تدریس اصول برنامه ریزی در بهداشت عمومی

صفحه 1:


صفحه 2:
اصول برنامه ریزی بهداشتی 

صفحه 3:
تعریف برنامه ربزی فرایند رسمی تعیین اهداف برای سازمان تعیین استراتژی های گوناگون و انتخاب استراتژی برتر برای رسیدن به ‎ob‏ اهداف با ارزیلبی سیستماتیک از نقاط قوت 0 اسان و دالا ضخبط خارجى سازمان است «ايرويتك ). / 

صفحه 4:
تعریف برنامه ربزی جریان آگاهانه ای است که به منظور دستیابی به هدفهای معین. اجرای یک سلسله اقدامات مربوط به هم را در آینده پیش بینی می کند. تعریف برنامه ریزی فرایندی ضروری برای تهیه و به کارگیری کلیه منابع در اقتصادی ترین شکل که سازمان را سریع تر و با خطرات کمتر به اهداف خود برساند (وارن ). 

صفحه 5:
نقاط مشتر ک تعاریف برنامه ریزی عناصر مهم در این تعاریف عبار تند از ۱- برنامه ریزی یک جریان است یعنی مجموعه ای از اقدامات مستمر می باشد. ۲- برنامه ریزی یک امر آگاهانه است یعنی با تصمیم قبلی آغاز می شود/ ۳- برنامه ریزی. پیش بینی سلسله اقداماتی است که باید در آینده صورت 6- برنامه ریزی هدفهای مشخصی را که باید به آنها برسیم. دنبال می کند. 

صفحه 6:
تعریف برنامه ریزی بهداشتی فرایند منظم شناسایی مشکلات بهداشتی جامعه. شناسایی نیاز های برآورد نشده و بررسی منلبع موجود برای برآورد لین نیازها؛ تعیین اهداف جه ۶ بینانه و عملی و طرح ریزی اقدام اجرایی برای انجام مقاصد است. 

صفحه 7:
چرا در بخش بهداشت و درمان برنامه ریزی انجام می دهیم ! ۱- تعیین اولویتهای بهداشتی ۲- تسریع در ارائه خدماتی که منطبق با نیازهای جامعه است ۳- حذف برنامه های غیر ضروری ۶- بهبود کیفیت خدمات بهداشتی ۵- استفاده بهتر از ‎ah‏ انسانی و اطلاعات 1- پژوهشهای کاربردی 

صفحه 8:
اهداف برنامه ریزی 9 پیشگیری از اتفاقات نامطلوب مصرف صحیح منابع ترسیم مسیر رشد و توسعه کاستن از فعالیت های اضافی و تکراری مواجه با نیاز های در حال تغییر و روز افزون 

صفحه 9:
اجزای فرایند برنامه ریزی در کجا هستیم ؟ به کجا میخواهیم برویم ؟ چه کاری باید انجام دهیم ؟ چگونه میتوانیم بدانیم که به هدف رسیده ايم ؟ برنامه ریزی پلی است كه زمان حال را به آینده مرتبط می سازد. 

صفحه 10:
غير رسمى © مكتوب نيست رسمی © مکتوب است © اهداف به روشنى بيان نمی شود © اهداف معين © امرى است كلى © دوره زمانى مشخص © تداوم ندارد © طرح هاى اجرائى مشخص © ارزشيابى منظم © ارزشيابى منظم و مشخص ندارد © كوتاه مدت © بلند مدت 

صفحه 11:
اصول برنامه ریزی باید افراد مسئول اجرای برنامه هاء در تدوین آن مشارکت نمایند. باید مدیران آن را از وظایف اصلی خود قلمداد نماید. باید وسیله ای برای تسهیل در رسیدن به اهداف سازمانی قلمداد شود. بايد با ” کجا هستیم * شروع شود نه با " کجا می خواهیم باشیم * باید توافق و هماهنگی بین افراد در گیر در برنامه ریزی وجود داشته‌باشد. باید انعطاف پذیری لازم پیش بینی شود. باید مکتوب شده و بین مدیران توزیع شود. باید کاربردی باشد. بايد به صورت دوره ای (سالانه) تجدید نظر شود. 

صفحه 12:
ویژگی های یک برنامه خوب اهداف روشن ساده و جامع قابل انعطاف تدوین مشارکتی هماهنگی اجزاء 4 9 9 9 وجود محدودیت زمانی ° ° 9 داشتن ارزشیابی 

صفحه 13:
اهمیت برنامه ریزی ۱- منابع مادی و انسانی جوامع» محدود است . ۲- محیط و عوامل ‎ghar bys ye‏ مانند: شرلیط تکنولویی » سیاسی اجتماعی و اقتصادی همواره در حال تغییر بوده و قابل پیش بینی دقیق نیستند. ۳- ملاکهای جوامع برای چگونگی استفاده از منابع ( تخصیص منایع) متفاوت است . 

صفحه 14:
محاسن برنامه ریزی برنامه ریزی به مدیران. اجازه می دهد که: ۱- وضع موجود سازمان را بشناسند. ۲- منابع انسانی و امکانات مادی جامعه را شناسایی و آنها را در جهت هدفهای سازمان هماهنگ کنند. ۳- با هدفهای کلی و جزئی سازمان آشنا می شوند و آنها را مشخص می نمایند؛ ۴- با روشهای رسیدن به اهداف آشنا می شوند و آینده را درست پیش بینی مى ‎BS‏ ۵- فعالیتهای سازمان را کنترل می نمایند. ۶- تصمیمات گرفته شده را به خوبی اجرا می کنند. 

صفحه 15:
فراگیری برنامه ریزی برنامه ریزی وظیفه کلیه مدیران است و در همه سطوح مطرح است؛ اكرجه عمق و كستردكى برنامه ريزى در سطوح م مدیریتی با توجه به ماهیت وظایف. مسئولیت ها و تصمیم گیر/ ها تفییر می کند. 

