صفحه 1:
بسمه تعالی
و
مفهوم و تعریف خلق و خوا تس
خلق و rae بر آمادگی برای
تحريكك هيجانى توان و سرعت معمول براى ياسخ دادن » كيفيت خلق
عمومى و همه صفات ويزه از نوسان و شدت خلق اوست » كه به عنوان
پدیده ای وابسته به ساختار سرشتی فرد مورد توجه است بنابراين قا
صفحه 2:
حد زیادی منشأ وراتی دارد (لپورت) ٩ ۱۹۶۱ . آمادگی های.
ذانی ازمیهانواع صفات شخصیتی است و انتظار مى رود در طول رشد.
از تمایل پیچیده با محیط تفکیک داده شود. با توجه به این مفهوم»
فرض بر این است که بچه ها زندگی را با آماد گیهای شخصی ارثی:
معینی آغاز می کنند که درکودکی به شکل تفاوتهای فردی آشکار می.
شود.
توماس و چیس ۲( ۱۹۶۸ و 1۹۶۳) در مطالعه طولی در نبویو رک ( ۱[
15) کار مقدماتی خود را با گروهی از بچه ها از بدو ولدهدر کود کی
+ بلوغ و اوایل بزرگسالی پی گیری کردند. آنها شواهدی ارائه دادن
مینی بر این که درست همان خلق و خوی خردی کود کان که در آغاز
کودکی آشکار شده در مراحل بعدی کودکک و بلوغ نبا بت باقی
می ماند. آنها مصاحبه هایی نیمه ساخت دار با والدین در رابطهبا رفتار
واقعى نوزادشان در هر روز از موقعيت هاى زن د كيشان تريب
دادند .صورت جلسه مصاحبه هاى جامع با والدين در معرض تحليل
محتوابى استقرابى قرار كرفت و نه (4) بعد خلق و خوی توصیف شده.
ذیل از آن مشتق شد.
۱- . فعالیت - آن مقدار مزلفه حرکتی که در عملکرد کودکک
وجود دارد-
WY موزونی - پیش بینی پذیری یا عدم پیش بینی پذیری درزمان.
۱
wes
0-7 گرایش یا گوشه گیری - طبیعت پاسخ گویی به محرکهای
گرایشی مبت و پاسخهای گوشه گیری منفی هستند.
صفحه 3:
0-6 انطباق پذدیری- سهولت و روانی که با آن پاسخ در جهت.
لو بر میب ’
2 آستانه ياسخ دهى - شدت سطح محرک لازمهفراخواندن
ياسخ مشخصى باشد . يعنى واكنش نسبت به محركهاى حساس ؛ شیء
محعی و ...
2-8 شدت واكنش - سطح انژی پاسخگویی صرف نظر از
٠ کیفیت یا جهت آن.
١ - كيفيت خلق - ميزان خوشايندى » شادی آوری در رفتار
دوستانه در تقابل با كريه ناخوشايند و رفتارغير دوستاته.
0
تداخل يا در تغيير جهت رفتار در حال انجام .
0-4 فراخناى توجه و بايدارى - فراخناى توجه به طول زمان
پیگیری یک فعالیت شخص اطلاق می شود و پایداری هم به مداومت
یک فعالیت در مواجه بایک مانع مربوط می شود .
در تحليل عاملى نه متغير بعاد rae معناداری مهم خلق.
و خوبه دست آمد که با عنوان های «کود Cee.
داربو «کودک کند؛ ناميده شدند . يكك 5
ا
جدید انطباق پذیری بالانسبت به تغييرات و به طور افزون مثبت |
شناخته مى شود . اين گروه در حدود 5٠ درصد نمونه 10/15 را
تشكيل مى داد . كودكك «مشكل داراكه در حدود ٠١ درصد نمونه.
ارا شامل مى شد در حالتی متضاد در انتهای طیف با عملکردی زیست.
شناختى نامنظم + واكنش منفى يا كوشه كيرانه نسبت به Sp
جدید » عدم انطباق يذيرى يا انطباق يذيرى كند نسبت به تغييرات با
صفحه 4:
حالات روانى شديد يا غالباً منفى قرار داشت . سنخ سوم اكود كك
كنده حدود 13 درصد و در جابى بينايين تركيبى از مشخصه هاى
کودک مشکل دار با شدت متوسط نمايش داده شدئد .
۵ درصد باقى مائده نمونه 21-5 با هيج یک از سه سنخ مطرح.
شده مطابقت نداشتند و خود را با تغييرات وسيعى در درجه بارزی
انشان دادند. به علاوه تحليل كيفى كه قبل ازانجام تحلیل عاملی.
ل pce ار
ده بود.
اين صفات خلق و خو و سه منظومه معنادر عملکردی ۰ همان طور
كه توصیف شدند» در پیشرفت روان شناختی تأثیر گذا يافته شدند .
چنانچه توسط 1۷1.5 و بسیاری دیگر از کسانی که در این زمینه.
کار کرده اند .این مطالب تأیید شده است.
شواهد قابل توجهى وجود داردكه وي زكيهاى مزاجی نقش بسیار
مهمى در ايجاد مشكلات روان شناختى از انواع مختلف دارد و اعتبار
OT به عنوان عامل خطر معنادار ثابت شده است : .با اين حال برطيق
گفته راتر (۱۹۷۷) این تضاد مزاجی را به راحتی نمی توان موضوع
مشخصه های شخصیتی از پیش مقرر شده دانست که منجر به اختلال
رشدى در كودكك مى شود بلكه موضوع تأثير داشتن روش برخورد.
مردم با كودكك نيز در ويزكيهاى مزاجى مطرح استه يعنى دامنه
فعاليتهاى او و موقعيتهايى كه او در رابطه با مشخصه هاى معين
مزاجی, توانائى در كنار آمدن و آآيسب بديرى در برابر خطرات
روانى - اجتماعى را تجربه مى كند.
همجنين توماس و . te ل لل
صفحه 5:
طبیعی این فرایندتعاملی: توماس و چیس در سال ۱۹۷۷ به این نتیجه
رسيدئد كه مفهوم آسيب بذيرى در ميزان مفهوم اناق و عقاید.
مربوط به هماهنگی و ناهماهنگی پسیار سودمند هستند.زمانی میزن
SU ها تيجا مى دهد که ویژگی های محیط و انتظارات آن و
تقاضاها با ظرفیت هاء مشخصه ها و نوع رفار کردن خود اركانيسم
مطابقت داشته باشد وقتى اين . بين اركانيسم و محيط نمايان
باشد بهینه در جهت پیشروی امکان يذير است . بر عكس » عدم
انطباق پین فرصتها و تقاضاهای محیطی و ظرفیتها و مشخصه های.
اركانيسم؛اختلافهاو ناهمخوانى هارا به وجودمى آورد؛ به طورى كه
' رشد منحرف شده وعملكردى ناسازكارانه بيش می آید.
eee 2 i
' پرسشها در رابطه با شناسایی و تعریف صفات مهم رفتاری معنادار
بوده است » عملیاتی کردن مشخصه های تعریف شده .تواقق بر روی-
Ai eo se Se Shs
آن » انتخاب شرایط ياموقعيتهابى د اسظادة سنش قوارمي
كبرد و تخاب شکل اندازه گیری که ی
پرسشنامه یا روش مصاحبه باشد . از مشکلات محققین به شمارمی
ey
اخلب تحقیقات درمورد اندازه گیری خلق و خو؛ ٩ جبه توصیف .
شده به وسیله پژوهشگران در 1٩1.5 را دنبال کرده اند . با
برداشتن چند نمونه رفتاری در موقعیتهای مختلف و یا به دست
آوردن اطلاعاتی در اصطلاحات توصیفی واقعی نمی توان به راحتی.
صفحه 6:
به آنچه که کودکک انجام می دهد دست یافت؛بله به چگونگی
رفتارى که انجام می دهد می رسیم و مى تواذه اعتبار كرايشهاى
پاسخ عمومی ویژگی های مزاجی را ارزیابی کرد .اغلب كسانى كه
ل 1
اند . در تشخیص نیاز برای مقیاسهای کوتاه درجه بندی برای اندازه
گیری خلق و خو پژوهشگران مختلف ( کاری ۱۹۷۰ و ۱۹۷۲ 2
كراهام او ديكران » ۱۹۷۳- گارساید" و دیگران ۱۹۷۵- کاری"و
مدویت۱۹۷۸۲-و پرسن* - بان نو" و منویل ۰۱۹۷۹۲ ۱۹۸۰)ابتدا بر
اساس نه جنبه توصیف شده به وسیله توماس و چیس که پاییی و
اعتبار آن مانند اقتصادی بودن برای اجرا و نمره گذاری ثابت شده.
بود ابزااندازه گیری خلق و خو را ارانه نمودند.
gl اد برای دوران کرد کی ha دبستانی و دوره ای أولية.
سن مدرسه ؛به وسیله دیگران بسط داده شد »مطالعه ان سالهای.
وله در جهت رشد طولی به ویژه بای شاعت کود تن که در
معرض خطر رفتاری در حال رشد /اختلالات عاطفی هستند. اهمیت
دارد . أكر جه وقتى كه بچه هایی با مشکلات رفتاری / عاطفی برای.
ی
خلق و خوی آنها را نیز ایجاب می نماید.
