درسنامه زیست شناسی پایه دهم فصل سوم،تنفسحالت پرده نگار قابل نمایش در کلاس درس

صفحه 1:
به نام خدا زیست شناسی پایه دهم فصل سوم 

صفحه 2:
لو سار رنه ‎Aa‏ جرا نفس مى كشيم؟ ارسطو. معتقد بود که نفس کشیدن باعث خنک شدن قلب می‌شود. او نمی‌دانست که هوا خود مخلوطی از چند نوع گاز است. بنابر اين هوای دمیو بازدمیا از نظر ترکیب شیمیایی یکسان می‌دانست. ام ی واقا چنین است؟ مقایسُ هوای دمی وبازدمی نشان می‌دهد كه اين دو هوابا هم متفوت‌ند.هوای دمی: اکسیژن بیشتری دارد اقا در هوای بازدمی» كربن دىاكسيد بيشتر است. بناراین» اهمیت فرایند تفس از آنچه که ارسطو می‌پنداشت فراتر استه درک این اهمیت.زمانی ممکن شد که آدمی توانست رتباط دستگاه تفس و دستگاه گردش خون ریبد 

صفحه 3:
دستگاه گردش خون. خون را از اندام های بدن جمع آوری می کند و به سوی شش ها می آورد. این خون که به خون تیره معروف است اکسیژن کم. اما کربن دی اکسید زیادی دارد. در شش ها خون. کربن دی اکسید را از دست می دهد و از هوا اکسیژن می گیرد و به خون روشن تبدیل می شود. خون روشن توسط دستگاه گردش خون به اندام ها و ياخته ها فرستاده می شود. حمطا سر ‎we‏ دهم با ا اسف تچ ‎ 

صفحه 4:
تنفس باخته ای باخته ها چگونه مواد مغذی را به دست می آورند. انرژی مواد مغذی. مثل گلوکز باید ابتدا به انرژی نهفته در ۸۲۴ تبدیل شود. واکنش خلاصه شده این تبدیل, به این صورت است: ‎GI +ATP‏ + کرین دی اکسید ج- ۸08و فسفات + اکسیژن + گلوکز ‏یکی از علل زیان بار بودن کربن دی اکسید این است که می تواند با آب واکنش داده. کربنیک اسید تولید کند و ۲۱مرا کاهش دهد. این تغییر 0۲باعث تغییر ساختار پروتئین ها می شود که می تواند عملکرد پروتئین ها را مختل کند. 

صفحه 5:
بخش های عملکردی دستگاه تنفس بخش هاد 5 بخش مبادله ا ۱ سین مد ی 1 نایژکهای مبادله ای حنجره | حبابک‌ها نای و نایژه ها نایژک ها نايژک های انتها: تک 

صفحه 6:
Ty ory لا هدایت هوا از بیرون به درون در هنگام دم و از درون به بیرون در هنگام بازدم 02 پاکسازی هوا خی ما میکروب های یماری زا و ذرات گرد و غبا لا كرم و مرطوب كردن هوا به كمك شبکه مویرگی 

صفحه 7:


صفحه 8:
بینی لااولین قسمت از بخش هادی است. لاابتدای مسیر بینی از پوست نازکی پوشیده شده است که موهای آن مانع ورود ناخالصی های هوا به بخش های بعدی می شود. آابعد از پایان یافتن پوست. مخاط مژک دار آغاز می شود که در سراسر مجاری هادی بعدی نیز ادامه دارد. سلولهای استوانه ای مکدار 

صفحه 9:
گلو گذرگاهی است ماهیچه ای که هم هوا و هم غذا از آن عبور می کند. انتهاى كلو به یک دو راهی ختم می شود. در این دو راهی: حنجره در جلو مری در پشت حنجره در ابتدای نای واقع است و در تنفس. دو کار مهم انجام می دهد: الف- دیواره ی غضروفی آن. مجرای عبور هوا را باز نگه می دارد. ب- درپوشی به نام اپی گلوت (برچاکنای) دارد که مانع ورود غذا به مجرای تنفسی می شود. 

صفحه 10:
نای: به نای: ۳ ‎on “‏ = مد فی. مق ‎ee oie‏ وس :عام حرف ‎oe a ‘‏ 7 -دهانه ۳ ۳ ْ 0 ‎oo 7‏ غذا و ‎a‏ بزرگ های + لقمه مری | در شکل را کرمی ِ كند. ‎zal‏ ‏آسان می 

صفحه 11:
نای. در انتیهای خود. به دو شاخه تفسیم می شود و نایژه های اصلی را پدید می آورد. هر انسان دو نایژه ی اصلی دارد که هر کدام به یک شش وارد می شوند و در آنجا به نایژه های باریک تر تقسیم می شوند. همچنان که از نایژه اصلی به سمت نایژه های باریکتر می رویم از مقدار غضروف کاسته می شود. اولین انشعابی از نایژه که دیگر غضروفی ندارد. نایژک نامیده ی شود.آخرین انشعاب نايژک در بخش هادی . نایژک انتهایی 3 

