كرفته و موقعيت جهار
راهی دارد . این موقعیت سبب این
شهر ازغرب به عراق و شرق با استان
فارس , از جنوب با بنادر جنوبى و از
لل ا ا
Apne حوزه
صفحه 18:
صفحه 19:
© مغاهيي موقعيت و مقرء مكمل يكديكرند البته همان طوركه كفته شد مقر مكانى است كه سكوتتكاه در آنجا بناشده است و بيشتر
با عوامل محلى سروكار دارد اما موقعيت» شرايط و ارتباط سكونتكاه رابا عوامل در سطحى وسيعترء مانند یک ناحیه, نشان میدهد.
© مطالعة موقعيت و مقر روستاها و شهرها به ما کمک میکند تا براى توسعه و عمران و آبادانى آنها بجتر برنامه ريزى كنيم.
© برلى مطالعة مكان ومقر شهرها معمولاً تقشدهلى بزرك مقياس لبج تا یج وبرلى مطالعة موقعيت شهرها نقشههلى
کوچک مقیاس ۲ مناسب‌ترند.
1
صفحه 20:
۳
۱-الف) پرس‌وجو کنید که هستة اولیه روستا یا شهر شما کجاست و هم|کنون در کدام بخش و جهت جنرافیایی آن قرار
گرقته است.
هسته اولیه شهر بیرجند. محله چهار درخت است که هم اکنون در مرکز شهر بیرجند قرار دارددویا هسته اوليه شهرقم محله لب
چال است .
ب) با هدایت معلم از اين ناحیه بازدید و گزارشی همراه با عکس و فیلم از آن تهیه كنيد
با هدایت معلم از این ناحیه بازدید وگزارشی همراه با عکس وفیلم از آ Bas
Gy و
الف - بله معمولا هسته اولیه شهرها وروستاهابافت تاریخی وقدیمی آنهاست. مثال : هسته اولیه
شهر مشهد: از ترکیب نوغان ودهکده سناباد شکل گرفته است.
شهراصفهان: جوباره اصلی ترین هسته اولیه شهر اصفهان است.
شهر تهران: محله سنگلج.محله ارک.محله چاله میدان.محله بازار محله عودلاجان هسته اولیه شهر است.
شهرقم: محله لب چال هسته اولیه شهر قم است.
شهرتبریز: مجموعه ابواب البری ربع رشیدی هسته اولیه شهر است.
شهر بيرجند: محله چهار درخت
صفحه 21:
ب) به نظر شماء چرا امروزه برنامه‌ریزان به حفاظت از هستذ اولية روستاها و شهرهاء بازسازی آن و جلوگیری از تخریب و نابودی اش
توجه میکنند؟ توضیح دهید.
زیرا نشان دهنده سبک زندگی. فرهنگ وآداب رسوم گذشتگان است . همچنین سبک معماری هسته اولیه
شهرهاورستاها متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه است که می تواند الگوی مناسبی برای بهینه سازی مصرف
آنرژی در زمان کنونی باشد.
صفحه 22:
تعریف موقعیت یک شهر با روستا:
وضعیت آن سکوننگاه نسبت به پدیده های پیرامون خود در سطح ناحیه است. این پدیده
هاممکن است عوامل انسانی و طبیعی مانند روستاها و شهرهای اطراف آن؛ آب و هوا؛ منابع
معدنی انرژی» راههای ار تباطی» ناهمواری هاو... باشد.
نقش واهمیت موقعیت یک شهر با روستاء
موقعیت یک شهر با روستادر ادامه حیات با گسترش آن سکوننگاه و با حتی نابودی و زوال آن
نقش مهمی ایفا می کند.
عوامل موتر درکسترش و آبادانی یک سکونتگاه:
#برای منال دسترسی یک شهر به دریا یا شبکه ارتباطی خط آهن در یک منطقه موقعیت
مناسبی برای رونق تجارت و مشاغل مربوطه در آن شهر به وجود می آورد.
نزدیک بودن شهر به روستاهای پرجمعیت مجاور یا منابع معدنی در جذب نیروی کار و توسعه
صنایع آن شهر تأثیر زیادی دارد و می تواند موجب گسترش و آبادانی آن شود.
آیا می توانید عوامل دیگری را بیان کنید؟
صفحه 23:
عوامل موثر دربه خطرانداختن
#مجاورت یک سکونتگاه با کوه ب
برخی تغبیرات محیط پیرامون مانند رویدادهای سیاسی با تغیبرات آب وهوایی می تواند موجب از دست دادن موقعیت و
اعتبار یک شهر با انتقال آن به مکان دیگر شود.
آيا مى توانيد مثال های دیگری از نقش موقعیت یک شهر در توسعه و گسترش يا نابودی و زوال آن بیان کنید؟ مفاهیم موقعیت
و مقر مکمل یکدیگرند.
تفاوت مقروموقعیت جغرافیایی:
البته همانطور که گفته شد مقره مکانی است که سکونتگاه در آنجا بنا شده و بیشتر با عوامل محلی سرو کار دارد اما موقعیت»
شرایط و ارتباط سکونتگاه را با عوامل در سطح وسیع تر مانند یک ناحیه نشان می دهد.
اهمیت مطالعه موقعیت و مقر روستاها و شهرها :
مطالعه موقعیت و مقر روستاها و شهرها به ما کمک می کند تا بهتر برای توسعه و عمران و آبادانی آنها برنامه ریزی کنیم.
صفحه 24:
۱-با استفاده از نقشه‌های طبیعی و انسانی یک اطلس و جست وجو در اینترنت. موقعیت شهر قاهره را از نظر ارتباط با عوامل طبیعی
و انسانی محیط پیرامون آن توضیح دهید.
شهر قاهره پایتخت کشور مصر وبزرگترین شهر جهان عرب وخاورمیانه است.
ابن شهر در شمال شرقی مصر ودر نزدیکی دلتای نیل جای دارد ونیل از میان آن می گذرد. شهر قاهره در طول
نيل کشیده شده است ودر ۱۶۵ کیلومتری جنوب دریای مدیترانه ودر ۱۳۰ کیلومتری غرب JUS سوئز قرار
دارد. این کلان شهر با ۰۰۰/۴۵۰/۱۴ نفر جمعیت و3085 کیلومتر مربع مساحت شانزدهمین شهر پرجمعیت
جهان است.
۲ با راهنمایی معلم. چند روستا یا شهر را روی نقشه بیابید و موقعیت آنها را توضیح دهید.
کار عملی دانش آموزان
در کلاس درس با استفاده از نقشه استان خود با سایر استان هاف يا با جستجو در اینترنت ۰ می توان ضمن
نشان دادن موقعیت رباضی يك شهر با روستاها با استفاده از نقشه های بزرگ مقیاس اگر در دسترس باشد
مقر( مکان استقرار شهر) وموقعیت چند روستا وشهر به دانش آموزان نشان داده شود.
صفحه 25:
۳ فرض كنيد كروهى مى خواهند از بين ينج مكانء مکانی مناسب برای ایجاد یک سکونتگاه روستایی تخاب كنند ابتدا تصوير
رامشاهده کنید و سپس با توجه به مورد جدول, به هر مکان با توجه به مجموع امتيازات مكان مناسب را
Brahe ain acta
خینی‌ضمیف. | ستیاز
دسترسیبهچوببرای سوخت.
|موقعیت دفاعی
أغير سيلابى بودن
أجمع امتيازات
صفحه 26:
عرزاگی سنگ‌های حربان
نوع اقلیم
مناسب برای چرای دام
میزان شیب زمین ووضعیت ناهمواری ها
صفحه 27:
خوب:۴ امتیاز- متوسط: ۳ امتیاز- ضعیف: ۲ امتیاز - خیلی ضعیف: ۱ امتیاز
امکانات موجود الف اب اج اد °
دسترسی به آب ۴ ۱۱۰
کشت غلات ۳ ۴۱ ۴۱ ۱ ۱
مناسب برای جرای دام fe
دسترسى به جوب براى سوخت rit ركاذ كرابا
موقعيت دفاعى واي افد مذ ونيا
غير سيلابى بودن NERY ya
جمع امتیازات 1١ ۱۴۱ ۲۰۱ ۱۷۱
با توجه به جمع امتیازات مکان ج بهترین مکان برای ایجاد یک سکونتگاه روستایی است .