ساخت و استاندارد کردن
0 و چس 1۱۹۳۸۱۹۲
اسؤالها به زبان ساده هندى و انكليسى از منابع مختلف بركزيده شد ازت
(الف) توصیف های منتشر شده رفتارى در ارتباط با هر يكك ازانه
جنب توماس و ديكران (1426 و 4)1488(ب) جدول مشخصه هاى
-Graham ————
-Garsider
=
“Ment
صفحه 7:
مزاجی pases ee
نویسندگان سوالهای رفتاری مطابق با تعریف های طبقاتی.بسیاری از
رمي كردند (توماس و ديكران - 11۶۴
۵ گزارش دادند که : الف) درجه.
بندی حلق خوی والدین: به ويؤه مادران بايا ست زیر این درجه
بندى ها آرايه وسيعى از زمينه ا که با
فرزندانشان برخوردهایی دارند. ب) روش : ش های رفتاری نمونه در
موقعیتهایروزانه زد گی » یک سنجش لتق ی کافی ارانه می.
مر روی مادران ۱۰ کودک انجام شد و
پاسخهای آنان کلمه به کلمه ثبت شد . هر سوال به طور فردی نمره
داده شد و همجنين با انجام مصاحبه ای در مقیاس سه مرحله ای به هر
ایک از جنبه ها یک درجه بندی کلی داده شد و اساسا ارزیابی کیفی.
انجام شد تا ناز مشخص برای تغیبر بعتی در شکل + ساخت جمله و
استفاده مناسب تر از کلمات ونمره گذاری را نشان دهد ,برنامه
تجدید نظر شد و اولین آزمون روی ۲۰ نفرآزمودنی انجام شد .
تحلیل جزه به جزء سؤالها به شكل ضريب همبستكى انجام شد .نه
مرگ هک میس سس وروی نت
ee oe سوال دیگر هم تغییر داده شدند.
pee esa ee
كودكك با اختلال عاطفی ۵۰ کود کک. ن٠ [oo
SU tay نرمال درسنین بین ۱۴ 7 ۴ سال از هر دو جنسيت
پیش آزمون و اطلاعات اوليه در ساخت و استاندارد كردن قبلاً در
صفحه 8:
یک سری مقاله گزارش شده ود( مال هوترا' و راندهاولا -.
۳ 2۵ - مال هوتردوراندهار۱- 1983 6رط
تاد تا
درتجدید ظر Ghd برناه نه متغيرمزاجى رابا 8 سؤال رای
هرکدام۵ سوال با مقیاس درجه بندی ۵ مرحله ای اندزه گیری.
كردند. دو نمره انتهایی یکک و ۵با تعریف هاییبرمبنای نقطهمینی ۳.
ارائه شد . نمره های کمتر از ۲ درجهت منفی ونمره های بیشتر از ۳
در جهت مثبت » براى شدت و فراوانى رفتار ارزيابى شده بوسيله
هرسؤال بودند يعنى نمره با در فاليت به معنى فعاليت كم كودكك .
و همين طور بالعكس . ميانكين نمره ها در هر متغير نيز محاسبه شد ..
.برنامه مادران ٠١١ كود كك بااختلال عاطفى كه در كلينيكك راهنماى .
ae در بخش روان پزشکی حضور داشتند و ۱۰۰ تن از مادران ,
5 رشکی پس از لیسانس » چاندیگار
بچه ها بين 8-17 سال بود كه هر دو جنسيت را شامل مى شد تصوو.
مى شد كه اين نه متغیر مزاجی می تواند تعداد كمترى از جنبه أى |
مورد نظر را نشان دهد. بتابراین اطلاعات مربوط به دوكروه تحليل |
عاملى شد .عواملى با ارزش بيشتر از يكك باتوجه به چرخش
واريماكس بيرون آورده شدند . عواملى با بار © يا بيشتر معنادار
رفته شدند
جهار عامل به دست آمده در هر یک از دو گروه» بای واریانس
کل هر کدام ۱۴/۷۲ درصد و ۴۷/۷۴ درصد محاسبه شد .ساختارهای.
عاملى در هر دو كروه تقریاً مشاه چیزی است که در جدول زیر
نشان داده شده است . نام های تعیین شده برای عوامل : پر اساس-
متفیر های موجود است.
-Randhawar
صفحه 9:
جدول شماره ۱ - مقایسه نتایج تحلیل عاملی در دو گروه
بار عاملى *
]|1 الیرو قعاليت 2۳ 22
SE] 633i 7ج جم |
S37 ۷ إحواس يرتى ۳ |
#بارمعنادار (۴*) نشان داده می شوند.
نظم پذیری که نهمین متغیرخلق و خو بود ؛ در رابطه با هر یک از
چهار bole ارتباط معناداری به دست نداد .این متغیر به عنوان
متغیری جداگانه و اختیاری نگاه داشته شده و به عنوان عامل شماره ۵
در مطالعات بعدی مورد بررسی قرار گرفت.
3
ol!
صفحه 10:
( آزمون مجدد و درجه بندی درونی ) مطالعه شد.
ضریب همبستگی گفتاوری پیرسون در جدول شماره ۲ آمده است
که همگی در حد بالایی وعنادار هستند.(۳>۰۱/۰)
جدول شماره ۲- ضریب همبستگی گشتاوری فردی
نكم بديرى
| كران به توق
گیری
الطباق يديرى
شدت
Stat]
gee
eee
| پایداری
N
اعتبار
11/۰
(۰
7:
1
AV
1۳
۲۰
117
ve
۳۳۰
1۰
20۰
0/۰
1۳
VT
1
صفحه 11:
اعتبار صوری به وسیله همکاران حرفه ای مختلف آزمایش و بسنده
5 أده شد .
اعتبارعاملی؛ از طریق مقایسه نتایج تحلیل عاملی با دیگر مطالعات
عاملی به دست آمد و قبلاً در یکی از نوشته های اولیه گزارش شده
بود. ( مال هوترلء مال هوترا و راندها و8310 19) علی رغم
استفاده از روش شناسی جدا گانه و نمونه ای مختلف » در مطالعات
ارائه شده تشابهات شگفت آوری در نتایج وجود داشتند.اعتبار سازه»
از طریق تحلیل تابع تشخیص که در آن بین کودکان با اختلال عاطفی
و کود کان بهنجار متفیرهای خلق و خو معنادار تشخیص داده شده
بودند تعیین شد. ( مال هوترا ء مال هوترا و راندهاوا
96 1)اعتبار سازه ای بعدی در نمونه بزرگتری مشتمل بر ۲۲۰
کو دک دارای اختلال عاطفی ؛ ۱۱۰ کود ک عقب مانده ذهنی و
۰ کود ک بهنجار آزمایش شد. نیج این آزمون در جدول شماره
جدول شماره۳ -مقایسه نمره های کو دکان بهنجار.اختلال
عاطفی و عقب مانده ذهنی
صفحه 12:
1۳/۲ FF | Re 17 Wy | Fur
NT ۷۱/۲ [Ore [YO ] ۷۰/۰ | Orr
AY | YF [ Wie [OV [VV | OF
1 7 ۲
5 ۳ ۳ 7 1
۱۵/۰ | ۸۸۱ | ۵۳
۸ | ۴۱/۶۰۶ | ۴۳۸۱ | مع۷۸/۵ | ۹۵/۲۵۶
۰ >
وقتی که گروه کود کان دارای اختلال عاطفی با کود کان بهنجار مقایسه
شدند» مشخص شد که کمتر مردم آمیز و انطباق پذیر بود
به طور بارزی دارای حالت ناراحت منفی و حواس پرتی زیادی
بودند .کود کان عقب افتاده ذهنی با ویژ گیهای مشابهی با تفاوتهای بین
کودکان اختلال عاطفی که گفته شد داشتند . به علاوه آنها در آهنگ
زیست شناختی در مقایسه با کود کان بهنجار بی قاعده بودند- این نتایج
مطابق با نتایج گزارش شده به وسیله دیگر کسانی است كه در اين زمينه
کار کرده و می
و همچنین
ا 1
این برنامه را می توانه به صورت مصاحبه اى يا پرسشنامه خود آزما مورد
استفاده قرار داد . اطلاعاتی از والدین» ترجیحاً از مادر با توجه به خلق و
خوی کودک قبل از آغاز علائم در مورد کودکی که مشکلات رفتاری
/عاطفی دارد؛ به دست آورد. در کود کان بهنجار تحقیق مربوط به 7
صفحه 13:
دوره از زمان است که کودکک در بالترین حد خودش است . زمانی.
اگر ضرورت بيدا شود که اجازه بسط داده شود +هر سؤال می تواند به
عنوان محكك زنى مورداستفاده قرار كيره .بايد مراقبت نمود كه سؤالها.
در سبكك رفتارى بازبينى شود یعنی بیشتر پرسش شود چگونه »تا ینکه
جرا يا . یا چه ؟و سوالها مربوط به فعالیت های روزمره ره کوک باشد.
توا een RI د عت
فراوا 5
St آن رفتار در درجاتی در
جهت منفی و مثبت نمرة ۳ در 0
درك والدين است.ميانكين هاى بنج نمره در هر يكك از نه متغير بايد
محاسبه شود .
انه متغير خلق و خویی به چهار عامل همان طور که در جدول شماره ۱
آمده است » تقليل بيدا مى كند . براى رسيدن به نمره هاى عامل ».