صفحه 12:
۱- حلقه های کامل غضروفی در نایژه های اصلی وجود دارند. ۲- نایژه . هم دربیرون از شش ها وهم درون شش ها وجود دارد. ۳- غدد موکوزی در لایه زیرمخاط نای وجود دارند. ۴- هرهید لایه بهای ۶ » بافت پیوندی وجود دارد. ۵- درمقطع برش ششها . سوراخ های نایژه هاء سرخرگ ها و سیاهرگ ‎be‏ قابل مشاهده است. سوراخ نایژه ها وسرخ رگ هاء 4 با است: ۶- درسطح خارجی حبابک ها نیز لایه سطحی آب وجود دارد. 

صفحه 13:
بخش مبادله ای وظیفه بخش مبادله: تبادل گازها( 02 و 602 ) بين هوا و خون بخش مبادله اى از بخش هاى زير تشكيل شده است: نايزك مبادله اى نایژک مبادله‌ای: نایژکی را که روی آن حبابک وجود دارد. نایژک مبادله ای در انتهای خود به ساختاری شبیه به خوشه انگور ختم می شود که از اجتماع حبابک ها پدید آمده است. به اجتماع حبابک هایی که در انتهای نایژک مبادله ای وجود دارد 

صفحه 14:
از آن‌جایی که مخاط مزکدار در نايژک مبادله ای به پایان می‌رسد. . ساز و کار دیگری برای مقابله با ناخالصی‌های هوا دارند و آن گروهی از باخته‌های دستگاه ایمنی بدن به نام است که در حبابک‌ها مستقر است. که آخربن خط دفاع o دستگاه نتقسی : 

صفحه 15:
دیو اوه حبابک ها دا وذ ارد نوع اول ( سنگفرشی) ۱ نوع دوم (تولید سورفاکتانت ‎Try‏ سس ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 16:
پرسش لادرحبابک ها . گروهی از باخته های دستگاه ایمنی بدن بنام....ماکروفاژ....مستقر شده اند .این یاخته ها .باکتری ها و ذرات گرد و غباری را که از ...مخاط مزكدا گریخته اند نابود می کنند. لادیواره حبابک ها از چند نوع سلول ساخته شده است؟ دونوع سنگفرشی و سلولهای توشج كتتمه متورفاکتانت 

صفحه 17:
هر رشته به یک گروه غیرپرو تئینی هم هركروه هم داراى يك اهن غلظت 02 اطراف هموكلوبين . تعیین کننده اتصال يا جدايى ان ازهموكلوبين است . اگر در شش ها غلظت اکسیژن در خون مویرگهای ششی زیاد بود اکسیژن به هموگلوبین می پیوندد. در مجاورت بافتها اگر غلظت کاهش یافته باشد اکسیژن ازهموگلوبین جدا می شودو به یاخته ها منتقل می شود. 

صفحه 18:
Body tissue Blood capillary 0 2 7 ae 

صفحه 19:
[ خناب ۷:۱۷ درصد ازكرين دىاكسبدى كه در خون جابدجا فى شودء بفصورت محلول درخوناب حمل مىشود. ‎th gata gM OF‏ طمرلوين 1 درصد كرين دك اكد خون لق | ‎stain,‏ ‏[6 بون بیکرنات۱۰۸/۷۰۱ درصد, ‎CO‏ په‌صورت بون بیکربنات حمل می‌شود. ال 0 tind if) ‏ا ا‎ aa) ‘sa iba wf OH EN uy snes ۳ 3 ‏جوگیی از امبایشدن خون‎ Steg lel 

صفحه 20:
انتفال دی‌اکسید کربن در خون: و00 درائر عمل آنزيم © ‎nal‏ كرينيك به يون 

صفحه 21:
تبادل گازهای تنفسی بیی باقت‌های بدن و خون: 

صفحه 22:


صفحه 23:
لاشش ها درون قفسة سینه و روی پردْ ماهیچه ای دیافراگم قرار دارند. لا شش چپ به علت مجاورت با قلب. از شش راست قدری کوچک تر است. لا بیشتر حجم شش ها را کیسه های حبابکی به خود اختصاص داده و ساختاری اسفنج گونه را به شش می دهند. لا مویرگ های خونی فراوان. که اطراف کیسه های حبابکی را همچون تار عنکبوت احاطه کرده. دبگر جزء فراوان در شش ها است. 