صفحه 16:


صفحه 17:
ویژگی های یک برنامه رینی خوب هدف هاي برنامه باید روشن » مشخص و قابل فهم باشند. هدف های کلی معمولاً مبهم اند و مجریان را به برنامه ریزی و اقدامات خاصی هدایت نمی کنند. (0)بیک برنامه خوب بلید ساده و جامع باشد. ساده باشدبه گونه ای که کلیه کار کنان به اهمیت ن پی ببرند و به آسانی بتوانند ن را اجرا کنند. جامع و مفصل باشد به ‎J‏ (9) برنامه باید کاملاً متعادل و در ‎Ula ye‏ قابل انعطاف باشد. یک برنامه خوب باید گونه ای متعادل باشد که منابع موجود به طور متوازن برای انجام کلیه وظاية مصرف شود. هم چنین. برنامه بلید به گونه ای قلبل انعطاف باشد که در صورت لزوم بتوان هر نوع تغییری را در تخصیص منابع ایجاد کرد. 

صفحه 18:
۶) هر برنامه بلید دارای محدودیت زماني باشد. با وجود لین که برنامه ریزی تلاشی برای پیش بینی آینده است. مدت زمان مجاز برای تامین هدف ها باید معقول و منطقی باشد. (۵) برناصه بایستی با هكاري کارکنان تهیه شود. برناصه ریزی نباید منحصاً ور اختیار مدیریت عللی باشد. زیرا در صورتی که برنامه ای.به کارکنان تحمیل شود آن را مسئول نخواهند دانست. همچنین همکاری ومشارکت زیردستان در تهیه برنامه سیب می شود که کارکنان با صمیمیت و جدیت برای موفقیت برنامه تلاش کنند. 

صفحه 19:
سطوح برنامه ریزی برنامه ریزی معمولا در سه سطح کلان بر و منطقه ای صورت می پذيرد. 

صفحه 20:
برنامه ریزی کلان عبار تست از فرایند مطالعه و پیش بینی و تخصیص عوامل اساسی اقتصاد ملی کشور به عبارت دیگر کوششهایسی که در زمینه برآورد عوامل کلان اقتصادی. نظیر تولید ملی. درآمد ملی. صادرات و واردات. اشتغال و غیره در جهت یل به هدفهای تعیین شده صورت می گیرد. 

صفحه 21:
‎a ۰ ۳۹‏ برنامه ریزی بخش عبارتست از فرایند تصمیم گیری و پیش بینی فعالیتهای هماهنگ شده بخش اقتصادی يا اجتماعی در قالب استراتژی توسعه ملی است. ‎ ‎ ‏به عبارت دیگر فرایند تنظیم روند تغییرات حال و آینده یک بخش معین ‎Ramee see)‏ ای ر جارجوب هدفهای ملی است. برای مغال ‎sh‏ ‏صنعت. بخش کشاورزی و ... 

صفحه 22:
برنامه ریزی منطقه ای برنامه ریزی منطقه ای فرآیندی است در جهت مشارکت مردم و مناطق در برنامه ریزی و فراهم کردن موجبات برنامه ریز" پائین به بالا است. 

صفحه 23:
انواع برنامه ریزی برنامه ریزی را از نظر زمان. می‌توان به ۳ نوع دسته‌بندی نمود: ۱- برنامه بلندمدت ۲- برنامه میان مدت ۳- برنامه کوتاه مدت 

صفحه 24:
ارتباط بین سطوح مدیریتی و نوع برنامه ریزی برنامه ميان مدت برنامه کوتاه مدت 

صفحه 25:
تعریف برنامه ریزی استراتژیک برنامه ریزی استراتژیک "فرایندی است درجهت تجهیز منابع سازمان برای نیل به اهداف و رسالتهای بلندمدت. باتوجه به امکانات و محدودیتهای درونی و بیرونی ". 

صفحه 26:
ویژگی های برنامه ریزی استراتژیک ۱- برنامه ریزی استراتژیک معطوف به سوالات اصلی و مسائل اساسی سازمانها است . سوالاتی از لین قببل که : «برنامه های امروز سازمان چیست و برنامه های آتسی چه بایسد باشد»: «امروز کجا هستیم وجهت گیری های آینده چیستند؟» « امکانات و منلبع سازمان در آینده چه وضعیتی داریند و چه اهدافی گردند؟؛... ۲- برنامه ریزی استراتژیک با مطرح ساختن اهداف بلند مدت و تبیین رسالتهلی سازمان. مدیران را درانجام فعالیتهایشان هم جهت و هماهنگ می سازد. 

صفحه 27:
۳- برنامه ریزی استراتژیک. امکانات و محدودیتهای درونی و بیرونی سازمان را مد نظر دارد و با توجه به آنها پیش بینی های خود را انجام می دهد. ۶- برنامه ریزی استراتژیک دارای دید دراز مدت است و افق های دورتری را در سازمان مطرح می سازد. ۵- برنامه ریزی استراتذیک. عملیات و اقدامات سازمان را در دوره های زما بالنسبه طولانی هماهنگ نموده و به آنها پیوستگی و انسجام می بخشد. - برنامه ریزی استراتژیک در سطوح عالی سازمان شکل می گیرد. زیرا در این سطح است که تقریبابه طور همه جانبه ای اطلاعات لازم در مورد امکانات و منلبع سازمان و انتظارات و توقعات از آن متمرکز است. 

صفحه 28:
برنامه ریزی استراتژیک در صدد پاسخ به سه سوال اساسی است: ۲ سازمان ما کجاست (کجا هستیم )؟ ۲ می خواهد به کجا برود ؟ " چگونه به آنجا خواهد رفت 3 

صفحه 29:
مزایا ی بونامه ریزی استراتزیک یکی از مزایای برنامه ریزی استراتژیک. هادی بودن لن است. اين نوع برنامه ریزی. جهت و مسیرفعالیتها و عملیات سازمان را مشخص ساخته و بعنوان راهنمای سازمان عمل می کند. برنامه ریزی استراتژیک در تصمیم گیری. نقش راهنصا را داشته و کار تجزیه و تحلیل و ارزیابی را ساده می سازد . ‎i‏ ‏* برنلمه ریزی استراتژیکبا نگوش بلند مدات.به پیش بینی آینده می پردازد و ‎BAY‏ ‏اطلاعاتی را در خود دارد که برای اقدامات درازمدت مدیران, بسیار مفید می باشد/ر © برنامه ریزی استراتژیک نقش هماهنگ کننده بین برنامه های عملیاتی سازمان را نیز انجام می دهد و اقدامات واحدهای مختلف را در یک مسیر جهت می بخشد. 