ميانكين متغير هاى خلق و خوی بدست آمده بايد با هم اضافه شوند .
oa ن این سه متغير و | نمره
مردم آمیزی داده شود .دامنة نمره های ممکن » بين "تا ۱۵ است. این
عامل مردم آميزى ناميده شده است . نمرة بالا در این عامل نشان می
دهد که کودکک نسبت به محيط كاملاً ياسخكوء اصلاح بير »
انطباق يذير و منع نكردنى است.
عامل 11 (تهیج پذیری)
عامل مشتمل بر دو متغير يعنى خلق و بايدارى است . جمع كل
نمره هاى ميانكين دو متغير نمرة تهيج بذيرى را مى دهد . دامنة
ممكن اين تمره ها ین ۱۰۷۲ است. نمرة بالا کل نشان دهندة خلق.
صفحه 14:
مثبت و شاد است و متقابلاً بر عكس . ابن عامل تهبيج بذيرى ناميده
دده
عامل 111 (نيرو)
دو متغير مزاجى فعاليت و شدت در اين عامل قرار' 2
روانشناختى نشان داده شده در رفتار كودكك است. 9
se دامنة ممكن نمره ها بين ”نا ٠١ است.
عامل ۷](توجه پذیری).
اين عامل فقط یکک متفیر مزاجی حواس پرتی را دارد که اساساً بر
فراخنای توجه دلالت دارد و توجه پذیری نامیده شده است . نمره.
های بالا نشان دهندة توجه زود گذر و حواس پرتی بالاست و متقبلاً
بر عکس . دامنه تمره ها ۱ تا ۵است.
عامل ۷[ نظم پذیری )
و
اتغير نمره ها از ١ تا ثاست . نمرة بالا نشان دهتدة كاركردهاى
صفحه 15:
كيج اتطباق يذيرى اتجام
نمی دهد به هيج وچه تغيير
نمی پذیرد
set کم به راحتی بمب
و صدا حوصله سر می
رود + دستورانی در مورد
غذاو
آزرده ند مزاج و تاراضی
بدوت ماوت بدون هیچ
are
asl ele
eed be
کند چیزهای جدید را نگه
می دارد و لمس می کند
- 7
آولیه گوته
فقط لحظه ای است.
آستانة بالا :با سر و صذآ
حوصله سر نمی رود :
دمای غذا را ندیده می
مه
راضی و خوشحال
در هر کاری اند رآداته ۳
صفحه 16:
»ری موتی سود
SSS Sy aia 3
3 کم تح رک برش بيش از ره رفتن +
هشه بي قرار
5 وأكنش Ej oe ak]
bas
Sie tel
Vine
و
پرت است,
POTS] IF ESTE ae
dopo موود وقت : حتی ee
از خانه
استاندارد كردن -هنجارها
هنجارها در یک گروهی متشكل از 140 تن از كودكان بهنجار در سنين
بین ۴-۱۴ سال از هر دو جنسیت و از همه طبقات اجتماعى - اقتصادى
تهيه شد . ميانكين ها و انحراف معیار نمره ها به اين ترتيب بود.
جدول شماره ۶ -هنجارهای ۲۹۰ کود ک نرمال ( به
هنجار)
صفحه 17:
ae aes a 7 دم آمیزی
7 13 S24 tet
۳7۲ 7 7s
2 TOF ترجه بذيرق.
VW 57۳ نظلم بديرى
نسبت بين تمره هاى خلق و خو و متغيرهاى اجتماعى > مردمى
گوناگون در زیر گروه از جمعیتی بهنجار (۵۰-[) مورد آزمون قرار
كرفت كه نتيجة آن در جدول شماره ۵ نشان داده شده است.
هیچ رابطه ای مطابق با سن دیده نشد . پسر بچه ها بیشتر در فعالیت و
شدت» تمه بالاتری کسب کرده بودند » کردکان شهری در قش های
زیست شناختی خود منظم تر بودند و کم سن ترها از جهت خلق و خو
پایدارتر بودند
کاربرد
MTS. را می توان برای همهٌ جامعه کود کان بهنجار و نابهنجار درسنین
بین ۴-۱۴ سال از هر دو جنسیت و هر طبقه اجتماعی - اقتصادی به کار
برد. همچنین می توان در مطالعة نيمرخ مزاجى كود كان به منظور
اخت كود كانى كه در خطر بز ركتر شكل كيرى مشكلات عاطفى بعد
از آن هستند ؟ پی بردن به بیماری زایی روانی ۰ مشكلات عاطفى /
رفتارى كود كانى كه به دنبال كمكث روانيزشكى هستند براى باز كردن
راهبردهای مداخله ای برای مشاوره با والدینی که فرزندانشان عدم
سا زگاری خلق و خو با محیط دارند ؛ و به منظور پیش بینی امکان
پیشرفت مشکلات عاطفی و طبیعی آنها در آینده ؛ به کار گرفت.
صفحه 18:
جدولخلنوشوی ماوت 1/57 تاب حال در بت
بارضایت در موارد زیر مورد آزمایش قرار گرفنه است
0 تشخيص عوامل خطر معادار خلق و خوك بإيشرقت آنى مشكلات/
رفتارى اعاطفى دخالت دارندلامالهوترا لس » رائدهاواناى» NANT
مالهوتر! اس » مالهوترداى, راتدهاواءاى» AC NAAT
۲ رابطه بين خلق و خو و هوش در بچه مدرسه ایها (شارما.
a هلو ترااس+ ماه رای 19830
رابطهبین خلق و خو و پدیدار شناسی در اختلالات روان شناختی
کودکی (مالهوتر AF ol
cee و
Cmte ودكان عقب افتاده ذهنى : آيا با الكوى كودكان
دار مطابقت می کند ؟ (مالهوترا؛ اس:۱۹۸۷ در مطبوعات)
حك رن روا مشکلات عاطلفی در کودکانی که از
لحاظ فیزیکی پیمار هستند . (مالهوترا »اس مالهوترل. اى؛ در
مطیوعات):
همیسته های خلی و خوی جسمانی کردن در کودکانی که ازجسمانی.
كردن رنج مى برند . به همین ترتیب اختلالات نسبت به مشکلات
رفتاری /عاطفی غیر جسمانی مقایسه شد . ( سان جام' OAV
oe
2
صفحه 19:
جدول شماره ۵ - راطه ین متفیرهای مزاجی و اجتماعى - مردمى
=
OO Eee
ese] اب للم
اس ال | اک ار و
ا
oe Se ea
صفحه 20:
1111111 111111111111111111[
a7, ۸۱۳ 01/0>P Ya ۳۹۷ > ۰
aH. Yo O5/0>P ۲ YUIIP<-1/+
صفحه 21:
مقياس خلق و خوى ۱۳۱۱
nay خانوادكى: تاريخ
تحصیلات : تاریخ اجرا:
7 است باید
مربوط به قبل از آغازنشانه های بیماری باشد. و اگر بیمار نیست باید مربوط به
زمانی باشد که کود ک در بالاترین حد خود باشد. پاسخ دهنده این مقیاس
بایدیکی از والدین و ترجیحاًمادر باشد. هر سوال حوزه ای از فعلیهای روزمره
کودک را که ممکن است در مواردی تکراری هم باشد: وارسی می کند. و در
عين حال جنبه های مختلف , را اندازه گیری می کند . سوالها به
طورعمده در جهت محکک زنی و آزمایشی هستند و هر وقت ضروری باشد.
اندکی اجازه بسط داده شده است . نمره همه سوالها در یک مقیاس پنج امتیازی
است که ۱و ۵ دو انتهای فراونی و شدت را در جهت منفی و مثبت با میانگین ۳.
انشان مي دعل , رس و ما بر سر ران
داده شده است.
صفحه 22:
احاد
eee رم
آگر بة ترزندتان عدابی جدید 5اه Te BEST
قرار گیرد » اولین واکنش او چیست؟ شرایط جدید رامی
آزماید يا از آن امتاع می کند؟
Pole Gh لما بازى با عالت apes a
یا فوری به جم ملحق می شود يا توجیح می دهد در
So
دیاب بازی + باس ب بر
زمالى كه يه
Step ee
هنوز از آن امتناع مي کند ی اکنون آن را پذیرفته است ؟ بس
از چه:مدت آن را پذیرقت ؟
گر تور ماج Fee TIS
خحجالت می کشید » جه مدت به طول انجامید تا با او دوست.
شود؟ فقط چند دقيقه یا مدتی طولانی ؟
ن از بودن با بچه ها آصساس حجانت.
Glows a از یک تعطیلی طولانی au
مدرسه باز مى گردد یا مذتی بهاطول می انجامد تا این »
انجام دهد ؟
ج-بخس اول
Faas asa تاه
اطراف حوصله اش سر مى رود و يا آنها را ناديده مى
۳
ای عدای کرم با سرد را نادیده می گیرد.