صفحه 28:
ومع 6 و۳ گو م5
فعالیت اقتصادی:
مهمترین ملاک شهر و روستا تفاوت درفعالیت های اقتصادی آن هاست. در غالب سکوننگاه های روستایی» بیشترین نسبت از جمعیت فعال
در بخش کشاورزی(زراعت؛ دامداری» جنگلداری» صید و شکار و غیره) فعالیت دارند اما در شهرها بیشتر مردم در فعالیت های صنعتی و
خدماتی مشغول به كار مى باشند.
ميزان جمعيتة
متداول ترين ملاك تشخيص شهر و روستاملاك جمعيتى است و اكر جمعيت سكونتكاه به ميزان معينى برسد آن را شهر تلقى مى كنند. اما
این ملاک در نواحی مختلف دنبا متفاوت است. در برخی کشورهای اروپایی سکونتگاه هایی با بیشتر از ۲۰۰۰نفر شهر محسوب میشوند اما
در برخی کشورهای بر جمعیت آسیا مانند چین و هند روستاهایی با بیش از ۳۰۰۰۰نفر جمعیت وجود دارند. به طور کلی شهرها پرجمعیت
تراز روستاها بوده و تراکم جمعیت نیز در آنها بیشتر است.
وسعت و فضای سکونت وفعالب
در روستاها فضاهای بازو چشم اندازهای طبیعی بیشتر و گسترده تر است در شهرها خانه هاو مغازه ها و فضاهای صنعتی به هم فشرده
ترند و فعالیت های متنوع در فضاهای محدودتری متراکم شده است.
دسترسی به خدمات و تسهیلات:
در شهرها امکانات آموزشی» درمانی و پزشکی» مراکز خرید» حمل و نقل عمومی» خدمات مالی و بانکی» آب و برق و... متنوع و
گسترده است درحالی که این خدمات و تسهیلات در روستاها کمتر و محدودتر است.
فرهنگ و مناسبات اجتماعی:
در روستاها به دلیل جمعیت کمتر» بیشتر افراد یکدیگر را می شناسند و روابط خویشاوندی» وابستگی اجتماعی و همکاری در جوامع
روستایی بیشتر است. آداب و رسوم و شیوه زندگی در شهر و روستا متفاوت است. درشهرها نوگرایی و تغیبرات اجتماعی سریع تر است.
صفحه 29:
دراین بخش با برخی تفاوتهای شهر و روستا آشنا شدید.
اکتون فکر کنید و دست کم پتج شباهت سکونتگاههای
روستایی و شهری را بیان کنید.
۱-درشکل گیری هر دو نوع سکونتگاه عوامل طبیعی از جمله آب فراوان؛ خاک حاصلخیز و آب وهوای مناسب
نقش دارند.
۲-در شکل گیری هر دونوع سکونتگاه عوامل انسانی از جمله موقعیت دفاعی خوب, ظرفیت اشتغال زایی»
فیروی انسانی » پیشینه تاریخی نقش دارند.
۳-در هر دونوع سکونتگاه مسایل فرهنگی» اقتصادی» تاریخی» اجتماعی به چشم می خورد .
۴-یکجانشینی از ویزگی های دیگر هر دو نوع سکونتگاه است. 00 ۱
۵-هردو نوع سکونتگاه شهری وروستایی با یکدیگر روابط متقابل دارند ونادیده گرفتن هرکدام موجب عدم
پیشرفت دیگی می شود وبالعکس توسعه هریک از سکونتگاهها ؛ توسعه دیگری را به همراه خواهد داشت.
وتوجه به توسعه پایدار در هر دو نوع سکونتگاه لازم وضروری است .
صفحه 30:
سلسله مراتب سکونتگاه ها
سکونتگاه های روستایی و شهری را نیز می توان رتبه بندی کرد.
رتبه بندی سکونتگاه ها براساس جمعیت:
سکونتگاه ها از نظر تعداد جمعیت متفاوت می باشند و طیف وسیعی از یک ده کوچک با کمتر
از ۰۰انفر جمعیت تا شهرهای بالای ۰امیلیون نفر را دربرمی گیرند.
تعریف سلسله مراتب سکونتگاه ها:
سلسله مراتب سکونتگاه ها یعنی رتبه بندی آنها برحسب اهمیت.
معیارهای اصلی دررتبه بندی سکوتتگاه ها:
برای این منظور سکوننگاه ها را براساس میزان جمعیت و عملکرد(خدماتی که ارائه می کنند)
طبقه بندی مى کنند.
صفحه 31:
Seen & sop م
صر و وكيس وكير
سكونتكاه هاى كوجى
سكونتكاه هاى كوجك يا كم جمعيت معمولاً خدمات محدودى را به ساكنان ارائه
می کنند اما در سکوننگاه های بز رگ تر تعداد و تنوع خدمات بسيار زياد است.
برای مثال یک ده کوچک ممکن است چند مغازه ویک صندوق پست و یک مدرسه و
یک مرکز بهداشت نیمه وقت داشته باشد
شهر بزرگ
اما در یک شهر بزرگ انواع فروشگاه هاء مراکز درمانی وبیمارستان هاء رستوران
ها تئاتر و سینماء بانک ها فرودگاه» استادیوم ورزشی و... وجود دارد و شهر مى
د ae زیاد و متنوعی را به ساکنان خود و حتی روستاها و شهرهای همجوار
ارائه کند.
صفحه 32:
افزایش‌جمعیت کاهش‌تعداد وتنوع خدمات
دهکده (هاملت یا دهی که کلیسا ندارد)
یک تمونه رتیه بندی با سلسله مراتب سكونتكاه ها خرارويا
۱۰-۰
صفحه 33:
تصویر یک نمونه سلسله مراب سکونتگاههوافزایش تنوع خدمات آنها در روا
كتابخاته فروشكاه يوشاك.
يفك هتل رستورن و
مدربهاتدایی» کلیس مفازه
ادره پست:
صفحه 34:
نمونه طباه بندی سلسله سکونتگاه ها بر اساس میزان جمعیت در ایران -
مادرشهر ملی بالای ۵میلیون
منطقه ای ۵ میلیون نفر
منطقه ای ۰۰ههزار تا امیلیون نفر
استانی ۵۰ قا ۵۰هزار تفر
ناحیه ای ۵۰۷۱۰۰ ۲هزار نغر
شهرستان ۵۰تا ۱۰۰هزار نفر
شهرستان ۲۵ا۵۰هزار نفر
بغش ۰تا۲۰هزار نفر
دهستان ۵تا-اهزار نفر
روستا ۲تا هزار نقرد
روستا ۵۰۰تا۲هزارنفر
روستا dette
Bee =
صفحه 35:
حوزه نفوذ سکونتگاه
تعریف حوزه نفوذ سکونتگاه:
دانستید که سکونتگاه ها از نظر جمعیت و عملکرد متفاوت هستند. به محدوده جغرافیایی که از
یک سکوننگاه کالاو انواع خدمات دریافت می کند و بين آن محدوده و سکونتگاه جربان کالاه
خدمات و رفت و آمد افراد وجود دارد حوزه نفوذ آن سکونتگاه می گویند.
_|+#برخی از سکوننگاه ها حوزه نفوذ کم وسعتی دارند.
برای مثال یک شهر کوچک ممکن است فقط به چند روستای پیرامون خود خدمات ارائه
کند و از روستاهای پیرامون برای خرید و کاردر کارخانه ها و استفاده از مراکز درمانی
به آن شهر مراجعه کنند.