صفحه 30:
محدودیتهای برنامه ریزی استراتژیک | i ‏به علت هزینه های نسبتا باللیبی که برای برنامه ریزی استراتژیک مورد نیاز است.‎ 7 اغلب سازمانهای کوچک امکان استفاده از آن را پیدا نمی کنند . ۲ سازمانها برای برنامه ریزی استراتژیک باید مدت زمان زیادی وقت صرف کرده و مراحل مختلف این فرایند را پشت سر نهند تا سیستم برنامه ریزی استراتژیک/پتولند شروع به کار کند. " از نظر تخصصی نیز برنامه ریزی استراتژیک فیازمبه نیروی انسانی متخصص و . ‏دارد که در دسترس همه سازمانها نیست‎ Leal 

صفحه 31:
برنامه ریزی عملیاتی در سازمان | * در برنامه ریزی عملیلتی. هدف جزئی به صورت برنامه عملیات در می آید و . | | راه رسیدن به هدف. جزء به جزء بيان ميكردد. * برنامه ريزى عمليلتى راعى توان بيش بينى عمليات براى نيل .به هدفهاى معين با توجه به امكانات و محدوديتها و خطوط كلى ترسيم شده در برنا استراتزیک تعريف كرد. 

صفحه 32:
اجزای اصلی برنامه ریزی عملیاتی در برنامه ریزی می توان هدف را نتیجه نهایی عملیات دانست که مقصود برنامه ریز دستیابی به آن است . ‎Gur *‏ در برنامه ریزی عملیاتی باید مشخص و جزئی. قابل سنجش کر واقع بیلنه باشد .به عبارت دیگر هدفهای کلی. غیر قلبل سنجش هستند که 4 ‏برنامه ریزی مفید نخواهند بود . 

صفحه 33:
تنها با اهداف جزثی شده. کار برنامه ریزی. عملی است و در غیر لین صوره نمی توان اهداف کلی را اجرا نمود . به عبارت دیگر برای برنامه ریزی اهداف کلی. ابندا باید آنها را در قالب اهداف جزئی تدوین نمود و سپس مجموعه برنامه هلیی را که برای هر یک از اهداف جزنی تنظیم شده.به عنوان برنلمه کلی ارائه داد. هدف برای آنکه قلبل برنامه ریزی عملیلتی باشد. بلید قابلیت سنجش و ارزی داشته باشد . واقع بینلنه بودن هدف و امکان عملی شدن تن نیز نکته مهمی است . هدفی در برنامه ریزی امکان دستیابی خواهد داشت که متناسب با امکانات و مقتضیات سازمان تدوين شده باشد . ‎eo‏ 

صفحه 34:
تعیین اولویت اهداف گاهی اوقات برنامه رییز با هدفهای زیادی روبروست و می خواهد اولویت آنها را نسبت به یکدیگر تعیین کند. در چنین وضعیتی اگر با دو يا سه هدف روبه رو باشیم. مساله خیلی مشکل نیست, لما زملنی که تعداد هدفها بیشتر باشد. بليد آنها/را دقیقاً با هم مقایسه کرده و اولویت اشان را تعیین کرد. 

صفحه 35:
پیش یی عملبات پس از آنکه هدف مورد نظر انتخاب و تعیین گردید. باید به پیش بینی عملیات برای دستیابی به آن پرداخت. بین برنامه ریزان و دست اندرکاران پیش بینی؛ ضرب المثلی معروف است که می گوید «آنچه در مورد هر پیش بينى هى توانببا اطمينان گفت. خطا بودن آنست »به عبارت دیگر در هر پیش بینی مسلماً درصدی خطا وحود درد 

صفحه 36:
سوالات پیش بینی عملیات 1- چه روشی؟ استراتژیهای رسیدن به اهداف چه هستند؟ ۲- چه کاری؟ فعالتهای لازم برای تحقق هدف چیستند؟ جه فعاليتهايى براى بت ببی می شوند؟ ۳- در چه زملنی؟ هریک از فعالیتها چه زمانی را به خود اختصاص ؟ (پیش بینی زمانی برنامه). 

صفحه 37:
۴- در چه جلیسی؟ فعالیتهای برنامه در چه محل و مکانی عملی می گردند؟ (پیش بینی موقعیت مکانی برنامه). ۵-سبا چه سازمانی؟ فعالیتهای برنامه به کمک چه تشکیلاتی قلبل عمل خواهد بود؟ (پیش بینی سازمان و تشکیلات مورد نیاز). ۶- با چه منابعی! برای تحقق هدف به چه منابعی اعم از انسانی. مللى ابزاری و غیره نیاز است؟(پیش بینی منابع مورد نیاز). 

صفحه 38:
تفاوتهای برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی عملیاتی اصولاًبرنامه ریزی عملیاتی در سطوح میانی و پایه. سازمان انجام می گیرد. در حالی که برنامه ریزی استراتژیک در سطوح عالی شکل می گیرد. تاکید برنامه ریزی عملیاتی بر کارایی و بازدهی است. در حالی که برنامه ریزی استراتژیک به اثربخشی نظر دارد . در لثر بخشی منظور لَن است که هدفهای/ اصلی و اساسی تعیین شوند وبه آنها دست يابیم. اما در کارلیی غرض لّن است هدفهای تعیین شده با حداکثر بازدهی برسیم . 

صفحه 39:
در برنامه ریزی عملیاتی بیشتر بر منافع فعلی سازمان تاکید می شود برنلمه ریزی استراتژیک توجه‌به منلفع تی است .به عبارت دیگر دید برنلمه ریزی عملیاتی کوتاه مدت و دید برنامه ریزی استراتژیک بلند مدت است . در برنامه ریزی عملیاتی منابع و امکانات موجود سازمان در نظر گرفته می شود. در حالسی که در برنامه ریزی استراتژیک به مناببع و امکاناتِ آینده سازمان چشم می دوزیم. در برنامه ريزى عملياتى روشهاى كار غالباً تجحربه شده و متكى ب دستاوردهای گذشته است. درحالیکه در برنامه ریزی استراتژیک روشهای نو و تجربه نشده نیز پا به عرصه می نهند. 