مورد جراحت با ضرب دید کی حو:
ed هو وع
=
صفحه 23:
آتعادی بکند که سحت آسیب دیده» كرية سر می دهد
ناراضی . عصبانی وتحریک
زمانی که با بچه هاى ديكر بازى مى كلد آيا با أنها بحت
منازعه می کند ؟
ot aly چبری را که می حراهد دانته بات با
برای مدتی طولانی پا لحظه ای ناراحت باقی
آست ويا أن
برق عل كرت ا
آیا آن را کامل مي کند ؛ مهم نیست کامل
کردن آن چقدر طول بکشد يا اینکه آن را دون تکمیل کردن»
می رود با تلاش عودرا امه می دهد تا آن بازی با
بخصوص رایاد بگیرد ؟
چه مات می توالت یک کار را تام حعدا ب منت یک
ساعت يا كمتر از آن ؟
{Sas peony colt pea ST
آن حالت خارج شود ؟ فقط چند لحظه یامدتی طولانی ؟
صفحه 24:
| آكر به كار فرزندتان اعتراض T |) oe sas thas
یه ا Pea eS
کار واانجام Tas pasa تیا
ند شما چقدر فعال است؟ايا انقدر فعال است که بجای راد
ن مى دود يا أنقدو بی تحرک است که به زحمت حرکت | | | | |
ات
0 0 10
۱ تن
GS
ro
شود مواكتثى أرجيبيت ؟ آيا خيلى وش حال مى شو
| | رغيت أن را مى خورد يا براى أو تفاوت جندائى نمى كند ؟ _
اكرغذايي كه دوست ندارد» به او داده شود بواکنش آوچیست
؟ ایا به آن پی اعتایی می AS ملایست اعتراض مي کند»
عصبانی می شود بشقابش را به زمین پرت می كند ؟
=
+
+
eo
م
دهد ؟ آيا به ملايمت اعتراض مى كند .
عصبائى شده با شروع به كريد عى كد
Seo حواهت به آرداده نود م چگرنه رفتارمی:
۳ | کند ؟ برای او چندان مهم ثیست , تا حدی آزرده می شود | | |||
عصبانی می شود , گریه می کند و فریاد می زند؟
Sst ae Al] را بازد واکنش او چیست ۲ 1
خیلی به آن فکر نمی کند .آرام با آن برخوردمی کند » یا دلگیر |۰| |۱۱۱۲
امن شود و مى كربق *
صفحه 25:
بدری ساب ری
متعلق به او را بگیرد : عتكسر
ee
آیا بلافاصله خوردن یا
ماه موه را موش میک باب ان كار POM مد و
آلف -بحس ينجم
ابا فرزنت تجا ريا عر يق ساست از جر
Bie sues Au كرستكي مى كند
زمانی گرسنه می شود ؟
آپافرزنت تما هری همان مفتار عدای من را هر روز ی
خوره با اينکه مقدار آن از روزی تا روز دیگر فرق می کند؟
آیا فرزند تما تقریبا هر شب در یک زمان به خواب مى رود؟
معمولا چه ساعتی می خواید؟
قرزند ما هر روز عبح چه ساعتی از حراب بیدار می مود
at eee و تعطیلا
(مدرسه) از خواب
Sag
آیا آخر هفته ها
صفحه 26:
صفحه 27:
صفحه 28:
صفحه 29:
گروه روان بنیان
بخش دوم نمره گذاری
صفحه 30:
(iM
(ب) 7
بسمه تعالی
مقیاس خلق و خوی مالهوترا()MTS
اثر :
ساویتا مالوترا
و آنیل ماهوترا
1998
مفهوم و تعریف خلق و خو /مزاج ()MTS
خلق و خو به عنوان پدیده مشخصه سرشت یک فرد شامل آمادگی برای
تحریک هیجانی ،توان و سرعت معمول برای پاسخ دادن ،کیفیت خلق
عمومی و همه صفات ویژه از نوسان و شدت خلق اوست ،که به عنوان
پدیده ای وابسته به ساختار سرشتی فرد مورد توجه است ،بنابراین تا
حد زیادی منشأ وراثتی دارد (الپورت) . )1961 ،1آمادگی های
ذاتی ،زمینه انواع صفات شخصیتی است و انتظار می رود در طول رشد ،
از تمایل پیچیده با محیط تفکیک داده شود .با توجه به این مفهوم ،
فرض بر این است که بچه ها زندگی را با آمادگیهای شخصی ارثی
معینی آغاز می کنند که درکودکی به شکل تفاوتهای فردی آشکار می
شود.
توماس و چیس 1968 ( 2و )1963در مطالعه طولی در نیویورک (NY
)LSکار مقدماتی خود را با گروهی از بچه ها از بدو تولد V،در کودکی
،بلوغ و اوایل بزرگسالی پی گیری کردند .آنها شواهدی ارائه دادند
مبنی بر این که درست همان خلق و خوی خردی کودکان که در آغاز
کودکی آشکار شده در مراحل بعدی کودک و بلوغ نسبتاً ثابت باقی
می ماند .آنها مصاحبه هایی نیمه ساخت دار با والدین در رابطه Vبا رفتار
واقعی نوزادشان در هر روز از موقعیت های زندگیشان ترتیب
دادند .صورت Vجلسه مصاحبه های جامع با والدین Vدر معرض تحلیل
محتوایی استقرایی قرار گرفت و نه ( )9بعد خلق و خوی توصیف شده
ذیل از آن مشتق شد.
فعالیت – آن مقدار Vمؤلفه حرکتی که در عملکرد کودک
-1
وجود داردV.
موزونی – پیش بینی پذیری یا عدم پیش بینی پذیری درزمان
-2
عملکردهائی همچون دوره خواب ،بیداری ،گرسنگی ،تغذیه ،دفع
و ....
گرایش یا گوشه گیری – طبیعت پاسخ گویی به محرکهای
-3
جدید مانند غذای جدید ،اسباب بازی جدید ،شخص جدید .پاسخهای
گرایشی مثبت و پاسخهای گوشه گیری منفی هستند.
-Allport1
-Thomas and chess2
انطباق پذیری– سهولت و روانی که با آن پاسخ در جهت
-4
مطلوب تغییر می یابد.
آستانه پاسخ دهی – شدت سطح محرک الزمه فراخواندن
-5
پاسخ مشخصی باشد .یعنی واکنش نسبت به محرکهای حساس ،شیء
محیطی و ...
شدت واکنش – سطح انژی پاسخگویی ،صرف نظر از
-6
کیفیت یا جهت آن .
کیفیت خلق – میزان خوشایندی ،شادی آوری در رفتار
-7
دوستانه در تقابل با گریه ناخوشایند و رفتارغیر دوستانه.
حواس پرتی – تأثیر پذیری از محرک محیطی بیرونی در
-8
تداخل یا در تغییر جهت رفتار در حال انجام .
فراخنای توجه و پایداری – فراخنای توجه به طول زمان
-9
پیگیری یک فعالیت شخص اطالق می شود و پایداری هم به مداومت
یک فعالیت در مواجه بایک مانع مربوط می شود .
در تحلیل عاملی نه متغیر ابعاد خلق و خو سه سنخ معناداری مهم خلق
و خو به دست آمد که با عنوان های «کودک آرام»«،کودک مشکل
دار»و «کودک کند» نامیده شدند .یک «کودک آرام» از طریق نظم
در عملکرد های زیست شناختی ،پاسخ مثبت گرایشی به محرک
جدید ،انطباق پذیری باال نسبت به تغییرات و به طور افزون مثبت
شناخته می شود .این گروه در حدود 40درصد نمونه NYLSرا
تشکیل می داد .کودک «مشکل دار»که در حدود 10درصد نمونه
را شامل می شد در حالتی متضاد در انتهای طیف با عملکردی زیست
شناختی نامنظم ،واکنش منفی یا گوشه گیرانه نسبت به محرک
جدید ،عدم انطباق پذیری یا انطباق پذیری کند نسبت به تغییرات با
حاالت روانی شدید یا غالباً منفی قرار داشت .سنخ سوم «کودک
کند» حدود 15درصد و در جایی بینابین ترکیبی از مشخصه های
کودک مشکل دار با شدت متوسط نمایش داده شدند .
35درصد باقی مانده نمونه NYLSبا هیچ یک از سه سنخ مطرح
شده مطابقت نداشتند و خود را با تغییرات وسیعی در درجه بارزی
نشان دادند .به عالوه تحلیل کیفی که قبل ازانجام Vتحلیل عاملی
تکمیل شده بود نیز کودک آرام و کودک مشکل دار را شناسایی
کرده بود .
این صفات خلق و خو و سه منظومه معنادار عملکردی ،همان طورV
که توصیف شدند ،در پیشرفت روان شناختی تأثیر گذار Vیافته شدند .
چنانچه توسط NYLSو بسیاری دیگر از کسانی که در این زمینه
کار کرده اند ،این مطالب تأیید شده است.
شواهد Vقابل توجهی وجود داردکه ویژگیهای مزاجی نقش بسیار
مهمی در ایجاد مشکالت روان شناختی از انواع مختلف دارد و اعتبار
آن به عنوان عامل خطر معنادار ثابت شده است .با این حال برطبق
گفته راتر )1977( 1این تضاد مزاجی را به راحتی نمی توان موضوع
مشخصه های شخصیتی از پیش مقرر شده دانست که منجر به اختالل
رشدی در کودک می شود ،بلکه موضوع تأثیر داشتن روش برخورد
مردم با کودک نیز در ویژگیهای مزاجی مطرح است ،یعنی دامنه
فعالیتهای او و موقعیتهایی که او در رابطه Vبا مشخصه های معین
مزاجی ،توانائی در کنار آمدن و آیسب پذیری در برابر خطرات
روانی – اجتماعی را تجربه می کند.