صفحه 24:
هر یک از شش ها را پرد ه ای دو لایه به نام پردخ جنب فراگرفته است یکی از لابه های این پرده, به سطح شش چسبیده و لایة دیگر به سطح درونى قفسة سپنه متصل است. درون برد جنب. فضای اندکی است که از مایعی به نام مایع جنب. پر شده | در صورتی که قسمتی از قفسه سینه سوراخ شود شش ها جمع مى شوند. 

صفحه 25:
دم و بازدم در انسان: رم یم ی ی و ی ی ‎Soe:‏ * پایین و عقب رفتن دنده‌ها و جناغ. » بالاو جلو رفتن دنده‌ها و جناغ" 

صفحه 26:
عمل دم فرآیندی فعال است که در نتبجه ی افزايش حجم قفسه ی سینه رخ میدهد و دو عامل در آن دخالت دارند. ١-انقباض‏ ماهيجه ى ديافراكم و مسطح شدن آن ‏ _ ۲-انقباض ماهیچه های بین دنده ای خارجی که در پی آن دو تغییر رخ ميدهد: #حركت دنده ها به سمت جلو #حرکت جناغ به جلو 

صفحه 27:
عمل بازدم بازدم عادی:با کاهش حجم قفسه ی سینه و حجم شش هاء هوای درون آن به بیرون رانده می شود و علت آن (-استراحت ماهیچه ی دیافراگم ۲-کشسانی شش ها بازدم عمیق:کاهش بیشتر حجم قفسه ی سینه به دلیل ۱-انقباض ماهیچه های بین دنده ای داخلی ۲-انقباض ماهیچه های شکمی 

صفحه 28:
تهویه ششی شامل دو فرآیند دم و بازدم ۲ ویژگی مهم ششها: ۱- پیروی از حرکات قفسه سینه ۲- کشسانی انبساط قفسه سينه سي انبساط شش ها سي افزايش حجم و کاهش فشار هوای شثرگ ورود هو از بیرون به شش (دم) مقاومت شش ها در برابر انبساط به علت خاصیت کشسانی سس تمایل به برگشت به وضعیت قبل سه کاهش حجم و افزایش فشار هوای شش . سک خروج هوا از شش به بیرون ( بازدم) دم فرآیند فعال» همراه با افزایش حجم قفسه سینه: ‏ نقش ماهیچه های گردن در افزایش حجم قفسه سینه در دم عمیق ۱- انقباض دیافراگم سس مسطح شدن آن که ۱ ۲- انقباض ماهیچه های بین دنده ای خارجی ۰ ۱- جابه جا کردن دنده ها به بالا و جلو ۲- راندن جناغ به جلو تنفس آرام و طبیعی > نقش اصلی بر عهده دیافراگم ویژگی کشسانی ششها که استراحت ماهیچه دیافراگم و بین دنده ای خارجی > کاهش حجم قفسه سینه و ششها »> راندن هوا به بیرون شش ‎vA‏ کاهش حجم قفسه سینه با انقاض ماهیچه هایبیندنده ای داخلی و شکم در بازدم عمیق 

صفحه 29:
۱-حجم جاری: مقدار هوایی که طي یک دم وارد ویا طی یک بازدم خارج شود ۲-حجم تنفسی در دفیقه: تعداد دم«حجم جاری حجم تنفسی حجم های ‏ |۳- حجم ذخبره دمی: حجم جاری دمی+ مقدارهوایی که می توان بافشار به شش ها وارد كرد تتفی ‏ | ۴-حجم ذخیره بازدمی‌حجم جری بازدوبیبقدار های حروجی با بک بازدمهمیق ۵- هوای مرده‌بخشی از هرای دمی که دربخش هادی می مند ومبادله نمی شود ۶-حجم بافیمانده:مقدار هواى كه حتى با بازدم عميق نیز ازشش ها خارج نمی شود. 

صفحه 30:
۱- هوای جاری حدود ۵۰۰ میلی لیتر اندازه حجم | ۲- حجم ذخیره دومی حدود ۳۰۰۰ میلی لیتر های تنفسی | ۳- حجم ذخیره بازدمی حدود* ۱۳۰ میلی لیتر ۴- حجم باقیماند حدود ۲۰۰ | میلی لیتر ۵- هوای مرده حدود ۱۵۰ میلی لیتر | ۶- حجم تنفسی برابر است با ۰«۱ ۶۰۰۰-۵۰ میلی لیتر 

صفحه 31:
ظرفیت های تنفسی: ‏ مجموع دو یا چند حجم تنفسی است ظرفیت حیاتی: مقدار هوابی است که پس از یک دم عمیق» با یک بازدم عمیق می توان از ششها خارج کرد حجم جاری+ ذخیره دمی + ذخیره بازدمی ‎ml‏ 5000< ظرفیت تام: حداکثر مقدار هوایی که ششها می توانند در خود جای دهند ظرفیت حیاتی + حجم باقیمانده ام 6000 شکل 5-۱۵ سنج وذمنارهمفذار حجم‌ها در فرد سالم.به سن و جنسیت او بسنگی داد ۳ 

صفحه 32:
کامپیوتری که سرعت جریان هوا و تفییرات هوای جاری: میزان اری: میزان حجم هوایی که در طی دم و بازدم عادی به مجاری تنفسی وارد یا خارج می‌شود. 