صفحه 40:
مراحل برنامه ریزی عملیاتی 7 شناخت وضع موجود " تعیین هدف/اهداف " شناسایی بهترین راه حل ممکن برای رسیدن به هدف " پیش بینی فعالیتهایی که راه حل را میسر می سازد " کسب منابع لازم برای اجرای فعالیتها " ارزشیابی 

صفحه 41:
مراحل برنامه ریزی )- شناخت وضع موجود الف ) مسائل جمعيتي ب )عوامل اقتصادي پ) عرامل حقوقي و قانوني ت) عوامل فني ث) عوامل زيست محيطي ج) عوامل اجتماعي 

صفحه 42:
۳- تعیین هدف قدم دوم در برنامه ريزي» تعیین هدف ها براي کل سازمان و سپس براي هر يك از واحدها به صورت کوتاه مدت » میان مدت و بلند مدت مي باشد. زیرا هدفهاء نتایج مورد انتظار فعالیت ها را نشان مي دهند و باید قبل از هر كاري متصد و هدف روشن و پیش بيني شود. بديهي است که محدودیت منابع» امکان تامین همة هدفها را مقدور نمي سا هدف هاء نتایج یا حالت هايي از آینده هستند که وصول به آن مورد نظر مي باشد و/‌هیچ برنامه اي بدون داشتن هدف» معني ندارد و بدون آن امکان هماهنگي و وحدت عمل انجام آن» پیدا نمي شود. 

صفحه 43:
هدف هاي سازمان نتایج و حالات مطلوب و مورد انتظاري است که مجموعه مي خواهد به آن برسد. هدف ها از اساسي ثرین مراحل برنامه ريزي است. اگر مجموعه اي هدفش روشن نباشد و مدیربت هدف مشخصي ‎BBS‏ ‏باشد نمي توان مسيري داشت و مجموعه را هدایت کرد. هدف ها در جریان فرایند برنامه ريزي در يك سلسله مراحل رفت و برگشت میان سطوح مختلف مدیریت شکل مي گیرند. 

صفحه 44:
ویژگی های اهداف خوب هدفها باید حتي الامکان مبتني بر واقعیات و دست يافتني باشند ۶ هدفها باید مشخص و قابل سنجش باشند ‎٩‏ هدف ها باید داراي محدودیت زماني باشند © در تعيين هدف ها بايد به نتايج نظر داشت ‏© هدف هارا بايد از راه مشاركت تعيين كرد ‎ 

صفحه 45:
۳- تعبین «استراتژی» راهها و روشهای رسیدن به اهداف را بیان می کند. مانند: © آموزش ‎eee ie‏ ی ‏؟ ساخت سیاست های عمومی سالم ‎ 

صفحه 46:
۴- فعالیت ها 7 توصیف راه های اختصاصی برای اجرای استراتژی ها. اقدامات انجام شده در یک دوره زمانی خاص, مانند : غربالگری و برنامه آموزشی * بسیج و کمپین تهیه و ارائه برنامه درسی * ارائه جك ليست 

صفحه 47:
۵- ارزشیابی چیست؟ * ارزیلیسی ( 02<<۰):_ عبارت است از بررسی تمام عوامل (نقاط ضعف ,قوت ,تهدیدهاءفرصت ها ) موجود موثر در اجرای برنامه است. ؟ ار زشیلبی: ارزشیابی به ۳ حللت انجام می گیرد: ارزشیابی فرایند. ار ارزشیابی پیامد. در نهایت اجرای برنامه, به اندازه گیری اینکه چقدر به اهدا دست يافته ايم از طريق ارزشیابی می پردازیم. 

صفحه 48:
اهداف ارزشیابی |- اصلاح برنامه ها و ساختارهایی که به منظور ارائه برنامه ها تدوین می شود . ۲- هدایت صحیح تخصیص منابع خصوصا نیروی انسانی و تجهیزات جهت برنامه های ‎we‏ انواع ارزشیابی ۱- ارزشیابی قبل اجرای برنامه (پایلوت ) ۲- ارزشیابی حین اجرای برنامه (ارزشیابی فرایند) ۳- ارزشیابی بعد اجرای برنامه ( استفاده از تج برنامه جهت برنامه های بعدی ) (ارزشیابی تاثیر و ارزشیابی پیامد ) 

صفحه 49:
تعیین بهترین راه حلهای ممکن (معیارها) 7 سهولت اجرا: اجرای ‎oly‏ حل مورد نظر تا چه حد ساده و قابل اجراست ؟ آیا با توجه به شرایط و امکانات موجود می توانیم این راه حل را اجرا کنیم ؟ 7 مقبولیت: آیا راه حل فوق مورد پذیرش مردم و مستولین قرار می گیرد ؟ احتمال مقاومت در تر باشد .راه حل امتیاز بیشترگر کسب می/ برابر اين راه حل چگونه است ؟ هر قدر مقاومت کند. 7 آثربخشی: راه حل تا چه اندازه در پاسخ گویی به علل ريشه ای و حل مساله کمک می /کذ اثرات پایدار بر جای می گذارد ؟ 7 اقتصادی بودن: هزینه های راه حل تا چه اندازه اساسی است و از هزینه های بعدی جلوگیرا مي کنو ؟ 

صفحه 50:
گزارش طرح ( پرپوزال ) جه اهدافی دارد : ۱- آگاه کردن مدیران و همکاران از ابعاد مساله ۲- به اطلاع رساندن فتیجه جمع آوری و تحلیل داده ها ۳-ارائه طرح مداخله برای حل مشکل یا کاهش شدت آن ۴- جلب موافقت مدیران برای تامین بودجه لازم به منظور اجرای برنامه عملیاتی 