همچنین توماس و چیس ( )1983بر مفهوم تعامل گرایی در فرآیند
رشد تأکید می کنند ،جایی که مزاج و محیط یکدیگر را از طریق
فرایند تکامل دائمی رشد تقویت کرده و یا تغییر می دهند .در تحلیل
-Rutter1
طبیعی این فرایند تعاملی ،توماس و چیس در سال 1977به این نتیجه
رسیدند که مفهوم آسیب پذیری در میزان مفهوم انطباق و عقاید
مربوط به هماهنگی و ناهماهنگی بسیار سودمند هستند .زمانی میزان
انطباق ها نتیجه می دهد که ویژگی های محیط و انتظارات آن و
تقاضاها با ظرفیت ها ،مشخصه ها و نوع رفتار کردن خود ارگانیسم
مطابقت داشته باشد V.وقتی این هماهنگی بین ارگانیسم و محیط نمایان
باشد بهینه در جهت پیشروی امکان پذیر است .بر عکس ،عدم
انطباق بین فرصتها و تقاضاهای محیطی و ظرفیتها و مشخصه های
ارگانیسم،اختالفهاو ناهمخوانی هارا به وجودمی آورد ،به طوری که
رشد منحرف شده وعملکردی ناسازگارانه پیش می آید.
سنجش خلق و خو
اندازه Vگیری خلق و خو به دالیل مختلف ،مسئله آزار دهنده ای بود .
پرسشها در رابطه با شناسایی و تعریف صفات مهم رفتاری معنادار
بوده است ،عملیاتی کردن مشخصه های تعریف شده ،توافق بر روی
هم ارزی عملکرد بین رفتارآشکار و صفات خلق و خوی مربوط به
آن ،انتخاب شرایط یاموقعیتهایی که مورد استفاده سنجش قرارمی
گیرد ،و انتخاب شکل اندازه Vگیری که آیا مشاهده مستقیم ،روش
پرسشنامه یا روش مصاحبه باشد .از مشکالت محققین به شمارمی
رفت.
اغلب تحقیقات درمورد اندازه گیری خلق و خو 9 ،جنبه توصیف
شده به وسیله پژوهشگران در NYLSرا دنبال کرده اند .با
برداشتن چند نمونه رفتاری در موقعیتهای مختلف و یا به دست
آوردن اطالعاتی در اصطالحات توصیفی واقعی ،نمی توان به راحتی
به آنچه که کودک انجام می دهد دست یافت ،بلکه به چگونگی
رفتاری که انجام می دهد می رسیم و می توان Vاعتبار گرایشهای
پاسخ عمومی ویژگی های مزاجی را ارزیابی کرد .اغلب کسانی که
دراین زمینه کار کرده اند ،از روش درجه بندی والدین استفاده نموده
اند .در تشخیص نیاز برای مقیاسهای کوتاه درجه بندی برای اندازهV
گیری خلق و خو ،پژوهشگران مختلف ( کاری 1970و – 1972
گراهام 1و دیگران -1973 ،گارساید 2و دیگران -1975کاری 3و
مدویت -1978 4و پرسن – 5بلن نو 6و منویل )1980 ، 1979 7ابتدا بر
اساس نه جنبه توصیف شده به وسیله توماس و چیس که پایایی و
اعتبار آن مانند اقتصادی بودن برای اجرا و نمره گذاری ثابت شده
بود ،ابزار Vاندازه Vگیری خلق و خو را ارائه نمودند.
اغلب این ابزار Vبرای دوران کودکی ،پیش دبستانی و دوره های اولیه
سن مدرسه ،به وسیله دیگران بسط داده شد ،مطالعه این سالهای
اولیه در جهت رشد طولی به ویژه برای شناخت کودکانی که در
معرض خطر رفتاری در حال رشد /اختالالت عاطفی هستند ،اهمیت
دارد .اگر چه وقتی که بچه هایی با مشکالت رفتاری /عاطفی برای
کار بالینی مراجعه می کنند ،تحلیل بیماری زایی اختالل ،مطالعه
خلق و خوی آنها را نیز ایجاب می نماید.
ساخت و استاندارد کردن
انتخاب سؤال:
بر اساس 9جنبه مزاجی بوسیله توماس و چیس( 1963و )1968
سؤالها به زبان ساده هندی و انگلیسی از منابع مختلف برگزیده شد ازV:
(الف) توصیف های منتشر شده رفتاری در ارتباط Vبا هر یک از نه
جنبۀ توماس و دیگران ( 1963و )1968؛(ب) جدول مشخصه های
-Graham1
-Garside2
-Caray3
-Medvitt 4
-Person5
-Blennow 6
-Menvil 7
مزاجی گراهام و دیگران ( )1973و (ج) از تجربه های بالینی خود
نویسندگان سؤالهای رفتاری مطابق با تعریف های طبقاتی.بسیاری از
کسانی که در این زمینه کار می کردند ( توماس و دیگران – ، 1963
راتر -1978روت بارت )1985 1گزارش دادند که :الف) درجه
بندی خلق خوی والدین ،به ویژه مادران پایا است زیرا این درجه
بندی ها آرایه وسیعی از زمینه های طبیعی در والدینی است که با
فرزندانشان برخوردهایی دارند V.ب) روش های رفتاری نمونه در
موقعیتهای روزانه Vزندگی ،یک سنجش خلق و خویی کافی ارائه می
دهد.
پیش آزمون
اولین پیش نویس برنامه بر روی مادران 10کودک انجام شد و
پاسخهای آنان کلمه به کلمه ثبت شد .هر سؤال به طور فردی نمره
داده شد و همچنین با انجام مصاحبه ای در مقیاس سه مرحله ای به هر
یک از جنبه ها یک درجه بندی کلی داده شد و اساساً ارزیابی کیفی
انجام شد تا نیاز مشخص برای تغییر یعنی در شکل ؛ ساخت جمله و
استفاده مناسب تر از کلمات ونمره گذاری را نشان دهد .برنامه
تجدید نظر شد و اولین آزمون روی 20نفرآزمودنی انجام شد .
تحلیل جزء به جزء سؤالها به شکل ضریب همبستگی انجام شد .نه
سؤال همبستگی ضعیفی با مجموعه مزاجی طرح ریزی شده داشتند
و حذف شدند .چهار سؤال دیگر هم تغییر داده شدند.
جدول مزاجی مجددا ً تغییر یافت و در دومین اجرا با 100نفر
برگزارشد Vکه والدین 50کودک با اختالل عاطفی 50کودک
نرمال درسنین بین 4 – 14سال از هر دو جنسیت بودند V.جزئیات
پیش آزمون و اطالعات اولیه در ساخت و استاندارد Vکردن قب ً
ال در
-.Roth bart1
یک سری مقاله گزارش شده بود( مال هوترا 1و راندهاوا– 2V
- a 1982،1983مال هوترا Vوراندهاوا)b,c 1983-
استانداردکردن
درتجدید Vنظر نهایی ،برنامه نه متغییرمزاجی را با 45سؤال ( برای
هرکدام 5سؤال ) با مقیاس درجه بندی 5مرحله ای اندازه گیری
کردند .دو نمره انتهایی یک و 5با تعریف هایی برمبنای نقطه میانی 3
ارائه شد .نمره های کمتر از 3درجهت منفی ونمره های بیشتر از 3
در جهت مثبت ،برای شدت و فراوانی رفتار ارزیابی شده بوسیله
هرسؤال بودند یعنی نمره پایین در فعالیت به معنی فعالیت کم کودک
و همین طور بالعکس .میانگین نمره ها در هر متغیر نیز محاسبه شد .
برنامه مادران 100کودک بااختالل عاطفی که در کلینیک راهنمای
کودک در بخش روان پزشکی حضور داشتند و 100تن از مادران
کودکان نرمال که در قسمت بیماران سرپایی بخش اطفال در سازمان
آموزش وتحقیق پزشکی پس از لیسانس ،چاندیگار برگزار شد .سن
بچه ها بین 5-12سال بود که هر دو جنسیت را شامل می شد .تصورV
می شد که این نه متغیر مزاجی می تواند Vتعداد کمتری از جنبه ای
مورد نظر را نشان دهد .بنابراین ،اطالعات Vمربوط Vبه دوگروه تحلیل
عاملی شد .عواملی با ارزش بیشتر از یک باتوجه به چرخش
واریماکس بیرون آورده شدند .عواملی با بار ±4یا بیشتر معنادار
گرفته شدندV.
چهار عامل به دست آمده در هر یک از دو گروه ،برای واریانس
کل هر کدام 14/72درصد و 47/74درصد محاسبه شد .ساختارهای
عاملی در هر دو گروه تقریباً مشابه چیزی است که در جدول زیر
نشان داده شده است .نام های تعیین شده برای عوامل ،بر اساس
متغیر های موجود است.
-Malhotra1
-Randhawa2
جدول شماره -1مقایسه نتایج تحلیل عاملی در دو گروه
بار عاملی*
عامل
I
II
III
IV
⏞
نرمال
مهیج-
نام متغیرها
پریشان
گرایش به گوشه
84/0
-73/0
گیری
مردم
*85/0
-85/0
انطباق پذیری
آمیزی
66/0
-77/0
آستانه پاسخ
دهی
-89/0
58/0
خلق
تهییج
-40/0
64/0
پایداری
پذیری
68/0
-79/0
فعالیت
نیرو
/انرژی
84/0
-82/0
شدت
88/0
-92/0
حواس پرتی
توجه
پذیری
*بارمعنادار ( )±4نشان داده می شوند.