صفحه 33:
«مثال : حجم تنفسي فردي +1211 است و آن فرد در دقيقه ۲۰ بار نفس مي کشد حجم هواي مرده آن چند میلیتر است ؟ حجم هوای مبادله ای چقدر است؛ (تعداد نفس) تعداد حرکات در دقيقه * حجم هواي جاري 2 حجم هواي تنفسي ۰ ميلي لیتر 2 حجم هواي جاري چسسس. ۰۲۰ حجم هواي چاري < ۱۲۰۰۰ نکته: ۱/۳ هوای جاری در مجاری تنفسی باقی می ماند(هوای مرده) و ۲/۳ آن تبادل می شود حجم هوای جاری « 2۱/۳حجم هوای مرده ۲ ۰ 2۳حجم هوای مرده حجم هوای جاری < ۲/۳ عحجم هوای مبادله ۰ ۲/۳ 2<حجم هوای مبادله 

صفحه 34:
- توسط پرده های صوتی حنجره انجام می شود ۱- تکلم | ۲- این پرده ها توسط هوای بازدمی مرتمش می شوند ۳- صدا با دخالت لبها مدهان ماعصاب به واژه تبدیل ميشود. سای ر اعمال دستگاه تذ ۱- دراثر ورود ذرات خارجی وگازهای مضر ۲- بیرون راندن هوا با فشار ازراه دهان(سرفه) ۲- عطسه وسرفه - ۳- بیرون راندن هوا با فشار از راه بینی عطسه) ۴- درافراد سیکاری سرفه های مکرر را موثر دفع ذرات 

صفحه 35:
ا رسيدن دستور انقباض (از مركز تنفس در بصل النخاع) توسط سلولهاى عصبى حركتى به ماهيجه ديافراكم و بين دنده ای خارجی ه ‏ انقباض ماهیچه های دیافراگم و بین دنده ای خارجی آغاز دم با اتمام دم و بازگشت ماهیچه ها به استراحت و كشسانى ششها سه انجام بازدم (غیرفعال و بدون بيام عصبی) عوامل موثر در تنظیم تنفس (مدت زمان و توقف دم): ۱ مرکز تتض در پل مفز ‏ مگ اثر بر مرکز تقض ‎a‏ مدت زمان دم و خاتمه دم ۲- پر شدن بیش از حد ثشها مه کشیده شدن ماهیچه های صاف دیواره نایژه ها و نایژکها (خطرناک بودن با ند) سم ارسال پیام از اين ماهیچه ها به مرکز تتفس در بصل النخاع مه . توقف دم ۳- افزایش 02) ‎BE‏ بر مرکز تتفس در بصل النخاع سس افزایش آهنگ تفس ۴- حساس بودن گيرنده های موجود در سرخرگ آئورت و سرخرگهای ناحیه گردن (خونرسانی به سر و مغز) به کاهش اکسیژن مه ارسال بيام به بصل النخاع محرك مهم براى نفس كشيدن دفع 602است نه نیاز سلولها به اکسیژن ۳۵ 

صفحه 36:
مراکز عصبی تنظیم تنفس و ارتباط آن با یکدیگر 

صفحه 37:
ظرهیت شش های وراد متعلف مساوی نیست. با ساعتن دمتخاهی‌سانعد هکل زیر, فى توانية ششهاى غود و هم كلاسى هايتان را اندازه يكيريد. كنجايش رف وارونه. حداقل باید پنج لیر ابتداء ظرف راتا گردت از آب پر و سمس در تشت وارونه کنید. 5 ابتدا تفس بسیار عمیقی بکشید و بعد تا جایی که می‌توانید در لوله فوت کنید. هنگام ۱-آیا عددی که در اینجا تشان داده می‌شود, ظرفیت واقمی شص‌های شماست؟ دلیل يباوريد. ۲- چگونه می‌توائیدبه کمک این دستگاه. مقدار هوای دم و بازدم خود را نيز اتدازة بگیرید؟ 1 ۱- عدد حاصل ظرفیت واقعی را نشان نمی دهد زیرا همیشه بين نيم تا يك ليتر هوا در شش ها باقی می ماند. ۲ کافی است با اندکی تمرین از طریق لوله عمل دم ( به تنهایی ) انجام داده شود . بدیهی است که عمل بازدم نیز معادل دم خواهد بود. yy 