صفحه 51:
از توجه نما سباسکزارم __ "۳ ‎ces 9‏ 

اصول برنامه ریزی بهداشتی 2 تعريف برنامه ريزي فرايند رسمي تعيين اهداف براي سازمان ،تعيين استراتژي هاي گوناگون و انتخاب استراتژي برتر براي رسيدن به آن اهداف با ارزيابي سيستماتيك از نقاط قوت و ضعف داخلي و شرايط محيط خارجي سازمان است (ايروينگ ). 3 تعريف برنامه ريزي جريان آگاهانه اي است كه به منظور دستيابي به هدفهاي معين ،اجراي يك سلسله اقدامات مربوط به هم را در آينده پيش بيني مي كند. تعريف برنامه ريزي فرايندي ضروري براي تهیه و به كارگيري كليه منابع در اقتصادي تري ن شك ل ك ه س ازمان را س ريع ت ر و ب ا خطرات كمت ر به اهداف خود برساند (وارن ). 4 نقاط مشترک تعاریف برنامه ریزی عناصر مهم در اين تعاريف عبارتند از: -1برنامه ريزي يك جريان است يعني مجموعه اي از اقدامات مستمر مي باشد. - 2برنامه ريزي يك امر آگاهانه است يعني با تصميم قبلي آغاز مي شود. -3برنامه ريزي ،پيش بيني سلسله اقداماتي است كه بايد در آينده صورت گيرد. -4برنامه ريزي هدفهاي مشخصي را كه بايد به آنها برسيم ،دنبال مي كند. 5 تعريف برنامه ريزي بهداشتی فرایند منظم شناسایی مشکالت بهداشتی جامعه ،شناسایی نیاز های برآورد نشده و بررسی منابع موجود برای برآورد این نیازها ،تعیین اهداف به طور واقع بینانه و عملی و طرح ریزی اقدام اجرایی برای انجام مقاصد است. 6 چرا در بخش بهداشت و درمان برنامه ریزی انجام می دهیم ؟ -1تعیین اولویتهای بهداشتی -2تسریع در ارائه خدماتی که منطبق با نیازهای جامعه است -3حذف برنامه های غیر ضروری -4بهبود کیفیت خدمات بهداشتی -5استفاده بهتر از منابع انسانی و اطالعات -6پژوهشهای کاربردی 7 اهداف برنامه ریزی پیشگیری از اتفاقات نامطلوب مصرف صحیح منابع ترسیم مسیر رشد و توسعه کاستن از فعالیت های اضافی و تکراری مواجه با نیاز های در حال تغییر و روز افزون 8 اجزای فرایند برنامه ریزی در کجا هستیم ؟ به کجا میخواهیم برویم ؟ چه کاری باید انجام دهیم ؟ چگونه میتوانیم بدانیم که به هدف رسیده ایم ؟ برنامه ریزی پلی است ،که زمان حال را به آینده مرتبط می سازد. 9 برنامه ریزی غیر رسمی رسمی مکتوب نیست مکتوب است اهداف به روشنی بیان نمی شود اهداف معین امری است کلی دوره زمانی مشخص تداوم ندارد طرح های اجرائی مشخص ارزشیابی منظم و مشخص ندارد ارزشیابی منظم کوتاه مدت بلند مدت 10 اصول برنامه ریزی باید افراد مسئول اجرای برنامه ها ،در تدوین آن مشارکت نمایند. باید مدیران آن را از وظایف اصلی خود قلمداد نماید. باید وسیله ای برای تسهیل در رسیدن به اهداف سازمانی قلمداد شود. باید با ” کجا هستیم “ شروع شود نه با ” کجا می خواهیم باشیم “. باید توافق و هماهنگی بین افراد در گیر در برنامه ریزی وجود داشته باشد. باید انعطاف پذیری الزم پیش بینی شود. باید مکتوب شده و بین مدیران توزیع شود. باید کاربردی باشد. باید به صورت دوره ای (ساالنه) تجدید نظر شود. 11 ویژگی های یک برنامه خوب اهداف روشن ساده و جامع قابل انعطاف وجود محدودیت زمانی تدوین مشارکتی هماهنگی اجزاء داشتن ارزشیابی 12 اهمیت برنامه ریزی -1منابع مادي و انساني جوامع ،محدود است . -2محيط و عوام]ل مربوط ب]ه آ]ن مانن]د :شرايط تكنولوژ]ي ،س]ياسي ،اجتماع]ي و اقتص]ادي همواره در حال تغيير بوده و قابل پيش بيني دقيق نيستند. -3مالكهاي جوامع براي چگونگي استفاده از منابع ( تخصيص منابع ) متفاوت است . 13 محاسن برنامه ريزي برنامه ريزي به مديران اجازه مي دهد كه: -1وضع موجود سازمان را بشناسند. -2مناب ع انس اني و امكانات مادي جامع ه را شناس ايي و آنه ا را در جهت هدفهاي سازمان هماهنگ کنند. -3با هدفهاي كلي و جزئي سازمان آشنا می شوند و آنها را مشخص می نمايند. -4با روشهای رسیدن به اهداف آشنا می شوند و آينده را درست پيش بيني می كنند. -5فعاليتهاي سازمان را كنترل می نمايند. -6تصميمات گرفته شده را به خوبي اجرا می کنند. 14 فراگيري برنامه ريزي برنامه ريزي وظيفه كليه مديران است و در همه سطوح مطرح است، اگرچ ه عم ق و گس تردگي برنام ه ريزي در س طوح مختلف مديريتي با توجه به ماهيت وظايف ،مسئوليت ها و تصميم گيري ها تغيير مي كند. 15 سطوح تهیه برنامه سطح دولت سطح وزارت خانه سطح سازمان (دانشگاه) سطح (معاونتها) سطح(مرکز بهداشتی درمانی) سطح (پایگاه و خانه بهداشت) 16 =ي خوب = ريز ويژگي هاي يك برنامه -1هدف هاي برنام ه باي د روش%%ن ،مشخ%%ص و قاب%%ل فه%%م باشند .هدف هاي كل ي ،معمو ً ال مبهم اند و مجريان را به برنامه ريزي و اقدامات خاصي هدايت نمي كنند. ( )2يك برنامه خوب بايد س%اده و جام%ع باشد .