١1ح | :#به عکس برخی از شهرها حوزه نفوذی بسیار گستردهای در سطح یک ناحیه با کشور
و حتی جهان دارند. برای مثال شهر تهران در برخی عملکردها مانند تولید و عرضه
خودرو لوازم خانگی» خدمات پیشرفته پزشکی و مراکز دانشگاهی حوزه نفوذی در
سطح کشور ایران دارد. در شکل بالا سکونتگاه ها را مقایسه کنبد. تناوت آنهادر
احج Sc
3
>60 65 ۳
وه
صفحه 36:
PF)
صفحه 37:
تعریف حوزه نفوذ
محدوده شهر
محدوده شهر عبارت است از حد کالبدی موجود شهر و توسعه آتی در دوره طرح جامع و تا تهیه مذکور در طرح
هادی شهر که ضوابط و مقررات شهرسازی در آن لازم الاجرا می باشند.
نكته قابل توجه در اين زمينه به اين شرح است كه برخى از سازمانها و شركت ها تابعی از محدوده قانونی و حریم
شهر است.به عنوان ذمونه شركت هاى آب و فاضلاب عهده دار توزيع آب شهرى در داخل محدوده قانونى شهر ها
هستند.
محدوده قانونی شهر
بر اساس ضوابط ایران»محدوده ای که طبق قانون شهرداری با قوانین مربوط به شهر داری ها تعیین شده و
مناطق واقع در آن»بر اساس قانون»جزء مناطق شهری محسوب میشود»محدوده ی قانونی شهر نام دارد.
صفحه 38:
محدوده خدماتی شهر
Gab ضوابط ایران‌محدوده ای که در داخل ان شهرداری در مورد ارائه خدمات شهری و همچنین صدور
پروانه ساختمانی برای یک دوره ی معین اقدام می کنده‌محدوده ی خدماتی شهرداری نامیده می شود.
حوزه نفوذ
حوزه Sold یک Uli ged یک جد کاملا مشخ و قیلعی انیننت‌یلکه به ضووت:طیفی از شدت: ووابطبین
شهر و نقاط اطراف ان مطرح می گردد.هر چه از شهر مرکزی دورتر شویم شدت این روابط کمتر میشود.در
مواقعی بسته به شرایط جغرافیایی .ارتباطات و عملکرد حوزه یک شهر ممکن است به صورت لکه های جدا از
یکدیگر ظاهر شود.
صفحه 39:
وسعت و شعاع عملکرد حوزه ی نفوذ را نقش شهر,مرتبه شهر در نظام سلسله مراتبی شهر
»عوامل جغرافیایی,نظیر ناهمواری یا دیگر عوارض طبیعی و سر انجام سهولت دسترسی تعیین
میکند.علاوه بر این فاصله نزدیک ترین شهر بعدی نیزدر تعیین حوزه نفوذ یک شهر موثر
اسبت‌اصبطلام: بحوژه: تقوق: تماراتكر :ميق 8 اقاتين إلى تقون باق تام هنن GAA از
سیاسی یک شهر در روستاهادروستا_شهر.شهرک هاءبخش هاءشهر های کوچک مجاور ان
است.طبیعی است که اين میدان نفوذ با افزایش تعیین حوزه ی نفوذ یک شهر می توان از عوامل
زیر کمک گرفت:
عرضه کالاهی شهری و تدارک مصنوعات ساخته شده در شهر
ارائه خدمات درمانی و بهداشتی مستقر در شهر
ارائه سرویس های خدماتی و تعمیراتی موجود در شهر
شبکه ارتباطی و امکانات حمل ونقل مسافری و کالایی.
صفحه 40:
شهرها دارای حوزه نفوذ هستند. دامنه حوزه نفوذ به عواملی مانند قدرت اقتصادی»
میزان جمعیت. فاصله و ... بستگی دارد. کلان شهر تهران نیز دارای حوزه نفوذ
متعددی می باشد. کلا ن شهر تهران پایتخت و بهترین شهر کشور در راس سلسله
مراتب نظام شهری قرار گرفته است و از نظر اقتصادی» سیاسی. آموزشی و ... از
جایگاه ویژه ای برخوردار است. این توانایی سبب شده است که روزانه جمعیت
زیادی از شهرهای اطراف برای کسب و کار وارد تهران شده و بعد از اتمام فعالیت
به شهرهای خود بارگرن ٩ ۲ ۱ ۱ انت یو و استاد بين شهر
تهران و شهرهای پیرامون در حال تردد هستند. این موارد حاکی از حوزه نفوذ
تهران می باشد.
صفحه 41:
رون های مختلفی برای تعیین .عوزه نفون از, طرف صاحب نظران
ارایه شده است. در این مقاله روش زمانی (مدت دسترسی) و مدل
انهه (كوزكبى) ناذا اسفانم Bias la ks Bl اإفاحيلة: مه كاز
كرفته شده است. و از روش كتابخانه اى و ميدانى استفاده شده است.
بررسى ها در اين مقاله نشان مى دهد كه شهرهاى نزديك تر به تهران
بيش ترين تاثير را از تهران دارند. هم چنین جنوب. جنوب غربی و
غرب شهر تهران به دليل دسترسى اسانء تمركز جمعيت و فعاليت
های اقتصادی, بيش تر تحت تاثير قرار دارند.
صفحه 42:
دو جنبه مورد توجه درمورد حوزه نفوذ عملکرد یک سکونتگاه :
الف) آستانه نفوذ
یعنی حداقل جمعیتی که تقاضای کالاه خدمات با عملکردی از سکونتگاه
دارند.
ب) دامنه نفوة
یعنی بیش ترین مسافتی که مردم منطقه برای دریافت خدمات از آن
سکونتگاه طی می کنند.
صفحه 43:
شهر ها عمدتا دارای حوزه ی نفوذ عام و خاص و یا حوزه ی نقوذ مستقیم.متوسط و ضعیف هستند.
حوزه ی نفوذ عام یک شهر که در ارتباط با شهر های Bl Sos ن است به تناسب و شدت و ضعف عملکرد های متفاوت شهری تحت تاثیر شهر
های دیگر قرار گیرداما حوزه نقون خاص بیشتر در شعاع نزدیک قرار دارد و مناسبات روزمره و نیازهای متقابل جاری را عمدتا با همان شهر انجام
میدهد.
حوزه کشش
در واقع حوزه کشش شعاع و حوزه برد کالاها و خدمات است که با شدت وضعف نقش شهر و تقاضا ؛چه برای مصرف در حوزه شهر ها یا مناطق
دیگر تعیین میگردد.بازارهای هفتگی,بازار دام.عمده فروشی محصولات تولیدات صنایع دستی و تبدیلی در تعیین شعاع حوزه کشش نقش موثری دارند.
پسکرانه
برخی از جفرافی دانان معتقدند این اصطلاح را باید برای شهر های بندری به کار برد.اصطلاح پسکرانه یک اصطلاح جغرافیاییست و با مرزبندی های
اقتصادی_اجتماعی مشخص نمیشود.مراد از پسکرانه نواحی اطراف شهر اعم از حوزه نقوذ یا کشش انهاست.مانند پسکرانه روستایی یک شهر یا
پسکرانه ارتباطی آن.
حریم شهر
طبق ضوابط ایران . آن قسمت از مناطق خارج از محدوده قانونی شهر که در آن نظارت بر فعالیت های از قبیل تفکیک اراضی.احداث و تعریض معابر و
ایجاد ساختمان زیر نظر شهرداری بوده و بر اساس قوانین مربوط به شهرداریها انجام می شودحریم ان شهر به حساب می آید
صفحه 44:
با للك سکوننگهه مان تب سکونگههاو
وسعت حوزة نفوذ آنها چهرابطه‌ای وجود دارد؟
سکونتکاههای کوچک با کم جمعیت معمولا خدمات محدودتری را به ساکنان ارائه می
دهند ودرسکونتگاه های بزرگ تر تعداد وتنوع خدمات بسیار زیاد است.هرچه رتبه
سکونتگاه پایین تر باشدحوزه نفوذ آن کوچکتر است.