صفحه 38:
- تبل مستقيم بين ياخت وهو ل ‎٩‏ مان پااسی, هدر وکرمکدو ‎este gat‏ تي مبركان خشكى زي مائند حشرات وصدبابان اناع بات گازی | ۲-تنفس بوستي . ترم خاكي- لاك بشت ها أب - مارهاى أبى ‏؟- ننفس أبششي ‎١‏ تي ستاره دربابى - نمام ماهى ها لارودوزيسنان ‏4- تنفس ششى ‎olin Gam ١‏ لغ - خزندكانسبرئد كن حبستانداران ‎ 

صفحه 39:
۳۹ در تک سلولی ها و در جانورانی که همه یاخته های بدن آنها به محیط بیرون دسترسی دارند مثل کرم پهن با هیدر آب شیرین.گازها می توانند مستقیما بين ياخته ها و محيط مبادله شوند. ‏ يب - 

صفحه 40:
‎-١‏ نايد يبس,شامل لوله های منشعب ومرتبط باهم است که کیتینی شده اند. ‏۲- نایدیس ها ازطریق متافف تتفسبی سطح بدن(اسپیراکل) به خارج باز مى شوند. ید ؟- انشعابات انتهابى نايديس ها «دركنارتمام ياخته قرار می گیردوین بست هستند. ‏۴- انشعابات پاینی فاقد کیتین هستند. ‏۵ در بتدای هرنایدیس منافذباتوان بازوسته شدن‌مانع هدر رفت نآب می شوند. ‎ 

صفحه 41:
- کرم خاکی فقط تنفس پوستی دارد. 1- تنفس يوستى به سطح زيادء شبکه مویرگی وسیع وسطح بدن مرطوب نیاز دارد ۲بیشترین مقدارتتفس دوزیستان ازطریق تنفس پوستی است ۴- لاک پشت ها آبی .مارهای آبی وسمندهای خشکی زی بخشی ازتنفس آنها پوستی ۵- پوست دوزیستان ساده ترین ساختار در اندام های تتفسی مهره داران است, ته؛ ماده مخاطى ولفزنده سطح بوست قوربافه ها به افزايش كارايى تنفس كمك مى كند. 

صفحه 42:
-آیشش های ساده: برجستگی های کوچک وپراکنده پوستی مانتد ستاره دریایی انوا عآبشش ‏ ۲ -آبشش های خارجی: بیرون زده از تمام سطح بدن مانتد دوزیستان ولارو برخی عاهیها نکتهء جهت حرکت خون در مویرگ ها یآبششی بامسیرعیو رآب در اطراف تیقه ها عکس یکدیگراست. ‎oo‏ سس جيهت جريان آب' اد ‎Ze‏ ‎ees,‏ خارهای| ‎el‏ ت 5 ررك یاف ‎ 

صفحه 43:
‎-١‏ يصن فشار مثبت: مانند دوزیستان بلغ و بعضی خزندگان ‎lta Sasa abel‏ مظان وطاق ها را پا فشار به شش ها من ند ‎ ‎aliens 7‏ ۱ ۲- پمپ فشارمنفیمکش حاصل ازفشارمنفی هوارابه شش ها میبرد | ۲- پرندگان ‏|۲بعضی خزنده ها ‏بيني باز ‎i‏ ی 

صفحه 44:
در پرندگان: نیاز به اکسیژن بیشتر برای تامین انرژی پرواز کارآیی بالای تنفسی با داشتن کیسه های هوادار فایده کیسه های هوادار(٩عدد):‏ سبک کردن. خنک کردن به جای عرق و در اختیار بودن هوای تازه برای سطوح تنفسی دم و بازدم در پرندگان: 

صفحه 45:
فرآیند تففس در پرندگان شامل دو مرحله است: بدین معنا كه هوای ورودی در چرخه اول (قرمز تیره) با گذراندن دوچرخه از دم و بازدم از دستگاه تنفسی پرنده عبور و در نهایت خارج می شود. هر چرخه شامل یک دم و بازدم است: دم: ورود 9۵۷۵ هوای تازه از نای به کیسه های عقبی و 96۲۵ به ششها- ورود هوای تهویه شده قبلی از ششها به كيسه های جلویی * کیسه ها پر ازهوا هستند بازدم: خروج هوا از کیسه های عقبی به سمت ششها جهت تهویه - خروج هوا از کیسه های جلویی به سمت نای که کیسه ها خالی ازهوا هستند نتیجه: ششها طی دم و بازدم همواره دارای هوای تازه برای تهویه و تبادل با خون هستند. نکته : با توجه به شکل ششهای پرنه فاقد حبابک ( کیسه هوایی) بوده و دارای لوله هایی موازی است. ‎ne‏ ع ‎ 