ساده باشد به گونه اي كه كليه كاركنان به اهمي ت آ ن پ ي ببرن د و ب ه آس اني بتوانن د آ ن را اجرا كنند .جام ع و مفص ل باش د ب ه گون ه اي ك ه كلي ه جنب ه هاي عمليات ي را ك ه براي تأمي ن هدف ه ا الزم اس ت ،دربر داشته باشد. ال متعادل و در عين حال قاب%ل انعطاف باشد .ي ك برنام ه خوب باي د ب ه ( )3برنام ه باي د كام ً‌ گون ه اي متعادل باش د ك ه مناب ع موجود ب ه طور متوازن براي انجام كلي ه وظاي ف مصرف شود .ه م چني ن ،برنام ه باي د ب ه گون ه اي قاب ل انعطاف باش د كه در ص ورت لزوم بتوان هر نوع تغييري را در تخصيص منابع ايجاد كرد. 17  )4هر برنامه بايد داراي محدوديت زمان%ي باشد .با وجود اين كه برنامه ريزي تالشي براي پي ش بين ي آينده اس ت ،مدت زمان مجاز براي تامي ن هدف ه ا باي د معقول و منطق ي باشد. ( )5برنام ه بايس تي ب%%ا همكاري كاركنان تهي ه شود .برنام ه ريزي نباي د منحص راً‌ در اختيار مديريت عالي باشد‌ ،زيرا در صورتي كه برنامه اي به كاركنان تحميل شود ،آنها خود را مسئول نخواهند دانست .همچنين همكاري ومشارکت زیردستان در تهیه برنامه ها سبب مي شود كه كاركنان با صميميت و جديت براي موفقيت برنامه تالش كنند. 18 سطوح برنامه ريزي برنام ه ريزي معمو ً ال در س ه س طح كالن ،بخ ش و منطقه اي صورت مي پذيرد. 19 برنامه ريزي كالن عبارتست از فرايند مطالعه و پيش بيني و تخصيص عوامل اساسي اقتصاد ملي كشور ،ب ه عبارت ديگ ر كوششهاي ي ك ه در زمين ه برآورد عوام ل كالن اقتص ادي ،نظي ر توليد‌ مل ي ،درآم د مل ي ،ص ادرات و واردات ،اشتغال و غيره در جهت نيل به هدفهاي تعيين شده صورت مي گيرد. 20 برنامه ريزي بخش عبارتس ت از فراين د تص ميم گيري و پي ش بين ي فعاليتهاي هماهن گ شده بخ ش اقتصادي يا اجتماعي در قالب استراتژي توسعه ملي است. ب ه عبارت ديگ ر فراين د تنظي م رون د تغييرات حال و آينده ي ك بخ ش معي ن اقتص ادي و اجتماع ي در چارچوب هدفهاي مل ي اس ت .براي مثال بخ ش صنعت ،بخش كشاورزي و ... 21 برنامه ريزي منطقه اي برنام ه ريزي منطق ه اي فرآيندی اس ت در جه ت مشارکت مردم و مناط ق در برنام ه ريزي و فراه م كردن موجبات برنام ه ريزي از پائين به باال است. 22 انواع برنامه ریزی برنامه ريزي را از نظر زمان ،مي‌توان به 3نوع دسته‌بندي نمود: -1برنامه بلندمدت -2برنامه ميان مدت -3برنامه كوتاه مدت 23 ارتباط بین سطوح مدیریتی و نوع برنامه ریزی برنامه بلند مدت مدیریت ارشد برنامه میان مدت برنامه کوتاه مدت مدیریت میانی مدیریت اجرایی 24 تعریف برنامه ریزی استراتژیک برنام ه ریزی اس تراتژیک "فرایندی اس ت درجه ت تجهیز مناب ع س ازمان برای نیل ب ه اهداف و رس التهای بلندمدت ،باتوج ه ب ه امکانات و محدودیتهای درونی و بیرونی". 25 ویژگی های برنامه ریزی استراتژیک -1برنام ه ریزی اس تراتژیک معطوف ب ه س واالت اص لی و مس ائل اس اسی س ازمانها اس ت .س واالتی از این قبیل که « :برنام ه های امروز س ازمان چیس ت و برنام ه های آت ی چ ه باید باش د»« ،امروز کج ا هس تیم وجه ت گیری های آینده چیستند؟» « ،امکانات و منابع سازمان در آینده چه وضعیتی دارند و باید صرف چه اهدافی گردند؟»... -2برنامه ریزی استراتژیک با مطرح ساختن اهداف بلند مدت و تبیین رسالتهای سازمان ،مدیران را درانجام فعالیتهایشان هم جهت و هماهنگ می سازد. 26  -3برنامه ریزی استراتژیک ،امکانات و محدودیتهای درونی و بیرونی سازمان را مد نظر دارد و با توجه به آنها پیش بینی های خود را انجام می دهد. -4برنام ه ریزی اس تراتژیک دارای دید دراز مدت اس ت و اف ق های دورتری را در سازمان مطرح می سازد. -5برنامه ریزی استراتژیک ،عملیات و اقدامات سازمان را در دوره های زمانی بالنسبه طوالنی هماهنگ نموده و به آنها پیوستگی و انسجام می بخشد. -6برنامه ریزی استراتژیک در سطوح عالی سازمان شکل می گیرد ،زیرا در این سطح است که تقریب ًا به طور همه جانبه ای اطالعات الزم در مورد امکانات و منابع سازمان و انتظارات و توقعات از آن ،متمرکز است. 27 برنام=ه ریزی اس=تراتژیک در ص=دد پاس=خ ب=ه س=ه سوال اساسی است: ‏ سازمان ما کجاست (کجا هستیم )؟ ‏ می خواهد به کجا برود ؟ ‏ چگونه به آنجا خواهد رفت ؟ 28 = مزایا ی برنامه ریزی استراتژیک ‏ یکی از مزایای برنام ه ریزی اس تراتژیک ،هادی بودن آ ن اس ت .این نوع برنام ه ریزی ،جهت و مسیرفعالیتها و عملیات سازمان را مشخص ساخته و بعنوان راهنمای س ازمان عم ل م ی کند .