نظم پذیری که نهمین متغیرخلق و خو بود ،در رابطه با هر یک از
چهار عامل ،ارتباط معناداری به دست نداد .این متغیر به عنوان
متغیری جداگانه و اختیاری نگاه داشته شده و به عنوان عامل شماره 5
در مطالعات بعدی مورد بررسی قرار گرفت.
پایایی
دواندازه Vپایایی ( آزمون مجدد و درجه بندی درونی ) مطالعه شد.
ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون در جدول شماره 2آمده است
که همگی در حد باالیی وعنادار هستند)P>01/0(.
جدول شماره -2ضریب همبستگی Jگشتاوری فردی
عامل ها
آزمون مجدد با هشت
هفته فاصله
درجه بندی
درونی
فعالیت
نظم پذیری
گرایش به گوشه
گیری
انطباق پذیری
خلق
شدت
آستانه
پاسخدهی
حواس پرتی
پایداری
88/0
92/0
94/0
90/0
94/0
96/0
84/0
90/0
86/0
86/0
92/0
96/0
88/0
88/0
83/0
92/0
82/0
90/0
10
10
N
اعتبار
اعتبار صوری به وسیله همکاران حرفه ای مختلف آزمایش و بسنده
تشخیص داده شد .
اعتبارعاملی ،از طریق مقایسه نتایج تحلیل عاملی با دیگر مطالعات
عاملی به دست آمد و قب ً
ال در یکی از نوشته های اولیه گزارش شده
بود ( .مال هوترا ، Vمال هوترا Vو راندها و )1983bعلی رغم
استفاده از روش شناسی جداگانه و نمونه ای مختلف ،در مطالعات
ارائه شده تشابهات شگفت آوری در نتایج وجود داشتند.اعتبار سازه،
از طریق تحلیل تابع تشخیص که درآن بین کودکان با اختالل عاطفی
وکودکان بهنجار متغیرهای خلق و خو معنادار تشخیص داده شده
بودند تعیین شد ( .مال هوترا ،مال هوترا و راندهاوا
)1983cاعتبار سازه ای بعدی در نمونه بزرگتری مشتمل بر 220
کودک دارای اختالل عاطفی 110 ،کودک عقب مانده ذهنی و
290کودک بهنجار آزمایش شد .نتایج این آزمون در جدول شماره
3نمایش داده شده است.
جدول شماره– 3مقایسه نمره های کودکان بهنجار،اختالل
عاطفی و عقب مانده ذهنی
عوامل
نرمال
( کنترل)
()NC
M
-1مردم
آمیزی
-2تهیج
M
S.
.D
M
.S.D
22/2 84/11
25/11
78/1
78/9
28/2
25/1
80/5
07/1
35/5
96/0
10/6
S.
.D
اختالل عاطفی عقب مانده
ذهنی
()ED
()MR
پذیری
13/1
-3نیرو 43/6 85/0 61/6 13/1 61/6 /
انرژی
68/0
-4توجه 71/2 50/0 25/3 70/0 15/3
پذیری
82/0
-5نظم 24/3 77/0 51/3 71/0 50/3
پذیری
110
220
290
N
5
4
3
2
نسبت ED tو 1
15/0
88/1
0 91/2** 33/3
95/2** 78/5** 43/1 41/6** 14/8 NC
MR
وNC
**P>01/0
وقتی که گروه کودکان دارای اختالل عاطفی با کودکان بهنجار مقایسه
شدند ،مشخص شد که کمتر مردم آمیز و انطباق پذیر بوده ،و همچنین
به طور بارزی دارای حالت ناراحت منفی و حواس پرتی زیادی
بودند .کودکان عقب افتاده ذهنی با ویژگیهای مشابهی با تفاوتهای بین
کودکان اختالل عاطفی که گفته شد داشتند .به عالوه آنها در آهنگ
زیست شناختی در مقایسه با کودکان بهنجار بی قاعده بودند V.این نتایج
مطابق با نتایج گزارش شده به وسیله دیگر کسانی است که در این زمینه
کار کرده و می کنند.
شیوه اجرا
این برنامه را می توان Vبه صورت مصاحبه ای یا پرسشنامه خود آزما مورد
استفاده قرار داد .اطالعاتی از والدین ،ترجیحاً از مادر با توجه به خلق و
خوی کودک قبل از آغاز عالئم در مورد کودکی که مشکالت رفتاری
/عاطفی دارد ،به دست آورد .درکودکان بهنجار تحقیق مربوط به آن
دوره از زمان است که کودک در باالترین حد خودش است .زمانی
اگر ضرورت پیدا شود که اجازه بسط داده شود ،هر سؤال می تواند به
عنوان محک زنی مورداستفاده قرار گیرد.باید مراقبت نمود که سؤالها
در سبک رفتاری بازبینی شود یعنی بیشتر پرسش شود چگونه ،تا اینکه
چرا یا چه ؟و سؤالها مربوط به فعالیت های روزمره کودک باشد.
نمره گذاری وتفسیرJ
هر سؤال با یک مقیاس پنج نمره ای ،با توجه به شدت و همچنین
فراوانی وقوع یک رفتار معین درجه بندی می شود .نمره های 1و 5
نشان دهنده انتهای شدت و یا فراوانی وقوع آن رفتار در درجاتی در
جهت منفی و مثبت است .نمرۀ 3در وسط ،نشان دهندۀ متوسط سرانه
درک والدین است.میانگین های پنج نمره در هر یک از نه متغیر باید
محاسبه شود .
نه متغیر خلق و خویی به چهار عامل همان طور که در جدول شماره 1
آمده است ،تقلیل پیدا می کند .برای رسیدن به نمره های عامل ،
میانگین متغیر های خلق و خوی بدست آمده باید با هم اضافه شوند .
عامل ( )Iمردم آمیزی
این عامل شامل سه متغیر گرایش به گوشه گیری ،انطباق پذیری ،و
آستانه پاسخدهی است .میانگین این سه متغیر جمع می شوند تا نمره
مردم آمیزی داده شود .دامنۀ نمره های ممکن ،بین 3تا 15است .این
عامل مردم آمیزی نامیده شده است .نمرۀ باال در این عامل نشان می
دهد که کودک نسبت به محیط کام ً
ال پاسخگو ،اصالح Vپذیر ،
انطباق پذیر و منع نکردنی است.
عامل( IIتهیج پذیری)
این عامل مشتمل بر دو متغیر یعنی خلق و پایداری است .جمع کل
نمره های میانگین دو متغیر ،نمرۀ تهیج پذیری را می دهد .دامنۀ
ممکن این نمره ها بین 2تا 10است .نمرۀ باال ک ً
ال نشان دهندۀ خلق
مثبت و شاد است و متقاب ً
ال بر عکس .این عامل تهییج پذیری نامیده
شده است.
عامل( IIIنیرو)
دو متغیر مزاجی فعالیت و شدت در این عامل قرار دارندکه نیرو
نامیده شده است .نمرۀ باال به معنی فیزیکی تر بودن مانند نیروی
روانشناختی نشان داده شده در رفتار کودک است و متقاب ً
ال بر
عکس .دامنۀ ممکن نمره ها بین 2تا 10است .
عامل (IVتوجه پذیری)
این عامل فقط یک متغیر مزاجی حواس پرتی را دارد که اساساً بر
فراخنای توجه داللت دارد و توجه پذیری نامیده شده است .نمره
های باال نشان دهندۀ توجه زود گذر و حواس پرتی باالست و متقاب ً
ال
بر عکس .دامنه نمره ها 1تا 5است.
عامل (Vنظم پذیری )
نظم پذیری به عنوان پنجمین عامل مستقل مطرح شده است .دامنه
تغییر نمره ها از 1تا 5است .نمرۀ باال نشان دهندۀ کارکردهای
زیست شناختی قابل پیش بینی است و نمرۀ پایین به معنی بی نظمی
است.
نمره گذاری
نمره
عامل
1
5
(Iمردم پذیری)
(الف) گرایش به گوشه
گیری
(ب) انطباق پذیری
(ج) آستانه
احساس ترس و گریه عقب می رود و با خود صحبت
می کند بی اختیار به
نشینی فیزیکی
جاهای جدید حمله می
کند چیزهای جدید را نگه
می دارد و لمس می کند
واکنش اولیه گوشه گیری
هیچ انطباق پذیری انجام
نمی دهد به هیچ وجه تغییر فقط لحظه ای است.
نمی پذیرد
آستانه کم ،به راحتی با سر آستانه باال ،با سر و صدا
حوصله سر نمی رود ،
و صدا حوصله سر می
رود ،دستوراتی در مورد دمای غذا را ندیده می
گیرد و ...
غذا و ...
(IIتهییج پذیری)
(الف) خلق
(ب) پایداری
پیوسته گریه ،عصبانیت
آزرده تند مزاج و ناراضی
بدون مداومت بدون هیچ
پیوسته خندان ،متبسم ،
راضی و خوشحال
در هر کاری آنقدر ادامه تا
گونه اثری
موفق شود.
(IIIنیرو)
(الف) سطح فعالیت
کام ً
ال بی تحرک یا بسیار
کم تحرک
(ب) شدت
بندرت دارای واکنش
است.