۲ شکل مقابل سه مازه رآ در یک شهر کوچک نشان میدهد.
الف)] شکل و وسعت حوزة نفوذ سه مغازه را با هم مقایسه کنید
الف- حوزه نفوذ مغازه ۲ از همه وسیع تراست و دامنه نفوذ آن در قسمتی که مغازه های ۱
و۳ قرار دارند . محدود تر است ودر قسمتی که مغازه دیگری وجود ندارد بیشتر وسعت
بافته است.زیرا مانعی برای توسع این مغازه وجود ندارد. اما مغازه ۳ که حوزه
رتبه دوم است از سه جهت محدودیت دارد. از سمتی به مغازه ۲. از سمتی به مغازه | واز
سمتی به ررودخانه محدود می شود. فقط دریک جهت امکان نفوذ برای آن وجود دارد.
مغازه ۳ کمنرین وسعت نفوذ را دارد زیرا از دوجهت محدود به مغازه ۲ و۳ است واز طرفی
به رودخانه محدود می شود واز طرف دیگر با سکونتگاه بعدی فاصله زیادی دارد.
goals
صفحه 45:
ب) کدام مغازه وسیح‌ترین حوزةّ نفوذ را دارد؟ مغازه ۲
ب) جرا مغازة ١ كم وسعتترين حوزة نفوذ را دارد؟ توضيح دهید.
چون مغازه | از هر طرف محدودیت دارد» از سمت شمال به مغازه ۲ واز سمت شمال شرق به مغازه ۳ واز سمت
شرق به رودخانه واز سمت غرب وجنوب با سکونتگاههای بعدی فاصله زیادی دارد.
ت) چرا ساکنان غرب شهر بزرگ برای خرید به مغازة ٠ مراجعه نمى كنند؟
چون به مغازه ۲ نزدیک ترند. چون در سمت شرق دو مغازه دیگر وجود دارد ومردم به آن دومغازه نزدیک
ترند.
ث) جرا حوزة نفوذ مغازة ٠از سمت شرق گسترش نیافته است؟
به دليل وجودرودخانه كه مانع توسعه حوزه نفوذ مغازه "اشده است.
ج) آي در مكان يابى احداث يك مغازه يا ساير مراكز خدماتى بايد به حوزة نفوذ
آنها توجه کرد؟ چرا؟
بله حتما باید توجه شود وگرنه موجب زیان اقتصادی می شود.
صفحه 46:
۳-به کمک معلم» روی نقشة استان محل زندگی‌تان» روستاهاء شهرهای
کوچک و بزرگ مراکز دهستان» شهرستان‌ها و... را پیدا کنید. نام آنها را
بنویسید و سلسله‌مراتب آنها را نمایش دهید.
صفحه 47:
ات فضای جغرافیایی در قرن بیستم و بیستویکم افزایش شهر و شهرنشینی در جهان است.
تعريف شهرنشينى؛
منظور از اصطلاح شهرنشینی نسبت جمعیت شهرهابه ووستاهاست.
مقایسه جمعیت شهری و روستایی کره
در سال 1۹۵۰میلادی تنها ۳۰درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی می کردند. اما در نیمه سال ۲۰۱۸میلادی ۵۵درصد جمعیت حهان
ساکن شهرها بوده اند و جمعیت شهرنشین جهان بر جمعیت روستانشین پیشی گرفته است و پیش بینی می شود که تا سال ۲۰۵۰میلادی این
سبت به حدود۷۰درصد برسد. با توجه به نمودار زیر روندها را تشریح کنید.
مون
مدو
ممه
فوع
جمعيت به ميليون نفر
Hoos.
Poe
مول
صفحه 48:
سطوح شهر نشینی و افزايش آن در نواحی مختلف جهان و متفاوت است . به نمودار
و نقشه توجه کنید. امریکای شمالی و اروپاواسترالیا , امریکای جنوبی ( لاتين ) و
آسیا و افریقا جه تفاوتی دارند#سطح شهرنیشینی ایران با کشورهای همسایه را
مقایسه کنید.
صفحه 49:
سطح شهرنشینی در تواحی مختلف جهان ( ۲۰۱۴ میلادی)
آمريكاى شمالى | آمريكاى لاتين و كارائيب اروپا-اقیانوسیه آسيا افريقا
۵ درصد yaa ۵ درصد ۷۰ درصد | ۴۷/۵درصد. ۰ درصد
مقایسه سطح شهرتشینی و سرعت شهرنشینی بین کشورهای پیشرقنه و درحال توسعه:
هرچند اختلاف قابل توجهی میان سطح شهر نشینی در آسیا ء افریقا و امریکای لاتین با نواحی توسعه يافته
صنعتی امریکای شمالی و اروپا و استرالیاوجود دارد اما بايد توجه کرد که سرعت افزایش شهرفشینی در آسیا
و افريقا بيشتر از سایر نواحی جهان است و همچنان ادامه دارد.
مقایسه رشد شهرنشینی در کشورهای آسیایی » آفریقایی و امریکای لاتین با کشورهای پیشرفته:
درحالی که نرخ رشد سالیانه شهرنشینی در سایر نواحی جهان ۰/۴درصد است در آسیا و آفریقا این رشد
۵ درصد در سال است.
صفحه 50:
3 1 مت كايا
۱ 27
جرت فزاین
ینده روست
oes
برای اشتخ
شتغا
و دستمز
مها دنت ستایبان به ها J ستمزد شد
سهر بيسير
صنعتى شدن و توسعه كارخاد
رخانه ها
رشد ثم
بخش خدمات
۰ es sb بن كشو
صفحه 51:
میزان سطح شهرنشینی دربعضی از کشورها:
۰درصد بیشترین سطح شهرنشینی را در جهان دارند
##برخی کشورها میزان شهرنشینی در آنها کمتر از ۲۰درصد است مانند
سودان جنوبی» اوكانداء مالاوى در افريقا و نيال و سریلانکا در آسیا.
صفحه 52:
صفحه 53:
افزایش شهرهای میلیونی
eT SS BE ee
آقزایش تهرهای میلیوتی
در سال ۰ صمیلادی دو شهر لندن و نیویورک جمعیتی بیشتر از ۸میلیون نفر داشتند. در سال
۰ ده شهر با بیش از ۰امیلیون نفر در جهان وجودداشت که امروزه تعداد این شهرها به
۸شهر رسیده است.
تغییر الگوی مکانی شهرهای با بیش از ۵ میلیون نفر در جهان
تا چند دهه پیش این شهرها تنها در نیمکره شمالی و در امریکای شمالی و اروپا و ژاپن وجود
داشتند اما امروزه آسیاء امریکای لاتین و افریقا با رشد شهرهای میلیونی و پرجمعیت روبه رو
شده است. با توجه به نقشه بگویید در کدام بخش های این قاره ها ظهور شهرهای پرجمعیت را
مشاهده می کنید؟
صفحه 54:
محموعه های شیبری
شهرهاى بالاى ١ ميليون نفر 1
شهرهاى بزرى ثانا -اميليون نفو
شهرهای متوسط اتاهمیلیون تفر ©
شهرهای ۵۰۰هزار تا امیلیون نفر
صفحه 55:
جمعیت (میلیون نفر)
مومع
نمودار زير افزايش شهرهاى ميليونى را در طى جهار دهه نشان میدهد. آن را تفسیر كنيد
کلان شیهرها با بیش از ۱۰میلیون نذر ]
شهرهاى بزرى ثتا١٠ميليون نفر !1
شهرهای متوسط (ت ۵میلیون نفر 118
شهرهای ۵۰۰هزار تا امیلیون نفر ۰ ۳0|
١ هزار تقر 1
نواحی شهری کمتر از
(e199) (preity (ators)
رشد جمعیت شهری جهان براساس تعداد شهرهای بزرگ (۲۰۳۰-:1۹3 میلادی)
صفحه 56:
از مادر شهر تا مکالابلس
تعریف مادر شهر (متروپل)؛ ۲ ۱
:#به طور کلی مادر شهر (متروبل) بزرگ ترین و مهمترین شهر یک ناحیه» استان یا یک کشور
است.