صفحه 46:


به نام خدا زیست شناسی پایه دهم فصل سوم مدرس :دکتر آرزو شاهی هوای دمی :رطوبت کمتر co2 ،کمتر و o2بیشتر هوای بازدمی :رطوبت بیشتر co2 ،بیشترو o2کمتر دستگاه گردش خون ،خون را از اندام های بدن جمع آوری می کند و به سوی شش ها می آورد .این خون که به خون تیره معروف است اکسیژنِ کم ،اما کربن دی اکسیدِ زیادی دارد .در شش ها خون، کربن دی اکسید را از دست می دهد و از هوا اکسیژن می گیرد و به خون روشن تبدیل می شود .خون روشن توسط دستگاه گردش خون به اندام ها و یاخته ها فرستاده می شود. تنفس یاخته ای یاخته ها چگونه مواد مغذی را به دست می آورند .انرژی مواد مغذی، مثل گلوکز ،باید ابتدا به انرژی نهفته در ATPتبدیل شود .واکنش خالصه شدۀ این تبدیل ،به این صورت است: +ATPآب +کربن دی اکسید → ADPو فسفات +اکسیژن +گلوکز یکی از علل زیان بار بودن کربن دی اکسید این است که می تواند با آب واکنش داده ،کربنیک اسید تولید کند و pHرا کاهش دهد .این تغییر pHباعث تغییر ساختار پروتئین ها می شود که می تواند عملکرد پروتئین ها را مختل کند. بخش های عملکردی دستگاه تنفس بخش هادی بخش مبادله ای بینی گلو حنجره نای و نایژه ها نایژک ها نایژک های انتهایی نایژکهای مبادله ای حبابک ها وظیفه بخش هادی دستگاه تنفس ❑ هدایت هوا از بیرون به درون در هنگام دم و از درون به بیرون در هنگام بازدم ❑ پاکسازی هوا از ناخالصی ها مثل :میکروب های بیماری زا و ذرات گرد و غبار. ❑ گرم و مرطوب کردن هوا به کمک شبکه مویرگی ❑ کمک به تولید صدا بینی ❑ اولین قسمت از بخش هادی است. ❑ ابتدای مسیر بینی از پوست نازکی پوشیده شده است که موهای آن مانع ورود ناخالصی های هوا به بخش های بعدی می شود. ❑ بعد از پایان یافتن پوست ،مخاط مژک دار آغاز می شود که در سراسر مجاری هادی بعدی نیز ادامه دارد. سلولهای استوانه ای مژکدار گلو گلو گذرگاهی است ماهیچه ای که هم هوا و هم غذا از آن عبور می کند. انتهای گلو به یک دو راهی ختم می شود .در این دو راهی: حنجره در جلو مری در پشت حنجره در ابتدای نای واقع است و در تنفس ،دو کار مهم انجام می دهد: الف -دیواره ی غضروفی آن ،مجرای عبور هوا را باز نگه می دارد. ب -درپوشی به نام اپی گلوت (برچاکنای) دارد که مانع ورود غذا به مجرای تنفسی می شود. نای: ویژگی های نای: حلقه های غضروفی شبیه بهنعل اسب یا حرف Cدارد. حلقه های غضروفی ،مجراینای را همیشه باز نگه می دارند. دهانه غضروف (دهانه ی حرف )Cبه سمت مری است .نبودن غضروف در این قسمت حرکت لقمه های بزرگ غذا و سیر امواج کرمی شکل را در مری آسان می کند. ساختار بافتی نای نای ،در انتهای خود ،به دو شاخه تقسیم می شود و نایژه های اصلی را پدید می آورد. هر انسان دو نایژه ی اصلی دارد که هر کدام به یک شش وارد می شوند و در آنجا به نایژه های باریک تر تقسیم می شوند. همچنان که از نایژه اصلی به سمت نایژه های باریکتر می رویم از مقدار غضروف کاسته می شود. اولین انشعابی از نایژه که دیگر غضروفی ندارد ،نایژک نامیده می شود.آخرین انشعاب نایژک در بخش هادی ،نایژک انتهایی نام دارد. نکات مهم بخش مبادله ای وظیفه بخش مبادله :تبادل گازها( O2و ) CO2بین هوا و خون بخش مبادله ای از بخش های زیر تشکیل شده است: نایژک مبادله ای کیسه حبابکی نایژک مبادلهای :نایژکی را که روی آن حبابک وجود دارد. نایژک مبادله ای در انتهای خود به ساختاری شبیه به خوشه انگور ختم می شود که از اجتماع حبابک ها پدید آمده است. به اجتماع حبابک هایی که در انتهای نایژک مبادله ای وجود دارد کیسه حبابکی می گویند. از آنجایی که مخاط مژکدار در نایژک مبادله ای به پایان میرسد، کیسههای حبابکی ،ساز و کار دیگری برای مقابله با ناخالصیهای هوا دارند و آن گروهی از یاختههای دستگاه ایمنی بدن به نام ماکروفاژها (درشتخوار) است که در حبابکها مستقر است .