برنام ه ریزی اس تراتژیک در تص میم گیری ،نق ش راهنم ا را داشته و کار تجزیه و تحلیل و ارزیابی را ساده می سازد . ‏ =د مدت ،به پیش بینی آینده می پردازد و ازاینرو برنامه ریزی استراتژیک با نگرش بلن اطالعاتی را در خود دارد که برای اقدامات درازمدت مدیران ،بسیار مفید می باشد . ‏ =گ کننده بین برنام ه های عملیات ی س ازمان را =ش هماهن برنام ه ریزی اس تراتژیک نق نیز انجام می دهد و اقدامات واحدهای مختلف را در یک مسیر جهت می بخشد. 29 محدودیتهای برنامه ریزی استراتژیک ‏ ب ه عل ت هزین=ه های نس=بت ًا باالی=ی که برای برنام ه ریزی اس تراتژیک مورد نیاز اس ت، اغلب سازمانهای کوچک امکان استفاده از آن را پیدا نمی کنند . ‏ س ازمانها برای برنام ه ریزی اس تراتژیک باید مدت زمان زیادی وق ت ص رف کرده و مراح ل مختل ف این فراین د را پش ت س ر نهن د ت ا س یستم برنام ه ریزی اس تراتژیک بتوان د شروع به کار کند. ‏ =ز =ص و حائ =انی متخص =ه نیروی انس از نظر تخصصی نیز برنامه ریزی استراتژیک نیاز ب شرایط دارد که در دسترس همه سازمانها نیست . 30 برنامه ریزی عملیاتی در سازمان ‏ در برنامه ریزی عملیاتی ،هدف جزئی به صورت برنامه عملیات در می آید و راه رسیدن به هدف ،جزء به جزء بیان میگردد. ‏ برنامه ریزی عملیاتی را می توان پیش بینی عملیات برای نیل به هدفهای معین ب ا توج ه ب ه امکانات و محدودیته ا و خطوط کل ی ترس یم شده در برنام ه ریزی استراتژیک تعریف کرد. 31 اجزای اصلی برنامه ریزی عملیاتی در برنام ه ریزی م ی توان هدف را نتیج ه نهایی عملیات دانس ت که مقص ود برنامه ریز دستیابی به آن است . ‏ هدف در برنام ه ریزی عملیات ی باید مشخ ص و جزئ ی ،قاب ل س نجش و واق ع بینانه باشد .به عبارت دیگر هدفهای کلی ،غیر قابل سنجش هستند که برای برنامه ریزی مفید نخواهند بود . 32  تنه ا ب ا اهداف جزئ ی شده ،کار برنام ه ریزی ،عمل ی اس ت و در غیر این ص ورت نم ی توان اهداف کل ی را اجرا نمود .ب ه عبارت دیگ ر برای برنامه ریزی اهداف کل ی ،ابتدا باید آنه ا را در قال ب اهداف جزئ ی تدوین نمود و س پس مجموع ه برنامه هایی را که برای هر یک از اهداف جزئی تنظیم شده ،به عنوان برنامه کلی ارائه داد. ‏ هدف برای آنکه قابل برنامه ریزی عملیاتی باشد ،باید قابلیت سنجش و ارزیابی داشته باشد . ‏ واق ع بینان ه بودن هدف و امکان عملی شدن آن نیز نکته مهمی اس ت .هدف ی در برنام ه ریزی امکان دس تیابی خواه د داش ت که متناس ب ب ا امکانات و مقتضیات سازمان تدوین شده باشد . 33 تعیین اولویت اهداف گاه ی اوقات برنام ه ریز ب ا هدفهای زیادی روبروس ت و م ی خواه د اولویت آنه ا را نس بت ب ه یکدیگ ر تعیین کند .در چنین وضعیت ی اگ ر ب ا دو یا س ه هدف روب ه رو باشیم ،مس اله خیل ی مشکل نیست ،اما زمانی که تعداد هدفها بیشتر باشد ،باید آنها را دقیق ًا با هم مقایسه کرده و اولویت اشان را تعیین کرد. 34 پیش بینی عملیات پ س از آنکه هدف مورد نظ ر انتخاب و تعیین گردید ،باید ب ه پیش بین ی عملیات برای دستیابی به آن پرداخت .بین برنامه ریزان و دست اندرکاران پیش بینی ،ضرب المثلی معروف است که می گوید «آنچه در مورد هر پیش بینی می توان با اطمینان گف ت ،خط ا بودن آنس ت » ب ه عبارت دیگ ر در ه ر پیش بین ی مس لم ًا درص دی خط ا وجود دارد. 35 =ش بینی عملیات سواالت پی -1چه روشی؟ استراتژیهای رسیدن به اهداف چه هستند؟ -2چ=ه کاری؟ فعالیتهای الزم برای تحق ق هدف چیس تند؟ چ ه فعالیتهایی برای اجرای هدف پیش بینی می شوند؟ =ی؟ هر یک از فعالیتها چه زمانی را به خود اختصاص می دهند =ه زمان -3در چ ؟ (پیش بینی زمانی برنامه). 36  -4در چ=ه جای=ی؟ فعالیتهای برنام ه در چ ه مح ل و مکان ی عمل ی م ی گردند؟ (پیش بینی موقعیت مکانی برنامه). =ازمانی؟ فعالیتهای برنام ه ب ه کم ک چ ه تشکیالت ی قاب ل عم ل =ا چ=ه س -5ب خواهد بود؟ (پیش بینی سازمان و تشکیالت مورد نیاز). =ی؟ برای تحقق هدف به چه منابعی اعم از انسانی ،مالی، =ه منابع =ا چ -6ب ابزاری و غیره نیاز است؟(پیش بینی منابع مورد نیاز). 37 تفاوتهای برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی عملیاتی اص و ً ال برنام ه ریزی عملیات ی در س طوح میان ی و پایه ،س ازمان انجام م ی گیرد ،در حالی که برنامه ریزی استراتژیک در سطوح عالی شکل می گیرد. تاکید برنام ه ریزی عملیات ی بر کارایی و بازده ی اس ت ،در حال ی که برنام ه ریزی استراتژیک به اثربخشی نظر دارد .در اثر بخشی منظور آن است که هدفهای اصلی و اس اسی تعیین شون د و ب ه آنه ا دس ت یابیم ،ام ا در کارایی غرض آ ن اس ت که ب ه هدفهای تعیین شده با حداکثر بازدهی برسیم . 38  در برنام ه ریزی عملیات ی بیشت ر بر مناف ع فعل ی س ازمان تاکید م ی شود ،در برنامه ریزی استراتژیک توجه به منافع آتی است .