همیشه Vدرحال حرکت ،
پرش بیش از راه رفتن ،
همیشه Vبی قرار
بلند حرف زدن همراه خنده
،فریاد زدن همراه با
عصبانیت ،گریه با صدای
بلند
(IVتوجه پذیری)
حواس پرتی
حواس پرتی کم – حتی
در زمان ناکامی و کارهای
پر فعالیت هم دچار حواس
پرتی نمی شود.
نسبت به خود بسیار حواس
پرت است.
(Vنظم پذیری)
نظم پذیری
دارای بی نظمی فراوان و
پیوسته.
بسیار اهمیت دهنده در
مورد وقت ،حتی در بیرون
از خانه.
استاندارد کردن –هنجارها
هنجارها در یک گروهی متشکل از 290تن از کودکان بهنجار در سنین
بین 4-14سال از هر دو جنسیت و از همه طبقات اجتماعی – اقتصادی
تهیه شد .میانگین ها و انحراف معیار نمره ها به این ترتیب بود.
جدول شماره – 4هنجارهای 290کودک نرمال ( به
هنجار)
هنجارها
میانگین
.S.D
مردم آمیزی
تهییج پذیری
نیرو
توجه پذیری
نظم پذیری
84/11
10/6
61/6
15/3
50/3
22/2
25/1
13/1
70/0
71/0
نسبت بین نمره های خلق و خو و متغیرهای اجتماعی – مردمی
گوناگون در زیر گروه از جمعیتی بهنجار ( )N=50مورد آزمون قرار
گرفت که نتیجۀ آن در جدول شماره 5نشان داده شده است.
هیچ رابطه Vای مطابق با سن دیده نشد .پسر بچه ها بیشتر در فعالیت و
شدت ،نمره باالتری کسب کرده بودند ،کودکان شهری در نقش های
زیست شناختی خود منظم تر بودند و کم سن ترها از جهت خلق و خو
پایدارتر بودند.
کاربرد
MTSرا می توان برای همۀ جامعه کودکان بهنجار و نابهنجار درسنین
بین 4-14سال از هر دو جنسیت و هر طبقه اجتماعی – اقتصادی به کار
برد .همچنین می توان در مطالعۀ نیمرخ مزاجی کودکان به منظور
شناخت کودکانی که در خطر بزرگتر شکل گیری مشکالت عاطفی بعد
از آن هستند ؛ پی بردن به بیماری زایی روانی ،مشکالت عاطفی /
رفتاری کودکانی که به دنبال کمک روانپزشکی هستند ،برای باز کردن
راهبردهای مداخله ای برای مشاوره با والدینی که فرزندانشان عدم
سازگاری خلق و خو با محیط دارند ،و به منظور پیش بینی امکان
پیشرفت مشکالت عاطفی و طبیعی آنها در آینده ،به کار گرفت.
جدول خلق وخوی مالهوترا ،)MST( Vتا به حال در مطالعات گوناگون
بارضایت Vدر موارد زیر مورد آزمایش قرار گرفته است :
)1تشخیص عوامل خطر معنادار خلق و خو که باپیشرفت آتی مشکالت
رفتاری /عاطفی دخالت دارند V(.مالهوترا ا ِس ،راندهاوا،ا ِی،a 1983 ،
مالهوترا Vا ِس ،مالهوترا Vا ِی ،راندهاوا،ا ِی.)C 1983 ،
)2رابطه Vبین خلق و خو و هوش در بچه مدرسه ایها (شارما،1
)3
)4
)5
)6
)7
ا ِن .ک،مالهوترا،اس V،مالهوترا ا ِی)1983d،
رابطه Vبین خلق و خو و پدیدار شناسی در اختالالت روان شناختی
کودکی (مالهوترا ، Vاس.)1984،
رابطه Vبین خلق و خوی کودک و بر آورد مادر از هوش او (کهلی،ا ِی،
.)1986
نیمرخ خلق خوی کودکان عقب افتاده ذهنی :آیا با الگوی کودکان
مشکل دار مطابقت می کند ؟ (مالهوترا ، Vاس 1987،در مطبوعات)V.
شرکت خلق و خو در رویداد مشکالت عاطفی در کودکانی که از
لحاظ فیزیکی بیمار هستند ( .مالهوترا ،اس ،مالهوترا . Vا ِی ،در
مطبوعات).
همبسته های خلق و خوی جسمانی کردن در کودکانی که ازجسمانی
کردن رنج می برند .به همین ترتیب اختالالت نسبت به مشکالت
رفتاری /عاطفی غیر جسمانی مقایسه شد ( .سان جام، 2ک.)1987،
-Sharma1
-.Sanjam2
جدول شماره – 5رابطه بین متغیرهای مزاجی و اجتماعی -مردمی
نظم پذیری گرایش به
فعالیت
گوشه
گیری
L I H L I H L I H
1 8 2 1 5 2 1 8 3
سن4-10:
1
4 9
سال ()30
14-11سال ( 2 4 1 0 3 1 1 9 0
4
7 1
)20
4 1 1 3 1 1 2 1 1
جنسیت
2 7
3 7
3 8
مذکر()23
*
3 6 8 2 7 8 4 1 3
مؤنث()17
0
مکان
1 4 1 0 5 1 0 1 8
جغرافیایی
7
7
4
انطباق
پدیری
شهری()28
تربیت تولد
اولین تولد (
)19
تولد بعدی (
1
2
6
1
4
1
2
2
*4 2
1 1
5
1
1
2
1
3
1
4
0
1
8
1
1
4
1
2
شدت
I H
3 2
0
3 1
3
4 2
2
6 1
0
3 2
I H L
2 1 7
8
1 3 4
5
7 2 7
4
5 1 1
2
2 2 1
0
7
I H L
2 3 1
3
1 6 2
3
1 1 2
7 4
1 ** 0
3 2
1 3 0
6
8
2
6
3
7
1
1
3
2
1
9
4
2
1
2
3
1
5
3
6
3
2
2
0
1
5
5
2
2
4
2
3
2
0
7
2
روستایی ()22
**
خلق
پایداری
حواس
پرتی
آستانه
I H L
4 1 4
8
3 1 1
4
9 1 2
6
4 9 2
I H L
8 1 8
8
4 1 3
4
1 8 8
0
2 6 4
I H L
1 5 4
8
1 2 2
4
1 8 1
6
5
9 4 9
3
1
3
3
6
1
3
6
3
2
1
4
6
2
1
9
3
4
5
1
3
3
1
9
1
2
6
3
5
5
2
2
1
8
1
2
5
3
**
4
8
2
7
4
5
2
2
L
7
4
9
4
5
6
0
0
**
1
8
5
4
6
6
4
1
9
*2%
**2%
8/13 01/0>P
75 05/0>P
2%***
2%****
39/7 P>05/0
76/16 P>01/0
)31
مقیاس خلق و خوی مالهوترا ()MTS
نام و نام خانوادگی:
تولدV:
تحصیالت :
تاریخ
تاریخ اجرا:
دستورالعمل
اطالعات به دست آمده درباره خلق و خوی کودکان چنانچه که بیمار است باید
مربوط به قبل از آغاز نشانه های بیماری باشد ،و اگر بیمار نیست باید مربوط به
زمانی باشد که کودک در باالترین حد خود باشد .پاسخ دهنده این مقیاس
بایدیکی از والدین و ترجیحاً مادر باشد .هر سؤال حوزه ای از فعالیتهای روزمره
کودک را که ممکن است در مواردی تکراری هم باشد ،وارسی می کند .و در
عین حال جنبه های مختلف خلق و خو را اندازه گیری می کند .سؤالها به
طورعمده در جهت محک زنی و آزمایشی هستند و هر وقت ضروری باشد
اندکی اجازه بسط داده شده است .نمره همه سؤالها در یک مقیاس پنج امتیازی
است که 1و 5دو انتهای فراوانی و شدت را در جهت منفی و مثبت با میانگین 3
نشان می دهند .برای نمره های 1تا 5در پایان هر سؤال 5مربع مخصوص قرار
داده شده است.
1 2 3 4 5
الف-بخش اول
زمانی که فرزند شما یک غریبه ( خویشاوند ،همسایه،
پزشک ،فروشنده ،راننده اتوبوس و )...رامی بیند،اولین
1واکنش او چیست ،آیابه آن غریبه نزدیک می شود ،و با او 1 2 3 4 5
صحبت می کند ،یا احساس خجالت می کندیا می ترسد.