#اين شهر ممکن است پایتخت یاشهر اصلی یک ناحیه باشد که به عنوان مرکز حکومتی»
مذهبی» تجاری و... در حال فعالیت است و از این جنبه ها بر سایر سکونتگاه ها برتری دارد.
#برای حداقل میزان جمعیت مادر شهر ارقام مختلفی ذکر کرده اند و در این مورد توافقی
وجود ندارد.
** معمولا به مادرشهر» کلان شهر نیز گفته می شود. برخی نیز معتقدند کلان شهر ترجمه و
معادل واژه (:»»وه«بوده و به شهرهای بالای ۰امیلیون نفر اطلاق می شود.
تعریف کلان شهر درایران:
در کشور ایران بر طبق مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی به مادر شهرهایی که بالای
امیلیون نفر جمعیت داشته باشند مانند تهران» مشهد» اصفهان کرج» قم و... کلان شهر گفته می
شود.
صفحه 57:
کسترش حومه نشینی:
تعریف حومه:
به بخش های پیرامونی یک شهر حومه می گویند.
علل شکل گرفتن حومه های شهری
#با افزایش شهرنشینی و كسترش حمل و نقل و وسايل ارتباطى به تدريج حومه ها در اطراف
شهرها به ویژه شهرهای بزرگ و پرجمعیت شکل گرفتند.
#حومه نشینان برای خرید با کار و بااستفاده از خدمات شهرها به شهر رفت و آمد می کنند.
=
انوا حومه های تهری
صفحه 58:
حومه ی شهر سائوپانولو-برزیل
= جمعیت مادر شهرها و گسترش حومه های آنها به تدریج منطقه ای با عنوان منطقه مادر شهری به وجود
ورده است.
درييرامون برخى از مادر شهرهاء شهرها و يديد آمده اند.
صفحه 59:
0 توکیو th
۲ شانگهای tf
۳ جاکرتا ۳
۴ دهلی wv
۵ سكول من
was [oe 1۵
۷ يكن ۳۳۹
۸ مانیل vf
wit ۳ 4
٠١ | نیویورک YA
۱" شنزن w
wy ee ۳
15 | مکزیکوسیتی my
1 لاگوس ۳
۵ | کیوتو زک -کوبه 3 ol
۴ قاهره الود oe
و ee تب تفت
صفحه 60:
جهان شهر چیست؟
به جدول ول شهرهای بالای ده میلیون نفر در جهان توجه کنید . برخی از این شهرها به دلیل مشارکت زیاد در
اقتصاد و تجارت جهانی حوزه نفوذ بسیار وسیعی در سطح جهان دارند و به آن ها جهان شهر کفته می شود.
صفحه 61:
تعریف مگالاپلیس:
در برخی از بخش های جهان در نتبجه گسترش فوق العاده زیاد دو یا چند مادر شهر در امنداد مسیرهای ارتباطی و حمل وفقل»
زنجیرهای از مادر شهرها با کلان شهرها پدید آمده اند که به آنها مگالاپلیس گفته می شود.
/
منطقه ابر شهری: 5
در مگالاپلیس ها حومه ها و شهرک های اقماری یک مادر شهر به حومه ها و شهرک های مادر شهر دیگر پیوند می خورد. برخی
مكالابليس را منطقه ابر شهری نامیده اند.
مهمترين ويزكى هاى مكالابليس ها
# يمر كرو الیوهی جمبت تمری:
##تمركز مؤسسات مالى و پولی»
#تمرکز صنایع دانش بنيان
فراوانی آمد وشد بین شهرها با انواع وسایل حمل و نقل زمينى و هوايى.
انواع شکل مکالاپلیس هاء
شکل خطی يا کریدوری
شکل کهکشانی
مهم ترين مکالاپلس غای Slee
#مکالاپلیس شمال شرق OG متحده امریکا (از بستن نا واشنگتن)
مگالاپلیس ژاپن (توکیو -- بوکوهاما) نمونه هایی از اولین مگالاپلیس های جهان هستند.
صفحه 62:
بیشتسر بدانسم:
#تا حدود جهل سال پیش تعداد معدودی مگالایلس در جهان وجود داشت: مانند
مگالاپلیس امریکای شمالی» ژاپن و ناحیه راین-رور در آلمان. ِ
#*امروزه تعداد زیادی مگالا پلیس در نواحی مختلف جهان به ویژه در قاره آسیا
پدیدار شده اند که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
لانم دلتای رود پرل در جين (هنک کنگ وگوانگژو با ۳۰امیلیون نفر
مس
۴-مگالاپلیس دلتای رود IL تسه (شانگهای و پکن با ۸۸میلیون نفر)
۳-مگالاپلیس مهاراشترا درغرب هند(یمبئی ۳۹میلیون نفر)
۴-»کالابلیس سانوبائولو در برزیل (سورو کابا تا سانتوس با ۳۲میلیون نفرجمعیت)
ه-مكالابليس دلتاى نيل در آفریقا (ازاسکندریه تا پرت سعید با ۲۱میلیون نفر
جمعیت)
صفحه 63:
صفحه 64:
تصوير تصوير ماهواره‌ای مگالا پلیس کهکشانی سئول تصویر ماهواره‌ای‌شب‌هنگام
مگالاپلیس خطی‌بوستنواشنگتن
صفحه 65:
صفحه 66:
Piedmont
تیا
Ee
۱
صفحه 67:
ميوت سمه |
سم میم 193
| سسست. و
جوم ما اا اس
Un centre de decision planétaire
+ pole
2 esttutionspottiquesintermatonales
Oca sea npepisnce amine |
وا
۱
+ economique
ectan D> _premiére Bouse mondile
imétropole comptant plus de 10 sige
00 grandes FN amércaines
Atlantique
Les réseaux de communication
relient les métroples
> es routers majours
مس سس پر
millions de passagers) 20
> commerce marine
روتسد سردا de اس ور و وتو 5
صفحه 68:
<<:
The Emerging Megaregions
صفحه 69:
= Siedlungen
مدای ال
Acker
HI Flisse, Kanale
لا
A
منطقه راین-رور
صفحه 70:
صفحه 71:
صفحه 72:
Chifeng 5 eri
Shenyang .
Huludao
Datong فييك زو زمر KOREA Seq of
اليا Dalian ۳۳9 Japan
5 د Yantai Seoul
eat 2 *SouTH ۱
x “KOREA ۰ ۱
۱
۱ منز 0/” Gingd
ا 1 / ۳۳
نوی
Zhengzhou” وی
Ankang Nanyang 5 يل
Nanjing“ \Nantong
۷۰7۳۷ دلتاى رود یانگ تسه ی shay
7 3 Boe
رجا
Yueyang < ١
الى ا فا
‘Changsha *Wenzhou
Guiyang
كه و Kunming
دلتای رود برل 7
nantes تاك رود يرل هزم
a ۳ ۰
صفحه 73:
صفحه 74:
صفحه 75:
سوروکابا تا سانتوس
صفحه 76:
پراكندگي مگالاپلیس هاي حهان
صفحه 77:
2 ER UL RS NC
VERT ea
genes اعد ie
5
1 >
NX
LED
ON
aS)
Ee
عر
he] Kt
۹
اک
۷
7
4
NS
1
reo
86
لا
1
1
۹
صفحه 78:
مفهوم مگالاپلیس
مگالاپلیس یک کلمه یونانی است و استعمال آن سابقه تاریخی دارد. در قرن اخیر این عنوان ابتدا به وسیله پتریک گدس به کار گرفته
شد. در سال های گذشته نیز از طرف لوییز مامفورد - متخصص معروف شهرهای متروپلیتن - و پس از او از طرف ژان گوتمن به منطقه
شهری وسیع و گسترده ای اطلاق شد که از بوستون تا واشنگتن ادامه داشت.