که آخرین خط دفاع دستگاه تنفسی به شمار میرود. دیواره حبابک ها دو نوع یاخته دارد نوع اول (سنگفرشی) نوع دوم (تولید سورفاکتانت ) با کاهش نیروی کشش سطحی الیه نازک آب، باز شدن کیسه ها را آسان می کند. پرسش ❑بخش مبادله ای ،با حضور اجزای کوچکی بنام .....حبابک........مشخص می شود،نایژکی را که روی آن این اجزا وجود دارد ...،نایژک مبادله ای ........می نامیم. ❑درحبابک ها ،گروهی از یاخته های دستگاه ایمنی بدن بنام....ماکروفاژ.....مستقر شده اند .این یاخته ها ،باکتری ها و ذرات گرد و غباری را که از ...مخاط مژکدار..... گریخته اند نابود می کنند. ❑دیواره حبابک ها از چند نوع سلول ساخته شده است؟ دونوع سنگفرشی و سلولهای ترشح کننده سورفاکتانت حمل گازها در خون اکسیژن متصل به هموگلبین محلول در خوناب غلظت o2اطراف هموگلوبین ،تعیین کننده اتصال یا جدایی ان ازهموگلوبین است . 4رشته پلی پپتید هر رشته به یک گروه غیرپروتئینی هم هرگروه هم دارای یک اهن اگر در شش ها غلظت اکسیژن در خون مویرگهای ششی زیاد بود اکسیژن به هموگلوبین می پیوندد. در مجاورت بافتها اگر غلظت کاهش یافته باشد اکسیژن ازهموگلوبین جدا می شودو به یاخته ها منتقل می شود. کربن دی اکسید متصل به هموگلبین محلول در خوناب ترکیب با آب یون H+به هموگلوبین متصل می شود و از اسیدی شدن خون جلوگیری می کند. تهویه ی ششی شامل دو فرآیند دم و بازدم است. شش ها ❑شش ها درون قفسۀ سینه و روی پردۀ ماهیچه ای دیافراگم قرار دارند. ❑ شش چپ به علت مجاورت با قلب ،از شش راست قدری کوچک تر است. ❑ بیشتر حجم شش ها را کیسه های حبابکی به خود اختصاص داده و ساختاری اسفنج گونه را به شش می دهند. ❑ مویرگ های خونی فراوان ،که اطراف کیسه های حبابکی را همچون تار عنکبوت احاطه کرده ،دیگر جزء فراوان در شش ها است. پرده جنب هر یک از شش ها را پرد ه ای دو الیه به نام پردۀ جنب فراگرفته است یکی از الیه های این پرده ،به سطح شش چسبیده و الیۀ دیگر به سطح درونی قفسۀ سینه متصل است. درون پردۀ جنب ،فضای اندکی است که از مایعی به نام مایع جنب ،پر شده است. فشار این مایع از فشار جو کمتر است و باعث می شود شش ها در حالت بازدم هم نیمه باز باشند. در صورتی که قسمتی از قفسه سینه سوراخ شود شش ها جمع می شوند. عمل دم فرآیندی فعال است که در نتیجه ی افزایش حجم قفسه ی سینه رخ میدهد و دو عامل در آن دخالت دارند. -1انقباض ماهیچه ی دیافراگم و مسطح شدن آن -2انقباض ماهیچه های بین دنده ای خارجی که در پی آن دو تغییر رخ میدهد: *حرکت دنده ها به سمت جلو *حرکت جناغ به جلو دیافراگم درتنفس آرام و طبیعی نقش اصلی را دارد. در دم عمیق ،انقباض ماهیچه های ناحیه ی گردن نیز به افزایش حجم قفسه سینه کمک میکند 26 عمل بازدم بازدم عادی:با کاهش حجم قفسه ی سینه و حجم شش ها ،هوای درون آن به بیرون رانده می شود و علت آن -1استراحت ماهیچه ی دیافراگم -2کشسانی شش ها بازدم عمیق:کاهش بیشتر حجم قفسه ی سینه به دلیل -1انقباض ماهیچه های بین دنده ای داخلی -2انقباض ماهیچه های شکمی 27 تهویه ششی شامل دو فرآیند دم و بازدم 2ویژگی مهم ششها -1 :پیروی از حرکات قفسه سینه انبساط قفسه سینه انبساط شش ها -2کشسانی افزایش حجم و کاهش فشار هوای شش ورود هوا از بیرون به شش (دم) تمایل به