2وقتی که فرزند شما برای اولین بار کودکان هم سن خویش را 1 2 3 4 5
می بیند ،اولین عکس العمل او چیست ؟ آیا به آنها نزدیک می
شود و با آنها دوست می شود یا احساس دو دلی دارد
3
4
5
1
2
3
4
5
1
2
3
خجالت می کشد یا می ترسد؟
اگر به فرزندتان غذایی جدید داده شود ( یا در شرایطی جدید
قرار گیرد ) ،اولین واکنش او چیست؟ شرایط جدید را می
آزماید یا از آن امتناع می کند؟
زمانی که به فرزند شما بازی یا فعالیت جدیدی شناسانده می
شود ،آیا فوری به جمع ملحق می شود یا ترجیح می دهد در
ابتدا کناری نشسته و تماشاگر باشد ؟
زمانی که به فرزندتان Mاسباب بازی ،لباس یا بازی جدیدیM
ارائه می شود ،اولین واکنش او چیست؟آیا با اشتیاق آن را می
پذیرد یا تردید داردیا از دور آن را نگاه می کند و اسباب
بازیها ،لباس ها وبازی های خودش را ترجیح می دهد ؟
ب-بخش اول
غذایی را که قب ً
ال از آن امتناع می کرد یاآن را دوست نداشت
هنوز از آن امتناع می کند یا اکنون آن را پذیرفته است ؟ پس
از چه مدت آن را پذیرفت ؟
اگر فرزند شما قبل از این از بودن با بعضی غریبه ها ،
خجالت می کشید ،چه مدت به طول انجامید تا با او دوست
شود؟ فقط چند دقیقه یا مدتی طوالنی ؟
اگر فرزند شما پیش از این از بودن با بچه ها احساس خجالت
می کرد ،چقدر طول کشیدتا با آنها بیامیزد و دوست شود،
فقط لحظه ای یا مدتی طوالنی ؟
اگر او در ابتدا تردید داشت که به یک بازی جدید ملحق شود
،چه مدت به طول انجامید تا شرکت در آن بازی را آغاز
کند ،بالفاصله ،پس از مدتی یا هیچ وقت؟
آیا پس از یک تعطیلی طوالنی ،به سرعت به فعالیتهای
روزمره مدرسه باز می گردد یا مدتی به طول می انجامد تا این
کار را انجام دهد ؟
ج-بخش اول
آیا به نظر می رسد که او با حداقل سر و صدا یا شلوغی
دراطراف حوصله اش سر می رود و یا آنها را نادیده می
گیرد؟
آیا دمای غذای گرم یا سرد را نادیده می گیرد ؟
آیا در مورد جراحت یا ضرب دیدگی خویش ،قبل از اینکه
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
4
5
1
2
3
4
انتقادی بکند که سخت آسیب دیده ،گریه سر می دهد ؟
اگربه طور اتفاقی کودک دیگری به او دست بزند ،او را هل
دهد و یا زد و خورد مختصری با او داشته باشد ،آیا عکس
العملی نشان نمی دهد؟
اگر زمانی ،موردی جدید یا متفاوت در مورد اشیاء یاافراد
خانه وجود داشته باشد ،آیا فورا ً به آن توجه می کند یا خیر ؟
الف -بخش دوم
آیا فرزند شما به طور کلی شاد و راضی است یا ک ً
ال ناراحت
و ناراضی است؟
زمانی که فرزند شما با کودکان دیگر است ،آیا به نظر می
رسد شاد است و اوقات خوشی دارد ؟ آیا به طور کلی
ناراضی ،عصبانی وتحریک پذیر است ؟
زمانی که با بچه های دیگر بازی می کند ،آیا با آنها بحث/
منازعه می کند ؟
اگرفرزندتان نتواند آن چیزی را که می خواهد داشته باشد یا
انجام دهد ،آیا برای مدتی طوالنی یا لحظه ای ناراحت باقی
می ماند ؟
زمانی که به او چیزی داده می شود که شیفتۀ آن است و یا آن
را می خواسته ،واکنش اوچیست ؟ آیا برای مدتی کوتاه یا
لحظه ای شاد شده و لبخند می زند ؟
ب-بخش دوم
زمانی که فرزند شما شروع به انجام بعضی طرحها ،مانند
نقاشی و ..می کند ،آیا آن را کامل می کند ،مهم نیست کامل
کردن آن چقدر طول بکشد یا اینکه آن را بدون تکمیل کردن ،
رها می کند ؟
اگر فرزند شما نوعی بازی یا بخشی از کاری را مشکل
تشخیص دهد ،چه می کند ؟ آیا بالفاصله به سمت کاردیگری
می رود یا تالش خودرا ادامه می دهد تا آن بازی یا کار
بخصوص رایاد بگیرد ؟
چه مدت می تواند یک کار را ادامه دهد؟ ب همدت یک
ساعت یا کمتر از آن ؟
اگر عصبانی یا ناراحت شود ،چه مدت طول می کشد که از
آن حالت خارج شود ؟ فقط چند لحظه یامدتی طوالنی ؟
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
5
1
2
3
4
5
1
2
3
4
اگر به کار فرزندتان اعتراض کنید ،آیا سعی می کندکه همان
کار را انجام دهد یا آنرا فراموش می کند ؟
الف -بخش سوم
فرزند شما چقدر فعال است؟آیا آنقدر فعال است که بجای راه
رفتن می دود یا آنقدر Mبی تحرک است که به زحمت حرکت
می کند ؟
آیا می تواند خود را آرام و ساکت نگاه دارد یا مشکل می
تواند این کار را بکند و همیشه در حال جنبش و لولیدن است
؟
آیا زمانی که در حال گوش دادن به داستان ،لطیفه یا برخی
رویدادهای جالب است ،آرام می نشیند؟
وقتی که سرگرم بازی است ،آیا در اطراف فعالیتی دارد ،در
حال دویدن و پرسش است ،یا به آرامی در اطراف آن حرکت
می کند ؟
آیا زمانی که در حال خوردن است ،آرام باقی می ماند یا در
حال حرکت است؟
ب -بخش سوم
اگر غذایی که بسیار زیاد دوست دارد ،به او داده
شود ،واکنش اوچیست ؟ آیا خیلی خوشحال می شود و با
رغبت آن را می خورد یا برای او تفاوت چندانی نمی کند ؟
اگرغذایی که دوست ندارد ،به او داده شود ،واکنش اوچیست
؟ آیا به آن بی اعتنایی می کند ،به مالیمت اعتراض می کند ،
عصبانی می شود ،بشقابش را به زمین پرت می کند ؟
اگر فرزند شما از فعالیتی که برایش بسیار لذت بخش است
دور نگاه داشته یا منع شود ،چگونه عکس العملی نشان می
دهد ؟ آیا به مالیمت اعتراض می کند ،آزرده می شود ،
عصبانی شده یا شروع به گریه می کند؟
اگر چیزی که می خواهد به اوداده نشود ،چگونه رفتار می
کند ؟ برای او چندان مهم نیست ،تا حدی آزرده می شود ،
عصبانی می شود ،گریه می کند و فریاد می زند؟
اگر خودش یا تیمش یک بازی را بازد ،واکنش او چیست ؟
خیلی به آن فکر نمی کند ،آرام با آن برخوردمی کند ،یا دلگیر
می شود و می گرید ؟
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
5
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
اگر کودک دیگری اسباب بازی ،کتاب یا هر چیز دیگری
متعلق به او را بگیرد ،عکس العمل اوچیست ؟ برایش چندان
مهم نیست ،دلگیرمی شود گریه می کند M،با آن کودک می
جنگد؟
الف -بخش چهارم
اگر مورد آزار قرار گیرد یا در موقعیتی بد باشد ،آیا به راحتی
می تواند با شوخ طبعی از آن حالت خارج شود یا برایش
بسیار مشکل است؟
اگر سرگرم بازی است یا جذب کاری شده است و در پشت
پنجره یا جاده سر و صدایی به گوش می رسد ،به طور کلی
چه می کند ،آیا به کار خود ادامه خواهد داد یا به راحتی کار
خود را رها می کند ؟
زمانی که در حال گریستن است ،آیا دلداری Mدادن او با اسباب
بازی یا قصه کاری آسان و یا زحمت دار است؟
آیا اتفاق افتاده که به کاری جالب سرگرم باشد و شما مجبور
باشید چندین بار با صدای بلند او را صدا بزنید ،قبل از اینکه
او بشنود یا پاسخ دهد ؟
زمانی که کودک سرگرم خوردن یا مطالعه کردن است ،
اگرکسی ضربه ای به در بزند یا بیاید ،آیا بالفاصله خوردن یا
مطالعه خود را متوقف می کند یا به آن کار ادامه می دهد ؟
الف-بخش پنجم
آیا فرزند شما تقریباً در یک ساعت از هر روز احساس
گرسنگی می کند ؟ آیا می توانید بگوییدتقریباً چه محدوده
زمانی گرسنه می شود ؟
آیا فرزند شما تقریباً همان مقدار غذای معین را هر روز می
خورد یا اینکه مقدار آن از روزی تا روز دیگر فرق می کند؟
آیا فرزند شما تقریباً هر شب در یک زمان به خواب می رود؟
معموالً چه ساعتی می خوابد؟
فرزند شما هر روز صبح چه ساعتی از خواب بیدار می شود ؟
آیا آخر هفته ها و تعطیالت ،همان ساعت که روزهای دیگر
(مدرسه) از خواب بیدار می شود ،بر می خیزد یا زمان آن
متفاوت است؟
آیا فرزند شما هر روز تقریباً در یک ساعت معین عمل دفع را
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
انجام می دهد ؟
بخش اول
بخش اول:
نمره گذاری و تفسیر
بخش چهارم
بخش سوم
بخش دوم
بخش پنجم
گروه روان بنیان
بخش دوم نمره گذاری
عامل
بخش اول
نام عامل
(M1الف)
نمره
تفسیر
( M2ب)
( M3ج)
= M 3+ M 2+
M1نمره مردم آمیزی
بخش دوم
(M4الف)
( M5ب)
=M5+ M4نمره تهییج
پذیری
بخش سوم
(M6الف)
( M7ب)
=M7+ M6نمره نیرو
M8
بخش
چهارم
نمره توجه پذیری=
M9
بخش پنجم
نمره نظم پذیری=