بدین سان امروزه مگالاپلیس به منطقه وسیعی گفته می شود که بیش از ده میلیون نفر جمعیت داشته باشد و دارای بیش از یک مادرشهر
(متروپلیتن) باشد؛ به عبارت دیگر حومه ها و هرک های یک cpt ole در نتیجه توسعه وسایل ارتباطی و افزانش سرعت وسایل نقلیه.
با حومه ها و شهرک های مادرشهرهای دیگر پیوند می یابد و از پیوند آن ها یک بافت زنجیری از مادرشهرها و شهرها به صورت وسیع
ترین شکل شهری تشکیل می شود که در اصطلاح جغرافیایی به آن "مکالاپلیس "می گویند.
شکل مگالاپلیس از پاره ای حوزه های وسیع مادرشهری و توسعه آن از پیشرفت های اقتصادی, تحولات تکنولوژیک, اوضاع خاص
فرهنگی و در نهایت از روند سریع شهرنشینی و شهرگرایی حاصل می شود. در تشکیل بافت زنجیری از حوزه های مادرشهری و ایجاد
مگالاپلیس عواملی مانند زمینه های مساعد طبیعی» عوامل اقتصادی. جغرافیای فرهنگی و گذشته تاریخی ناحیه موّثر است.
شهرهای مرکزی مگالاپلیس های جهان؛ دارای تراکم جمعیت است و به تدریج که از آن ها فاصله بگيریم» کاهش سریع جمعیت در واحد
سطح (تراکم) دیده می شود. میان حوزه های مادرشهری مگالاپلیس: چشم اندازهای جالب طبیعی به سرعت با ساختن واحدهای
مسکونی» تأسیسات و سازمان های شهری اشغال می مود و بافت زنجیری حوزه های مادرشهری استحکام می یابد. از طرفی به دلیل
وجود زمین های نیمه بای املاک وسیع, پارک های طبیعی و پایگاه های نظامی» میان حوزه های مادرشهری در محدوده مگالاپلیس
گسیختگی ایجاد می شود.
صفحه 79:
منطقه راین-رور بزرگترین منطقه کلاتشهری در کشور آلمان با جمعیتی بیش از ۱۱ میلیون نفر است. اين منطقه. چندین شهر بزرگ صنعتی را در ایالت
نوردراین-وستفالن دربر می گیرید. شهرهای کلن؛ بن. دوسلدورف. دورتموند» بوخوم و ووپرتال در اين منطقه پیوسته کلانشهری قرار دارند.
رود يرل رودی است به دریای جنوبی چین میریزد. اين رود از کشور جمهوری خلق چین میگذرد.
رود یانگ تسه (چینی ساده‌شده: 1ز>1. چینی سنتی: (5(1طولانی‌ترین رودخانه آسیا و سومین رودخانه طولانی جهان (پس از نیل و آمازون) است.
نام جدید چینی آن «چانگ جیانگ» است و بسیاری از نقشه‌های جدید از این نام استفاده میکنند.
این رودخانه بیش از ۴۳۸۰ کیلومتر طول دارد. سرچشمهُ آن استان چینگهای در غرب چین است و پس از حركت به سمت شرق به درياى جين شرقى
میریزد. به طور سنتی این رودخانه را مرز بين شمال و جنوب چین دانسته‌اند گرچه رودخانه هوآی نیز چنین جایگاهی دارد.
گوانگژو به چینی((1!1 ۰۲ یا گوانگجو یا گوانجو. شهری است در جنوب کشور چین. نام رسمی آن در هنگام حکومت جمهوری چین «کانتون» بود.
گوانگژو مرکز استان گوانگدونگ است و ۱۱,۰۷۱,۰۰۰ نفر جمعیت دارد
مهاراشترا به مرانی:. (7۲7۳5جآتیکی از ایلات کشور هند است,
مركز اين یالت شهر مومبای (بمبنی). یکی از مهمترین و پرجمعیت‌ترین شهرهای هند است.
سانو پانولو بزرگترین شهر کشور برزیل است و در جنوب شرقی برزیل قرار دارد. همچنین اين شهر نهمین شهر بزرگ از لحاظ جمعیت است.
سوروکابا شهری است در ایالت سانوپانولو با ۲۰۰۰۰۰لفرجمعیت.
سانتوس یا سانتوز. شهری در ایالت سانوپانولو و کشور برزیل است.
صفحه 80:
صفحه 81:
ویژگی های مگالاپلیس
۱- مگالاپلیس ها معمولاً شکل خطی یا کریدوری دارد و میسر آن ممکن است در طول سواحل طبیعی و حوزه های
منابع معدنی شکل گیرد.
۲- در مگالاپلیس ها تراکم جمعیت بانک هاء امور تجاری» شرکت های بیمهه عمده فروشی. خرده فروشی. مراکز
پذیرایی و تفریحی و فعالیت های شدید حمل و نقل با تراکم باور نکردنی وجود دارد.
۳ زمین های مگالاپلیس از نظر قیمت بر دیگر زمین های شهری پیشی می گیرد و در هسته های اصلی و فرعی آن
قيمت زمين بسيار بالا مى رود.
لا ا را عر ا وار ae
اريك
5 بيشتر حوزه هاى به هم بيوسته مكالايليسء تحت نفوذ یک مرکز بزرگ مانند نیویورک» شیکاگو و لوس آنجلس
قرار می گیرد که اين مرکز بزرگ, نفوذ و قدرت بسیاری در مگالاپلیس به دست می آورد.
- مگالاپلیس ها از حداکثر درآمد و ثروت برخور دارند.
۷-هر مگالاپلیس با استفاده از زمین های کشاورزی حوزه های مادرشهری توسعه می یابد.
صفحه 82:
فعاليت
آيادر شهر محل زندگی شما حومه‌نشینی وجود دارد؟ حومه‌ها در کدام جهت شهر و از چه نوعاند؟ ساکنان آنها را بیشتر PLS
گروه‌های اجتماعی تشکیل می دهند؟ در اين باره تحقيق كنيد و نتايج رابه كلاس كزارش دهيد.
بله .معمولا حومه نشینی درشهرهای بزرگ ومتوسط وجوددارد مثلا در شمال وغرب بیرجند حومه های مسکونی فقیر نشین قرار دارد.
ودر جنوب وجنوب غربی حومه های مرفه نشین قرار دارد. بیشتر ساکنان شمال وغرب بیرجند را کارگران ساده ومهاجران روستایی
تشکیل می دهند ودر جنوب وجنوب غرب استان بیشتر ساکنان را کارمندان رسمی دولت وپزشکان ونیروهای نظامی وانتظامی واساتید
دانشگاه ها. سکونت دارند.
دانش آموزان می توانند با پرس وجو وجستجودر اینترنت مطالعه مقالات مختلف تحقیق انجام دهند.
۲-الف-با توجه به جدول صفحه ۱۳ کدام قاره ها به ترتیب بیشترین شهرها با جمعیت بیش از ده میلیون نفر را دارند؟ ب -به‌نظر
شما علت ظهور مگالاپلیس‌ها و شهرهایی با بیش از ۱۰ میلیون نفر جمعیت در مشرق و جنوب شرقی آسیا در جند دهة اخیر چیست؟
الف-آسيا. آمريكا. آفريقا
ب-رشد بی رویه جمعیت مخصوصا در کشور های چین . اندونزی,مالزی. ژاپن . كره جنوبى و... ورشد روز افزون صنایع به ویژه صنایع نو وفناورى هاى
جدید موجب رشد مگالاپلیس ها شهرهای پرجمعیت در این قسمت جهان شده است.