به عبارت دیگر ،دید برنامه ریزی عملیاتی کوتاه مدت و دید برنامه ریزی استراتژیک بلند مدت است . ‏ در برنام ه ریزی عملیات ی مناب ع و امکانات موجود س ازمان در نظ ر گرفت ه م ی شود ،در حال ی که در برنام ه ریزی اس تراتژیک ب ه مناب ع و امکانات آینده سازمان چشم می دوزیم. ‏ در برنام ه ریزی عملیات ی روشهای کار غالب ًا تجرب ه شده و متکی ب ه دستاوردهای گذشته است ،درحالیکه در برنامه ریزی استراتژیک روشهای نو و تجربه نشده نیز پا به عرصه می نهند. 39 مراحل برنامه ریزی عملیاتی شناخت وضع موجود تعیین هدف/اهداف شناسایی بهترین راه حل ممکن برای رسیدن به هدف پیش بینی فعالیتهایی که راه حل را میسر می سازد کسب منابع الزم برای اجرای فعالیتها ارزشیابی 40 مراحل برنامه ریزی -1شناخت وضع موجود الف ) مسائل جمعيتي ب )عوامل اقتصادي پ) عوامل حقوقي و قانوني ت) عوامل فني ث) عوامل زيست محيطي ج) عوامل اجتماعي 41  -2تعيين هدف قدم دوم در برنام%ه ريزي ،تعيين هدف ه%ا براي ك%ل س%ازمان و س%پس براي ه%ر يك از واحده%ا ب%ه ص%ورت كوتاه مدت ،ميان مدت و بلن%د مدت م%ي باشد .زيرا هدفه%ا ،نتايج مورد انتظار فعاليت ه%ا را نشان م%ي دهن%د و بايد قب%ل %از ه%ر كاري مقص%د و هدف روش%ن و پيش بين%ي شود .بديهي است كه محدوديت منابع ،امكان تامين همة هدفها را مقدور نمي سازد. هدف ه%ا ،نتايج يا حال%ت هايي از آينده هس%تند ك%ه وص%ول ب%ه آ%ن مورد نظ%ر م%ي باش%د و هيچ برنام%ه اي بدون داشت%ن هدف ،معن%ي ندارد و بدون آ%ن امكان هماهنگ%ي و وحدت عم%ل در انجام آن ،پيدا نمي شود. 42 هدف هاي س%ازمان نتايج و حاالت مطلوب و مورد انتظاري اس%ت كه مجموع%ه م%ي خواه%د ب%ه آ%ن برس%د .هدف ه%ا از اس%اسي ترين مراحل برنامه ريزي است. اگ%ر مجموع%ه اي هدف%ش روش%ن نباش%د و مديريت هدف مشخص%ي نداشته باشد نمي توان مسيري داشت و مجموعه را هدايت كرد. هدف ه%ا در جريان فراين%د برنام%ه ريزي در يك س%لسله مراح%ل رفت و برگشت ميان سطوح مختلف مديريت شكل مي گيرند. 43 ویژگی های اهداف خوب ‏ هدفها بايد حتي االمكان مبتني بر واقعيات و دست يافتني باشند ‏ هدفها بايد مشخص و قابل سنجش باشند ‏ هدف ها بايد داراي محدوديت زماني باشند ‏ در تعيين هدف ها بايد به نتايج نظر داشت ‏ هدف ها را بايد از راه مشاركت تعيين كرد 44  -3تعيين «استراتژي» راهها و روشهای رسیدن به اهداف را بیان می کند .مانند: آموزش ایجاد محیط های حمایتی ساخت سیاست های عمومی سالم 45  -4فعالیت ها توص2یف راه های اختص2اصی برای اجرای استراتژی ها .اقدامات انجام شده در یک دوره زمانی خاص ،مانند : غربالگری و برنامه آموزشی بسیج و کمپین تهیه و ارائه برنامه درسی ارائه چک لیست 46  -5ارزشیابی چیست ؟ ارزیاب=ی ( :)Assessment عبارت اس ت از بررس ی تمام عوامل (نقاط ضعف ،قوت ،تهدیدها،فرصت ها ) موجود موثر در اجرای برنامه است. =ی :ارزشیابی به 3حالت انجام می گیرد :ارزشیابی فرایند ،ارزشیابی تاثیر و ارزشیاب ارزشیابی پیامد .در نهایت اجرای برنامه ،به اندازه گیری اینکه چقدر به اهدافمان دست یافته ایم از طریق ارزشیابی می پردازیم. 47 اهداف ارزشیابی -1اصالح برنامه ها و ساختارهایی که به منظور ارائه برنامه ها تدوین می شود . -2هدایت صحیح تخصیص منابع خصوصا نیروی انسانی و تجهیزات جهت برنامه های جاری انواع ارزشیابی -1ارزشیابی قبل اجرای برنامه (پایلوت ) -2ارزشیابی حین اجرای برنامه (ارزشیابی فرایند ) -3ارزشیابی بعد اجرای برنامه ( استفاده از تجربیات برنامه جهت برنامه های بعدی ) (ارزشیابی تاثیر و ارزشیابی پیامد ) 48 تعیین بهترین راه حلهای ممکن (معیارها) =هولت اجرا :اجرای راه حل مورد نظر تا چه حد ساده و قابل اجراست ؟ آیا با توجه به شرایط ‏س و امکانات موجود می توانیم این راه حل را اجرا کنیم ؟ مقبولیت :آیا راه حل فوق مورد پذیرش مردم و مسئولین قرار می گیرد ؟ احتمال مقاومت در برابر این راه حل چگونه است ؟ هر قدر مقاومت کمتر باشد ،راه حل امتیاز بیشتری کسب می کند . =ی :راه حل تا چه اندازه در پاسخ گویی به علل ریشه ای و حل مساله کمک می کند و اثربخش اثرات پایدار بر جای می گذارد ؟ =ادی بودن :هزینه های راه حل تا چه اندازه اساسی است و از هزینه های بعدی جلوگیری اقتص می کند ؟ 49 گزارش طرح ( پرپوزال ) چه اهدافی دارد : -1آگاه کردن مدیران و همکاران از ابعاد مساله -2به اطالع رساندن نتیجه جمع آوری و تحلیل داده ها -3ارائه طرح مداخله برای حل مشکل یا کاهش شدت آن -4جلب موافقت مدیران برای تامین بودجه الزم به منظور اجرای برنامه عملیاتی 50 از توجه شما سپاسگزارم