برگشت به وضعیت قبل مقاومت شش ها در برابر انبساط به علت خاصیت کشسانی خروج هوا از شش به بیرون ( بازدم) کاهش حجم و افزایش فشار هوای شش نقش ماهیچه های گردن در افزایش حجم قفسه سینه در دم عمیق دم فرآیند فعال ،همراه با افزایش حجم قفسه سینه: مسطح شدن آن -1انقباض دیافراگم -1جابه جا کردن دنده ها به باال و جلو -2راندن جناغ به جلو -2انقباض ماهیچه های بین دنده ای خارجی نقش اصلی بر عهده دیافراگم تنفس آرام و طبیعی کاهش حجم قفسه سینه و ششها استراحت ماهیچه دیافراگم و بین دنده ای خارجی ویژگی کشسانی ششها راندن هوا به بیرون شش 28 کاهش حجم قفسه سینه با انقباض ماهیچه های بین دنده ای داخلی و شکم در بازدم عمیق ظرفیت های تنفسی: مجموع دو یا چند حجم تنفسی است ظرفیت حیاتی :مقدار هوایی است که پس از یک دم عمیق ،با یک بازدم عمیق می توان از ششها خارج کرد <5000 ml حجم جاری +ذخیره دمی +ذخیره بازدمی ظرفیت تام :حداکثر مقدار هوایی که ششها می توانند در خود جای دهند 6000 ml ظرفیت حیاتی +حجم باقیمانده 31 32 تنظیم تنفس رسیدن دستور انقباض (از مرکز تنفس در بصل النخاع) توسط سلولهای عصبی حرکتی به ماهیچه دیافراگم و بین دنده ای آغاز دم انقباض ماهیچه های دیافراگم و بین دنده ای خارجی خارجی با اتمام دم و بازگشت ماهیچه ها به استراحت و کشسانی ششها انجام بازدم (غیرفعال و بدون پیام عصبی) عوامل موثر در تنظیم تنفس (مدت زمان و توقف دم): -1مرکز تنفس در پل مغز اثر بر مرکز تنفس در بصل النخاع تنظیم مدت زمان دم و خاتمه دم کشیده شدن ماهیچه های صاف دیواره نایژه ها و نایژکها (خطرناک بودن با -2پر شدن بیش از حد ششها توقف دم ارسال پیام از این ماهیچه ها به مرکز تنفس در بصل النخاع کشیدگی بیش از حد) -3افزایش CO2 اثر بر مرکز تنفس در بصل النخاع افزایش آهنگ تنفس -4حساس بودن گیرنده های موجود در سرخرگ آئورت و سرخرگهای ناحیه گردن (خونرسانی به سر و مغز) به کاهش ارسال پیام به بصل النخاع اکسیژن محرک مهم برای نفس کشیدن دفع CO2است نه نیاز سلولها به اکسیژن 35 36  -1عدد حاصل ظرفیت واقعی را نشان نمی دهد زیرا همیشه بین نیم تا یک لیتر هوا در شش ها باقی می ماند. -2کافی است با اندکی تمرین از طریق لوله عمل دم ( به تنهایی ) انجام داده شود .بدیهی است که عمل بازدم نیز معادل دم خواهد بود. 37 در تک سلولی ها و در جانورانی که همۀ یاخته های بدن آنها به محیط بیرون دسترسی دارند مثل کرم پهن یا هیدر آب شیرین،گازها می توانند مستقیماً بین یاخته ها و محیط مبادله شوند. 39 در پرندگان: نیاز به اکسیژن بیشتر برای تامین انرژی پرواز کارآیی باالی تنفسی با داشتن کیسه های هوادار فایده کیسه های هوادار(9عدد) :سبک کردن ،خنک کردن به جای عرق و در اختیار بودن هوای تازه برای سطوح تنفسی فرآیند تنفس در پرندگان شامل دو مرحله است :بدین معنا که هوای ورودی در چرخه اول (قرمز تیره) با گذراندن دوچرخه از دم و بازدم از دستگاه تنفسی پرنده عبور و در نهایت خارج می شود. هر چرخه شامل یک دم و بازدم است: دم :ورود %75هوای تازه از نای به کیسه های عقبی و %25به ششها -ورود هوای تهویه شده قبلی از ششها به کیسه کیسه ها پر ازهوا هستند های جلویی بازدم :خروج هوا از کیسه های عقبی به سمت ششها جهت تهویه – خروج هوا از کیسه های جلویی به سمت نای کیسه ها خالی ازهوا هستند نتیجه :ششها طی دم و بازدم همواره دارای هوای تازه برای تهویه و تبادل با خون هستند. نکته :با توجه به شکل ششهای پرنده فاقد حبابک ( کیسه هوایی) بوده و دارای لوله هایی موازی است. 45 موفق باشید