۳-آیا افزایش شهرهای میلیونی» فشار بر منابع و محیط زیست را بیشتر می کند ؟ جرا ؟ دليل بياوريد .
بله . به علت جمعيت فراوانى كه در این شهرها وجود دارند ونياز هاى اين جمعيت بايد تأمين شود. یازهایی چون تأمین آب آشامیدنی سالم. فضای سبز, سیستم حمل ونقل
أمين مسكن ... که هرکدام می تواند مشکلات زیست محیطی فراوانی ازجمله آلودگی هواء آلودگی صوتی, کمبود منابع آب وبرق . تغییر کاربری زمین وفرسایش خاک ۰
ترافیک. فاضلاب های خانگی وصنعتی و..
صفحه 83:
تغییر در روستانشینی و سکونتگاه های روستایی
دوباره به نمودار روند تغیبرات شهرنشینی و روستانشینی و جدول درصد شهرنشینی در نواحی دنیا توجه
کنید.در کدام بخش های جهان هنوز جمعیت قابل توجه روستایی زندگی می کند؟ چنددرصد جمعیت
قارههای آسیا و آفریقا روستانشین است؟
هرچند فرایند شهری شدن به . افزایش شهرنشینی در همه کشورهای جهان منجر شده است» هنوز
۴میلیارد نفر از مردم جهان در روستاها زندگی می کنند. تنها در دو کشور چین و هندبیش از یک
میلیارد نفر روستانشین اند.
صفحه 84:
مهاجرت از روستاها به شهرها
مهاجرت از روستاها به شهرها از مهمترین عوامل تغییر در کاهش روستانشینی و
افزایش شهرفشینی است.
به عوامل جاذبه و دافعه در مهاجرتهای روستا به شهر توجه کنید. منظور از عوامل جاذبه و دافعه در مهاجرت
چیست؟
صفحه 85:
مهاجرت های روستایی دراروپا درسده نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم:
در سده نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم در کشورهای توسعه بافته صنعتی اروپا و
امریکای شمالی به دنبال توسعه صنایع کارخانه ای مهاجرت از روستاها به شهرها
رخ داد. البته این مهاجرت تدریجی و طولانی مدت طی ده ها سال و همگام با
تحولات صنعتی شدن بوده است.
زارعان نیمه وقت:
در سده نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم در برخی کشورها مانند آلمان روستاییان
برای دریافت دستمزد بیشتر به طور نیمه وقت در شهرها کار می کردند.و بخشی از
وقت خود را به کار در مزارع اختصاص می دادند که به زارعان نیمه وقت مشهور
شده بودند.
صفحه 86:
علل کاهش روستانشینی در آلمان
در برخی از روستاها باسرمایه گذاری و خرید زمین های کشاورزی توسط شهرنشینان به
منظور ایجاد کشت تجاری» روستانشینی کاهش بافت و برخی ازروستاها نیز به علت کسترش
شهرها به حومه های شهری تبدیل شدند.
علل مهاجرت های روستایی در کشورهای درحال توسعه:
بعدها با ورود کشورهای آسیاء افریقا و امریکای لاتين به دوره صنعتی شدن مهاجرت های
فزاینده از روستا به شهر در این نواحی نیز وقوع پیوست. اما اين مهاجرت ها همگام با توسعه
صنعتی نبود و رشد شهرنشینی در این نواحی در طی دوره های کوتاه زمانی و سربع تر از رشد
صنعتی رخ داد و شهرها آمادگی لازم را از نظر امکانات و تسهیلات برای ورود مهاجران
روستایی نداشته اند و مشکلات زیادی برای روستاها و شهرها به وجود آمد که در درس بعد به
آن اشاره می کنیم.
صفحه 87:
علل افزایش شهر گرایی : ۲ ۱ ۱ a
با بروز تحولات صنعتی و ورود کشورها به عصر نوسازی (مدرنیزاسیون) نفوذ شهرها و
«شهر گرایی» در روستاها افزایش یافت.
تعریف شهرگرایی؛ . ر ۲ ۱
منظور از شهرگرایی روندی اقتصادی و اجتماعی است که طی آن شیوه های زندگی» رفتار
و عملکردها» ارزش ها و مظاهر شهری درروستاها و بين روستانشينان رواج مى يابد.
صفحه 88:
OFF Forge کتک 6۵ و۲6 جيم و رمو
|۱-تخیبرات درچهره روستاها
تغییرات قابل ملاحظه ای در چهره و کالبد روستاها نسبت به گذشته با فراهم شدن
امکانات و تجهیزاتی چون آب و برق و راه سازی» استفاده از ماشین آلات کشاورزی» و
عناصر و خدمات شهری
البته میزان این تغیبرات از ناحیه ای به ناحیه دیگر متفاوت بوده است.
۲-پدید آمدن عملکردهای جدید درروستاها
علاوه بر اين با آن که به طورکلی در بیشتر روستاها فعالیت غالب کشاورزی است اما
نقش و عملکرد برخی از روستاها تغیبر کرده وعملکردهای جدیدی به طور مستقل یا
علاوه بر کشاورزی در این روستاها پدیدار شده که از آن جمله می توان به روستاهای
صیادی» روستاهای گردشگری و روستاهای صنعتی که در آن صنایع کوچک تبدیلی یا
خانگی رونق زیاد دارند» اشاره کرد.
صفحه 89:
تغییرات کالیدی -سوپرمارکت و خدمات رایانه در روستای زنگنه بن رود. فارس
صفحه 90:
۱
زنگنه بنرود. روستایی از توابع بخش ارژن شهرستان شیراز در استان فارس ايران است. اين
روستا در ۶۰ کیلومتری غرب شیراز است؛ و شامل روستاهای زنگنه. قلعه» مختارآباد. بیستون؛
تل کره و بید قطار می‌باشد. اهالی این روستا به زبان لری تکلم میکنند که اجداد آنها بیش از یک
قرن پیش از منطقه چهارمحال و بختیاری و بویر احمد به اين منطقه کوچ نمودهاند. قشلاق آنها تا
حدود ۵۰ سال پیش روستای زنگنه (کازرون) در قانمیه (کازرون) بوده است. منطقهای سردسیری
است. محصول کشاورزی این روستا سیب مرغوب با عنوان سیب زنگنه می‌باشد.
صفحه 91:
A
روستابا عملكرد ماهيكيرى -ويتنام روستا با عملکرد گردشگری - کندوان -ایران
صفحه 92:
|
و روستا با یکدیگر وابستگی و روابط متقابل داشته اند اما نوع و
ط شهر و روستا در زمان های مختلف ودر نواحی مختلف جهان»
لعه کرد و به همین سبب جغرافیدان ها وسایراندیشمندان نظریه های
مینه ارائه کرده اند.
در بیشتر نظریه ها به نابرابری میان شهر و روستا تأکید شده است. برطبق این
نظربه هاء شهر محل انباشت سرمابه,تولید کالاهای کارخانه ای و تمرکز اقتصادی
است و مبادله ای نابرابر بين شهر و روستاجریان دارد.
صفحه 93:
صفحه 94:
فعاليت
- آيا مدل روابط شهر و روستا در بالا را می توان با نظرية مركز ييرامون» كه در سال كذشته خواندهايدء انطباق داد؟ استد لال كنيد.
بله جون در اينجا نيز روستاها مثل كشورهاى بيرامون فقط مواد اوليه ونيروى كار را به شهرها ارائه مى كنند ودرمقابل كالاهاى ساخته
شده در كارخانه هاى شهرى وافراد آموزش ديده شهرى براى ارائه خدمات به روستاها مى آيند.
مى توان كفت به لحاظ شكل ظاهرى همان رابطه برقرار است.
۲-دربارخ یک روستا در جهان یا ایران که عملکردی غیر از کشاورزی و دامپروری دارده تحقيق كنيد و كزارش خود را به كالاس
ارائه دهید.
روستاهاى كه خدمات غير کشاورزی دارند. مثلا روستاهاى معدة + گردشگری می توان تحقیق ارائه داد.
دانش آموزان مى توانند با برس وجو ويا جست وجو در اينترنت اطلاعات زيادى را در اين خصوص جمع آورى نموده وبه عنوان فعاليت
مستمر خارج از كلاس ارائه نمايند.مثال روستاى معدن قلعه زری در ۱۴۰ کیلومتری بیرجند که بيشتر ساكنان آن در معدن مس اين
روستا مشغول به کارند. با روستای ماهخونیک که یک روستای گردشگری می باشد.ويا روستاى كندوان وابيانه كه مردم آن
بیشترازطریق گردشگری در آمددارند.
صفحه 95:
۳۵ هر ها مسر ۱۳۵ ۳ ۱۳۴۵ ۳۳۵ سال
صفحه 96:
۱۳۹۵
م۱۳
۱۳۷۵
۱۳۷۰
۱۳۶۵
م۳۵(
we
۳۵
Pe
۲۵
صفحه 97:
اس افزایش طبیعی جمعیت شهرها یعنی رشد موالید (تولدها) نسبت به
:۲
| |مرگ و میر
G
3
1 | ۲س مهاجرت روستاییان به نهرها
۶ | "اس افزایش جمعیت برخی روستاها و تبدیل شدن آنها به نقاط
= شهری با ادغام روستاها در بافت شهری
ملاک های تبدیل روستا به شهر:
#روستاهایی که جمعیت آنها به حد معینی مثلا ۱۰هزار نفر رسیده باشد.
# با موافقت وزارت کشور شهر اعلام شده و در آنها شهرداری تأسیس شده می شود.
+ بايد برای ساکنان آنها خدمات و تجهیزات شهری فراهم شود.
صفحه 98:
افزایش تعداد شهرها در ایران در ۶۰ سال اخیر
۱۳۹۵ ۱۳۸۵ ۳۷۵ 1۳۶۵ Wad WFO ۱۳۳۵
۱۳۴۵ Vay كلع Fay ۳۷۳ yy) ۳۰۱
صفحه 99:
0 FO
5
a
دوره سریع شهر نشینی در کشور:
از سال ۱۳۳۵به بعد روند شهرنشینی در ایران سرعت گرفت. از یک سو از آنجایی که بودجه
کشور ما متکی به درآمد حاصل از فروش نفت است و اين درآمد در دست دولت ذخيره مى
شود دولت ها با استفاده از در آمد نفتی بیشترین سرمایه گذاری ها و توسعه کارخانه ها و
تجهیزات و زبرساخت ها را به شهرها اختصاص داند. از سوی دیگر از سال ۱۳۴۱جندمر حله
اصلاحات ارضی در روستاها انجام گرفت.
دوره کند شهر نشینی در کشور
همانطور که کفته شد یکی از عوامل مهم افزایش جمعیت شهری در ایران مهاجرت از روستا به
شهر بوده است. تا سال ۱۳۳۸۵مهاجرت از روستاها به شهرها به کندی صورت می گرفت و
محصولات کشاورزی بخش عمده تولیدات داخلی را تشکیل می داد. این دوره به دوره
شهرنشینی کند معروف است.
صفحه 100:
تعریف اصلاحات ارضی:
اصلاحات ارضی یعنی تغییر قوانین مالکیت زمین و توزیع مجددآن به نفع کشاورزان.
eas لك
صفحه 101:
تهران ماد شهرملی خوب یا بد؟
از دیکرموضوعاتی که در زمینه شهر نشینی در ایران رخ داد تبدیل تهران به مادر شهر ملی بود. به طوری که جمعیت
این شهربه طور مداوم با مهاجرت کسترده از سراسر کشورافزایش شدید یافت. و فاصله زیادی با سایر شهرها پیدا
کرد. به طوری که جمعیت آن همواره بیش ازدو برابر دومین شهر پرجمعیت ایران یعنی مشهد بوده است .
مهاجرت ازروستا به شهرها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی:
يس از انقلاب اسلامی نیز مهاجرت از روستا به شهر و از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ ادامه یافت. در این دوره
تعداد زیادی روستاهای پرجمعیت به شهر تبدیل یا در بافت شهرهای همجوار ادغام شدند و برخی از آبادی ها فیز
IE از سکنه شدند. آمار تعداد شهرهارا در سالهای ۱۳۶۵و ۱۳۹۵مقایسه کنید.در این دوره علاوه بر تهران
۷شهر با بیش از یک میلیون نفر به کلان شهر تبدیل شدند . به علاوه رشد شهر های بزرگ و کوچک و شهرک های
اقماری در اطراف تهران آن را به یک منطقه کلان شهری بزرگ تبدیل کرد.
صفحه 102:
۱-عوامل مهاجرتهای روستا -شهری را در چند گروه دسته‌بندی کنید. |
عوامل طبیعی: خشکسالی های پی درپی . کمبود بارندگی . کمبود منابع آب های سطحی وزیر زمینی وخشک شدن قنات هاء انهدام
کشاورزی
عوامل انسانی: کاهش سطح تولید واشتغال, اصلاحات ارضی دهه ۴۰. توجه مفرط به صنایع مونتاز. واردات کالاهای خارجی. تجمل
گرایی ودوری از ساده زیستی. بیکاری ونبود شغل در روستاهاء عدم وجود امکانات زیر بنایی مانند آب . برق, جاده وسرویس های حمل
ونقل وارتباطات. خدمات بهداشتی درمانی. خدمات آموزشی, بانک و.... در روستاها وتوجه بیش از حد به توسعه شهری ورها کردن
روستاها.
۲ به نظر شم تبديل شدن روسناها به شير جه پیامدهای دارد؟
جمعیت روستاها وقتی به ۱۰۰۰۰ نفر برسد به عنوان شهر شناخته مى شود وبا ايجاد شهردارى در آنجا كليه خدمات روستايى قطع مى
كردد. در حاليكه خيلى از امكانات شهرى هنوز به اين روستاها ورود نكرده اند به عنوان مثال شهرهايى مثل زهان. سه قلعه. محمد
شهر در خراسان جنوبى كه سالهاست به عنوان شهر شناخته مى شوند هنوز هيج يك از ظرفيت هاى شهرى درآن ديده نمى شود.
مردم اين شهرها بايد عوارض شهرى يرداخت كنند درحالى كه از خدمات تاكسى واتوبوسرانى بى بهره اند. اشتغال شهرى تقريبا صفر
است واز مردم بومى در ادراه اين شهرها استفاده نمى شود. مردم همجنان به كشاورزى ودامدارى اشتغال دارند ودر سطح درآمدى
بايين به سر مى برند اما بايد هزينه هاى شهرى برداخت نمايند.در واقع شهر بودن امتيازى براى اين روستاها محسوب نمى شود كه
هيج بلكه از امتيازات روستايى خود نيز بى بهره اند.
صفحه 103:
۳-نام کلان شهرهای ایران را که بیش از ۱ میلیون نفر جمعیت دارنده جست‌وجو کنید و بنویسید.
تهران. مشهد. تبریز,قم. آراک. اهواز, کرچ
۳ شهرمحل زندگی شماچن نف جمعیت داد در کام طِةٌ سسلهمراتب شهری قرار مى كيرد؟
با راهنمایی معلم خود و ازطربق سایت های معتبراینترنتی این فعالت را انجام دهید.مثلا بیرجند ۲۰۷۸۲۴ نفر .
شهر منطقه ای است.تهران كلان شهرملى ات 9 شهرهای
تبريز.اصفهان.قم.كرج.مشهد.شيراز.اهوازوكرمانشاه كلان شهرهاى منطقه اى هستند.
صفحه 104:
شهر مقدس مشهد پنن از تهران( با جمعیت
دومین کلان شهر ایران است که در سال ۱۳۹۵ حدود.
صفحه 105:
World
<< Dears West of Prine Marian Dearees Eest of Prime Meridian سس
180" 190" ا ها 100"
